Araz Ağalarov: “Mən bu günlə yaşamağı öyrəndim” – II Hissə, Möhtəşəm müsahibə
Məşhur biznesmen Araz Ağalarov Rusiyanın TASS İnformasiya Agentliyinə müsahibə verib. Xural.com müsahibənin aktuallığını nəzərə alaraq tərcümə edərək Oxucularına təqdim edir.
II Hissə
– Prestijli?
– Bir mənada, bəli. İndi, mobil rabitə dövründə inanmaq çətindir, amma keçən əsrin 70-ci illərinin sonunda telefon operatorları müəyyən bir gücə və mənbələrə sahib idilər. Vsotskinin necə olduğunu xatırlayırsınızmı? “Əbədi 07-i yığıram …” Şəhərlərarası telefon stansiyasının imkanları məhdud idi, insanlar saatlarla əlaqə gözləyirdilər və mən bu problemi saniyələr içində həll etdim. Əlbətdə, mənə tez-tez xahişlərlə müraciət olunurdu və mən də rədd etmirdim.
– Görəsən KQB agentləri danışıqlara onda da qulaq asırdılar?
– Rəsmi olaraq yox, ancaq istənilən rabitə xəttinə asanlıqla qoşula bilirdilər. Problem deyildi! Bundan əlavə, əgər mühəndislər, respublikanın ilk şəxsləri danışsaydılar, mütləq dinləyəcəkdilər. Tutaq ki, Heydər Əliyev Moskvanı MGIMO-da oxuyan oğlu İlhamla danışır və biz onları fasiləsiz rabitə ilə təmin etməli oluruq – həm ana xəttlə və həm də iki ehtiyat xəttlə. Əlbətdə ki, bizdən rəsmi bir məxfi məlumat sazişi aldılar, amma həmsöhbətlər bunların açıq rabitə kanalları olduğunu başa düşərək onsuz da ciddi bir şey haqqda danışmamışdılar. Belə sakit, gündəlik söhbətlər barədə danışırdılar.
Xəttə girişi olan bir neçə nəfərimiz var idi. Zoom, Skype və digər videokonfranslar (video konfrans – təqribən TASS) hələ icad olunmamışdı, bu səbəbdən zaman-zaman konfranslar verirdik. Məntəqədə, məsələn, Azərbaycanın kənd təsərrüfatı nazirinin bütün müavinləri ilə keçirdiyi xüsusi bir iclas otağı təchiz edilmişdi və birliyin şöbəsi müdiri onlarla qiyabi konfrans keçirmişdi.
Hər dəfə Moskvadan olan səlahiyyətli şəxslərin ölkədəki vəziyyətə necə nəzarət etdikləri məni heyrətləndirirdi. Yerdə nə baş verdiyini dəqiq bilirdik! Təsəvvür edin, SSRİ-də 15 respublika var, nəhəng bir iqtisadiyyat var və nazir onların hər birinə, demək olar ki, konkret kolxoz və sovxozlarla bağlı dəqiq suallar verir. Və siz də cavab verməməyə çalışın, dərhal hər şey dağılacaq! Sonrasına qalanda onlar kadr seçməyi və yetişdirməyi bilirdilər. İnsanlar yox, canavarlar, əsl peşəkarlar var idi.
Bu söhbətləri dinləyirdim və oxuyurdum … Ancaq bir neçə ildən sonra fəaliyyətsiz oturduğumu, inkişafdan qaldığımı və dəyişiklik istədiyimi hiss etdim. Birdən Ümumittifaq Mərkəzi Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurası (Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurası) yanında Həmkarlar İttifaqı Hərəkatının Ali Məktəbinə daxil olmaq fürsəti yarandı. Kəşfiyyata getdim, respublikadan bir istiqamətə ehtiyacım olduğunu öyrəndim, Bakıya qayıtdım, lazımi sənədləri topladım və yenidən sənədlə bağlı problemin olmayacağına inamla Moskvaya getdim. Ancaq müraciət edənlər arasındakı rəqabətin hədsiz olduğu, bəzi qeyri-real rəqəmlərin olduğu ortaya çıxdı. Ölkənin hər yerindən mənimlə eyni istiqamətdə fəaliyyət göstərmək üçün qatılmaq istəyənlər var idi.
Həmkarlar ittifaqı elminin heç vaxt olmadığı aydındır. Əslində, bu, əyani aspiranturada və əmək haqqını saxlayan adi bir iqtisadi universitet idi. Buradan nəticə budur ki, məzun olduqdan sonra yüksək ixtisaslı kadrlar əvvəlki vəzifə yerinə qayıdacaqlar, amma rəhbər işinə. Buna görə bir çoxları Ali Məktəbə girməyə çalışırdılar. Mən də daxil olmaqla. Bunu anlayırdım: qəbul olmaq üçün çox az şansım var. Ya bir növ “uzun tüklü əllərə” baxmalı, ya da qəbul imtahanlarını layiqincə vermək üçün fədakarcasına çalışmaq lazım idi. Əsas fənlərlərin müsbət və ya mənfi ilə öhdəsindən gələ bilərdim, qalan üç ayda hazırlaşa bilərdim, amma ingilis dili ilə bağlı, düzü, çox da hazırlıqlı deyildim. Bir vaxtlar Bakıda bir rus məktəbində oxuyarkən bu hiyləni etmişdim: Xarici dil olaraq özümə Azərbaycan dilini yazdım. Bir neçə ildir müəllimlər buna əhəmiyyət verməmişdilər, sonra qəfildən özlərinə gəldilər: Qarşılarında ana dilini xarici dil kimi tədris edən bir azərbaycanlı var idi… Ümumiyyətlə, bir müddət ingilis diliylə bağlı mən axmaq oyun oynadım və problemlər yaşadım.
Ümumittifaq Mərkəzi Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurasının Ali Məktəbində aspirantura şöbəsinin müdiri mənə dürüstcə dedi: “Araz, Vadim Jerebkov imtahanda olacaq, çoxşaxəlidir, 17 dil bilir, onu aldatmaq olmaz”. Galina İvanovna mənə qarşı yaxşı davrandı. Ona görə mənə ümid vermədi, əslində vəziyyətin necə olduğunu izah etdi.
– Jerebkovla razılığa gəlmək?
– Beləliklə, müəllimin ev ünvanını istədim. Eyni şəkildə itirəcəyim bir şey yox idi, bunu etməyi çox istəyirdim. Mən çatdım. Kursk dəmir yolu stansiyasının ərazisindəki adi bir kərpic doqquzmərtəbəli binada yaşayırdı. Mərtəbəni qalxdım və qapının zəngini çaldım. Qapını yəhudi bir qadın acid və başdan-ayağa məni süzdü: “Kimi istəyirsən?” Deyirəm: “Vadim Aleksandroviç evdədir?” Geri döndü: “Vadik, səninlədir”. Jerebkov qapıya çıxdı. Ev xələtində, bir əlində siqaret, o birində siqaret qutusu. Mənim tərəfə maraqla baxdı: “Nə istəyirsən?” İzah etməyə başlayıram: Moskvaya gəlmişəm və ümidsiz bir vəziyyətlə qarşılaşmışam, aspiranturaya getməliyəm, amma ingilis dili ilə bağlı problemlərim var … Görürəm ki, artıq qapını bağlamaq istəyir. Davam edirəm: “Mənə bəzi müəllimləri tövsiyə edə bilərsinizmi?” Vadim Aleksandroviç sadəcə qəhqəhə çəkdi: “Üç ay ərzində dil öyrənməyi düşünürsən? Soyadın nədir?” Deyirəm: “Ağalarov”. “Bu sözün nə demək olduğunu da bilirsinizmi?” Sanki bir az həyata qayıtdım: “Şamaxı ticarət yollarının mərkəzi idi və atalarım oradandır . “Ağa” bir başçıya hörmət əlaməti olaraq müraciət formasıdır. Məsələn, Paşa, bəy və ya ağa kimi”.
Jerebkov bir az yumşaldı və dedi: “Yaxşı, içəri gir, sənin səviyyəni yoxlayacağam …” Və nəyi yoxlayacaq? Bilik demək olar ki, sıfırdır. Vadim Aleksandroviçin gözlərində laqeydlik və boşluq tez bir zamanda göründü: “Hər kəs daxil olmaq istəyir, amma imtahan komissiyası tərəfindən qəbul olunur, ona görə şansınız yoxdur”. Həmin an qovulacağımı başa düşdüm və heç olmasa bir şey tutmaq üçün bir yol axtardım. Birdən masanın üstündə çoxlu külqabı gördüm. Müxtəlif ölçülər, formalar və rənglər. Təsadüfən soruşdum: “Toplayırsınız?” Professor fikirləşdi: “Biri marka, rozet və ya etiket toplayır, mən də külqabı”.
Və sonra mənə aydın oldu! Dost olduğum Müslüm Maqomayevin evində həmişə pianoda ən azı iki külqabı olduğunu xatırladım. Gündə üç-dörd paket lokomotiv kimi siqaret çəkirdi və hər yerdə dostlarının verdiyi külqabı var idi. Jerebkovdan soruşdum: “Kolleksiyanızı doldurmaq mümkündürmü? Sizdə olmayan şey var?” Vadim Aleksandroviç belə bir təklifi rədd edə bilmədi, çünki bu pul deyildi, hətta alkoqol da deyildi.
– Maqomayev asanlıqla külqabıları bölüşməyə razı oldu?
– Heç bir sual vermədi! Dedi, “Nə qədər lazımdırsa götür. Mənim əlavə külqabılar üçün yerim yoxdur.” Ertəsi gün böyük bir qutu ilə professorun yanına qayıtdım … Maqomayevdən hədiyyə olduğunu eşitdikdə … Gözlərinə inanmadı. Təsəvvür edin, Jerebkov mənimlə üç ay dərs keçdi və tələffüzü almağa müvəffəq oldu, məni ifadələri mükəmməl işlədənə qədər dəfələrlə təkrarlamağa məcbur etdi. Dili qulaqla qəbul etdim, bu üsul müəllim tərəfindən seçildi. Həftədə iki dəfə iki saat gəldim və Vadim Aleksandroviç bütün vaxt ərzində məndən bir qəpik də almadı, tamamilə təmənnasız olaraq dərs verdi. Çox misilsiz insan idi!
Mənə özüm-özümlə öyrənmək üçün rus dilinin olmadığı bir Oxford kitabını tövsiyə etdi. Avtomobildə davamlı kaset dinlədim və sonunda imtahandan keçə bildim və aspiranturaya getdim.
– Moskvada maşını haradan aldın?
– Mən bunu aldım. “Jiquli” –ni. İstər “yeddi”, istər “beş”, olsun xatırlamıram.
– Yaxşı idi?
– Mübahisə etmirəm, pis deyildi … O vaxta qədər audiokassetlərdən videoya keçmişdim və bu ümumiyyətlə bir əyləncə idi. Boş bir kasetin qiyməti 120 rubl, yazılanın qiyməti 300 rubl. Təmiz 180 rubl qazancım olurdu. Təsəvvür edə bilərsən?
– Bəs bu qədər gəlirli işi olan üçün bu aspirantura nəyə lazım idi?
– Unutmayın, sovet dövründən, karyera qurmalı olduğum vaxtdan bəhs edirəm. Status böyük əhəmiyyət daşıyırdı. Mədəniyyət işçiləri, partiya və təsərrüfat rəhbərləri və bölmə müdirləri hörmətlə qarşılanırdı. Özlüyündə pul hörmətə zəmanət vermirdi. Atamın əmisi oğlu məişət xidməti fabrikinin müdiri işləyirdi. Hamı ona gülürdü və o, həyatında bir kitab oxuduğunu – “Moydadır” oxuduğunu vurğulayaraq bir neçə akademik və yazıçıdan üstündə durduğunu deyirdi. Və bu da yaxşı sona aparmadı …
Onunla alçaqcasına rəftar etdilər, maaş cədvəlində o, çoxlarından aşağıda dururdu, baxmayaraq ki, pulu kürəklə qazıyırdı. Onun tabeliyində bir foto studiyası, tikiş emalatxanaları və səsyazma studiyaları var idi …
– Maqomayevlə necə dost oldunuz?
Ardı var.
