“Qaynar Qazan”da İsa Qəmbər (II hissə): “Əliyev rejimində 10 il parlamentdə oturan İsa Qəmbər deyil”

İsa Qəmbər: “Əgər Milli Şura ilk qurulanda demokratik qüvvələrin seçkidə vahid namizədini nəzərdə tutan bir proyekt idisə, …sonradan Milli Şura İsa Qəmbəri seçkidən kənarda saxlamaq proyektinə çevrildi”

 

Əslində, İsa Qəmbər “Qaynar Qazan”ın ilk qonağı olmalı idi. Amma bir az da bizim özümüzdən qaynaqlanan səbəblərdən olmadı. Və onunla bir də müsahibə üçün vaxtlaşmaq, danışmaq, görüşümüzü müəyyənləşdirmək 3 aya qədər vaxt apardı. Təbii ki, müsavatçıların da basqısı bir tərəfdən. Xüsusilə, AXCP sədri Əli Kərimlinin “Qaynar Qazan”dakı müsahibəsindən sonra müsavatçıların İsa Qəmbər basqısı vardı üzərimizdə. Elə düşünənlər vardı ki, biz özümüz İsa Qəmbəri çağırmırıq. Halbuki sosial şəbəkələrdə yazılan və “Qaynar Qazan”da olması istənilən hər kəslə bu və ya digər formada əlaqə yaratmağa çalışırıq və onların hamısı ilə bu “qazan”da görüşməyə istəkliyik.

İsa Qəmbər az, qısa, konkret danışan müsahibdir. Tənqidə dözümlüdür, amma tənqiddən də xoşlanmaz. Biz bunu jurnalist fəaliyyətimizdən bilirik. Ona görə də əlimizdə olan tənqidi suallar dosyesi ilə müsahibəyə gedəndə uzaqbaşı 1 saata yekunlaşacağımızı təxmin etmişdik. Həm də arada yaranan illərin uçurumu müsahibənin o qədər də rəvan keçməyəcəyi həyəcanını verirdi. Sonuncu dəfə İsa Qəmbərlə 2003-cü ildə “Xural”ın “Mənim Prezidentim” layihəsində görüşmüşdük və müsahibə o zaman alınmamış, yarımçıq da qalmışdı.

Bu düşüncələrlə getdiyimiz müsahibəni başqa ovqatda bitirdik. Saat saatı keçdi və bizim “danışmaz” deyə düşündüyümüz İsa Qəmbərlə düz 2 saat yarımı keçən müsahibəmiz baş tutdu. Hələ əlimizdə xeyli suallarımız qaldı və… danışılacaq da xeyli mövzularımız.

Beləcə, Müsavat Partiyasının sabiq başqanı, Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin sədri İsa Qəmbərlə maraqlı və tarixi bir müsahibə alındı. Və biz o müsahibəni Oxucu-tamaşaçılara təqdim edirik.

“Qaynar Qazan”da İsa Qəmbərdir…

Əvəz Zeynallı

II hissə

10

I hissəni bu linkdə oxuya bilərsiniz: https://www.xural.com/?p=28507 “Hakimiyyətin dəyişməsi və rejimin getməsi zaman məsələsidir”

Qurultaydan sonra otağımı dəyişmək istədim, amma…

– İnşallah… Müsavatla bağlı suallarda Elçin Əli Xan soruşur: “Kabinetini niyə Arif Hacılıya vermir?”

(Gülür…) Ciddi mövzular yoxdur, xırda məsələlərə qarışırlar. Müsavatda mənim kabinetim, ya kiminsə kabineti yoxdur. Bütün bu otaqlar Müsavat partiyasının ixtiyarındadır. Otaqlardan nə cür istifadə olunmasını da partiyanın rəhbərliyi, başqanı müəyyənləşdirir. Mən başqanlıqdan çəkiləndən, namizədliyimi irəli sürməyəndən – qurultaydan sonra təklif etdim ki, mənə mümkündürsə, başqa otaq versinlər. Arif bəy də təvazökarlıq göstərdi, sağ olsun, dedi ki, “nə ehtiyac var, mən o otaqda işləyə bilərəm, siz də öz otağınızda qalın”.

 

Özümə ofis axtarıram

 

– Yəni Arif Hacılının özü bu təklifi verdi?

– Bəli, Arif bəyin özü tərəfindən təklif olundu və mən də bunu hələlik qəbul etməyə məcbur oldum. Əsas da bir səbəbə görə… Bildiyiniz kimi, biz iki ilə yaxındır ki, Milli Strateji Düşüncə Mərkəzi yaratmışıq. Amma iki ilə yaxındır ki, həmin mərkəz üçün ofis axtarıram, heç kim bizə ofis vermək istəmir. Prinsip etibarilə normal ölkədə mülkiyyət sahibi sevinməlidir ki, kimsə onun mülkünü, ofisini icarəyə götürür və aylıq olaraq ona haqq verəcək. Ancaq insanlar da bu qazancdan imtina etməyə məcbur olurlar, çünki bilirlər ki, İsa Qəmbər adı, Müsavat adı onlar üçün hakimiyyət tərəfindən problemlər yaradılmasına gətirib çıxara bilər. Ona görə də ofis icarəyə vermirlər, ofis tapa bilmirik. Əgər ofis tapa bilsək, mən məmnuniyyətlə işimi o ofisdə davam etdirə bilərəm.

– Fikrət Cəfərli sual verir: “İsa bəyin ismi brend olduğu halda onun qarşısına hansısa mərkəzin sədri vəzifəsinin yazılmasına nə ehtiyac var ki?” Bu haqda mətbuat həmişə yazır. Yəqin ona görə deyir.

– Mənim hansısa bir statusa ehtiyacım yoxdur. Sizin müsahibənin janrı da elədir ki, adam özü haqqında çox danışmağa məcbur olur. Amma “mən” ifadəsini çox işlətməyi də xoşlamıram. Lakin mən hər şeydən əvvəl onu demək istəyirəm ki, Azərbaycanın ilk qeyri-kommunist rəhbərlərindən biri olmuşam. Azərbaycan parlamentinin sədri olmuşam. Azərbaycan prezidentinin vəzifələrini icra etmişəm. Elçibəylə yanaşı, AXC-nin yaradılmasında iştirak edən şəxslərdən biriyəm. Müsavat Partiyasının başqanı da olmuşam. Və sairə belə xeyli titullarım var. Ancaq mənim hər hansı bir titula, hər hansı bir təqdimata ehtiyacım yoxdur. Sualda müəyyən qədər həqiqət payı var.

Ölkədə beyin mərkəzləri olmalıdır

6

Amma mən Milli Strateji Düşüncə Mərkəzini də adımın qabağında hansısa titulun yazılması üçün yaratmamışam. Həmfikirlərimlə bir yerdə… Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanda çatışmayan məqamlardan biri də beyin mərkəzləridir, araşdırma mərkəzləridir. Düzdür, müəyyən qisim var, amma çox çətin şəraitdə fəaliyyət göstərirlər. Hakimiyyətin icazə verdiyi çərçivədə fəaliyyət göstərirlər. Halbuki ölkədə ən müxtəlif istiqamətlərdə, ən vacib geopolitik məsələlərdən tutmuş, ekologiya məsələlərinə qədər, iqtisadi məsələlərə qədər, mədəniyyət məsələlərinə qədər, nə bilim, psixologiya məsələlərinə qədər “Mərkəz”lər olmalıdır. Bu mərkəzlər çalışıb intellektual məhsul istehsal eləməlidirlər. Bu məhsul yeri gələndə cəmiyyətə, yeri gələndə hakimiyyətə, yeri gələndə bütün siyasi qüvvələrə təqdim olunmalıdırlar. Mən hər zaman Azərbaycanda ictimai-siyasi fəaliyyətə başlayandan bu cür mərkəzlərin yaradılmasını istəmişəm.  Kim belə mərkəzlərin yaradılmasına cəhd göstəribsə, ona ən azı mənəvi dəstək vermişəm. Gücüm çatanda başqa şeylərlə də kömək eləmişəm. İndi də kifayət qədər vaxtım var ki, mənim özüm də həmfikirlərimlə bir yerdə belə mərkəzlərdən birini yaradım. Çox çətin olsa da, resurslarımız çox məhdud olsa da, müəyyən itkilərə məruz qalsaq da, – son vaxtlar bilirsiniz ki, bir neçə nəfər dünyasını dəyişdi, məsələn, Zəfər Quliyev kimi insanlar, bəzi şəxslər də ölkədən kənarda yaşamağa məcbur oldular, məsələn, Leyla Əliyeva və bir çox başqaları… Düşüncə Mərkəzi işləyir, çalışır və mənə elə gəlir ki, cəmiyyətə müəyyən məsələlərlə bağlı mesajlar verir. Elə axırıncı tədbirimizdə – G20 ilə bağlı biz tədbir keçirdik, biz ortaya mövqe qoyduq. Yalnız tədbir başlayandan sonra Azərbaycan mediası bunu geniş işıqlandırmağa başladı. Halbuki bu, Azərbaycan üçün həddindən artıq yaxşı bir fürsət idi və əslinə qalsa, heç müstəqil Azərbaycanın tarixində bəlkə də 3-4 ən önəmli forumlardan biri idi ki, Azərbaycan orada iştirak edirdi.

Pənah bəyin edilən çıxışlardan xəbəri yox idi

– Amma sonra Pənah Hüseyn də dedi ki, “Onlara umac ovunca, özümüzə əriştə kəsin…” Deyəsən, G20-yə etdiyiniz müraciətə etiraz eləmişdi.

– Əvvəla, biz G20-yə müraciət eləməmişik. Azərbaycan cəmiyyətinə və hakimiyyətə müraciət etmişik ki, nə etmək lazımdır. Pənah bəy çox təəssüf ki, gec gəlmişdi və orada edilən çıxışlardan da yəqin ki, xəbəri yox idi, təqdim etdiyimiz sənədlə də tanış deyildi. Nə həmin sənəddə, nə də çıxışlarda Pənah Hüseynə qədər heç kəs Obamanın adını çəkməmişdi. Birinci Obamanın adını çəkən elə Pənah bəy oldu. Odur ki, məncə o adekvat qiymətləndirmə deyildi. Bilirəm, jurnalist marağı var, oxucuların marağını cəlb etmək məsələsi var, amma yenə də mən sizə Azərbaycanın müstəqillik tarixində ən önəmli bir forumda iştirak etməsindən, bununla bağlı bizim təqdim etdiyimiz mövqedən danışıram, siz də orada xırda bir söhbət olub, o söhbəti tirajlamaq məqsədli suallar verirsiniz.

– İsa bəy, biz bu haqda nə bilə bilərdik ki. Onu tirajlayan da Müsavat partiyasının, öz dostlarınızın qəzeti olan “Yeni Müsavat”dır və deyən də Pənah Hüseyndir. Yəni cəmiyyətə çıxaran da bunlardır.

– Belə bir tədbirin keçiriləcəyi haqda bütün mətbuata elan verilmişdi. Gəlib iştirak edəydiniz, niyə iştirak etmədiniz?

Tədbirlərə dəvət necə olmalıdır?

 5

– Ümumi dəvət eləmisinizsə, necə ola bilər ki, adam durub getsin.

– Siz mediasınız…

– Bəli, mediayıq, amma mənə elə gəlir ki, bu cür tədbirlərə dəvət olunmalıdır.

– Amma mənə elə gəlir ki, media bütünlükdə dəvət olunanda hansı mediaya bu mövzu maraqlı gəlirsə, o da gəlib tədbirdə iştirak edəcək.

– Mən belə dəvətlərin fərdi olmasının tərəfdarıyam. Məsələn, siz siyasi məhbuslarla bağlı da dəfələrlə dəyirmi masa keçirmisiniz, amma məni dəvət eləməmisiniz. Mən bir az da fərdi dəvətdən yanayam. Necə ümumi dəvət eləmək olar – mən toy edirəm, hamı gəlsin. Belə dəvət olur?

– Nə bilim, toyla ictimai tədbiri qarışdırmayaq. Mən bilmirdim. Sizdə də belə iddia var imiş ki, şəxsən dəvət olunmalısınız.

– Yox.

– Deməli, sizi xüsusi dəvət eləmək lazım idi, ümumi yox.

“Siyasi” və “vicdan” məhbusları məsələsində monopoliya var

– Əstəğfürullah, sadəcə mən hesab edirəm ki, belə tədbirlərə dəvətlər fərdi olmalıdır. Çünki baxıb görürəm ki, AXCP-nin öz dəyirmi masaları var, Müsavatın öz dəyirmi masaları var. Hərə özünə yaxın siyası məhbusları dəvət eləyir. Hiss edirəm ki, bu “siyasi” və “vicdan” məhbusları məsələsində də bir qruplaşma var və bu gerçəkdən adamı üzür. Çünki biz məsələyə vahid platformadan yanaşmalıyıq.

– Yenə də fərdi mövqedən yanaşırsınız. Milli Strateji Düşüncə Mərkəzi olaraq, biz fərdi olaraq jurnalistləri dəvət eləmirik. Partiyaların özlərinə fikirlərinizi deyə bilərsiniz. Çünki biz hər hansı bir tədbiri keçirəndə bu barədə məlumat yayırıq. Nəinki media nümayəndələrini, ümumiyyətlə, mövzu ilə maraqlanan hər kəsi bura dəvət edirik. Kim istəyir gəlir, kim istəyir gəlmir…

– Ola bilər. Rövşən Qəmbər Almaniyadan sizə sual ünvanlayıb: “İsa bəyə bir sual vermək istərdim. Əgər Azərbaycanın cümhurbaşqanı İsa bəy olsaydı və İstanbul G20 sammitində 3 gün öncə iştirak etsəydi, indiki böyük, qlobal problemlərin çözümü üçün dünya liderlərinə nə təklif edərdi?”

– Hərə öz yerində yaxşıdır. Təbii ki, əgər mən Azərbaycanı G20-də təmsil etsəydim, Azərbaycanda vəziyyət  indiki kimi olmayacaqdı. Ona görə də, “mən olsaydım” sualı o qədər də aktual deyil. İlham Əliyev nə etməli idi, onu danışmalıyıq. İlham Əliyev G20-yə getməzdən əvvəl tək Arif Yunusu yox, digər siyasi məhbusların hamısını azad etməli idi. İlham Əliyev G20-yə getməzdən əvvəl Azərbaycanda köklü siyasi və iqtisadi islahatlar edəcəyini, azadlıqlar verəcəyini bəyan etməli idi və onun mümkün addımlarını atmağa başlamalı idi. İlham Əliyev G20-yə getməzdən əvvəl Suriya, İraq məsələsində, Ukrayna məsələlərində, başqa məsələlərdə aydın bir mövqe qoyub, Azərbaycanın dünya birliyi ilə bir yerdə olduğunu bəyan etməli idi. İlham Əliyev Qarabağ məsələsi ilə bağlı Azərbaycanın dünyadan nə gözlədiyini, nə istədiyini, hətta nə tələb elədiyini aydın şəkildə bəyan edib, ora getməli idi. Əvvəl dediyim bu addımları etsəydi, siyasi məhbuslar, azadlıqlar, dünya məsələləri ilə bağlı aydın, birmənalı mövqe, o zaman İlham Əliyevin Qarabağ məsələləri ilə bağlı dedikləri də diqqət mərkəzində olacaqdı. Ümumiyyətlə, özünüz təsəvvür edin ki, bu addımları atandan sonra İlham Əliyev ora gedəydi, nə dərəcədə diqqət mərkəzində olacaqdı.

 

Azərbaycan daha bir fürsəti qaçırdı

 4

– Yəni deyirsiniz ki, Azərbaycan daha bir şansı qaçırıb?

– Təbii… Azərbaycanın adına böyük bir fürsət yaranmışdı, o fürsət təəssüf ki, yetərli istifadə olunmadı. Bayaq dediyim kimi, əgər mən ora getsəydim, bu cür problemlərlə üzləşməzdim. Çünki biz hakimiyyətdə olsaydıq, demokratik qüvvələr hakimiyyətdə olsaydı…

– Siyasi məhbus olmazdı?..

– Azərbaycanın bu problemləri olmazdı və biz daha rahat şəkildə – hətta mən belə düşünürəm ki, Qarabağ məsələsini də həll etmiş olardıq, hətta rahat şəkildə dünya məsələləri ilə bağlı fikrimizi deyə bilərdik. Bilirəm, insanlar ideal olmağı xoşlayırlar, amma özümüzü o qədər də hamıdan ağıllı hesab eləməməliyik. Təbii ki, bizim öz düşüncələrimiz, öz baxışlarımız var, amma dünya liderlərinə nəyi nə cür edəcəklərinə dərs verməyə tələsmək lazım deyil. Soruşarlar, fikrini deyərsən. Mövqeyini bildirmək istəyirsən, çıxış verirlər, adını yazdırıb, çıxış edə bilərsən. Məncə, dünyanın indiki problemlərinin həlli üçün sadəcə siyasətçilərin çalışmaları yetərli deyil. Dünyanın ən güclü intellektuallarını, filosoflarını, mütəfəkkirlərinı, elm adamlarını, dünya qlobal mühitinə baxışı olan insanları bir yerə yığıb – istər siyasətçi, istərsə də iqtisadçı olsunlar – onların sakit bir müzakirələrinə ehtiyac var. Bu adamların qlobal bir beyin mərkəzi kimi çalışıb, bu mövcud problemlərlə bağlı dünya dövlətlərinə, beynəlxalq təşkilatlara və əslinə qalsa, bütün dünyaya, bəşəriyyətə ciddi mesajlar verməsinə ehtiyac var. Əsinə qalanda belə bir işi təşkil eləmək olardı.

– İsa bəy, sizin vaxtınzda siyasi məhbus olmadığını deyirsiniz…

– Bunu mən demirəm, siz deyirsiniz…

Nemət Pənalı toyundan əvvəl həbs olunmuşdu

3

– Eləydi, mən bilən eləydi… Amma Nemət Pənahlını sizin hakimiyyət toyu olmamışdan bir neçə gün əvvəl həbs eləmişdi…

– Allah Əbülfəz bəyə rəhmət eləsin. Əbülfəz bəy haqq dünyasındadır. Və deyəsən, o hakimiyyətin yeganə təmsilçisi kimi mən qəbul olunuram.

– Bəli, siz…

– Halbuki mən parlament sədri idim. O zaman da hüquq-mühafizə orqanları var idi, Prezident Aparatının da, Nazirlər Kabinetinin də, digər hüquq-mühafizə orqanlarının da öz rəhbərləri var idi.

– Amma hər halda bu hadisə sizin təmsil olunduğunuz hakimiyyət dövründə baş vermişdi.

– Mən məsuliyyətdən yayınmıram və mən də ozamankı hakimiyyətin aparıcı üzvlərindən biri olmuşam. O dövrün bütün müsbət hadisələrinə də iddiam var, mənfi hadisələrinə də, çətinliklərinə də, səhvlərinə də şərikəm. Bu barədə problem yoxdur. Sualı konkretləşdirin, cavab verməyə çalışım.

– Yadıma düşdü, siz bayaq siyasi məhbuslarla bağlı fikir söyləyəndə… Yanılmıramsa, Nemət Pənahlının hətta toy dəvətnamələrini paylamışdılar. Həmin müddəti həbsdə keçirdi.

– Həbs etmişdilər, biz də köhnə qardaşımız kimi onun azadlığa çıxmasına çalışırdıq və hər halda Nemət Pənahlı ən azı Elçibəy hakimiyyəti dönəmində, Heydər Əliyev və yaxud İlham Əliyev dönəmində həbs olduğu müddət qədər zindan həyatı yaşamayıb. Bu cəmi bir neçə gün çəkib.

Onun fikirləri ilə razı deyiləm

7

– Bəli, bir neçə gün çəkib… Rauf Arifoğlunun çox maraqlı sitatları var və onunla bağlı da sizə suallar ünvanlanıb. Son müsahibələrindən birində deyib ki, “müxalifət düşərgəsi ittihamları sevmir. Bu düşərgə və onun liderləri illərdir ki, bu proseslərin içinə …gül qoyur, sonra da deyir ki, bu cür də olmalı idi. Gəlirik. Hər dəfə də öz üzərindən qısır siyasətlərindən başqa, hər kəsi suçlaya bilirlər”. Rauf Arifoğlunun bu fikirlərinə münasibət…

– Rauf Arifoğlu müstəqil bir insandır, jurnalistdir və jurnalistin öz fikirlərini yazmaq hüququ müzakirə mövzusu deyil. Eyni zamanda jurnalistlərin siyasətçiləri, siyasi qüvvələri tənqid etməsi nəinki normaldır, hətta bu, onların vəzifəsidir, borcudur. Amma biz siyasətçilərin işi jurnalistləri tənqid etmək, jurnalistləri ittiham etmək deyil. Sadəcə mən onun bu fikirləri ilə o şəkildə razı deyiləm.

– Onu soruşmaq istəyirəm. Məsələn, sizin də adınız çəkilən məqamlar var, deyir ki, “2009-cu ildə Müsavat Partiyasının o zamankı başqanı, “Yeni Müsavat”ın təsisçisi İsa Qəmbər bütün ölkə üçün bir sürpriz edərək, təsisçilikdən imtina etdi. Mən o zaman yubiley tədbirində çıxış edib, qarşıdakı 5 ilin hədəflərini dedim. İsa bəy replika atdı ki, “o qədər gözləməyə ehtiyac qalmayacaq…” Çünki o düşünürdü ki, 2010-cu ildə, heç olmasa 2013-cü ildə müxalifət qalib gələcək. Amma mən də elə o zamandan, həm onlara, həm də özümüzə baxıb görürdüm ki, bu olmayacaq. 2020-ci illərə qədər belə də davam edəcək”.

– Bunu həyat göstərər. Mən ümumiyyətlə, proqnoz verməyi xoşlamıram. Bu mövzuda xüsusi müzakirələrə də ehtiyac duymuram. Jurnalistlər elədir ki, təhlil edə bilərlər. Amma yenə də qeyd eləmək istəyirəm ki, bizim vəzifəmiz sadəcə proqnoz verməli olmağımız deyil. Bizim vəzifəmiz cəmiyyəti hansısa hədəflərə doğru yönəltməkdir. Hansısa hədəflərə doğru yönəltmək üçün isə cəmiyyəti ruhlandırmaq, bir az inandırmaq məsələsi də var. Yoxsa nə var ki? Bizim məşhur analitiklərimizin işi-gücü odur ki, onlardan nə vaxt, nə soruşurlar deyirlər ki, vəziyyət daha pis olacaq…

– Daha bərbad olacaq…

– Onsuz da Əliyev rejimində hadisələrin yaxşı olması ehtimalı daha aşağıdır, hansısa pis hadisə baş verəndə də analitiklər deyirlər ki, gördünüz, mən nə proqnozlaşdırmışdım, o da baş verdi. Halbuki onların verdikləri proqnozlar da hadisələrin gedişinə təsir göstərir. Söz gücdür, söz qüdrətdir. Biz sözümüzün, vəziyyətin yaxşılaşmasına yox, müsbət istiqamətə yönəlməsinə cəhd göstərməliyik. Təbii ki, yalan hesabına yox. Şişirtmək hesabına yox. Amma hədəfi göstərməklə, imkanı göstərməklə, həvəsləndirməklə bunu etməliyik. Qalan şeylərdə problem görmürəm.

– Əsasən Rauf Arifoğlunun “Əməkdar jurnalist” adı almasından sonra sizə ünvanlanmış suallar var. “Qaynar Qazan”da Rauf Arifoğlu bir ifadə işlətmişdi ki, “mən İsa Qəmbərin reaksiyasını başa düşmədim. Çünki mən hər şeyi ona deyirdim”. Amma sizin buna cavabınız olmadı. Yəni hətta İlham Əliyevi “Jurnalistlərin dostu” elan edəndə də deyir ki, “mən İsa Qəmbərə hər şeyi demişdim”. Bu məsələdən də sizin xəbərdar olduğunuzu dedi və bildirdi ki, “İsa bəy İlham Əliyevin ona uzanan əlini qəbul etmədi”… Təxminən belə bir şey…

– Mən yenə deyirəm ki, mənim ayrı-ayrı şəxsləri müzakirə eləməyə həvəsim yoxdur, o cümlədən də Rauf Arifoğlunu müzakirə eləməyə həvəsim yoxdur. Özünüz də gördüyünüz kimi, bir tərəfdən deyirlər ki, mənim Rauf Arifoğlunun son addımlarına olan münasibətim lazımından sərtdir, sonradan mən diqqət etdim, bir hissədə deyirlər ki, mənim mövqeyim lazımından yumşaqdır. Elədirmi?

– Bəli…

– Mən isə hesab edirəm ki, hansı addımlar lazımdırsa, o addımlar da atılıbdır. Hansı mövqelər bildirilməlidirsə, o mövqelər də bildirilibdir.

– Məsələn, Fuad Əhmədli soruşur: “Xatırlayıram ki, İsa bəyin bir dəfə səsi sosial şəbəkələrdə yayılmışdı. Orada deyirdi ki, “Rauf Arifoğluna deyilən söz, edilən təzyiq, mənə deyilən söz, edilən təzyiqdir…”

– Bu söz tez-tez təhrif olunmuş şəkildə ifadə olunur. Sitat dəqiq gətirilmir. Eyni zamanda sitatın mahiyyətini ya bəzi dostlarımız anlamırlar, ya da anlamamağa çalışırlar. O vaxt söhbət ondan gedirdi ki, Rauf Arifoğluya hücumlar həm də onun Müsavata bağlılığı, bizə yaxın olması ilə əlaqəli idi…

Rauf Arifoğlu Müsavata yaxın olmasaydı

2

– Həm də qorumaq istəmisiniz?.. Bayaq toxunduğunuz məsələdir.

Yəni Rauf Arifoğlu Müsavata yaxın olmasaydı, başqa bir təşkilata yaxın olsaydı, həmin təşkilatda Rauf Arifoğluna qarşı yəqin ki, bu fkirirlər səslənməzdi. Məhz Müsavata, bizə yaxın olduğu üçün ona qarşı iradlar səslənir və iradlar haqlı da ola bilər, lakin yersiz-haqsız iradlar da az olmur. Məınim sözüm o kontekstdə deyilmişdi. İndiyə qədər ictimai-siyasi həyatımda dediyim bütün sözlərin arxasında olduğum kimi bu sözümün də arxasındayam. O dövr üçün düzgün deyilmiş söz idi.

Razi Nurullayev məsələsinə gəlincə…

– Vüqar Qurdqanlı soruşur: “Rauf Arifoğlunun son dönəmlərdə açıq şəkildə hakimiyyətə “stavka” etməsinə münasibəti necədir?”, “Razi Nurullayev adlı şəxsin AXCP–yə etdiklərinə münasibəti necədir?” Razi Nurullayev hadisəsi ilə bağlı sizə ünvanlanan bir neçə sual var. Bu məsələyə konkret olaraq sizin münasibətinizi bilmək istəyənlər çoxdur. Bir də deyir ki, “Turquta salamımı çatdıra bilərmi?”

– Salamı özü deyər, mən bilən orada bir problem yoxdur. O ki qaldı Rauf Arifoğlu ilə bağlı mövzuya, mənə elə gəlir ki, buna imkan daxilində aydınlıq gətirdik. Razi Nurullayev məsələsinə gəlincə, o barədə Müsavat partiyasının başqanı Arif Hacılı mövqeyini bildirdi, biz müsavatçılar da o mövqeyi haqlı hesab edirik.

– Yəni Arif Hacılının mövqeyi həm də szin mövqeyinizdir?..

– Arif Hacılı Müsavat partiyasının başqanıdır, onun mövqeyi partiyanın mövqeyidir.

Siyasətlə məşğul olmayan qohumlarım var ki…

1

– Burada Rauf Arifoğlu ilə bağlı sonuncu bir sual var ki, onu da verim və bununla mövzunu bağlayaq. Yaşar Ağayev soruşur ki, “Rauf Arifoğlunun açıq-aşkar hakimiyyətə işlədiyi məlum olduqdan sonra da İsa Qəmbər onu ən yaxın dostlarından biri hesab edirmi?”

– Bu, bir az qəliz məsələdir. Yəni mən bu mövzularda çox danışmağı da xoşlamıram. Aydın məsələdir ki, bir tərəfdən siyasi mövqe, siyasi əqidə məsələsinin dostluq, şəxsi münasibətlər məsələsinə dəxli yoxdur. Ancaq bir tərəfdən də nə qədər desək də ki, dəxli yoxdur, yenə də təsir göstərir. Mövqelərin fərqlənməsi və mövqelər arasındakı fərqin artması münasibətlərə təsir göstərir. Tutaq ki, mənim xeyli qohumlarım, tanışlarım var ki, onlar tamamilə siyasətlə məşğul deyillər, ictimai fəaliyyətlə məşğul deyillər. Onlarla bizim mövqelərimiz fərqli olsa da, onlar ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğul olmadığı üçün mənim onlarla qohumluq-dostluq-tanışlıq münasibətlərimdə sual yaranmır. Çünki onlar siyasətlə məşğul deyillər. Amma ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər arasında mövqe fərqləri artanda təbii ki, bu, şəxsi münasibətlərə öz təsirini göstərir. Mən bu suala səmimi cavab verirəm. İstərdim ki, bu mövzularda qeyri-səmimi cəhdlərə – yenə də deyirəm, bütün mövzular müxalifətdaxili düşərgədaxili mövzulara yönəlməsi cəhdlərinə son qoyulsun. Müsavatın prinsipial mövqeyi var və bərpa olunduğu gündən bu günə qədər o xətt davam edir ki, biz Əliyev rejiminə qarşı mübarizə aparırıq. Biz 1992-ci ildə bərpa olunmuşuq və o vaxtdan da müxalifət partiyası kimi fəaliyyət göstəririk. Biz müxalifətdaxili mövzuların kultivasiyasına, genişləndirilməsinə, gündəmdə saxlanılmasına tərəfdar deyilik.

– Üzr istəyirəm, amma bu, həm də müxalifətdaxili məsələ deyil axı… Həm də deyil… Çünki müxalifət daxilindən çox önəmli kəsimlərin, çox uyğun şəkildə iqtidara transfer olunmasıdır.

– Mən sizə irad tutmuram, bu, sizin janrınızdır. Hansı janrı seçmisinizsə, o cür də müsahibə alırsınız. Suallarınızın 99 faizi müxalifətdaxili münasibətlərə aiddir.

– Sizə ünvanlanan suallar elədir.

– Elə gəlir, amma siz də başqalarının verdiyi suallarla hərəkət edən jurnalistlərdən olmamısınız…

– Təbii ki…

– Sizın öz baxışınız, öz suallarınız hər zaman olub. İkincisi, hətta kənardan gələn sualları da sizin qruplaşdırıb, təhlil edib, mahiyyət istiqamətinə yönəltmək, cəmiyyət üçün nə isə yeni bir şey əldə etmək imkanlarınız var axı…

– Təbii ki…

– Biz burada tutaq ki, Müsavat-AXCP münasibəti və yaxud da İsa Qəmbər–filankəs münasibətini təhlil etməkdənsə, bu cür avtoritar rejimdə – bu şəraitdə demokratik düşərgə nə cür hərəkət edərdi, siyasi qüvvələr arasında münasibətlər nə cür qurulmalıdır, ayrı-ayrı şəxslər arasındakı münasibətlər nə cür inkişaf eləməlidir – bu tipli məsələləri sizin təhlil etmək imkanınız var. Sualları da o yönə istiqamətləndirmək imkanlarınız var. Bunu eləmirsiniz…

– Bu suallarımız da var, amma cəmiyyətin də sualları var və biz də onları sizə ünvanlamalıyıq axı… Biz cəmiyyətə deyə bilmərik ki, biz İsa Qəmbərə yalnız bu haqda suallar verə bilərik. İlham Əliyev haqqında da kifayət qədər danışdınız… Yenə də danışa bilərik…

– Mən sizə yenə də deyirəm ki, irad tutmuram.

Hansı mövzu daha əhəmiyyətlidir?

– Tutula da bilər, heç bir problem yoxdur…

– Sadəcə fikrimi bildirirəm. Və hesab edirəm ki, ölkədə vəziyyətin dəyişməsi bizim əsas hədəfimiz olduğu üçün ona çalışmaq lazımdır. Nəsə sual verirsiniz, gördüyünüz kimi o suallar mənim üçün heç bir problem yaratmır. Bütün suallara da cavab verirəm.

– Amma maraqlıdır, insanlar üçün maraqlıdır…

– Maraqlıdır, aydın məsələdir ki, nə üçün maraqlıdır… Sən əgər xalqa cəmiyyəti iqtisadi böhrandan necə çıxarmaq yolları haqqında mühazirə oxusan, 5 nəfər qulaq asacaq, ancaq sən hansısa nazirin villasından tapılan qızılları, dollarları nümayiş etdirsən, sənə 5 min nəfər baxacaq. Maraq çünki buna yönəlib. Bu da maraqlıdır, təbii ki, nazirin villasından çıxan qızılları-pulları da camaata göstərmək lazımdır. Amma ölkənin problemlərini həll eləmək baxımından, ölkəni irəliyə aparmaq baxımından hansı mövzu daha əhəmiyyətlidir? Ancaq marağa əsaslanmaq olmaz axı…

– Onu artıq siz müəyyən eləməlisiniz. Onu ölkənin müxalifət kəsimi dəyərləndirməlidir…

– Nə isə… Mövzunu bir qədər uzatdıq…

– Hə…

– Biz imkanlarımız daxilində müəyyən edirik, amma siz də öz imkanlarınız daxilində bunları etməlisiniz…

– Təbii ki… Dediklərinizlə razıyam… Olarmı davam eləyək?

– Təbii…

AXCP-Müsavat savaşına “dur” demək olarmı?

8

– AXCP, Milli Şura ilə bağlı suallar var. Sakit Sabiroğlu soruşur ki, “İsa bəy, sizə elə gəlmirmi ki, AXCP ilə Müsavat bir olmadıqca bataqlıq bir o qədər də dərinləşir. Müsavatla AXCP arasında gedən qarşılıqlı təhqirlər, söyüşlər, kompromatlar hər iki cəbhəni daha da gözdən salır. Hər iki lider ən azından buna “dur!” deyə bilməzmi?

– İkinci, üçüncü sualı qəbul edirəm. Yəni bu təşkilatlararası, insanlararası bir-birinə qarşı yönəlmiş təhqirlər, hücumlar həm təşkilatları, şəxsləri, həm də bütövlükdə düşərgəni nüfuzdan salır. Onu da qeyd eləyim ki, hər halda mənə elə gəlir, Müsavat bu məsələdə liderlik eləmir. Əksinə, şəbəkəni izləsəniz görərsiniz ki, ümumi diskussiyalarda, təşkilatlararası gərgin söhbətlərdə müsavatçılar çalışırlar ki, müəyyən sərhədləri keçməsinlər və müəyyən mövzulara əlavə dəstək verməsinlər. Əksinə, söhbətləri yekunlaşdırmağa çalışırlar. Mən başqan olduğum müddətdə də, ondan sonra da yadımdadır ki, bu cür söhbətlərə son qoymağa çağırmışam. İndi də Müsavat partiyasının başqanı Arif Hacılı da dəfələrlə bildirib ki, bizim məqsədlərimizdən biri də mübarizəni müxalifət daxilindən çıxarmaq və hakimiyyətə qarşı yönəltməkdir. Bu, bizim rəsmi mövqeyimizdir və səmimi mövqeyimizdir. Sualın əvvəlki hissəsinə qayıdanda bu, artıq diskussiyalıq mövzudur. Bu barədə dəfələrlə danışmışıq, ancaq görünür, nəinki cəmiyyətdə, hətta demokratik düşərgədə də deyilənlər hələ kifayət qədər qəbul olunmayıbdır. Demək istədiklərimin mahiyyəti isə ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın problemlərinin kökü müxalifətin bir yerdə, ya da ayrı-ayrı olmasından irəli gəlmir. Münasibətlərin kökü İlham Əliyev rejimindən irəli gəlir. Ümumiyyətlə, Əliyev rejimindən irəli gəlir. Nümunə üçün deyim ki, 2000-ci ilin parlament seçkilərində 14 partiya və blok iştirak edirdi. Müsavat partiyası da bəzi müttəfiqlərimizlə birgə bir partiya olaraq ayrılıqda iştirak edirdi. Müsavat partiyası 14 partiyanın arasından fərqli şəkildə önə çıxdı. Yəni partiyaların ayrı-ayrılıqda olması səslərin bölünməsinə, nə isə başqa nəticə çıxmasına səbəb olmamışdı. Eyni şəkildə 2003-cü ildə prezident seçkilərində “Bizim Azərbaycan Bloku” namizəd olaraq bəndənizi irəli sürmüşdü, amma Etibar Məmmədovla Əli Kərimli bir blok yaradıb, birgə iştirak edirdilər. İlyas İsmayılov, Lalə Şövkət, Sabir Rüstəmxanlı kimi ölkənin tanınmış siyasətçiləri də hər biri ayrı-ayrılıqda seçkilərdə iştirak edirdilər. Seçkilərdən xeyli əvvəl mən onların hamısına müraciət etdim ki, gəlin ilkin seçki yolu ilə vahid namizəd müəyyənləşdirək. Vahid namizədin ətrafında vahid komanda formalaşdıraq, vahid proqram hazırlayaq və s. Qəbul eləmədilər, ona görə də baş tutmadı.  Amma yenə də seçki oldu və qeyri-təvazökarlığa qarşı üzr istəyirəm, yenə də səslərin çoxunu mən aldım. Yəni o qədər tanınmış siyasətçilərin, adları şəkilən siyasətçilərin olması, özündən deyən siyasətçilərin olması ictimaiyyəti, cəmiyyəti çaşdırmadı. Cəmiyyət ən azı 2003-cü ildə kimə səs vermək istəyirdisə, ona da səs verdi. 2005-ci ildə biz məhz bu tənqidləri də nəzərə alaraq ki, vahid namizəd də olmalıdır, “Azadlıq Bloku”nu yaratdıq. O dövr üçün də öndə gedən 3 partiya – Müsavat, AXCP, ADP bir araya gəldik, səhv eləmirəmsə, 106 dairədə vahid namizəd müəyyənləşdirdik. Bütün gücümüzlə seçkidə iştirak elədik və xeyli dairələrdə də qalib gəldik. Hər halda “Azadlıq Bloku”nun parlamentə haqq edərək düşmüş namizədlərinin sayı YAP-dan da, başqa qüvvələrdən də çox idi. Amma yenə də 2003-cü ildə mənim qələbəmi oğurladıqları kimi, 2005-ci ildə də “Azadlıq Bloku”nun qələbəsini oğurladılar. Sözümün canı nədir. Seçkidə bizim ayrı-ayrılıqda iştirak etməyimiz, ya da vahid namizədlə iştirak etməyimiz nəticəni dəyişmədi. Hakimiyyət yenə də seçkiləri saxtalaşdırdı. Eyni situasiyanı biz 2013-cü ildə də yaşadıq. Deyildiyi kimi bütün qüvvələr bir araya gəldi, yaxşı namizəd də müəyyənləşdirdik. Mümkün olan səviyyədə çalışdıq. Yenə də… seçkinin nəticələri saxtalaşdırıldı. Yəni buradan çox aydın nəticə ortaya çıxır. Mən istəyirəm ki, bunu o saat hamı deməsin, bir balaca da düşünsün. Mənim dediyim odur ki, ölkədə vəziyyəti dəyişməyin yolu müxalifətin bir yerdə olmasından və yaxud da ayrı-ayrı olmasından keçmir. Ölkədə vəziyyətin dəyişməsinin yolu cəmiyyətin fəallığından, cəmiyyətin öz taleyinə sahib çıxmasından, fədakarlıq göstərməsindən keçir və bunun da baş verməsi artıq düşünürəm ki, uzaqlarda deyil. Ona doğru getmək lazımdır. Eyni zamanda da mən qətiyyən birliyin əleyhinə deyiləm. Birlik yaxşı bir şeydir. Bu da çox önəmli nəzəri bir şeydir. İstəyirəm ki, bunu da qeyd eləyim. Təcrübədən ortaya gələn nəzəri bir məsələdir. Hər zaman deyirəm, az diqqət görürəm. Təşkilati birlik yox, funksional birlik. Demokratik düşərgə funksional birliyə nail olmalıdır. Funksional birliyin nümunəsini də mən sizə deyim. 2013-cü ildə Ukraynada “Maydan Hərəkatı”. Ölkənin ən aparıcı və ən ciddi siyasi qüvvələri bir araya gəldilər. Poroşenkonun, Kliçkonun, Yuliya Timoşenkonun və digər qüvvələr bir araya gəlmişdilər. Heç bir təşkilatı birlik əldə etmədən o mərhələnin iş planını hazırlamışdılar, birlikdə çalışmışdılar. O mərhələ də Ukrayna xalqının qələbəsi ilə bitəndən sonra getdilər prezident seçkisinə. Öndə olan liderlərin demək olar ki, 1-2-dən başqa hamısı namizədliklərini irəli sürdülər. Xalq Poroşenkonu seçdi və onunla da mərhələ yekunlaşdı. Burada funksional birliyin üstünlükləri özünü göstərir. Təşkilatların bir-birinə problem yaratmaması, öhdəlik yaratmaması, hansısa ümumi hədəflərin, birgə səylərin əldə edilməsi, sonra isə seçim hüququnun yenə xalqa – seçiciyə verilməsi… Bax bu baxımdan, Azərbaycanda da hesab edirəm ki, funksional birliyə ehtiyac var və biz bu birliyi də Milli Şuradan çıxmazdan əvvəl bütün aparıcı siyasi qüvvələrə təklif etmişdik. Milli Şuradan çıxmazdan əvvəl də təklif etdik, Milli Şuradan ayrıldıqdan sonra da təklifimizin qüvvədə qaldığını bəyan etdik. Müsavatın tarixi qurultayından sonra da Arif Hacılı bu təklifin qüvvədə olduğunu bir daha bəyan etdi ki, Müsavat Partiyası bütün aparıcı müxalifət təşkilatları ilə funksional birliyə, əməkdaşlığa hazırdır. Yəni bizim mövqeyimiz çox aydın, birmənalı, səmimi bir mövqedir. Hesab edirik ki, əvvəl-axır məhz bu mövqe üstünlük qazanacaq. Yoxsa, nəyin bahasına olursa-olsun təşkilatların birliyini yaratmaq, sonra da 5-10 nəfəri o birləşmiş təşkilatın – adını gah “Kabinet Şurası”, gah da “Koordinasiya Şurası” qoyuruq, elə bil ki, o birləşmiş təşkilatın direktorlar şurası yaranır, 5-10 nəfər də o direktorlar şurasında əyləşəcək, bu iddialardan, bu maraqlardan əl çəkmək lazımdır. Hər bir şəxs – istər böyük bir siyasi təşkilatın lideri olsun, istərsə özü təklikdə bir ziyalı, intellektual kimi cəmiyyətin önəmli siması olsun, hər bir şəxs bu millət üçün, bu xalq üçün nə edə biləcəksə, onu etməlidir və birlikdə də nə etmək lazımdırsa, müəyyənləşdirib, onu etmək lazımdır. Amma hamı bir-birini üstələməyə çalışmamalıdır ki, mən birinci, sən ikinci olmalısan və s. Belə söhbətlərlə bir-birimizi yormayaq.

– Amma bütün bunlar üfüqdə görünmür, deyəsən… Zamanı var?

– Yəni məsələ belədir. Biz bunu uzun illərdir ki, təklif edirik. Hələ ki, qəbul olunmur və ona görə də bu cür mövzular yaranır. Əslinə qalsa, 2013-cü ilin Milli Şurasına da şəxsən mən demokratik düşərgənin prezident seçkilərində iştirak edəcək bir mexanizmi kimi baxırdım. Həmin vaxt da mənim üçün konkret bir hədəfə yönəlmiş bir təşkilat kimi önəmi vardı. O funksiyasının öhdəsindən gəldi. O dövrdə nə etmək mümkün idisə, etdi. Sadəcə mən əminəm ki, ondan çoxunu artıq etməsi şübhəli görünür. Bu baxımdan, hər kəs düşünüb, öz qərarını verə bilər. Əminəm ki, əvvəl-axır hər kəs bu mövqeni qəbul eləyəcək.

Əliyev rejimində 10 il parlamentdə oturan İsa Qəmbər deyil

9

– Ruslan Vəliyev soruşur ki, “sizcə niyə hakimiyyət Əli Kərimliyə nisbətən sizi daha az incidir? Hakimiyyət sizi Əli Kərimlidən daha ciddi qəbul eləmir, yoxsa, başqa səbəblər var?” Yəqin ki, bu cəbhəçilərdəndir.

(Gülür…) Sualları verənlərin əksəriyyəti cəbhəçidir, problem yoxdur. Əsasən də cavanlar, ya çox şeyləri bilmirlər, ya da yanlış yönləndirilirlər, onu deyə bilmərəm… Əslində, o sualı hakimiyyətə versə, yaxşı olar. Amma bilirsiniz, mən özüm haqqında danışmağı xoşlamıram. Mənə və mənə yaxın insanlara qarşı edilən təzyiqləri, problemləri də deməyi xoşlamıram. Bu, mənim xasiyyətimdə deyil. Eyni zamanda, yenə də bir qədər əvvəl dediyim bir məsələni yada sala bilərəm ki, sual verən şəxslər bir balaca düşünsünlər. Əliyev rejimində 10 il parlamentdə oturan İsa Qəmbər deyil.

Milli Şura Rusiya projesidirmi?

– Teymur Həsənov soruşur: “Milli Şura Rusiya projesidirmi?” Bununla bağlı ümumiyyətlə, suallar var. Yenə də Müsavatın, Arif Hacılının fikirlərinə istinad edirlər. Arif Hacılı niyə “Rusiya projesi” dedi, İsa Qəmbər isə Milli Şuranın təsisçilərindən oldu. Dəfələrlə buna aydınlıq gətiribsiniz, amma bir daha cavab versəniz, yaxşı olar.

– İnternetdə axtarış bölümündə, “İsa Qəmbər, Milli Şura” yazıb, 2013-cü ildə mənim dediklərimi, fikirlərimi toparlasanız, görərsiniz ki, Milli Şuranın adını ilk dəfə çəkdiyim müsahibəmdən tutmuş sona qədər davam edən müsahibələrimdə, söhbətlərimdə heç bir prinsipial dəyişiklik yoxdur. Mən Milli Şuranı nə cür görürdüm, necə görürdümsə, nəyə görə mümkün və önəmli saydım, hamısı deyilib. Və Milli Şuranın yaranmasında müxtəlif xətlərin olması heç kimə sirr deyil. Yəni mətbuatı diqqətlə izləyənlər üçün də bu sirr deyildi. Mənim özüm heç bir zaman Milli Şuranı “Rusiya proyekti” adlandırmamışam. Sadəcə jurnalistlər elə bir sual veriblər, mən də demişəm ki, biz onu milli proyektə – Azərbaycan proyektinə çevirdik, siz onu elə görsəniz belə… Mən məsələn, başqa cəhətlərinə diqqət yetirmək istəyirəm. Həmin ilin hadisələrini əksəriyyətiniz unudursunuz. Həmin ildə Müsavat seçkidə iştirak etmək əzmində idi, öz namizədi və yaxud da başqa namizədlə – ziyalılardan birinin iştirakı ilə… Amma bir sıra qüvvələr boykot əhvali-ruhiyyəsində idilər. Həmin vaxt Rüstəm İbrahimbəyovun bütün qüvvələri bir araya gətirərək, vahid namizədlə seçkiyə getmək ideyası mənim dediyim yanaşmanın B variantı idi. Yəni A variantı bizim özümüzün iştirakımız idi, B variantı isə, ziyalılardan birini vahid namizəd kimi müəyyənləşdirib, onunla seçkiyə getmək. Açıq-aydın görünürdü ki, biz seçkiyə getsək, hakimiyyət bütün qüvvələriylə azad-demokratik seçkilərin qarşısını alacaq, müxalifətin başqa qüvvələri – boykot həvəskarları seçkini boykot edəcəkdilər və bizim seçkidə iştirakımızı da rəngləyəcəkdilər, bəzəyəcəkdilər, bizə qarşı mübarizəyə başlayacaqdılar. Xoşagəlməz bir situasiya yaranacaqdı. Amma Milli Şura ideyası bütün qüvvələri seçkilərə cəlb eləməyə imkan verdi. Ona görə mən bu ideyaya dəstək verdim, bu ideyanın reallaşması üçün əlimdən gələni elədim. Əslinə qalsa, istədiyimə də nail oldum. Məsələnin başqa bir önəmli məqamı var ki, əgər Milli Şura ilk qurulanda demokratik qüvvələrin seçkidə vahid namizədini nəzərdə tutan bir proyekt idisə, elə bil tədricən Milli Şura demokratik düşərgəni seçkidən kənarda saxlamaq proyektinə çevrildi. Bir qədər də qeyri-təvazökar olsaydım, deyərdim ki, İsa Qəmbəri seçkidən kənarda saxlamaq proyektinə çevrildi.

– Burada belə bir sual var, elə o mövzu ilə bağlıdır. Elmar Nəbi soruşur ki, yüz minlərlə insanı başına toplayıb, mitinqinə dəvət edən İsa Qəmbər 2013-cü ildə çox adamın siyasətdə tanımadığı Cəmil Həsənlinin xeyrinə öz namizədliyini geri götürdü. İndi olsaydı nə edərdi?

 

II hissənin sonu

Əlaqəli məqalələr

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Back to top button