“Qaynar Qazan”da İqbal Ağazadə (I hissə): “Neoavtoritarizm şəraitində yaşayırıq”

İqbal Ağazadə: “Azərbaycan siyasətində qəhrəman və ya xain olmayan bircə dənə siyasətçi qalmayıb”

Bu dəfə İqbal Ağazadəni “Qaynar Qazan”a dəvət etdik. Onunla uzun zamandır söhbətləşmək düşüncəmiz vardı. Zatən “Qaynar Qazan”ın hazırkı siyahısında 100 nəfərə qədər ictimai-siyasi xadim, elm adamı, gənc var. Onların bəziləri ilə danışıqlar aparırıq, bəziləri aylardır “bu gün-sabah” gələcəklərini deyirlər, bəziləri “qazan”dan çıxa bilməyəcəklərini düşünüb, bizi yola verirlər. Ayaz Mütəllibov kimi adamlar isə həm söz verir, həm zaman istəyir, həm də zamanı gələndə yenidən zamana ehtiyac duyurlar.

Bu pərakəndəliyin, qarışıq həftələrin qovuşuğunda bu hadisələrdən kənarlaşdırılan bir adamla danışmaq daha cazibədar gəldi. Fərqli fikirlər olsa da, İqbal Ağazadə bu ölkənin ən işləyən partiya sədrlərindən biridir – biri olub. Zaman-zaman ətrafına çoxlu adam toplaşıb, vitrinində maraqlı simalar yığışıb, amma bunların hamısı da qırılma dönəmlərində uzaqlaşıb. Əsasən də, seçkilərdə baş verib bu qırılmalar. Prezident seçkiləri hər zaman İqbal Ağazadənin qorxulu röyası olub. Bir tərəfdən prezidenti hələ təsdiq olunmamış təbrik edib, o biri tərəfdən qızıldan qiymətli kadrları ilə vidalaşmalı olub. Ən ziddiyyətli addımlar və söyləntilər gəzib haqqında. Ən deyilməz sözlər deyilib qarasınca.

Biz “Qaynar Qazan”da onlardan bir qismini soruşa bildik. Elə şeylər oldu ki, ona özü də yanaşmadı və biz də dərinə getmədik. Məsələn, komandasının 2013-cü il prezident seçkilərində dağılması hadisəsini bizə bizim duyduğumuz kimi danışmadı. Məxsusən, Nəsimi Məmmədlinin partiyadan gedişinin üstündən es keçdi. Dərinə də getmədik, hiss etdim ki, danışmaq istəmir. Ya da MTH haqqında danışdıqlarında da o qədər səmimiyyət görmədim. Zaman-zaman mən İqbal Ağazadənin MTN-in bəzi səlahiyyətli adamları ilə tələbə yoldaşı olduğunu eşitmişdim. Məsələn, mərhum İlqar Əliyevlə dost olduğunu öz dilindən eşitmişdim. Amma indi İqbal bəy o adamı tanımadığını deyir, mən də dərinə getmirəm. Deyirsə, deməli, elədir.

Çox sərt suallar vardı İqbal Ağazadəyə. Əksəriyyətini verdim. İlk dəfə idi ki, onu bu qədər tutqun görürdüm. Cavabları çox korrekt idi. Güman ki, verilən və veriləcəyi ehtimal olunan suallara da yaxşı hazırlaşmışdı. Yəni İqbal Ağazadə “Qaynar Qazan”a xüsusi hazırlıq görmüşdü və bunun ən yaxşısı kritik suallara cavab verməmək kimi qətiləşmişdi özlüyündə.

Yadımdadır, bir dəfə Türkiyənin TQRT kanalının baş redaktoru Heydər Əliyevlə canlı yayında müsahibə götürürdü və müsahibənin şirin yerində “Sayın Cümhurbaşqanı, KQB agentisinizmi” deyə soruşdu. Həmin baş redaktor reklam arasında MTN əməkdaşlarının otağa necə doluşduğunu və ondan üzr istəməyi necə tələb etdiklərini, bu məqamda Heydər Əliyevin otağa daxil olub onu necə xilas etdiyini şəxsən mənə anlatmışdı. O məqamı xatırladım və İqbal Ağazadəyə yönələn eyni tip sualları ünvanladım. Cavabları Heydər Əliyevin Türk jurnalistə verdiyi kimi səmimi deyildi, amma nəsə danışdı. Həm də bu sualı ona görə verdim ki, qoy, bütün siyasətçilərimiz bilsinlər ki, azad mətbuatın olduğu zamanlarda onlara hər cür sual verilə bilər. Hərənin öz mətbuatı olmamalı, kirayələdiyi qəzetlərin səhifələrində öz məlumatlarını yerləşdirməklə işlərini bitmiş hesab etməməlidirlər. Hər sualı gözləməlidir siyasətçi. Azad mətbuat və azad cəmiyyət bunu tələb edir.

İqbal Ağazadə zorun öhdəsindən gələn siyasət adamlarından biridir. 2003-cü il dəhşətindən keçib. Parlamentdə toxunulmazlığı qaldırılan və parlamentə həbsdən sonra yenidən qayıdan yeganə tarixə düşən deputatımız da odur. 2003-cü il seçkilərinin baş rollarından birini oynayan və bunun bədəlini çox ağır formada ödəyən də odur. Yenə vuruşur. Yenə döyüşür. Yenə planlar qurur, komanda formalaşdırır. Yenə “siyasətdəyəm”, “siyasətdən getmədim” mesajlarını verir. Görünür ki, “bitdi” deyənlər hələ bu adamla və bu adla çox qarşılaşacaqlar.

Partiyasını bu dəfə daha sakit gördüm. Ümiddə hər zaman insan qaynaşardı. Bu müsahibə ilə bağlı neçə dəfə gedib-gəldim, amma o illərin partiyasını görmədim. Yəqin deputatlıq bitəndən sonra get-gəl də azalıb. “Bağda ərik var idi…” misali. Bu süstlük qərargahın özündə də hiss olunur. Ümid hər zaman tər-təmiz, hər tərəfindən gül ətri gələn bir səliqə-sahmana malik olub, amma biz çəkiliş üçün kameraları hansı divara çevirdiksə, qara-qura. Görünür, illərdir divarlar təmizlənmir, əl gəzdirilmir. Kabinet isə siqaret və qəlyan qoxulu. O qədər ki, hiss olunur…

Ən dəhşətlisi İqbal Ağazadənin sınmayan adamlar haqqında dedikləri gəldi mənə: “…sənin müraciət etdiyin elektorat bu qədər  əyilibsə, bu qədər sınıbsa, bu qədər problemlər içərisində əzilibsə, xeyir ola, sən sınmadın, hamı sənin üçünmü çalışırdı, hamı bir sənin şəxsin üçünmü çalışırdı?” Cəmiyyətdə mübarizə adamlarının böyük mübarizələrini belə səthi dəyərləndirmək olmaz. Bu düşüncənin daşıyıcısı olan İqbal Ağazadənin prezidentliyi görün nə olar. Cəmiyyəti də sınan adamlar sındırmadımı? Hələ bunu böyük mübarizənin içində olan İqbal Ağazadənin deməsi, məni xəyal qırıqlığına uğratdı.

Bütün ehtiyatkarlığına, bütün önəmli məqamlarda susduğuna baxmayaraq, bu müsahibə də çox maraqlıdır. Xüsusilə, 2003-cü illə bağlı indiyə qədər mətbuata demədiyi məqamları açıqladı İqbal Ağazadə və inanıram ki, bu müsahibə də cəmiyyətdə böyük əks-səda yaradacaq.

Beləliklə, danışır “Qaynar Qazan”ın 25-ci qonağı, Ümid partiyasının sədri İqbal Ağazadə…

Əvəz Zeynallı

I hissə

Siyasət bəzən sakit şəkildə təşkilatlanmaqdır

dsc02434

– İqbal bəy, xoş gördük sizi “Qaynar Qazan”da.

– Xoş gəlmisiniz.

– Xeyli vaxtdır, planımızda sizdən müsahibə götürmək var idi. Lakin işlər elə gətirdi ki, indiyə təsadüf etdi. Həm də gündəmin tam da qızğın vaxtına düşdük. Fikirləşdik ki, “kim daha çox mitinq keçirəcək”, “kim daha çox mitinqə gələcək”, “kim bu mitinqi ayın neçəsində keçirəcək” kimi ittihamlara həm də kənardan bir baxış olsun. Çünki bir zamanların çox aktiv mitinq təşkilatçılarından biri də sizsiniz. Müsahibəyə Elçin Rüstəmlinin sualı ilə başlamaq istəyirəm: “Haralardasınız, görünmürsünüz?”

– Siyasətdəyik. Sadəcə siyasət heç də həmişə ortada olmaq, siyasətdə həmişə heç də hər sözə cavab vermək və mövqe ifadə eləmək deyil. Siyasət bəzən sakit şəkildə təşkilatlanmaqdır, bəzən prosesləri izləyərək gələcək fəaliyyət planını cızmaqdır. Partiyamız bu istiqamətdə işləyir və şəxsən özüm də bu istiqamətdə işləyirəm. Siyasətdən getmək niyyətimiz, fikrimiz yoxdur, hələ deyəcək sözlərimiz var. Zaman, ömür imkan verəcəksə, bütün bunların hamısını gerçəkləşdirəcəyik.

Mitinqlərlə 26 sentyabr referendumunu durduracağımızı düşünmürük

sam_2472

– Nigar Börək soruşur: “Müxalifətin mitinqlərinə qatılmağı düşünürmü?” Ümumiyyətlə, son mitinqlərlə bağlı da fikirlərinizi almaq istəyirəm.

– Mən hər bir partiyanın “Siyasi partiyalar haqqında” qanuna, Azərbaycan Konstitusiyasına görə ona verilən hüquqlardan, o cümlədən, kütləvi aksiya təşkil etmək hüquqlarından istifadəsini məqbul və müsbət hesab edirəm. Bunda problem görmürəm. Amma özümüz mitinqlərə qatılmırıq. Qatılmamağımızın da səbəbləri var. Mən hər zaman qeyd etmişəm, bizim fəaliyyət proqramımızı və planımızı hakimiyyət cızmamalıdır. Hakimiyyət hər hansı bir situasiya yaradacaq, o situasiyaya uyğun da müxalifət mövqeyi ifadə edəcək  – bu proses ya qalibiyyətlə, ya məğlubiyyətlə – fərq etməz – bitəcək və hər şey sakitləşəcək. Siyasət bu şəkildə olmur. Siyasət sistemli hakimiyyət uğrunda siyasi partiyanın mübarizə aparma metodlarını təşkil etməkdir. Ona görə də bu gün mövcud durumda 26 sentyabrda keçiriləcək referenduma etirazımızı bildirsək də, keçirilən mitinqlərlə 26 sentyabr referendumunu durduracağımızı düşünmürük. Çünki proses və əhalinin əhvali-ruhiyyəsi bunu bizə açıq şəkildə göstərir. Məsələn, 2010-2011-ci illərdə parlament seçkilərindən sonra o zaman İctimai Palata yaranmışdı. İctimai Palata  yarananda orada bizim iştirak edib-etməməyimizlə bağlı mübahisəli situasiya var idi. Nəhayət, qərara aldılar ki, bizim orada iştirakımız əlavə divident verəcək və bunu siyasi partiya rəhbərləri ilə müzakirə etdilər, bizimlə də görüşdülər. Mən bu müzakirələrdə onlara bir təklif etdim: “Dostlar, Azərbaycanda parlamentin buraxılma mexanizmi yoxdur. Nə prezident parlamenti buraxa bilmir, nə də parlament özü-özünü buraxa bilmir. Ona görə də İctimai Palatanın vəzifəsi parlamenti buraxıb, yenidən parlament seçməkdirsə, faydasız mübarizədir. Ondansa, 2013-cü ilin prezident seçkilərinə hazırlaşaq və məsələni bu şəkildə qoyaq ki, ən azı faydalı bir mübarizə metodu olsun. Hər gün biz İctimai Palatada yığışırıq, deyirik, parlament seçkiləri keçiriləcək və s.” İndi də məsələnin mahiyyəti ona gəlib söykənir ki, ha 5 min, ha 10 min, ha 15 min adamla toplaşıb etiraz etmək – etiraz etmək yaxşı şeydir, mən buna hörmətlə yanaşıram və cəmiyyətin ən azı, müəyyən kəsiminin etirazını göstərməyin özü pozitiv bir şeydir – bu prosesi dayandırmayacaqsa, demək daha fərqli yollar düşünmək lazımdır, daha fərqli sistem yaratmaq lazımdır. Hakimiyyətə gəlməyin sistemini yaratmaq lazımdır. Etirazın sistemini yaratmaq lazımdır. Azərbaycanda etirazın sistemini yaratmağa çalışırlar. Proses baş verir, mitinqlər təşkil edilir, hakimiyyət bir addım atır, ona qarşı etirazı necə işləyək…

– Amma İqbal bəy, önəmli deyilmi ki, neçə illərdir hətta 2-3 min adamdan artıq insan mitinqlərə çıxmayıb, amma məsələn, son mitinqdə haradasa, 8-10 min adam var idi. Yəni deyirsiniz ki, bunun əhəmiyyəti yoxdurmu?

– Bu cür bənzətmə – deyim də sizə, fərz edək ki, çörəyin qiyməti 1 dollardır və yaxud da 1 manatdır. Sizin 30 qəpiyiniz var, mənimsə 5 qəpiyim. Sizin 30 qəpiyinizlə mənim 5 qəpiyim arasında heç bir fərq yoxdur. Çünki nə siz o pula çörək ala bilmirsiniz, nə də mən.

– Hətta toplayanda da ala bilmirik.

– Hətta toplayanda da almaq olmur. Demək, fərqli şeylər düşünmək lazımdır. Bu gün insanların sayı 10 mindir, növbəti mitinqdə, 17-də bəlkə 15 min, ya da 3 min olacaq. Bunun gəldiyi qənaət nə olacaq? Və yaxud da ayın 18-də… Demək, sistemi düzgün müəyyənləşdirmək lazımdır.

– Yəni mitinqlərin böyüyüb böyük hərəkata çevrilməsi …

– Mümkünsüzdür…

– 80-ci illərdəki kimi hakimiyyət dəyişikliyi deyirsiniz ki, mümkünsüzdür?

– Mümkünsüzdür…

Xalq həmişə cari məsələlərin həllini gözləyir

dsc02446

– Yəni artıq mitinqlər dövrü bitib?

– Mitinqlər dövrü bitməyib. Bilirsinizmi, bu gün insanlar çıxıb deyirlər ki, “Monarxiyaya son!”, “Talana son!” və s. Bu, uzun vədəli bir siyasətdir. Xalq heç bir zaman uzun vədəli siyasətə bu şəkildə deyilən formada razı olmur. Xalq həmişə cari məsələlərin həllini gözləyir. Məsələn, 80-ci illəri misal gətirdiniz. Məsələn, 88-ci ildə milli müstəqillik uğrunda insanlar ayağa qalxmadı ki… O vaxt Topxana ilə başladı, ardınca Ermənistandan soydaşlarımız qovuldu, cari-cari məsələlər yığıldı və bütün enerji yığılanda bir yerə gəldi çatdı. Bugünkü yanaşma ilə – tutaq ki, uzun vədəli seçici yanaşması ilə, seçicinin onu aparmağa, hətta psixoloji cəhətdən də gücü yoxdur. Və ikinci, 88-ci ildə qoyulan məsələlər ümumxalq məsələsi idi. İndi qoyulan məsələlərin bir çoxu hakimiyyət məsələsidir. Hakimiyyət məsələsinə xalqın münasibəti bir az fərqlidir. Bilirsinizmi, xalqın hamısı bir rəngdə deyil ki… Bunun da qrupları var. Ən pis iqtidarların 30 faiz elektoratı var. Ən pis iqtidarların 30 faizlik resursu var – inzibati resurs, maliyyə resursu, biznes, oliqarxiya resursu və s. Hamısını üst-üstə gələndə 25-30 faizlik resursdur. Deməli, 25-30 faiz adamın da ən azı seçiciyə təsir etmək imkanları var. Demək, ən azı seçici yekdil deyil. 88-ci ildə qoyulan məsələ elə məsələ idi ki, orada seçicini kateqoriyalara bölmək mümkün deyildi. Ya azərbaycanlı olmalı idi, ya da olmamalı idi. Deyir, “mən bu şəkildə düşünürəm…”

Azərbaycan ərazilərinin bir hissəsi düşmənə təslim edilərsə

sam_2467

– Təbii ki… Heç hakimiyyət məsələsi də o vaxt konkret qoyulmamışdı. Hətta hakimiyyətə dəstək vardı.

– Və, ən başlıcası, xarici siyasət bütün dövlətlərdə bir piramidanın üzərində dayanır. Onun başında dövlətin marağı dayanır. Alt yapıda yaxın qonşu olan dövlətlərin, digər yanda isə beynəlxalq təşkilatların və iri dövlətlərin marağı dayanır. Bu dövlətlərin maraqlarının nə olduğunu bilən hakimiyyət öz siyasətində uğurlu xətt apara bilir. Daxili siyasətdə də eynidir və həmin piramida qurulur. Yenə ən üstdə dövlətin marağı olur, iqtidarın marağı olur, bir də cəmiyyətin marağı olur. Daxili siyasətdə seçici ilə təmasa girəndə dövlətin və iqtidarın marağından siyasətə girmək heç vaxt uğur gətirmir. O, nadir hallarda olur, çox nadir hallarda olur. Tutaq  ki, Azərbaycan ərazilərinin bir hissəsi düşmənə təslim edilərsə, bu, hüquqi cəhətdən təsdiq olunarsa, buna dövlət məsələsindən girmək mümkün olur. Amma qalan hallarda proseslərə cəmiyyət məsələlərindən girilir. Azərbaycan müxalifəti uzun illərdir, – mən bunu dəfələrlə müsahibələrimdə, çıxışlarımda demişəm – bütün hallarda prosesin içinə dövlət və iqtidar marağından girməyə çalışır – ay, dövləti taladılar, ay, iqtidar repressiv addım atdı. Tutaq ki, bu gün Azərbaycanda 100 siyasi məhbus var. O siyasi məhbusun hər birinin də 100 qohumu bu proseslərlə maraqlansın, bu, 10 min adam edir. Amma cəmiyyət marağının içərisində 9 milyonun problemləri var.

– Yəni deyirsiniz ki, daha çox cəmiyyət maraqları önə çıxarılmalıdır?

– Ancaq. Cəmiyyət maraqlarından seçici prosesə cəlb olunmalıdır. Bizim isə bütün şüarların hamısında cəmiyyət maraqları çox zəif səslənir. Olduqca zəif səslənir. Bu gün cəmiyyət marağının içərisində Qarabağ məsələsi çox zəif məsələdir. Bunu qəbul etmək lazımdır. Hə, ekstremal bir vəziyyət yaranarsa, cəmiyyət marağına çevrilə bilər. Amma bu gün o ekstremal vəziyyət yoxdur, cəmiyyət marağı da yoxdur və onunla bəlli strukturlar, tutaq ki, Xarici İşlər Nazirliyi və yaxud da hökumətin bir bəlli qolu məşğul olur. Seçici gündəlik Qarabağla bağlı fikirləşmir.

– Hətta bu məsələdə də bir monopoliya var, hər kəs də bu məsələ ilə məşğul ola bilməz.  

– Bunu da deyək. Ona görə də bu yanaşmanı sistemli düzəltmək lazımdır. Siyasətə sistemli baxmaq lazımdır. Təəssüf ki, Azərbaycan müxalifətinin bu sistemi yoxdur. Ona görə də mitinqlər keçirənlərə uğurlar arzulayıram və onları da tənqid etmək niyyətim yoxdur. Amma düşünmürəm ki, bu bir prosesin sonu ola bilər və yaxud da bir prosesi qalibiyyətə gətirib çıxara bilər.

– Vüqar Niftiyev və İlqar Hüseyn də eyni sualları soruşur, amma Vüqar bəy bir qədər konkret sual verir ki, “İqbal bəy mitinqlərə gedəcəkmi?”

– Yox. Mən mitinqlərə getməyəcəm. Siyasi partiyanın bununla bağlı qərarı var.

23 illik yolda müxalifət hər gün itirir

dsc02450

– Mahir Rəşidov soruşur: “İqbal bəy, siz qəti olaraq mövqeyinizi bildirmirsiniz. Əgər müxalifətsinizsə, o zaman müxalifətin etdiyi proseslərə siz də qatılın, yox, əgər iqtidarsınızsa, o zaman bunu da açıqca bəyan edin”.

– Bilirsinizmi, müxalifətin vahid bir məkanı və yaxud da vahid bir şablonu yoxdur ki, hər kəs məhz bu cür müxalifətçilik eləməlidir. Kim düşünürsə ki, mən digər müxalif partiyalar kimi müxalifətçilik etməliyəm, yanılır. Bu, mənim xəttim deyil. Mən o xəttlə qalibiyyət görmürəm və mənimlə bir komandada təmsil olunan Ümid partiyasının nümayəndələri də o xətti görmür. O xətt qalibiyyət xətti deyil. Bunu israrla da sübut etməyə kimsə qalxarsa, mən onlara 23 illik təcrübəni göstərərəm. 23 ildə keçən yolda hər gün müxalifətin itirmə prosesləri baş verir. Hər gün! Müxalifət hər gün bir şeyləri itirə-itirə gəlib bu duruma çıxıb. Ona görə də müxalifətsinizsə, bəli, amma müxalifətçilik hökmən “biz etdiyimizi etmirsiniz”, demək deyil ki… Müxalifətçilik hökmən kimsə necə hərəkət edirsə, kim mitinq edirsə, sən də ona qoşulmalısan demək deyil ki? Biz sıradan biri deyilik. Biz siyasi partiyayıq və kursu olan siyasi partiyayıq.

– Müraciət eləsəydilər, necə?

– Hər halda müzakirə eləyərdik. Biz müxalifətin bütün tədbirlərində müraciət olunan və doğru bildiyimiz məsələlərin hamısında bir yerdə olmuşuq və sona qədər də mövqeyimizə, imzamıza, münasibətimizə sadiq qalmış adamlarıq, siyasi təşkilatıq. Azərbaycan siyasi tarixində hələ elə bir şey olmayıb ki, biz hər hansı bir ümumi prinsiplərin içərisində yer alaq, ümumi mübarizənin içərisində yer alaq və o mübarizənin içərisində biz hər hansı bir yanlış addım ataq. Qəti şəkildə elə şey olmayıb. Amma özümüz olanda bizim özümüzün düşüncəmiz var. Ümumi işlər içərisində səhvlər də olur, biz bunu qeyd edirik, düzəltməyə çalışırıq. Amma yenə də prinsiplərə sadiq qalırıq. Tək olanda da bizim öz mövqeyimiz var.

– Anar Məlikov da bu məsələ ilə bağlı sual verir: “İqbal müəllim, siz müxalifətçisiniz, yoxsa iqtidaryönlü “prostoy vətəndaş”, yəni sadə vətəndaş?”

– Hesab edirəm ki, bu suala yetərincə cavab verdim. Bizim müxalifətçiliyimiz çox aydındır. 15 il parlamentdə olan dönəmdə də, parlamentdə olmadığım dönəmdə də, bütün dönəmlərdə bizim ardıcıl, sabit, siyasi mövqeyimiz olub və bu gün də davam edir. Heç bir zaman da mövqeyimiz dəyişməyib.

– Müxalifət partiyasısınız…

– Müxalifət partiyası kimi mövqeyimiz dəyişməyib.

Referendum – hakimiyyətin bir əldə cəmləndirilməsi prosesinin ümumi bazasının hazırlanmasıdır

sam_2449

– İmanlı Məhəmməd soruşur: “İqbal Ağazadənin keçiriləcək referenduma münasibətini öyrənmək istəyərdim. Referendumun keçirilməsi və Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklərin edilməsinə ehtiyac varmı?

– Qətiyyən…

– “…Prezident səlahiyyətlərinin artırılması və müddətinin uzadılmasına münasibəti…”

– Vaxtınız varsa, bununla bağlı geniş şərh edim. Amma qısaca da demək olar.

– Suallarımız çoxdur…

– O zaman qısa deyim. Biz bu referendumu Azərbaycan hakimiyyətinin, icra strukturunun möhkəmləndirilməsi və hakimiyyətin istənilən halda bir adamın əlində cəmləndirilməsi prosesinin ümumi bazasının hazırlanması kimi görürük. Bunun alternativi yoxdur. Parlament buraxılır, prezident istənilən vaxt parlamenti buraxa bilir.

– Yəni monaxiya, krallıq demək olarmı?

– Yox. Monarxiya, krallıq bir az başqa şeydir. Bilirsinizmi, bir gün yazar dostlardan biri ilə söhbət edirdik, dedi ki, “Azərbaycanda avtoritar rejimdir”. Dedim, avtoritar rejim olsaydı, sənin bu kitabın nəşr olunmazdı. Bu, avtoritarizm deyil. Siz bu rejimin adını düzgün qoymasanız, düzgün mübarizə də apara bilməyəcəksiniz. Çünki avtoritarizmə qarşı başqa mübarizə şərtləri ortadadır, neoavtoritarizmə qarşı fərqlidir. Avtoritarizmdə qadağa var, olmaz – çap etmək olmaz, danışmaq olmaz, filan olmaz. Neoavtoritarizmdə çap etmək də, danışmaq da olar, amma sənə qulaq asan, sənin kitabını oxuyan auditoriyanın olmaması şərtdir. Yəni artıq qrupu yaradırlar, qruplaşdırırlar.

– O zaman biz neoavtoritarizm şəraitində yaşayırıq?

– Biz Azərbaycanda neoavtoritarizm şəraitində yaşayırıq. Neoavtoritarizmin başqa şərtləri var, mübarizəsi də başqa cürdür. Xəstəyə həkim düzgün diaqnoz qoymayanda, təbii ki, müalicəsi də düzgün aparılmayacaq. Siyasətçi də əslində cəmiyyətin həkimidir. Prosesə xəstəliyin adını, cəmiyyətin özünün problemlərinin adını düzgün qoyulmursa, ona qarşı da düzgün mübarizə aparılmır. Bu, avtoritarizm deyil və bu, monarxiyanın da yaradılması deyil. Ortada pis-yaxşı seçki var. Özü də referendumu dəhşətli dərəcədə qorxu ilə qəbul edir cəmiyyət ki, “ay, bununla hər şey bitdi…” Yanlış bir şeydir. 1993-cü ildə bu iqtidar hakimiyyətə gələndə əgər desəydilər ki, onlar 23 il hakimiyyətdə qalacaqlar, bizim çoxumuz özümüzü asardıq. Amma 23 ildir hakimiyyətdədir. Halbuki 5 ildən bir dəyişikliklər var idi, 5 ildən bir parlament seçkiləri keçirilirdi. Hakimiyyət bölgüsü var idi və s. Nə oldu? Biz dəyişə bilmədik, ya zəlzələdən, ya vəlvələdən. Fərqi yoxdur. Kim daha çox günah elədi, fərqi yoxdur. Dəyişmədik, 23 ildir, sürür. Hə, yazdı, 5 ildən sonra dəyişdi. Nə fərqi var ki? Gücün olacaqsa, cəmiyyəti toparlaya biləcəksənsə, cəmiyyəti arxanca apara biləcəksənsə, eyvallah… Bundan ötrü çalışmaq lazımdır, yazılanlardan ötrü yox. 10-20 il bundan əvvəl yazılanlar ideala yaxın idi, halbuki bu gün onun həsrətini çəkirik. Nəyi dəyişə bildik ki? Demək bundan qorxmaq, bunu dəhşətli bir faciəyə çevirmək lazım deyil. Dəhşətli faciə odur ki, biz toparlana bilmirik. Dəhşətli faciə odur ki, biz sistemli mübarizəni təşkil edə bilmirik, bunun mexanizmini ortaya qoya bilmirik. Ən bəsit halda desəm, reseptini belə yaza bilmirik. O qorxuludur. Yoxsa, orada nə yazdılar, nə yazmadılar, nə olacaq? Yazılanlar o qədər yaxşı idi ki, nə oldu? Nəyi dəyişə bildik ki?

– Kamal Zeynallı referendumla bağlı sual verir: “Partiya olaraq referendumda iştirak edəcəklərmi, yoxsa, “yox” deyəcəklər?“

– Biz referendum a “yox” deyirik və xalqı aktiv boykota çağırırıq.

Amerikada prezidentləri ona görə dəyişmirlər ki…

dsc02436

– Məhəmməd Əsədullazadə də onu soruşur ki, “Ümid partiyası referendumu boykot edib. İqbal Ağazadə prezident olanda Konstitusiyada demokratik maddələri tətbiq etmək üçün yeni referenduma gedib, ölkənin demokratikləşməsi üçün Konstitusiya dəyişiklikləri edəcəkmi?”

– Ölkənin Konstitusiyası…

– “…Yaş senzi gətirəcəkmi? İki dəfədən artıq prezident seçilmək məsələsi və s…”

– Bunların hamısı demokrtik şəkildə gələcək. Bəzən hakimiyyət nümayəndələri də bunu israrla qəbul edir ki, İlham Əliyevin nəyi pisdir ki, biz onu dəyişək. Amerikada prezidentləri ona görə dəyişmirlər ki, hamısı çox pisdir. Prezidentləri ona görə dəyişmirlər. Yaş senzinə də… Hətta hər şeyə o aspektdən baxaq ki, Azərbaycanda hər şey idealdır və bu hakimiyyət ölkəni çox yaxşı idarə eləyib. Bəyəm Amerikada fikirləşmirlər ki, prezidentləri 8 ildən bir dəyişirlər? Niyə başqa ölkələrdə fikirləşmirlər ki, 10 ildən bir dəyişirlər? Dəyişirlər ki, Azərbaycan kimi ölkələr xüsusilə və ümumiyyətlə Qərb ölkələrində – Nizaminin məşhur bir beyti var: “Çox içiləndə dərd verir su da…” – bir hakimiyyət çox qaldıqca, bir yerdə çox fəaliyyət göstərdikcə, müxtəlif problemlər ortaya çıxır. Məsələn, diplomatları niyə 3 ildən bir dəyişirlər? “Verbovka” olunmasın, biznes əlaqələrinə girməsin. Hakimiyyətlər də belədir. Daha çox bir yerdə qaldıqca, artıq ləngimələr, dünyanın axarından, siyasi proseslərindən və s. geri qalmalar başlayır. Ona görə müəyyən bir müddətdən sonra dəyişirlər. Ona görə mütləq olmalıdır – həm yaş senzi olmalıdır, prezidentin yaşı 35 yaşdan aşağı ola bilməz, mümkün deyil. Çünki biz də o yaşı keçmişik və bəlli bir yaşa çatmışıq. Bizim 33-35 yaşındakı emosiyalarımızla 40-45 yaşlarındakı emosiyalarımız arasında fərqlər var. Prezidentlik təkcə yaxşı idarəetmə deyil. Həm də doğru yanaşmadır, doğru pəncərədən baxmadır. Doğru pəncərədən baxmağın isə yaş amilində böyük rolu var. Ona görə mütləq Konstitusiya islahatları olacaq. Parlamentin rolu artırılacaq, məhkəmələrin rolu artırılacaq, icra strukturlarının rolu azaldılacaq. Elə bir paralellik yaranacaq ki, bütün strukturlar bir-birini tamamlaya və nəzarət edə bilsin.

Komandamızı çox yaxın zamanlarda tamamlayacağıq

sam_2448

– Ümid partiyası ilə bağlı suallar var. Emin Quliyev yazır: “Ümid partiyasının cəsarətini xalq meydanlarda nə vaxt hiss edəcək?” 

– Bir daha deyirəm, meydan bəlkə sonuncu addımdır. Əvvəlcə bir komanda olmalıdır. Cəmiyyətin düzgün reseptini müəyyənləşdirən bir komanda olmalıdır. Bunu açıq deyirəm, bu gün Azərbaycanda heç bir siyasi partiya iddia etməsin və ortaya vitrinini qoysun və desin ki, mən bu gün Azərbaycanı bu vitrindən idarə edəcəm, heç bir uğur qazana bilməz. Çünki vitrin o qədər zəifdir. Müxtəlif təşkilatlardan çox ənənəvi səslənən bir şeylər var ki, “xalqın çox yaxşı oğlanları var ki, biz onları da seçəcəyik, qoyacağıq”… Siyasi təyinat komandadır. Söhbət peşəkarlıqdan getmir. Bəli, peşəkarlığı olan adama istənilən vəzifəni həvalə etmək olar, amma sənin bir siyasi komandan da olmalıdır ki, o komanda dağılmasın, hərə bir yerə çəkməsin, içəridə qruplaşma getməsin, vahid bir komanda kimi fəaliyyət göstərsin. O, artıq sənin komandan olacaq. Bu gün artıq Azərbaycanda, o cümlədən Ümid partiyası kimi biz bunu hazırlaya bilməmişik. Biz gözəl proqramlar hazırlamışıq, amma komandamızı hələ tamamlamamışıq. Bunu tamamlayacağıq, çox yaxın zamanlarda tamamlamağı düşünürük. Uzun iş gedir. Bir ildən yuxarıdır, altyapıda mən bunu işləyirəm…

– Komandanı?

– Bəli, komanda işləyir. Müxtəlif gənclərlə, xaricdə təhsil almış gənclərlə və s. müxtəlif aspektlərdə işləyirik. Nə zaman qurtaracağıq, o zaman da cəmiyyətə mesajımızı verəcəyik. Amma indi durdum mən meydanda qəhrəmanlıq elədim… Bilirsinizmi, Azərbaycan siyasətində bu söz tez-tez eşidilir – qəhrəmanlıq göstərmək, sınmamaq, mövqe bildirməmək və yaxud da xəttindən dönməmək. Siyasətçi üçün bu, yanlış bir şeydir. Siyasətçi bu şəkildə yanaşa bilməz. “Mən sınmadım!”, “Mən əyilmədim!”, “Mən yolumdan dönmədim!” – deyən adamlar bir düşündümü ki, seçicisi nə qədər sınıb, ölkə nə qədər əyilib, ölkə yolundan nə qədər dönüb? Sən siyasətdə şəxsini qorumaq üçün deyil, ölkəni qorumaq üçünsən. Şəxsini qorumaq, sınmamaq üçün, əyilməmək üçün, yolundan dönməmək üçün, manevr etməmək üçün heç siyasətlə məşğul olma… O zaman daha yaxşı oğlan olacaqsan. Amma sənin müraciət etdiyin elektorat bu qədər  əyilibsə, bu qədər sınıbsa, bu qədər problemlər içərisində əzilibsə, xeyir ola, sən sınmadın? Hamı sənin üçünmü çalışırdı? Hamı bir sənin şəxsin üçünmü çalışırdı?

Azərbaycan siyasətində qəhrəman və ya xain olmayan bircə dənə siyasətçi qalmayıb

dsc02437

– Yəni deyirsiniz ki, cəmiyyət artıq sınıbsa, qəhrəman olmağın nə mənası var?

– Hə… Əslində cəmiyyət belə bir şey demir. Azərbaycan siyasətinin içərisinə baxsanız, Azərbaycan siyasətində qəhrəman və ya xain olmayan bircə dənə siyasətçi qalmayıb. Tarixin müxtəlif dönəmlərində istisnasız olaraq bütün siyasətçilər ya qəhrəman olublar, ya da başqa bir dönəmində xain olublar. Sınmış olub, qəhrəman olub və s. Bu, ictimai rəydir. Bunu müharibəyə bənzətsək – heç məktəbdə belə tanınmayan, tay-tuşları arasında hörməti olmayan biri bir də görürsünüz elə bir şücaət göstərir ki, adını tarixlərə yazır. Seçici həmişə onu bir yerlərə apara biləcək insanlardan qəhrəmanlıq gözləyir, problemlərinin həllini gözləyir. O da olmayanda başlayır başqa yanaşma sərgiləməyə… Düzdür, Azərbaycanda sosial damğaçılıq da var. Bu da təbii ki, Sovet hökumətinin gətirdiyi 30-cu illərin ab-havasından yaranmış bir sosial damğaçılıqdır. Tutaq ki, 37-ci illərdə kimin kimdən xoşu gəlmirdi, deyirdi, “kulakdır”. Kimin kimdən xoşu gəlmirdi, deyirdi, “qolçamaqdır”. Kimin kimdən xoşu gəlmirdi, deyirdi, “filan bəylə qohumluğu var”. Sosial damğanı yapışdırıb, adamları göndərirdilər. Bu proses 56-cı ilə qədər gəldi və Sov.İKP-nin XX qurultayından sonra, ortaya “şəxsiyyətə pərəstiş” sosial damğası ilə əvəzləndi. Hansı kolxoz sədrindən, hansı sovxoz direktorundan xoşları gəlmirdi və yaxud bir az ötkəm idilər, deyirdilər, “bu şəxsiyyətə pərəstiş edir” və “култ личность” ilə bunu sıradan çıxarırdılar. Ən təəssüf  doğuran o idi ki, 88-ci ildə proses başlayanda kimin kimdən xoşu gəlmədi, dedi, “KQB agentidir”. Kimin kimdən xoşu gəlmədi, bir yarlıq yapışdırdı. Bu gün də o davam edir. Kimin kimdən xoşu gəlmir, “psevdomüxalifət”, kimin kimdən xoşu gəlmir, “yarımmüxalifət”…

Biz həmişə gülənin yanındayıq…

sam_2468

– Təzəsi də çıxıb – gülənçilər…

– Gülənçilər, filanlar… Ya bu sosial damğaçılıq…

– Gülənçilik demiş, sizi bununla ittiham edən olmayıb?

– Vallah, biz həmişə gülümsəyirik, gülənin yanındayıq. Bilirsinizmi, mən bu cür məsələlərə başqa cür yanaşmışam. Mən dini siyasətə qatmamışam. Mənim üçün din təşkilat deyil.

– İnsanın mənəviyyatına bağlıdır…

– Mənim inamımın, imanımım axundu, mollası, nə bilim, nəyi ola bilməz. Varsa, o təşkilatdır və mən də heç bir təşkilatın üzvü deyiləm. Mənim imanım Allahla mənim aramdadır. Qalan hər bir şey təşkilatdır. Başında kimsə dayanır və onun maraqları var. Mən heç bir zaman o cür inama və imana sahib olmamışam. Ona görə də bu cür dinə bağlı birliklərin heç biri mənim nəzər-diqqətimi cəlb etməyib və bundan sonra da etməyəcək. Çünki yenə deyirəm, mənim dinim, imanım Allahla mənim aramdadır və kimsə onun arasına girə bilməz.

– Cəfər adlı istifadəçi soruşur: “İqbal bəy, siz seçildiyiniz məntəqədən Araz Əlizadə çıxanda bu, deputat kimi sizi yandırmadı ki?..”

– Bilirsinizmi, bir az ironik oldu. Niyə ironik oldu? Biz seçkilərdə şahidi olmuşuq ki, namizədlərin səsləri yaxın olanda adamı yandırır ki, mən də əziyyət çəkdim-filan. 9970 səs mənim idi…

– Uçurum var idi arada?

– Protokollarım buradadır, göstərə bilərəm sizə. Bütün məntəqələrdən – hərbi hissələr xaric –  protokolları almışam. 9970 səs mənim idi… 401 səs isə onun…

Mən 9970, Araz Əlizadə 401 səs aldıq…

sam_2478

– Yəni Araz Əlizadə 401 səs alıb?

– Bəli, 401 səs alıb. Protokolları özləri yazıb, özləri də möhürləyiblər.

– Yəni 401 səslə deputat olub…

– 401 səslə deputat olub. Təsəvvür edin, 702 səs mən almışam, 11 səs o… 500 neçə səs mən almışam, 3 səs o… Bu da rəsmi protokillarda var.

– O zaman niyə belə oldu?

– Bu, mənim problemim deyil. Bilirsinizmi, mən bunu hər zaman israrla qeyd etmişəm. Bəzən deyirlər ki, “hakimiyyət sizi niyə parlamentə buraxdı?” və yaxud da “bu dönəm sizi niyə parlamentə buraxmadı?” Bu, hakimiyyətin problemidir. Bir dəfə mənə ABŞ Milli Demokratiya İnstitutunun Cənubi Qafqaz və Orta Asiya üzrə səlahiyyətli səfiri Nelson Ledski belə bir sual verdi. O zaman mən türmədən yeni çıxmışdım və artıq millət vəkili idim. Sual verdi ki, “Siz hər zaman qeyd edirsiniz ki, demokratik seçki yoxdur, o zaman siz nə əcəb parlamentdəsiniz?” Dedim, “Mən demokratiya vitrinində çox parlaq görünürəm və onu da başa düşürəm. Lakin o parlamentdən millətim, xalqım, ideyalarım və insanların hüquqlarının qorunması üçün səmərəli istifadə edirəm. Ona görə də gedirəm”. Hansı dönəmdə kimi buraxmayıblar ki? Əgər 2010-cu il parlament seçkilərində müxalifəti tək təmsil edirdimsə, ən azı, bu, mənim rəyim deyil, ABŞ DD-nin rəyidir, Avropa Birliyinin rəyidir, 2005-ci ildə Müsavat partiyası ilə təmsil edirdim. 2000-ci ildə AXCP ilə təmsil olunurduq parlamentdə. 1995-ci ildə mənsiz təmsil olunurdular, mən yox idim. Onda da başqa təşkilatlar var idi. Hakimiyyətində yanaşması var – niyə mənim qalibiyyətimi tanıyır, bir başqasının qələbəsini tanımır. Bu, xidmətlərə görə deyil. Bilirsinizmi, hakimiyyətdə kiməsə xidmət etdin-filan, buna görə tanınmaq deyil. Hakimiyyət konyukturanı bölür ki, hansı konyukturada kimlər – tutaq ki, 1995-ci ildə Müsavat deputat qrupu böyük bir heyətlə təmsil olunsaydı, müxalifətin potensial namizədi idi prezidentliyə o dövr üçün… Fərqli nəticələr ortaya qoya bilərdi, fərqli təşkilatlana bilərdi… İndi də, məsələn, 2015-ci ildə İqbal Ağazadənin parlamentdə olması hakimiyyət üçün arzuolunmaz idi, qoymadılar.

– O zaman niyə Ağdaş rayonundan namizədliyinizi verdiniz?

– Biz siyasi partiyayıq. Biz seçkinin bütün növlərində indiyə qədər iştirak etmişik və bundan sonra da iştirak edəcəyik. Məğlub olsaq belə…

Ağdaşda seçkini uddum

sam_2469

– Cəmiyyətdə də belə bir rəy var ki, İqbal Ağazadə kifayət qədər ağıllı, müəyyən hadisələri proqnozlaşdıra bilən bir adamdır. Yəni İqbal Ağzadə bilsəydi ki, Ağdaşdan seçilməyəcək və ya təyinat olmayacaq – belə deyək – o ora getməzdi… Yəni İqbal Ağazadə bilib ki, gedib.

– Yox, bu, yanlış bir şeydir…

– Belə bir rəy var…

– Biz siyasətə gəldiyimiz gündən bu yana qədər bircə seçkini boykot eləmişik. 2004-cü il 14 dekabrda keçirilən bələdiyyə seçkilərini… Ondan bu yana Ümid partiyası prinsip olaraq qəbul edib: Əgər zorakılığı, gücü məqsədə çatma vasitəsi hesab etmiriksə, bütün seçkilərdə iştirak edəcəyik. Bu, bizim qurultayın qərarıdır. Bütün seçkilərdə istisnasız olaraq iştirak edəcəyik. Ağdaş rayonunda seçkilərdə iştirakla bağlı partiyanın rəhbərliyində, o cümlədən rayon təşkilatlarında müzakirələr oldu. Rayon təşkilatları israrla dedilər ki, iştirak edirik, amma bir şərtlə – siz özünüz iştirak edəsiniz. Mən sizə bir şey göstərim… (Qalxır və hansısa sənədləri axtarmaq üçün digər masaya keçir – Ə.Z.) Bir siyasətçi üçün insan, seçici toplamaqdan böyük nə ola bilər ki? Heç nə. Siyasətin zatən vəzifəsi budur. Bu, 3 minə qədər adamın telefon nömrələridir. Görürsünüzmü, hamısı işarələnib. Ayrı-ayrı kəndlərdən var… (Gətirdiyi sənədləri göstərir – Ə.Z.)

dsc02440

– Hamısı ilə birə-bir əlaqə yaradıbsınız…

– Hamısı ilə telefonla danışmışam və mən bu Qurban bayramında bu insanların böyük əksəriyyətinə mesaj göndərmişəm, təbrik eləmişəm. Siyasətçi seçicini necə qazana bilər ki? Siyasətçi seçicini bu cür qazanır da… Görürsünüzmü? Müxtəlif kəndlərin sakinləridir, kimə “+” qoyulubsa, onların hamısı ilə telefon əlaqəsi saxlanılıb. Şəkili, Aşağı Ləki, Aşağı Orta Ləki və s.

– Yəni demək istəyirsiniz ki, bu seçkini siz Ağdaşda uddunuz?

– Çox… Mən Ağdaşda iki şeyi seçicimə və partiyadaşlarıma göstərdim. Birinci, mən hər zaman demişəm ki, seçki elan olunandan sonra seçkidə iştirak etmək məğlubiyyətdir. O müddətdə seçiciyə heç nə etmək mümkün deyil. Biz Ağdaşda iki mərhələdə işlədik. Biz təbliğat başlayanda birinci Ağdaşa girdiyimiz zaman lomla, lopatka ilə qarşılandıq. Hakimiyyətin, icra nümayəndəsinin öyrədilmiş adamları və s… Böyük bir qarşıdurma yarandı. Çox böyük, nəhəng bir qarşıdurma yarandı. Heç kim bizi müdafiə etmədi. Yerdə çox az adamlar, müdafiə etmək istəyənlər də, kənarda sakitcə, sükutla tamaşa etdilər. İki saatdan sonra biz yenidən israrla şəhərə girəndə, artıq adamlar bizi müdafiə etməyə başladılar. İkinci, biz şəhərə daxil olan zaman artıq şəkillərimizi, bukletlərimizi aldılar. Üçüncüdə maşınları vurdular və s. Biz sonuncu mərhələni həyata keçirə bilmədik. Sonuncu mərhələ nə idi? Komandalaşma mərhələsi idi. Çünki mən yenə deyirəm, təkcə seçki dönəmində seçici ilə işləmək olmaz. Onunla işləyəcəksənsə, bu qədər işləyə bilərsən, bundan artıq işləmək mümkün deyil. Amma əvvəldən siyasi partiya hədəf qoyub, 125 dairə üzrə öz namizədi ilə uzun müddət işləyirsə, komandalaşa bilir. Biz 400 nəfərlə orada komandalaşa bilsəydik, bütün prosesi istəsəydilər belə saxtalaşdıra bilməzdilər. Sonda sadəcə nəticəni dəyişə bilərdilər, necə ki, Araz Əlizadədə dəyişdilər. Biz öz ərazimizdə Araz Əlizadə ilə alternativ olanda belə saxtalaşdırmaya imkan vermədik ki… Seçki sxtalaşdırılmadı. Protokollları yazdılar, verdilər mənə. Seçki qurtardı. Sonra MSK götürdü, ona uyğun başqa rəqəmlər yazdı və Araz Əlizadə qalib gəldi. Vəssalam. Bu başqa bir prosesdir axı…

– Araz Əlizadə ilə mübarizə də bitdi deyəsən. Səhv etmirəmsə, atasına görə keçdiniz, onu bağışladınız?

– Yox. Araz Əlizadəyə mənim bir hüsumətim yoxdur.

Araz Əlizadənin atası mənim ideal fars dili müəllimim olub

sam_2477

– Hər halda bir söz atışması olmuşdu…

– Söz atşması olmuşdu. Mən sadəcə məsələnin dərinliyinə getmədim. Çünki onun məhrum atası Mübariz müəllim mənim çox sevimli müəllimlərimdən olub. Mənə fars filologiyasından dərs deyib. İxtisas fənnim idi.

– Necə müəllim olub?

– Yaxşı müəllim olub.

– Amma onun haqqında müxtəlif fikirlər var…

– Mən onun siyasi fəaliyyətinə, etdiklərinə cavabdeh deyiləm və yaxud da o məni ilgiləndirmir. Mənim auditoriyada müəllimim olub. Mən onunla partiyadaş olmamışam, mən onunla Kommunist partiyasında silahdaş olmamışam…

– Müəllim kimi…

– Müəllim kimi ideal müəllim olub. Məsələn, o qədər yaxşı müəllim idi ki, tələbəni duya bilirdi, onu hiss edə bilirdi. Xarici dil idi, bəzən ifadə etməyə çətinlik çəkirdik, dərhal kömək edirdi ki, “bunu demək istəyirsənsə, denən, doğrudur”. Dərhal tələbəni hiss edirdi. Fenomenal yaddaşı var idi. Məsələn, Firdovsinin “Şahnaməsi”ni əvvəldən-axıra əzbər deyirdi. Özü tərcümə eləmişdi. Məsələn, Fizulinin məşhur “Gecələr” qəzəli var:

Yarın hicrində yenə gözlərim ağlar bu gecə,

Sən sön ey şəm, mənim ağlamağım var bu gecə… 

Fizuli bunu fars dilində yazıb. Amma Məmməd Mübarizin tərcüməsində bu Fizulinin qəzəlindən daha gözəldir:

Gözlərimdən yuxumu qarət ediblər, yoxsa qara bəxtim dirilib, məni bidar bu gecə,

Səri-kuyində Füzuli gecələrdi, sən onu niyə qovdun, hara bəs getsin o naçar bu gecə…

Məmməd Mübarizin tərcüməsidir, o qədər gözəldir ki… Məsələn, bu qəzəli orijinaldan oxuyanda görürsən ki, tərcümə orijinaldan daha gözəldir.

– Çox maraqlıdır. Belə şeirlər, qəzəllər bilirsinizmi?

– Çox…

– Yəni əzbərinizdə var…

– Nə qədər desəniz. İstəyirsiniz, klassik, istəyirsiniz müasir.

– Cəfər bəy yenə sual verir. Buna oxşar Türkel Azərtürkün də sualı var: “Sizin müşahidəçilər seçkidə 10 manat alıb qoyurdular ciblərinə… Bir az da yeyib-içərək seçki qutusuna arxalarını çevirirdilər. Gözləri kor, dilləri lal, qulaqları kar olurdu. Sizin bu cür üzvlərinizə münasibətiniz necədir?”

– Harada?

I hissənin sonu

xural.com

 

Əlaqəli məqalələr

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Back to top button