“İnamın Gəlişi”nin növbəti sayı capdan çıxdı.
xural.com-a daxil olan məlumata əsasən, “İnamın Gəlişi” qəzetinin 5-ci sayı ilk dəfə olaraq 16 səhifə ilə çap olunub.
Qəzetin ilk səhifəsində Atanın şəkli, “İnam” əsərinin ardı verilib. Qəzetin başqa səhifələrində İnam Evində kecirilən “Şəqilik” Bayramı, “Ata Günü” İçuyumundakı cıxışlar, Baba Əhmədlinin “Bütövlük nəzəriyyəsi”, “Ruhaniyyat dərsi” rubrikasında şair İlqar Atabəylinin sualına, Ocağın Ruhani Başçısı Safruhun cavabı, “Ocaqətrafı söhbət” rubrikasında yazıçı Əlisahib Əroğulla müsahibə, Nurayaz İnamsoyun “Dayə” hekayəsi və başqa yazılar yer alıb. Həm də qəzetdə ilk dəfə olaraq Ocağın keçirdiyi “Ata Günü” İçuyumunun Gedişat yazısı verilib. Cızqı olaraq deyək ki,“Ata Günü” İçuyumunda yubileylik heç bir şey olmamşdır. Yalnız Mütləqə İnam, Ata Gəlişi xalqın həyatına nə gətirir? – Ondan danışılıb.
İNAM ATANIN (Asif Atanın) 80 illiyi
Mütləqim, Müqəddəsim, Peyğəmbərim
İnam Ataya Ali Səcdəylə
BUZQIRAN GƏMİ YOLÇULUĞU
(Haray)
İstəyirik insanlar öz inamlarında, anlaqlarınd, qanacaqlarında, qırımlarında ciddiləşsinlər. Bunlara münasibətlərində oyunçuluqdan, aldanışdan, zalımlıqdan, acgözlükdən çıxsınlar. Adlarını doğrultsunlar. Öz keçmişlərini gözdən salmasınlar. Gələcəkdən xoflanmasınlar. “İnsan düşünən varlıqdır” təyinini unutmasınlar. Öz ağıllarının həddini bilsinlər. Daha üstün ağıla-ağllıya can atsınlar. Bəşərin, ilsıranın bu sahədəki əmək məhsullarının xiridarı olsunlar. “Yaranışın yaraşığı”, “uca səslənən” insan – ruhani varlıq olmalıdır, bu ada yaraşmayan duyğudan-duyğusallıqdan çəkinsinlər, bu sahədə yaraşıqsıza “yaraşıqlı” deməsinlər…
Yer üzü – dünya çox genişdir, əhali çoxdur, sıxdır. Xəmir içində kündə (kündədən) seçilmir, özündən asılı olmur. Söz fərdə (“kündəyə”) çatmır, sözü götürən olanda da kütlə onu vurub onun əlindən, ağlından salır. Güc ruhsal kimsəyə (fərdə, fərdiyyətə) düşür: ümumi kütlədən – xəmirdən ayrılmalı, kündələnməli, ruhsal cizgilənməli, şəkillənməli, insanlıq yükünü çəkməli…
Bu istəklərə yetmək – güç istəyir. Bunlara yetən güclüdür, yetməyən – gücsüz. Bunlara yetmişi görən – gözlüdür, görməyən – kordur…
“İnam Ata Onluğ”unun Yeddincinin Bitiqin ilk Əsəri “İqtisadiyyat insansızlığı – İqtisadiyyat insaniliyi” adlanır. Onun ilk nəfəsi (“İnsansızlıq yönü”) “İqtisadiyyat – İnsanı yeyib” sözüylə bitir. Bu, o “insan”dır ki, yeyən (adam) onu görmür, mövcud saymır.
Yeyilən də (insan da) yemək istəyir. Yemək məsələsi qarşılıqlı olmağa keçir – bir-birini yeməyə (birbaşa olmasa da). Onda Dünyabaxış Yiyəsi yada düşür… O, irəli çıxır. Yeyənlərin dərəcələrini müəyyənləşdiri. Elə yalnız indi yeyəni “məxluq” adlandırır; bir az da (başından eləməkçün) başqasına verib, çoxunu özünə götürəni, götürdüyünün bir qısmini dar günə saxlayıb, qalanını keflərə ayıranı “adam” adlandırır; hamını düşünəni “insan” adlandırır. Bu adlandırma iş görür – məxluqu adama doğru, adamı insana doğru meyilləndirir…
Adam olmaq məxluqun xeyrinədir – olur. Yemək orada da var, bir az da məxluqunkundan çox. İnsan olmaq – adamın xeyrinə görünmür – yeməyi məhdudlaşdırır. İştaha (yemək istəyi) adamı yeyir. Adam iştahasını doydurmalıdır… Dünyabaxış Yiyəsinin irəli sürdüyü, yeməkdan başqa meyarlar burada keçilməz əngəllərə ilişir. “Ağ – qara”, “yaxşı – yaman” təyinləri yarasalaşır (qulaq, quyruq göstərir), buqələmunlaşır (boyaq, biçim dəyişir). İlsıra boyu, bütün dünyada.
Dünyabaxış Yiyəsi bir də “insan-təbiət” münasibətlərində yada düşür, məxluqun və adamın da gözlə görə biləcəkləri qayğılara işarə eləyir: “Antiinsani iqtisadiyyat – təbiəti yeyir: onun ahəngini pozur, havasını zəhərləyir, meşəsini qırır…”; sularını çirkləndirir (s.14).
Dünyabaxış Yiyəsi təsvirlə, iç aləmin qüsurlarını göstərməklə yetərlənə bilməz. O bunların aradan qaldırılması yollarını da göstərməlidir.
Ata deyir: “Ağalıqdan ayrılan cəmiyyət – insani iqtisadiyyat yaradacaq” (s.19). “İqtisadiyyatın insaniləşməsi üçün adamın insanlaşması gərək” (s.20).
Ağalıq isə adamlıqla bağlıdır – güclu, dadlı, əlvan, dərin refleksiyalı yeməklərlə və başqa bənzər istəklərlə. Umumbəşər Bermudu ilə…
Və insani iqtisadiyyatın yaranması üçün onu yaradanların ruhsal refleksiyaları olmalıdır. Çünki yalnız ruhani olan insanidır. “Refleksiya” sözünü mən burada öz yiyəsini iqtisadiyyat yaratmağa (əziyyət çəkməyə) sövq edən doğal qıcıq, qüvvə anlamında işlədirəm.
Bitiqə daxil olan ikinci əsər “Həqiqət Azadlığı – Cəfəngiyyat Əsarəti” adını daşıyır. Bu – hüquqdan haqqa doğru yüksəliş yolu kecməli olan həmən üçlüyün (məxluq, adam, insan) inanc məsələsidir. İnam Atanın öyrətisində ontologiya anlamında yaradılma baxışı yoxdur, özündən yaranma baxışı var.
“İnsanın özündən yaranması – onun Dünyadan, Təbiətdən yaranmasıdır əslində, çünki insanın, dünyanın, təbiətin mahiyyəti birdir” (s.23).
İnanc irəli sürülən dünyabaxışla (təlimlə, öyrəti ilə) bir axarda olmalır,yoxsa o, haqqa (həqiqətə) yolu düzgün göstərə bilməz. Ata insanı ruhsal varlıq sayır, insana materialist, bioloji baxışları rədd eləyir, dini ruhaniyyat saymır, onun idraka baxışını cəfəngiyyat adlandırır.
Mütləqçi həqiqətə həqiqət deməlidir, cəfəngiyyata cəfəngiyyt. Mütləqə İnamda kabbala, ok-kultizm, hər cür falçılıq, rəqəm elmi (riyaziyyata pərəstiş), eləcə də dünyabaxış iddiasına düşən elmçilik (psixoanaliz, noosferaçılıq və s.), ekzistensializm, pozivitizm, ateizm və s. rədd edilir. İnamın “Təməl” Əsərində bunlar “mənasızlıq fəlakəti” yaradan baxışlar sayılır (IV Bitiq, s.8).
İnancdan danışırkən, önsözümün bu yerində Atanın bir mövqeyini yada salmalıyam. Ata ruhani idarəçiliklə, dünyəvi idarəçiliyin bir-birindən ayrılmasına olumlu baxmırdı. Özünün “Olan və Olmayan” adlandırdığı Altıncı Müqəddəs Kitabında ruhsal dövləti nəzərdə tutaraq yazmışdır: “Dövlət səlahiyyətini ruhanilik səlahiyyətindən ayırmaq yanlış təmayüldür” (III Bitiq, s. 202). Çünki Özü ruhaniyyatçıydı və ruhaniyyatı hər nəsnədən uca tuturdu. Bununla yanaşı, O, “Həqiqət azadlığı – Cəgəngiyyat əsarəti” Əsərində yazır:
“Xristianlar – dünyada Allah hakimiyyəti qurmaq istəyirdilər – əslində isə o, artıq qurulmuşdu və zülm azalmadı, artdı.
İslamçılar – dünyada Allah hakimiyyəti qurdular və zülm ərşə qalxdı.
Cəfəngiyyat – zülümdür, zülmkardır, zülm artırandır”. (III Bitiq, s. 202)
Burada mən özüm üçün və Mütləqə İnam Ocağı üçün bəzi sonuclar çıxarıram. Allah hakimiyyti – “ən uca hakimiyyət” anlamındadır. Ata hakimiyyətin bu ucalıq səviyyəsini “İdeal Dövlət” adlandırır. Adı çəkilən dinlər onu qurdular, zülm isə aradan qalxmadı – halbuki məqsəd zülmü yox etmək və ya, heç olmasa, ərşdən endirib, dözülən hala gətirmək idi. Mənim qəti (şəxsi) yəqinliyimə görə, Marksist – leninçi dövlət də bu məqsədlə qurulmuşdu. Ancaq bu baş vermədi. Halbuki adı çəkilən dinlərin hər birinin, eləcə də kommunizmin çox zəngin gələnəkləri və demək olar tükənməz resursları vardı – həm əski Misir (qibti Misiri) mədəniyyəti şəxsində, həm bir-birinin şəxsində, həm də yəhudi peyğəmbərçiliyi, yunan fəlsəfəsi, Roma dövlətçiliyi və s. şəxsində.
Niyə belə oldu? Çünki, zənnimcə, bu qurmalar, el dili ilə desək, oğlan evindən xəbərsiz, qız evinin dappa-duppu mövqeyində qalmışdır. “Oğlan evinin xəbərdar edilməməsi”, yalnız “qız evinin” qərarı ilə toy edilməsi – Mütləqə İnamın dili ilə bu anlama gəlir: Fəlsəfənə, ruhaniyyatına uyğun insan kütləsi, insanlıq halı yetirməyincə quruluş qurma.
Yəni yalnız hüquqdan haqqa gedən, gedilən yol, gedənlərin yetərli halı və sayı Ruhani Dövlətə doğru aparır.
Ata tələsmirdi. Mən tələsdim, sağa-sola öygülər yağdırdım, gümanlara düşdüm; başım daşdan-daşa dəydi, başıma daşlar yağdı, quyruğuma vedrələr bağlandı… Xoşam ki, sarsılmadım. İnsan coşqumdan, həqiqət eşqimdən və o Bircəmdən yapışıb Ata Yolunda yürüməkdə – yeriməkdəyəm.
İndi “Hüquqdan Haqqa” Kutsal Bitiqi ilə həmağuşam. Bu, ömürlə israr istəyir. Bəzən xeyirin daşıyıcısı yaşamaq istəmir, xeyiri daşımaq istəmir.
Hüquqa (qanuna) uymaq (könüllü əməl etmək) – fərdi dünyəvi qırım (iradə) əməlidir, hüquqdan haqqa keçid – fərdi ruhsal qırım (iradə) əməlidir – gizlisi, umacağı olmayan. Və demək olar heç bir bəşər övladının uymadığı.
Ona uyan yoxdursa, Dünyabaxış Yiyəsi onu nə üçün irəli sürür? Çünki Dünyabaxış Yiyəsi daimi zəhmətkeşdir – özbaşınalıqdan hüqüqa, hüquqdan haqqa aparan Yolun Allah qədər səbirli zəhmətkeşi – başladığı xeyirin o Yol ilə irəliləməsini izləyəndir.
Fəlsəfə tarixində əxlaqı, inancı (dini), hüququ, siyasəti bir-birinə yaxın bəhslər kimi, “əməli, praktik fəlsəfə” deyə araşdırırlar. İqtisadiyyatdan, inancdan (o “cəfənfiyyat” səviyyəsindən) keçən yol eyni kələ-kötürlüklə siyasətə gəlib cıxır. Adamlığın ruhsallıq burulğanı, iştaha burulğanı (Bermudu) burada ölkələri, dövlətləri cənginə alır. Atanın “Siyasətdən Üstün” Əsəri bu cəngəlliyin əyintilərini, sifətini araşdırmaya həsr olunub. İqtisadi Həyatın ağa – nökər (fərdlər) strukturunu, siyasətdə mərkəz – ucqar, güclü – zəif, inkişaf etmiş – geridə qalmış (ölkələr) strukturu əvəz eləyir. Hüquqdan haqqa gedən yolun başqa bir mərhələsi:
“Siyasətdən çıxmaq üçün insanlaşmaq gərək.
Siyasi Dünya Ruhani Dünyayla əvəz olunmalıdır” (s. 49).
Bunun üçün sifətlərərin, məziyyətlərin, dəyərlərin mütləq ölçüsü əsas alınmalıdır. Ata “Ölçü” Əsərində idraka daxili göz kimi baxır. İdrak xeyirin, ədalətin, həqiqətin gerçəklikdə ötəri, keçici, kəsintili (nisbi), dəyişkən olduğunu bilir, görür, nəzərə alır, ancaq onlarda qalmır, onları ötür, onların bütöv, əzəli, dayanıqlı, dəyişməz hallarına yetir. Deməli, ölçü – Mütləqilikdir.
İqtisadi, mənəvi, siyasi fəaliyyətləri bu ölçü ilə aparmalı…
“Haqq – Haqsızlıq” adlı kiçik həcmli Əsərdə Ata qorxu ilə qorxusuzluq sifətlərini qarşılaşdırır: qorxusuzluğu “haqq”, qorxunu “haqsızlıq” adlandırır; diqqəti bunlarla bağlı olan bəzi başqa mətləblərə yönəldir: qorxusuzluq – saflıqdır, insanilik – haqdır, özümlük – haqdır, dövlət (toplumsal quruluş) – haqsızlıqdır… Haqqa “haqq”, haqsızlığa “haqsızlıq” demək (deyə bilmək) üçün buradakı qorxusuzluq “Olçü”dəki idrakla çulğaşmalıdır. Yoxsa gerçəklikdə o qədər qorxubilməz qansız və qanmaz var ki!
“Haqq” – İnsaniliyi təsdiq edir. Hüquq Adamlığı qoruyur. İnsanilik – Mütləq Xeyir deməkdir; Mütləq Ədalət, Mütləq Həqiqət, Mütləq İnam, Mütləq İdrak, Mütləq Mənəviyyat, Mütləq İradə…” (s. 71). Bitiqə daxil edilmiş son Əsər – “Haqq” – bu boğuq harayla başlayır. Mən buradakı üç nöqtəni o boğulmuşluğun ifadəsi sayıram.
Gerçəkliyin ali təhsil məktəblərində Haqq fakültəsi olmur, Hüquq fakültəsi olur. Ayağı yer tutan o fakultəyə qaçır ata-anasıyla; o fakültə ilə öyünüb Yerə-Göyə sığmırlar.
…Atanın Düşüncəsini mən atom buzqıran gəmisinə bənzədirəm. O Gəminin qırıb keçdiyi hövzələrdə buz – adamlıqdır, buzun altındakı sular – məxluqluqdur. Ata o Gəmidə Haqq fakültəsi açmışdı – öyrənçisi yox. Oraya doluşanlar Hüquq təsbehi çevirirdilər – dənələrinin birinin adı “Mütləq”, birinin adı “İnam”, birininki “Ocaq”, birininki “İnsanlaşmaq”, “Adamlaşmaq”, o birilərinki “İdrak”, “Mənəviyyat”, “İradə”, “Ömürləşmək”, “Özündənkeçmə”, “Türükləşmək”, “Bizdənolmaz”…
İndi hər yerdə təsbeh şaqqıltısı eşidilir, o Gəmi isə bizların cəngində sıxılıb qalıb.
Mən o Gəmidəki fakültəni İnam Evinə köçürmüşəm – öyrəncisi – bir əlin barmaq sayı. Və Atanın xristianlara yönəlik dediyi məzmunu mən İnam Evində qurmuşam – Mütləq hakimiyyətini, Haqqı.
Allah hakimiyyəti kilsələrdən çıxmamalıydı, “aşıb-daşmamalıydı”. Buzlaqlardan çıxan, aşıb-daşan sular özləri də məhv olur, aləmi də sellərdə boğur. (Bəlkə doğrudan da “günah öləndədir”?) Gərək onlar da öz Kilsələrindən, İnam Evlərindən – Buzlaqlardan çıxmayaydılar. (Eyni bənzətməni Odlaqlara yönəlik də demək olar.)
… “Hüquqdan Haqqa” – bəşər ilsırasının İnama qədərki sivilizasiyalı çağının xəyalı. Bu xəyalı gerçəkliyə gətirənlər gərək.
***
Cızqı: Bilən birisi yazmalıydı bu önsözü də…
O yazsaydı, oxuya-oxuya zövq alardım.
Yaza-yaza əzab çəkdim.
Atamız var olsun!
Safruh – Mütləqə İnam
Ocağının Ruhsal Başçısı.
11 – 31 Söngü (VI ay) 37-il.
(Avqust 2015).
Atakənd. İnam Evi.
