«Avroviziya» adı altında talançılıq başladı!
Azərbaycan hökuməti nəhayət ki, 2012-ci ilin mayında Bakıda keçirilməsi planlaşdırılan 57-ci “Eurovision” mahnı müsabiqəsində iştirak etmək üçün ölkəmizə gələcək bütün qonaqların təhlükəsizliyi üçün yazılı təminat verdi. Bu barədə baş nazir Artur Rəsizadənin “Eurovision” yarışmasının təşkilatçısı olan Avropa Yayımlar Birliyinin (EBU) rəhbərliyinə ünvanladığı rəsmi məktubda bildirilir. Məktubda həmçinin göstərilir ki, Azərbaycan dövləti Bakıya gələcək çoxsaylı xarici qonaqlar üçün viza rejimini sadələşdirmək niyyətindədir. Bundan əlavə, baş nazirin məktubunda xüsusi vurğulanır ki, “Eurovision” mahnı yarışması zamanı mətbuat nümayəndəsi və azarkeş kimi gələcək bütün insanların Avropa İnsan Haqları Konvensiyasına uyğun ifadə və sərbəst toplaşma azadlıqları təmin edəcək.
Əlbəttə, A.Rəsizadənin məktubu heç də adı çəkilən öhdəliklərə reallıqda əməl olunacağından xəbər vermir. Xatırlamaq kifayətdir ki, 10 il əvvəl Azərbaycan Avropa Şurasına üzv olarkən rəsmi Bakı öz üzərinə bir yığın öhdəlik götürsə də, onların əksəriyyəti elə kağız üzərində də qaldı.
Lakin bu gün “Eurovision-2012”mahnı müsabiqəsi ilə bağlı ölkə ictimaiyyətini düşündürən əsas məsələ heç də hökumətin gələn ilin mayında ifadə və sərbəst toplaşma azadlığına nə dərəcədə əməl etməsi deyil. Azərbaycan insanını narahat edən daha ciddi problem ondan ibarətdir ki, bu populyar mahnı yarışmasına ləyaqətlə ev sahibliyi etmək pərdəsi altında bizim “doğma” iqtidar yenidən on və yuz milyonlarla manat neft gəlirlərini göyə sovuracaq və həmin məbləğin də bir xeyli hissəsi, son nəticədə, məmur-oliqarxlarımızın şəxsi bank hesablarını daha da zənginləşdirəcək. Hər halda bunun ilk təzahürləri artıq özünü göstərməkdədir.
Qeyd etmək lazımdır ki, “Eurovision” müsabiqəsinin təşkili bir qayda olaraq külli miqdarda vəsait tələb edir. Doğrudur, ilk müsabiqələr zamanı yarışmanın büdcəsi əsasən EBU-ya daxil olan milli yayım qurumlarının üzvlük haqqları hesabına formalaşdırılırdı. Lakin az sonra yarışmanın təşkilinə çəkilən xərclərin ildən-ilə sürətlə artması bunu qeyri-mümkün etdi. Buna görə də artıq xeyli müddətdir ki, müsabiqənin büdcəsi yarışmaya ev sahibliyi edən ölkə və təşkilatçı – Avropa Yayımlar Birliyinin (EBU) vəsaitləri hesabına formalaşdırılır.
Özü də EBU-nun müsabiqənin büdcəsinin formalaşdırılmasındakı rolu getdikcə daha artıq dərəcədə simvolik xarakter almaqdadır. Belə ki, EBU yarışmanı qəbul edən ölkəyə müsabiqənin “nümunəvi” büdcəsini təqdim edir ki, burada da yalnız ən zəruri xərclər, ilk növbədə, səhnənin lazımı avadanlıqlarla təhciz olunması öz əksini tapır. Bu xərclərin 50%-ni EBU öz üzərinə götürür. Qalan yarısını isə ölkə öz imkanları hesabına maliyyələşdirməlidir. Bir məqama xüsusi diqqət yetirmək lazımdır ki, ölkə “nümunəvi” budcənin 50%-dən az vəsait xərcləyə bilməz. Lakin xərclərin yuxarı həddi müəyyənləşdirilməyib. Bu isə bəzi ölkələrə xüsusilə “əl-qol” açmaq imkanı yaradır.
Məsələn, Belqradda keçirilən “Eurovision-2008”müsabiqəsinin EBU tərəfindən müəyyənləşdirilmiş “nümunəvi” büdcəsi 6,2 milyon avro təşkil edirdi. Bu o demək idi ki, Serbiya müsabiqənin təşkilinə minimum 3,1 milyon avro xərcləməlidir. Halbuki real gerçəklikdə Serbiya tərəfi 3,1 əvəzinə 6,2 milyon avro, yəni “limit”dən 2 dəfə çox vəsait xərclədi. Belqraddakı mahnı müsabiqəsinin ümumi büdcəsi isə 9,1 milyon avro təşkil etdi.
Heç bir şübhə yoxdur ki, böyük korrupsiya tutumlu bu tip layihələrin sözün həqiqi mənasında “vurğunu” olan Azərbaycan iqtidarı EBU-nun müəyyənləşdirdiyi “limiti” on, bəlkə də yüz dəfələrlə üstələməyə çalışacaq. Bu baxımdan, “Eurovision-2012”mahnı müsabiqəsi Azərbaycanın iqtidar mənsubları, ilk növbədə də, məmur-oliqarxlara daha da zənginləşmək üçün əlverişli imkan yaradır.
İnidiyədək keçirilmiş “Eurovision” müsabiqələrinin ən bahalısı bu il Almaniyanın Düsseldorf şəhərində təşkil olunmuş yarışmadır. Həmin müsabiqənin təşkilinə ümumilikdə 47 milyon avro xərclənmişdir. Lakin indidən qəti əminliklə demək olar ki, Azərbaycan bu göstəricini xeyli geridə qoyacaq. Doğrudur, etiraf etmək gərəkdir ki, bunun obyektiv səbəbləri də var. Belə ki, Bakı sonuncu müsabiqənin keçirildiyi Düsseldorfla müqayisədə daha zəif inkişaf etmiş infrastruktura malikdir və bu mənada xərclərin nisbətən çox olması təbii qarşılanmalıdır.
Bir neçə ay əvvəl ilk dəfə olaraq “Eurovision-2012”müsabiqəsinin təşkilinə çəkiləcək xərclərin təxmini məbləği açıqlananda bu nisbətən anlaşıqlı qarşılandı. Belə ki, yerli mütəxəssislərin hesablamalarına görə, bilavasitə yarışmanın keçriləcəyi zalın inşası istisna olunmaqla, Bakıda mahnı müsabiqəsinin təşkilinə təxminən 110 milyon manat vəsait tələb olunurdu.
Təəssüflər olsun ki, hadisələrin sonrakı inkişafı real xərclərin ilkin olaraq bəyan edilən bu məbləğdən dəfələrlə artıq olacağını göstərdi. Ən əsası isə, bu artımı Bakıdakı mövcud infrastrukturun zəif inkişafı ilə izah etmək qeyri-mümkündür. Məsələn, aydın oldu ki, “Eurovision-2012”müsabiqəsinə hazırlıq işləri çərçivəsində həyata keçirilən Bayıl qəsəbəsindən Bayraq Meydanına qədər 2 km-lik avtomobil yolunun əsaslı təmiri və yenidən qurulmasına hökumət 65 milyon manat vəsait xərcləcək. Müsabiqənin keçiriləcəyi Bayraq Meydanının abadlaşdırılması və həmin ərazinin enerji infrastrukturunun yaradılmasına isə əlavə olaraq 55 milyon manat ayrılması nəzərdə tutulur.
Bundan əlavə, Bakı şəhərində binaların fasadlarının təmiri, işıqlandırılması və əhalinin köçürülməsi üzrə işlər “Eurovision”a hazırlığın tərkib hissəsi hesab olunaraq, bunların reallaşdırılmasına dövlət büdcəsindən yalnız 2011-ci ilin ikinci yarısı üçün 198,19 milyon manat vəsait ayrılıb. Hesablamaq çətin deyil ki, təkcə bu üç istiqamətdə işlərin görülməsinə 318,19 milyon manat (408 milyon ABŞ dolları) vəsait xərclənməsi nəzərdə tutulur.
Əgər Bakıda turizm infrastrukturunun inkişafına, şəhərin nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsinə, ingilis dilində informasiya sistemlərinin yaradılmasına və nəhayət, Bayraq meydanında 25 min tamaşaçı tutumu olan Baku Crystal Palace adlı yeni idman-konsert kompleksinin inşasına və T.Bəhramov adına stadionun təmirinə xərclənəcək vəsaitləri də bura əlavə etsək, astronomik bir rəqəm alınar. Azərbaycan iqtidarının artıq çoxdandır ki, “qiqantomaniya”ya xəstəliyinə düçar olduğunu nəzərə alsaq, heç də təəccüblü deyil ki, Bakı müsabiqəsi çəkilən xərclərin həcminə görə “Eurovision”un bütün əvvəlki rekordlarını təzələyəcək.
Hərçənd ki, qonaqların sayı Almaniyadakı sonuncu müsabiqə ilə müqayisədə xeyli az olacaq. Xatırladaq ki, Düsseldorfdakı “Eurovision-2011”müsabiqəsində 70 min qonaq iştirak etmişdi. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, Düsseldorf necə deyərlər, Avropanın “göbəyində” yerləşirdi və həmin qonaqların əksəriyyətini də Almaniyanın da daxil olduğu Şengen zonası dövlətlərinin vətəndaşları təşkil edirdi. Bu qədər insanın isə min kilometrlərlə yol qət edərək Bakıya gələcəyi sözün düzü inandırıcı görünmür. Ehtimal etmək olar ki, Bakı yarışmasına gələcək xarici qonaqların sayı maksimum 10-15 min nəfərdən artıq olmayacaq.
Lakin bütün bu reallıqlar Azərbaycan rəsmilərini az maraqlandırır. Onlar açıq etiraf edirlər ki, Bakı yarışmasının qonaqları və iştirakçılarını təəccübləndirmək əzmindədirlər. Məhz bu məqsədlə orijinal bir qurğu olacaq Baku Crystal Palace idman-konsert kompleksinin tikintisinə start verilmişdir. Almaniyanın Alpine Bau Deutchland AG şirkəti tərəfindən həyata keçirilən bu layihənin dəyəri açıqlanmasa da, bütün dünya standartlarına cavab verəcək belə bir əzəmətli kompleksin inşası yəqin ki, on milyonlarla manata başa gələcək.
Hərçənd ki, “Eurovision-2012”mahnı müsabiqəsi məhz Baku Crystal Palace-da keçiriləcəyi hələ sual altındadır. Hər halda, bu il oktyabrın 7-8-də EBU-nun Cenevrədə keçirilən Məşvərət qrupunun növbəti iclasında xarici mütəxəssislər belə bir rəydə olduqlarını bildiriblər ki, Bakı yarışmasının keçirilməsi üçün ən optimal yer Tbilisi prospektindəki H.Əliyev adına idman-əyləncə kompleksidir. Bu isə o deməkdir ki, tikintisinə milyonların xərclənəcək Baku Crystal Palace-ın son nəticədə lazlmsız bir obyektə çevrilmək ehtimalı kifayət qədər realdır.
Doğrudur, bəzi “optimistlər” iddia edirlər ki, Baku Crystal Palace “Eurovision-2012”müsabiqəsində istifadə olunmasa belə, sonradan bakılılara xidmət göstərəcək. Amma bəla burasındadır ki, Bakının mövcud idman və konsert komplekslərinin əksəriyyəti tələbat olmaması ucbatından ilin əksər hissəsində istifadəsiz qalır. Və yaxud tədbirlər keçirildikdə belə onlar tamaşaçı qıtliği ilə üzləşirlər. Məsələn, bu yaxınlarda boks üzrə dünya çempionatının keçirildiyi Tbilisi prospektindəki H.Əliyev adına idman-konsert kompleksinin 7,5 minlik zalı ən yaxşı halda yalnız yarıya kimi dolurdu. Belə bir vəziyyətdə yeni nəhəng kompleksin inşasının məqsədəuyğunluğu ciddi şübhələr doğurur.
İstisna etmək olmaz ki, “Baku Crystal Palace” kompleksini də İmişlidəki “MKT-Araz” stadionunun taleyi gözləyir. 8.500 tamaşaçı tutumu olan və dövlət başçısı İlham Əliyevin iştirakı ilə 2006-cı ilin martında təmtəraqlı açılışı keçirilən bu idman qurğusu Bakıdakı T.Bəhramov stadionu istisna olmaqla o zaman ölkədə beynəlxalq standartlara cavab verən yeganə stadion idi. Lakin cəmi bir il keçməmiş “MKT-Araz” klubunun bankrot olması səbəbindən həqiqətən də analoqu olmayan bu stadion istifadəsiz qaldı və bu gün yerli inəklərin otlaq sahəsinə çevrilib.
Ən maraqlısı isə odur ki, indiyədək “Eurovision-2012”müsabiqəsinin keçiriləcəyi məkan barədə yekun qərar yoxdur. İlk əvvəl bildirilmişdi ki, müsabiqənin Bakının hansı kompleksində keçiriləcəyi iyunun sonunda müəyyənləşəcək, lakin daha sonra qərarın qəbulu avqustun axırına kimi təxirə salındı. İndi isə bəyan edilir ki, yekun qərar noyabr-dekabr aylarında qəbul ediləcək. Bu isə mahnı müsabiqəsinin keçirilməsinə namizəd olan hər üç obyektdə – “Baku Crystal Palace”-ın inşasında, T.Bəhramov adına stadion və H.Əliyev adına idman-konsert kompleksinin təmirində yeni-yeni vəsaitlərin mənimsənilməsi üçün əlavə vaxt qazanılması deməkdir.
Əlbəttə, Bakının daha da gözəlləşməsi, eləcə də şəhər infrastrukrunun yenilənməsi sözsüz ki, hər bir sakinin arzusudur. Amma bir şərtlə ki, bu məsələdə ifrata yol verilməsin. Bəla burasındadır ki, əhalinin qarşılaşdığı saysız-hesabsız təxirəsalınmaz sosial problemlərin həllindən yayınmaq üçün hakimiyyət bir qayda olaraq ölkənin müharibə vəziyyətində olmasından tutmuş 1 milyon qaçqının mövcudluğuna kimi min bir bəhanə gətirir. Lakin eyni zamanda iqtidar nümayəndələri cəmi bir neçə günlüyə Bakıya təşrif buyuracaq əcnəbi qonaqları təəccübləndirmək məqsədilə milyonlar xərcləməyə hazırdırlar.
Halbuki həmin vəsaitlər hesabına minlərlə insanın sosial problemlərini həll etmək, o cümlədən, yüzlərlə bakılını mənzillə təmin etmək olardı. Sual olunur: hansı daha vacibdir – Bakının dünyada ən uca bayraq qülləsinə və digər “analoqu olmayan” tikililərə sahib olması, yoxsa sıravi şəhər sakininin mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması? Doğrudur, sual ritorik xarakter daşıyır, çünki sadə insan və onun ehtiyacları Azərbaycan iqtidarını heç vaxt maraqlandırmayıb. Bu gün Bakıda həyata keçirilən yenidənqurma işlərinin başlıca məqsədi zahiri bər-bəzəyin və effektin yaradılmasından ibarətdir. Belə ki, Azərbaycanın iqtidar mənsubları üçün inkişaf və tərəqqinin əsas meyarı sıravi vətəndaşın rifahı deyil, xan eşşəyinin palanındakı naxışların sayıdır.
“Xural” qəzeti,
il 9, sayı: 060 (469), 14 oktyabr 2011
Neftçilərin Hüquqlarının Müdafiə Komitəsi
