Bir tikə Ağdam – Erməni kimliyinin laboratoriyası

Müharibənin yaratdığı xarabalıq. İçimdə, həyatımda, dostlarımın xatirələrində görmüşəm: münasibətlərimiz, düzənimiz alt-üst olub, məktəbimiz dağılıb. Müqəddəs, sehirli müəllimlərimiz mis, alüminium oğrusuna çevrilib, qalstuklarını çıxarıb eşşəyə minib İrana dəmir-dümür, mal-heyvan daşıyıblar. Soyuq sinif otaqlarında gözlədiyimiz müəllimlərimizin İran sərhədində tutulub qoyunlarla bir yerdə tövləyə salınmasını − həbs edilməsi xəbərini eşitmişik. Atam rəsm sərgilərini, yaradıcılıq emalatxanalarını, bahalı həyatı buraxıb heç vaxt bacarmadığı kartof, buğda əkməklə məşğul olmağa məcbur olub, amma bacarmayıb. Birdən-birə yaranan səfalət mehriban adamları əcinnəyə çevirib. Sonra… Sonra şəhid xəbərləri, insanların bir daha özlərinə gələ bilməməsi.

Müharibə bitsə də, içimdəki bu xarabalığa tez-tez səyahət edirəm…

Amma Ağdamda gördüyüm xarabalıq tam başqa idi. Bütün təsvirlərdən, müharibədən sonra çəkilib göstərilənlərdən tam fərqli…

Ermənilərin törətdikləri hər cür vəhşiliyin şahidi olmuşuq: uşaqları, qocaları süngülərə keçirtməkdən tutmuş onları zorlamalarına qədər, əsgərlərimizi diri-diri yandırmalarına qədər. Açığı, həmişə bunları “müharibənin yazılmamış qaydaları” kimi axmaq bir ifadə ilə izah etməyə çalışmışam. Bəlkə də bu vəhşiliklərin tarixdə analoqu olduğunu düşündüyümə görə, bəlkə də o ağrılardan xilas olmağa çalışdığım üçün…

Amma Ağdamda tamam başqa bir vəhşiliyin şahidi olursan. Və bu vəhşiliyin tarixdə analogiyası yoxdur! Ermənilər təkcə insanlara təcavüz etmirmişlər, onlar torpağı da zorlayırmışlar, onlar divarlara, daşlara, ağaclara da təcavüz edirmişlər. Ermənilər qəbirlərin də “üzünü açırmışlar”.

Adam gördükcə, düşündükcə dəhşətə gəlir: biz hansı varlıqlarla üz-üzəyik! Biz torpaqlarımız qayıtsın deyə, kimlərlə bərabər yaşaya bilmək xəyalı qurmuşuq!

Ermənilər yerin üstünü xarabalığa çevirdikləri kimi, yerin altını da viran qoyublar. Adama elə gəlir ki, canlı nə varsa, hamısını yeyiblər, heyvanat aləmindən tutmuş yeyilə, istifadə oluna bilən hər bitkiyə kimi – yaşıl bir şey görməzsən.

Ermənilər bütün qəbirləri açıblar. Baxırsan, bomboşdur. Çoxu deyir, meyitlərin qızıl dişlərini oğurlamaq üçün açıblar. Amma dişə görə bütün sümüklərimi aparmaq lazımdır? Bu kimə inandırıcı gələr?! Bəlkə, ermənilər insanların sümüklərini də yeyiblər, satıblar, ya da hansısa xəstəlikərinə məlhəm kimi istifadə ediblər?..