QAYNAR QAZAN – Xural qəzeti

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Zərdüşt Əlizadə (III sonuncu hissə): “Ana tərəfim də, ata tərəfim də zır türkdür”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 21 İyul 2018

Zərdüşt Əlizadə: “Ziyalılar əsasən, axura bağlı insanlardır, bu axurun da yemini hökumət tökür, təki danışma”

Politoloq Zərdüşt Əlizadə ilə “Qaynar Qazan”da müsahibədə çoxdandır görüşmək planımız var idi, amma heç cür alınmırdı ki alınmırdı. Gah bizim, gah da Zərdüşt bəyin vaxtı olmurdu. Bir ara heç “Qaynar Qazan”a müsahibəyə gəlmək istəmədi, mən də taleyimlə barışası oldum. Amma yaxın günlərdə Zərdüşt bəylə anlaşa bildik və onunla “Qaynar Qazan”da söhbətləşməyə razılıq ala bildim.

Mən Zərdüşt bəyi illərdir – hələ Türkiyədə təhsil aldığım tələbəlik illərindən tanıyıram. Hər Bakıya gələndə bütün siyasilərlə görüşürdüm. Zərdüşt bəylə də hər gələndə görüşür, söhbətləşirdik. Zərdüşt bəy fərqli idi. Onu səmimiliyi və düzgünlüyü digərlərindən fərqləndirən əsas amillərdən biri idi. O zaman Bakının ən prestijli yerində, “Nizami” kinoteatrının yanında Sosial Demokrat partiyasının qərargahı var idi və hər dəfə partiyaya gedəndə oranı adamlarla dolu görərdim.

Zərdüşt bəyi o illərdən böyük demokrat kimi tanıyıram. Biz belə götürəndə fərqli dünyaların və ideoloji görüşlərin adamları idik və normalda biz heç bir zaman normal münasibətlərdə olmamalı idik, amma Zərdüşt bəyin böyük demokratlığı və insanlara səmimi yanaşması bizim dostluğumuzun indiyə qədər davam etməsinə vəsilə oldu. Azərbaycanda bu cür demokrat adamların olması, əslində ölkə üçün ciddi bir şansdır.

Bəlkə buna görədir ki, Zərdüşt bəylə söhbətimizin ortasında onun 73 yaşı olduğunu biləndə gerçəkdən şok oldum. Mən elə bilirəmmiş ki, o, hər zaman mənim o zaman – 27 il bundan əvvəl gördüyüm adamdır. Zaman bəzən işlərin və həyatın axarında durur – elə bilirsən, o zamandır, amma hiss edəndə, hesablayanda, biləndə ki doğrudan da Zərdüşt bəyin 73 yaşı var – bax o zaman fərqinə varırsan ki, Zərdüşt Əlizadə də çürüyən nəsillərin möhtəşəm bir nümayəndəsidir. Bizim hamımız kimi…

Zərdüşt Əlizadə həm də Azərbaycanın ən obyektiv politoloqlarından biridir. “Qaynar Qazan”da da buna sadiq qalıb. Azərbaycanı və onu çevrələyən dövlətlərin siyasətlərini mükəmməl bir şəkildə izah edib. Bizi əhatə edən dövlətlərin Azərbaycana və bölgəyə olan münasibətini dəqiq konturları ilə cizib. Ermənistanda baş verənlərə, Gürcüstanda baş verənlərə elə açıqlamalar gətirib ki, inanmaya bilmirsən.

Zərdüşt Əlizadə ölkəmiz kimidir bəzən. Ölkəmizin də xarici siyasətdə bəzi uğurları gözə dəysə də, daxildə hər şey bərbaddır. Zərdüşt bəylə də daxili – öz məsələləri ilə danışmaq bir az çətin oldu. Təbii ki siyasətdən danışan kimi söz AXC-yə, Əbülfəz Elçibəyə və milli hökumətə getdi. Bu məqamlarda Zərdüşt bəy qatıdır. O qədər ki, onun müsahibəsini yayınlamaq üçün Əbülfəz Elçibəyin 80 illik yubiley tədbirlərinin keçirilməsini gözləməli oldum. Zərdüşt Əlizadə AXC-yə, Elçibəyə, milli hökumətə çox sərt, amansız və qətidir. Bu müsahibədə də bir çox sensasion məqamlardan danışıb.

Zərdüşt bəy qardaşı Araz Əlizadəyə aid suallara da qapalı oldu. O haqda heç danışmaq istəmədi, ancaq mən onun Araz Əlizadəyə görə çox əziyyət çəkdiyini hiss etdim. Onun haqqında susdu.

“Qaynar Qazan”da Zərdüşt Əlizadə ilə söhbətimiz çox maraqlı alındı. Bunu təbii ki, Oxucular daha yaxşı qiymətləndirəcək. Elə isə Zərdüşt Əlizadəni dinləyək. Görkəmli Azərbaycan politoloqu və siyasi şərhçisini. O, həm də qocaman jurnalistlərimizdən biridir, zamanında “İstiqlal” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru olub. Danışır Zərdüşt Əlizadə.

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

Zərdüşt Əlizadə “Qaynar Qazan”da (I hissə): “İran könüllü və silah göndərib Azərbaycana”-VİDEO

II hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

Zərdüşt Əlizadə “Qaynar Qazan”da (II hissə): “Hər bir inqilabdan sonra diktatura gəlir”-VİDEO

III sonuncu hissə

“Biz səni 1969-cu ildən izləyirik”

– Deyir mənə leytenant rütbəsi verdilər və dedilər ki, birinci işə gedəcəksən. Moskvadan istintaq qrupu gəlib, bir azərbaycanlı dissidentin istintaqı gedir, rus dilini bilmir, sən tərcüməçi olacaqsan. O dissident kim ola, kim ola?..

– Əbülfəz bəy…

– Əbülfəz Əliyev. Birinci istintaqından tutmuş sonuncu istintaqına qədər tərcüməçi mən olmuşam. Sual-cavab, mən tərcüməçiyəm. Onlar birinci istintaqdan dedilər ki, biz səni 1969-cu ildən izləyirik. Sənin işin ondan ibarətdir ki, girirsən auditoriyada sovet hökumətini yamanlayırsan, gedirsən namizədlik, doktorluq müdafiələrində içirsən, durub söyürsən sovet hökumətini və s. Sovet hökuməti sənə neyləyib ki, sən onu belə söyürsən? Deyir, Əbülfəz bəy çox ötkəm dedi ki, siz imperiyasınız, mənim xalqımı müstəmləkə eləmisiniz, istismar eləmisiniz. Dedilər, çox gözəl, gəl açaq. Bax, bu, Azərbaycanın statistik göstəriciləri, bu da müstəmləkə olmayan Türkiyənin, İranın və İran Azərbaycanının göstəriciləri. İqtisadi, mədəni və s. Baxın, müstəmləkə Azərbaycanın Elmlər Akademiyası, televiziyası, radiosu – ana dilində, universitetləri, institutları, zavodları, fabrikləri, hər kəndinə klubu. Deyirsiniz ki, dilinizi məhv eləmişik, nəzəri fizika, nəzəri kimya, nəzəri biologiya, nəzəri riyaziyyatın Azərbaycan dilində dərslikləri var. Azərbaycan alimləri dünyanın aparıcı jurnallarında çap olunur. Nəsə, bu, söz tapmadı. Dedilər ki, bəs sən nə üçün deyirsən ki, bu, müstəmləkədir? Müstəmləkənin inkişafı, maşallah, müstəqil ölkələrin inkişafından qat-qat yaxşıdır. Dedi, yox, siz bizi rüşvət bataqlığına salmısınız. Dedilər, lap yaxşı, indi sən bizə cavab ver. Sənin atan müharibədə həlak olub, anan da kəndçi arvaddır, Naxçıvanın bir ucqar kəndində. Sən məktəbi yaxşı oxumusan, rüşvət vermisən? Deyib, yox. Gəlib imtiyazlı Şərqşünaslıq fakultəsinə girəndə rüşvət vermisən? Deyib, yox. Sən baxmayaraq ki, rus dilini zəif bilirdin, amma səni Misirə tərcüməçi göndəriblər, oranı bitirəndə rüşvət vermisən? Yox. Oradan qayıtmısan, aspiranturaya girmisən, rüşvət vermisən? Yox. Müdafiə eləmisən, rüşvət vermisən? Yox. Universitetə müəllim götürüləndə, rüşvət vermisən? Yox. Sən verməmisən, almamısan, bəs haradan bilirsən? Yox, mən bilirəm. Siz bizim xalqın mənəviyyatını məhv eləmisiniz. Deyiblər ki, bağışla, sənin bir filmini çəkmişik, istəyirsən, göstərək. Xırp kəsilib. Dedilər, mənəviyyatdan danışma. Sonra dedi, məni bağışlayın. Dedilər ki, tövbə ərizəsi yaz, səni bağışlayaq. Oturdu, qələm götürdü, o zaman Azərbaycan KQB-sinin sədri vardı, general Qorelovski. Onun adına ərizə yazdı: “Mən bütün törətdiyim səhvləri anlayıram, boynuma alıram. Əgər mənim günahımdan keçib məni Sov.İKP sıralarında saxlasanız, ömrümün sonuna qədər Leninin beynəlmiləl siyasətini müdafiə edəcəyimə söz verirəm. Əbülfəz Əliyev” Götürdülər, dedilər, məhkəmə bunu nəzərə alacaq. Ondan sonra mənim əlimi sıxdılar, dedilər, sən yaxşı tərcüməçi idin, sağ ol. Mən də getdim öz işimə. Deyir, 3-4 ildən sonra bir dəfə Əbülfəzi “Baksovet” metrosunun yanında gördüm, artıq buraxılmışdı, üzünü çevirdi və məni görməzlikdən gəldi. Mən də dedim, yaxşı ki, görüşmədik. Ondan sonra onun öz həyatı, mənim öz həyatım.

Qapı açıldı və Vaqif Hüseynovla Əbülfəz bəy gülə-gülə çıxdılar

1990-ci il yanvarın əvvəli idi. Xaricilərin istintaq işlərini KQB aparırdı. Bir əfqan tələbə qızıl və valyuta alveri eləmişdi, onu tutmuşdular, istintaqına mən baxırdım. İş bitmişdi, hər şeyi boynuna almışdı, iş göndərilməli idi məhkəməyə, sədrin dərkənarı lazım idi. Zəng elədim katibəyə, katibə dedi ki, yanında adam var. 5-6 dəfə zəng elədim, yenə dedilər, yanında adam var. Nəhayət, durub özüm getdim. Gəldim, oturdum, soruşdum kimdir, dedilər, yanında adam var. Dedim, yenə eyni adamdır, dedi, hə. Dedim, a bala, nə sevimli adamdır ki, bu qədər uzun söhbət edirlər. Dedi ki, “polosatı”dır. Mən peşəkar çekistəm, “polosatı” deyəndə düşündüm ki, mən daxili nizamnamənin tələblərinə görə, onu görməməliyəm. Mən istintaq idarəsinin rəisi olsam da, cinayət-axtarış şöbəsinin agenturasını mən görməməliyəm. “Polosatı” o deməkdir ki, “verbovka” olandan sonra dosyesinin üzərindən bir qırmızı xətt çəkilir. Mən onu görməməli idim. Mən durdum ki, gedim, qapı açıldı və Vaqif Hüseynovla Əbülfəz bəy gülə-gülə çıxdılar. Deyir, Əbülfəz məni gördü, tutuldu.

– Neçənci il olub?

– 1990-cı il yanvarın əvvəlində. Vaqif Hüseynov o zaman KQB-nin sədri idi. Vaqif Hüseynov peşəkar çekist deyildi, o, daxili təlimatlara o qədər də fikir verməzdi. O, komsomoldan, idmandan gəlmişdi. Mənə dedi ki, keç içəri, mən də keçdim içəri.

…Sonra Xalq Cəbhəsi gəldi hakimiyyətə. Sülhəddin Əkbəri gətirib qoyublar DTK-nın birinci müavini. O, ömrü boyu KQB-də işləməyib. Gələn kimi deyir, 20 nəfər Naxçıvandan işçini götürdü gətirdi KQB-yə. Heç bir yoxlamasız. Deyir, məni 6 ay yoxlamışdılar, onların heç birini yoxlamadılar. Deyir, məni çağırdı və gələn kimi Əbülfəz bəyin dosyesini istədi. Və birdən “ərizəni yaz, işdən çıx” dedi. Dedim, niyə. Dedi, sən Əbülfəzin istintaq işində iştirak eləmisən. Deyir, orada mənim verdiyim bir sual var? Mən yalnız tərcüməçi işləmişəm. Vəzifəmi yerinə yetirmişəm. Yox, yox, ərizəni yaz, çıx. Dedim, mənim 2 ilim qalıb pensiyaya, məni niyə çıxarırsan? Yox, çıxmalısan. Dedim, mən dövlətə və cənab prezidentə… Yox, çıx. Gəldim deyir, otağıma, 4 nömrəli dövlət telefonum vardı. Yığdım, Əbülfəz bəyin nömrəsini, götürdü. Dedim, Əbülfəz bəy, mən filankəsəm, məni tanıdı. Dedim, bəs Sülhəddin Əkbər deyir ki, ərizə yaz, çıx işdən. Dedim, mən sizə qarşı hansısa bəd iş görmüşəm? Dedi, yox. Dedim, mən qalıb işləmək istəyirəm, mənim 2 ilim qalıb təqaüdə. Dedi, qal işlə, qal işlə. Oturdum işlərimi görməyə. Səhər məni Sülhəddin bəy yenə çağırdı: “Ərizəni yaz, çıx.” Dedim, prezident mənə dedi, qal, işlə. Dedi, qələt edib, ərizəni yaz, çıx. O yerdə ki, Komitə sədrinin müavini prezident haqqında deyir ki, qələt edir…

– İfadə eləcə də olub?

– Yox, bir az ağır olub, onu da mən demirəm. Deyir, o zaman dedim ki, mən belə dövlətdə işləməyi düzgün hesab etmirəm. Deyir, gəldim, şəxsi əşyalarımı yığdım, açar qıfılda ola-ola, döndüm çıxdım gəldim. Deyir, məni hirs boğur, dövlət keçib naşı adamların əlinə və mən də onlara qarşı söz deyə bilmirəm. Baxdım Azərbaycan mətbuatına, bir qəzet var ki, bunların sağına da, soluna da qılınclayır, qorxmur onlardan – “İstiqlal.” Ona görə də sizi çağırdım və sizə verirəm müsahibəmi. Dedim, lap yaxşı. Götürdüm müsahibəni və iki qoşa səhifə verdim. Şəkillərini də verdim, yaraşıqlı kişi idi. Çap elədim, heç reaksiya olmadı. Hamısının başı qarışmışdı vəzifə bölgüsünə.

Ana tərəf də, ata tərəf də zır türkdürlər

– Adının çəkilməsini istəməyən tanınmış adamlardan biri soruşur ki, İsgəndərlə Həmidovla bağlı məsələnin əsli nə idi?

– Əsli o idi ki, mən etnik amildən siyasətdə istifadənin qəti əleyhinəyəm. Sən ermənisən, sən türksən, sən russan, sən talışsan – bunun nə əhəmiyyəti var? Yaxşı insan var, pis insan var.

– Vətəndaş var…

– Vətəndaş var, Azərbaycan vətəndaşı var. O zaman Xalq Cəbhəsi türkçülük amilindən çox istifadə edirdi. “Filankəs əsl türkdür.” Əsl türk olub neyləyib? Mənə maraqlıdır.

– Zərdüşt bəy, türksünüzmü?

– Bu haqda sonra ayrıca bir sual kimi danışa bilərəm. Ana tərəf də, ata tərəf də zır türkdürlər, amma bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Ata tərəfdən xamnəlidirlər, Mirzə Fətəli Axundzadənin yerlisidir, babamın adı Əlidir. O biri tərəfdən də İçərişəhərlidirlər, Zeynalovlar, Aşurovlar – zadəgan nəslidirlər. Yəni bunun bir əhəmiyyəti yoxdur. Mən azərbaycanlıyam, xalqıma sədaqətlə qulluq edirəm. Burada etnik mənsubiyyətin nə əlaqəsi var? Amma bu adamların ki, başqa bir məziyyəti, bacarığı yoxdur, o, etnik amili şişirdir. Mənim qəzetim açıq qəzet idi. Pulu yox idi, bir şeyi yox idi. Kim istəyirdi yazını gətirirdi, mən də çap edirdim.

– Qəzetlə bağlı da sual var: “Məmləkətin ən reytinqli qəzetlərindən olan “İstiqlal” qəzetinin yaradıcısı Zərdüşt bəy oldu. Bunu necə bacardı?” Bəhruz Əsədbəyli soruşur.

– Reytinqli deyildi. Çünki biz 16.000-dən başladıq, gəlib 6.000-ə düşdük. Azalan xətt üzrə getdik. Çünki camaat qalmaqal qəzetləri alırdı…

– Arxiviniz var, eləmi?

– Var idi, oğurlandı. Qəzetlərin bəzi nömrələri var, amma tam arxiv yoxdur.

– Təəssüf, çox yaxşı qəzet idi “İstiqlal” qəzeti.

– Düşünən, fərqli, azad qəzet idi. Mənim oxucularım yazı gətirirdilər. Mən də onları çap edirdim. Bir cavan oxucum gəldi, mənə bir yumoristik yazı verdi. Yazı yazılmışdı pasaj bazarının satıcıları adından. Bəs Pənah bəyə əsaslı hücumlar olur, onu naşılıqda, savadsızlıqda ittiham edirlər, biz pasaj bazarının satıcıları bu fikirlərlə əsla razı deyilik, biz onunla alverçi yoldaşıq, o, bizimlə qarpız satır və biz hesab edirik ki, o, çox gözəl saya da bilirdi, oxuya da bilirdi və s. Mən bunu çap elədim. Pənah bəy mindi cin atına, zəng elədi, mənim atam satıb, qardaşım satıb, mən satmamışam. Dedim, a kişi, ayıbdı satmaq, kənd təsərrüfatı məhsuludur da, nə olar.

– Pənah bəyin özü zəng eləmişdi?

– Bəli, özü zəng eləmişdi. Mən satmamışam. Arif Hacıyevlə birlikdə “Azərbaycan” nəşriyyatında görüşdük. Dedim, a kişi, burada təhqir yoxdur, halal zəhmətdir.

İsgəndər Həmidov haqqında yazını tərtərli gətirmişdi

– Bir az ironiya var, başqa nə var ki?

– İroniya var, nə isə. Bir başqa oxucum vardı, çox savadlı fəhlə idi. Dərin Özüllər Zavodunun oksigen hissəsinin işçisi idi, özü tərtərli idi əslən – Nadir Fəridzadə. Orta təhsilli adam idi, amma Azərbaycan ədəbiyyatını və mədəniyyətini elə bilirdi ki, heç bizim ali təhsilli mütəxəssislər o cür bilmirdilər. O mənə bir dənə “Çaynvord” gətirdi. Boş xanalar var, onları doldurmaq lazımdır. Yazılmışdı: “Azərbaycanda o hansı tanınan və məşhur iki qardaşdır ki, siyasi mübarizədə biri deyir ki, mən türk oğlu türkəm, o biri deyir ki, kürd oğlu kürdəm.” Bunu çap elədim. Mənim əqidəmə uyğun gəlirdi. Xanaları dolduranda “Həmidov” olurdu.

– Amma Zərdüşt bəy, böhtan var da burada. Siz indiki gözlə baxanda, 147, 148-ci maddələrə getmir?

– Hansı gözlə? Qulaq as, onu yazan tərtərlidir. Sərdar Həmidov icra başçısı olmaq üçün yığır ətrafına kürdləri, deyir, biz kürdlər götürməliyik rayonu. İsgəndər Həmidov da Daxili İşlər naziri idi, hər yerdə qışqırırdı ki, mən türk oğlu türkəm və s. Burada bir cinayət, təhqir yox idi ki. Pənah Hüseyn götürüb İsgəndərə zəng edir ki, Zərdüşt yazıb ki, sənin ananın iki əri olub. Necə yəni? Görürsən yazıb ki, iki qardaşdan biri deyir türk oğluyam, bir deyir kürd. Bir də gördüm İsgəndər Həmidov iki nəfər polislə kabinetimə gəldi. Gəldilər və hücum çəkdilər. Daxili İşlər naziri şəxsən gəlib. Əvvəlcə gəlirdilər, bizim sosial-demokratlara 1-2 şillə vururdular və qaçıb girirdilər dəlmə-deşiyə. Kişi kimi məni axıra qədər müdafiə edən Müşfiq Tahirov olub. Bizim gənclər təşkilatının sədri. Təbii ki, o, naziri vurmayıb, sadəcə, mənə enən zərbələri öz sifəti və bədəni ilə müdafiə edib. Amma mən vuruşdum onunla.

Gördüm məni maşının baqajına salmaq istəyirlər

– Yəni İsgəndər Həmidov gəlib sizi kabinetinizdə vurdu?

– Bəli, bəli. Gəldi, əvvəl ağır bir külqabı vardı, götürüb onu atdı, sonra hücum çəkdi. Yanında bir cangüdəni vardı – 2 metr boyu 120 kq çəkisi vardı. Biri də karateist idi, yumruqları döyənəkli – düşdülər 3 nəfər üstümə. Mən də onlarla vuruşdum. Vuruşdum, pencəyinin yaxasını cırdım, üstündə mənim təpiklərimin izləri vardı, yəni dalaşırdıq. Axırı, qolumu burub apardılar. Gördüm məni maşının baqajına salmaq istəyirlər. Dedim, vurub təpiklə maşını əzəcəyəm. “Mercedes” idi, dövlət maşını – heyfim gəlirdi. Məni arxa oturacaqda oturtdular və “Banditizm”ə qədər vura-vura apardılar.

– İsgəndər Həmidovun özü də maşında idi?

– Yox, özü başqa maşında idi. İki tərəfimdə də polis oturmuşdu, sürücü də hərdən çevrilib yumruqla sifətimə vururdu. Çatdıq ora, orada da çıxdı təpik vurdu mənə, ana-bacı söyüşü söydü, sonra da saldılar məni zirzəmiyə. Qaranlıq bir otağa. Axtardım, bir dəmir parçası tapdım, gələndə vuracaqdım ona. Bir 3 saat mən orada qaldım. Qaranlıq idi, bir işıq ucu belə yox idi. Təmir olunmamışdı deyə yer də daş-kəsək, sement-filan idi. 3 saatdan sonra açıb məni çıxardılar. Bütün üstüm qan idi. Tapançasının dəstəyi ilə vurmuşdu başıma. Onun yeri hələ də qalır (Başının yaralanan hissəsinin qalan izini göstərir – Ə.Z.). Dedilər, əl-üzünü yu. Üzümün, üstümün qanını yudum. Sonra oturtdular bir “Jiquli”yə, məni gətirdilər 28 maya, Rəşid Behbudov döngəsində düşürdülər və dedilər ki, bundan sonra dilini qoy qarnına. Dedim, hə, bilirəm. Gəldim işə. 9 ərizə yazdım. Rayon, Bakı, respublika prokurorluğuna, rayon, Bakı, respublika ali məhkəməsinə, rayon, Bakı və respublika polisinə. Yazdım ki, mənə qarşı cinayət törədilib.

Heydər Əliyev gələndən sonra hər şey dəyişdi

– Prezidentə müraciət elədiniz?

– Yox, nə müraciət edəcəm. Əbülfəz bəy onu bilmirdi ki. Ona deyəndə demişdi ki, mən də elə edərdim, çünki təhqirdir. Nəyi təhqir idi? Yazmışdı ki, hansı məşhur 2 qardaşdır ki, siyasi mübarizədə biri deyir ki, türk oğlu türkəm, biri deyir kürdəm. Təhqir yoxdur. Siyasi mübarizədə etnik amildən istifadə etməzlər, ey insanlar. Bu, milləti bölür. Ondan sonra Arzu xanım gedib Tofiq Qasımovun yanına, Tofiq Qasımov zəng edib İsgəndər Həmidova ki, ay İsgəndər… Bu, Tofiq Qasımovu söyüb, ona ağzına gələni deyib. Tez dəstəyi qoyub yerə. Zəng edib İsaya ki, Arzu xanımı qəbul elə. İsa bəy qəbul edib. Pənah da gəlib ki, görürsən, Arzu xanım, Zərdüşt dilini farağat qoymur. Arzu xanım da deyib ki, o yazıb, sən də yaz. Üstünə adam göndərib döydürmək nə demək? İsgəndər Həmidovu çağırıblar, bir az da yava-yava danışıb. Ondan sonra məcbur olub ki, məni buraxdırsın. Nə qədər ki, hakimiyyətdə idilər mənim şikayətlərimin heç bir xeyri olmadı. Heydər Əliyev gələndən sonra hər şey dəyişdi. İsgəndər Həmidov vaxtilə televizorda deyirdi ki, Heydər Əliyevi cibimə qoyacam, torbaya salacam, amma Heydər Əliyev gələndən sonra dedi ki, camaat deyir ki, mən sənin bacın oğluyam. Deməli, İsgəndər Həmidov Heydər Əliyevin bacısı oğludur, eləmi?

– Deyəsən, siz sona qədər getmədiniz?

– Yox, ondan sonra 2 maddə ilə 400 min dolların mənimsənilməsi iddiası ilə cinayət işi qaldırdılar. 2-ci maddə də mənə qarşı qatı xuliqanlıq maddəsi. Day, pionerlər, komsomollar, kommunistlər, uşaqlıq dostlarım, qonşularım – hamısı gəldilər minnətçi kimi ki, bəs sən onun yanına get. Dedim, yox. Bakı prokurorluğunda görüşdük. Dedim, İsgəndər bəy, xalqı sevirsiniz? Dedi, bəli. Dedim, bax xalqın naminə sən gərək gedib yatasan. Çünki bir görk olsun Azərbaycan tarixində ki, Daxili İşlər naziri jurnalistə əl qaldırır və cəzalandırılır buna görə. Məndən əvvəl sən 4 jurnalisti döymüsən. Hamısının ağzını yağlamısan, mumlamısan, sənin günahından keçiblər. Bəziləri də qorxub keçiblər.

Yaxınlaşdım İsgəndər Həmidova, o üzündən, bu üzündən öpdüm

– Biri Mahal İsmayıloğlu idi…

– Biri Mahal, biri Eminbəyli, biri Cahangir Hüseynoğlu. Döyürdü də… Onu döyürdü, bunu döyürdü… Televiziyaya əlində tapança, canlı yayına girirdi, onu hədələyirdi, bunu hədələyirdi. Lotu idi. Dedim, yox, sən yatmalısan. Dedim, bundan sonra bəlkə yenə jurnalistləri döyəcəklər, amma nazir döyməyəcək, sən gedib yatmalısan – millət naminə. Üzr istədi, dedim yox. Nəsə, getdi, iş verdilər ona, mən də getdim, məhkəməsində ifadə verdim. Sonra da getdim İsveçə, seçki texnologiyasını öyrənməyə, Avropada seçkilər idi. Qayıtdım. 8, ya da 9 il yatdı. Sonra Qobustan həbsxanasında təkrar məhkəməsi keçirildi. Elə bütün bu müddət ərzində Arzu xanım onu müdafiə edirdi. O, hamını müdafiə edir, o cümlədən caniləri də. Təkrar məhkəmədə məni çağırdılar. Mən dedim ki, mənə qarşı törətdiyi cinayətin cəzasını çəkib – 4 il. O biri cinayət işinə gəlincə, hansı ki, 400.000 dollar mənimsəyib, 400.000.000 milyon dollar oğurlayanlar 400.000 dollar oğurlayanı ittiham edir. Mən onun tərəfdarı idim ki, onu azad eləsinlər. Xahiş etdim və lazım olan bütün imzaları atdım. Qəfəsdən dedi ki, Zərdüşt bəy, gün olar, hətta biz bəlkə də dost olarıq. Dedim, İsgəndər bəy, gəl, barışaq da. Hakimə müraciət etdim: “Yoldaş hakim, ona yaxınlaşmaq olar?” Dedi, olar. Yaxınlaşdım, o üzündən, bu üzündən öpdüm, dedim, Allah fərəc versin sənə. Çıxdım gəldim, qurtardı. Ondan sonra bir də görməmişəm onu.

– Görüşməmisiniz… Amma barışdınız, eləmi?

– Barışdıq, barışdıq… Amma ki, Azərbaycan demokratik hərəkatına onun vurduğu ziyanı bəlkə erməni vurmadı.

Bunları eləsə, Azərbaycan xalqı yaşayacaq…

– Bəlkə bir dəfə təşkil edək, İsgəndər bəylə bir çay içəsiniz?

– Yox, yox, qurtardı.

– Zərdüşt bəy, gələcəklə bağlı suallar var. Elmidar Əliyev soruşur ki, Azərbaycan olaraq yaxın və uzaq perspektivdə bizi nə gözləyir? Rəşad Məmmədov deyir ki, əgər xalq taleyinə biganə yanaşırsa, Vətən, torpaq duyğuları get-gedə məhv olursa, Azərbaycanın gələcəkdə məhvə məhkum olacağını proqnozlaşdırmaq olarmı? Baba Allahnəzərov deyir ki, nə etməli və nəyi etməməli? Ağarəhim Əsgərov da deyir ki, Zərdüşt bəyin proqnozları doğru olur, insanların bu yaşayışlarını hansı dərmanla müalicə etmək olar?

– O dərmanları bizim möhtərəm ağsaqqallarımız deyiblər: Oxumaq, savadlanmaq, gerçəkliyi düzgün qavramaq və vicdanın səsinə qulaq asmaq. Bunları eləsə, Azərbaycan xalqı yaşayacaq, dövlətini də yaşadacaq, bunu eləməsə, heç bir möcüzə bizi xilas edə bilməz. Çünki faktiki olaraq indi bizi dövlət kimi saxlayan faktorlar nədir; neft və qaz. Neft şelfdə və Abşeronda çıxarılır, hakim zümrə tərəfindən bir hissəsi verilir onların hakimiyyətdə qalması müqabilində xaricilərə, böyük hissəsi mənimsənilir, mənasız tədbirlərə xərclənir, böyük bir hissəsi gedir ciblərə, hansısa xırda qırıntıları da xalqın qarşısına qoyurlar. Bu neft-qaz olmasa, Azərbaycan xalqını birləşdirən hansısa müqəddəs bir amal da olmaz. Vətən sevgisi – yaxşı bu, necə sevgidir ki, kasıb sevir, varlı sevmir, varlı qarət edir. Vətən sevgisi hamı üçün eyni olmalıdır, eləmi? Hansısa bir ümumi məsuliyyət yoxdur. Dövləti biz formalaşdırırıq? Yox. Prezident Aparatında bir ovuc adam deputatların siyahısını yazır, göndərir Məzahir Pənahova, Məzahir Pənahov Dairə Seçki Komissiyalarına, Dairə Seçki Komissiyaları Məntəqə Seçki Komissiyalarına, onlar da deyiləni yazırlar, hamısı da təyinatla gəlib otururlar Milli Məclisdə. Onlar da xalqın adından yox, Prezident Aparatının göstərişi ilə danışırlar. Hər bir deputat danışmaq üçün söz alanda, Oktay Əsədov ona söz versə danışar, söz verməsə, gözünü tökərlər – danışmaq hüququ yoxdur onun.

Ziyalılar əsasən, axura bağlı insanlardır

Ziyalıların mütləq əksəriyyəti ənam qarşısında “dəymə mənə dəyməyim sənə” prinsipi ilə yaşayırlar. Ziyalılığın missiyası bundan ibarət deyil. Ziyalı gərək xalqı düşünsün. Ziyalı Nizami Gəncəvi olub, ziyalı olub Mirzə Cəlil, Mirzə Fətəli, Üzeyir bəy. Bunlar ziyalı olublar. Amma bizim zəmanəmizdə ziyalı çox az tapıldı. Ziyalılar əsasən, axura bağlı insanlardır. Bu axurun da yemini hökumət tökür, təki danışma. Məmur zümrəsi yalnız və yalnız varlanmaqla məşğuldur. Azərbaycan dünya bazarına nə ilə çıxır? Hər şey xaricdən gəlir, amma dünya bazarına neft və qazla çıxırıq. Bir az da qızıl… Vəssalam. Yəni xammalla. Biz əqli işimizin məhsulunu sata bilmirik. Çünki əqli məhsul yoxdur. Niyə yoxdur? Bütün millətin beynini qapadıblar, hamı bir adamın beyni ilə işləyir. O adamın da beyni yalnız “Avroviziya”, “Formula-1”, olimpiada, islamiada – belə şeylərlə məşğul olur. Amma ölkənin, elmin həqiqi inkişafı həqiqətin axtarışındadır. Cəmiyyət gərək həqiqəti axtarsın. Bizdə həqiqəti deyənin işi çətindir. Əgər dövlət yalan üstündə qurulubsa, deməli, onun təməli əyridir. Sov.İKP niyə dağıldı? SSRİ qüdrətli dövlət idi. Qüdrətli ordusu, elmi, mədəniyyəti, KQB-si və s. vardı. Amma təməli əyri qoyulmuşdu, demokratiya yox idi və aşdı, öldü, dağıldı. Onu heç kim dağıtmadı. Amerika dağıtmadı, SSRİ hakim zümrənin xəyanəti və xalqın biganəliyi nəticəsində dağıldı. Bizdə də elədir. Xalqın vecinə də deyil indi. Xilasımız ondadır ki, biz gərək şüurlu vətəndaş olaq. Şüurlu vətəndaş olmaq üçün biz gərək savadlanaq. Onun üçün gərək oxuyaq, təhlil edək, danışaq.

– Danışan Azərbaycan…

– Danışan Azərbaycan quraq, müzakirələr edək. “Azad Fikir” Universiteti var idi, onu bağladılar.

– Onu bağladılar, televiziyalar bağlandı, qəzetlər susduruldu… danışmaq ümumiyyətlə, olmaz… Ülfət Ədalətoğlunun sualının ikinci hissəsini verirəm. Çünki birinci hissəsi Araz bəylə bağlıdır. Ki, siz böyük kimi ona əxlaq kodeksi öyrətmirdiniz? Sual belədir: “Heydər Əliyev hakimiyyəti onlara hansı töhfələri verdi?”

– Kimə?

– Sizə.

– Mənə?

Əliyev rejimindən nə görmüşəmsə, yalnız mənfi şey görmüşəm

– Yəqin ki, Araz bəyin deputat olmasını nəzərdə tutur.

– Biz tamam fərqli, başqa, uzaq adamlarıq. Mənə nə dəxli var, o, millət vəkilidir, ya millət vəkili deyil. Mən adi bir insanam, kasıb həyat tərzi sürürəm.

– Birdən iraq olsun, ağrıyırsınız, xəstələnirsiniz, ağır günləriniz olur, o hallarda da yoxdur Araz Əlizadə ilə münasibətlər?

– Yox. Heç bir münasibət yoxdur. Mənim özümü tanıyırlar. Hansısa həkimə gedəndə…

– Gör nə qədər çox inciyibsiniz?

– Əstəğfürullah, heç kəsdən inciməmişəm. Heç kəsdən də heç nə ummuram.

– Hər halda qardaşınızdır. Siz böyüksünüz həm də, eləmi?

– Bəli, mən 1946-cı ildənəm, o, 1951-ci ildir. Hərənin öz işi, öz taleyi var. Mən Əliyev rejimindən nə görmüşəmsə, yalnız mənfi şey görmüşəm. Düzdür, Xalq Cəbhəsinin dövründəki kimi məni gəlib döyməyiblər, vurmayıblar, parlamentin binasında, kabinetimdə çırpmayıblar.

– Parlamentin binasında nə olmuşdu?

– Əbülfəzin əmri ilə parlamentin binasında bizi öldürmək istəyirdilər.

– Niyə?

– Fərqli danışırdıq, fərqli düşünürdük.

– Milli Məclisin?

– Bəli. 1993-cü ilin iyun günlərində. Şıxov batalyonunun zabiti başda olmaqla 18 əsgər bizi döyüb öldürürdü. Parlamentin o mərmər foyesində.

– Zərdüşt bəy, kitabda onun hamısını yazmısınız?

– Yazmışam. İnşallah, Azərbaycanca çıxsa oxusunlar. Rusca bilənlər oxuya bilərlər. İnternetdə var. Zarduşt Alizade: “Konets vtoroy respubliki.”

– Yəqin inşallah, Azərbaycanca da çıxar.

– İnşallah.

Azərbaycan Şərqşünaslığından hansısa elmi nailiyyət gözləmirəm

– Sonuncu sual Şəhriyar Səmədovundur: “1. Azərbaycanda Şərqşünaslıq elminin hazırkı durumunu necə qiymətləndirirsiniz? 2. Gündəlik hansı xarici kanalları izləyirsiniz? Son zamanlarda oxuduğunuz ədəbiyyat hansılardır?”

– Əgər cəmiyyətdə ümumi bir tənəzzül varsa, onun bir sahəsi çiçəklənə bilərmi?

– Yox.

– Qurtardı. Şərqşünaslıq elmi haqqında çox danışa bilərəm. Şərqşünaslıq elmi ümumiyyətlə, Şərqi müstəmləkəyə çevirmək istəyən Qərbin uydurduğu bir elm sahəsidir. Gəlib Şərqi öyrənirdilər ki, pul verib onu yaxşı əzsinlər. Azərbaycan Şərqşünaslığı da Sovet Şərqşünaslığının bir tərkib hissəsi idi. Biz özümüz Şərqik. Sovet Şərqşünaslığı yüksək səviyyədə idi, amma Azərbaycan Şərqşünaslığı elə deyildi.

– Şərqşünaslığı son illər bir az İlahiyyata çevirib ona dini məzmun qatdılar.

– Bəli, ola bilər. Hər halda mən indi Azərbaycan Şərqşünaslığından hansısa bir elmi nailiyyət gözləmirəm. Qaldı nə oxumağıma, yalnız internet – rus dilində, ərəb dilində, bəzən ingilis dilində. Televiziyaya baxmıram. Çox nadir hallarda, o da önəmli bir hadisə baş verəndə mahiyyəti anlamaq üçün Azərbaycan kanallarına baxıram. Amma əsasən, xarici dillərdə saytlara baxıram. Kitab da ki nəvəm ingilis dilinə gedir, onu saat yarımlığa gözləyəndə oxuyuram.

– Sonuncu oxuğunuz kitab hansıdır?

– 4-cü, ya 5-ci dəfə Dantenin “İlahi Komediya”sını oxudum.

Xalqa xəyanət etmiş liderlərimizin cəhənnəmin hansı qatında hansı cəzasını alacağını bilirəm

– Bu kitabı oxumağa tövsiyə edirsiniz?

– Bəli, çünki orada günahların əvəzində cəhənnəmdə hansı cəzaları insanlar alacaqlar, onun təsviri var. Xalqa xəyanət etmiş liderlərimizin cəhənnəmin hansı qatında hansı cəzasını alacağını bilirəm. Çünki Dante onun təsvirini verib.

– Zərdüşt bəy, özünüz harada olacaqsınız? Cənnətdə, yoxsa?..

– O, O kişinin işidir. Mən hər halda ömrüm boyu çalışmışam ki, heç kimə pislik etməyim, əlimdən gələn yaxşılığı edim. Amma O, özü bilər.

– Bir az elə bil sizi pessimist gördüm.

– Xeyr, heç bir pessimizm yoxdur. Mən realistəm. Məlumatlı realistə pessimist deyirlər.

– Çox maraqlı fikirdir. Təşəkkür edirəm.

– Buyur.

– Çox sağ olun.

– Sağ olun.

SON

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

533 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Zərdüşt Əlizadə “Qaynar Qazan”da (II hissə): “Hər bir inqilabdan sonra diktatura gəlir”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 19 İyul 2018

Zərdüşt Əlizadə: “Mütəllibov çox məzmunsuz, qətiyyətsiz adamdır”

Zərdüşt Əlizadə qardaşı Araz Əlizadə haqqında sərt sözlər dedi: “Vaxtilə qardaş olmuşuq”

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

Zərdüşt Əlizadə “Qaynar Qazan”da (I hissə): “İran könüllü və silah göndərib Azərbaycana”-VİDEO

II hissə

Bütöv Azərbaycanda prezident kim olacaq?

– Bütöv Azərbaycan ideyası məncə nədən keçir. Qonşu İran Cümhuriyyəti ilə qardaş, dost münasibətlərdən. Sərhədlər açıq olsun, viza rejimi ləğv edilsin…

– Sərbəst iqtisadi zonalar yaradılsın…

– O qədər səbəb var ki. O qədər yaxın olmalıyıq ki, bir-birimizdən heç bir şəkk-şübhə olmasın. Mən oturum maşınıma, gedim Astaradan rahatca keçim Təbrizə, bibim oğlunun nəvəsinin toyunda iştirak edim. Qoy bu cür olsun Bütöv Azərbaycan. Yox, əgər qapalı, anti-demokratik Azərbaycan fərz edək ki, İranı dağıdıb Cənubi Azərbaycanı özünə birləşdirmək istəyirsə, mən də bu sualı verirəm: Orada 22 milyon azərbaycanlı, burada 10 milyon azərbaycanlı, birləşdik, seçki keçirildi, prezident kim olacaq? Deputatlar kim olacaq? Bu vəzifələri kim satacaq? Torpağı kim satacaq, rüşvəti kim alacaq? (Gülür…) O saat səsləri kəsilir… Mən hesab edirəm ki, millətin birləşməsi dostluqdan keçir. Xalqın ərazilərində yaşadıqları dövlətlərin dostluğundan keçir. Rusiya ilə də dost olmalıyıq – ağlı olan dost olar. Tramp gördünüz ki, Baltikyanı ölkələrin prezidentləri ilə görüşdü. Nə dedi? Dedi, Rusiya ilə düşmənçilik edənin ağlı yoxdur, axmaqdır. Onların üçü də düşmənçilik edir, susdular, bir şey deyə bilmədilər.

– Böyük dövlətlər də balaca dövlətlərin problemlərini istəmirlər… Zakir Cavanşirli soruşur: “Rüşvət, korrupsiya çirkabına bulaşmayan neçə nazir tanıyırsınız?”

– Heç birini də tanımıram. Mən ümumiyyətlə, nazirlərlə tanış deyiləm. Mənim o yuxarı tayfa ilə – deputatdır, nazirdir, Prezident Aparatıdır – heç biri ilə əlaqəm yoxdur. Mən adi bir adamam. Jurnalistləri də çox tanımıram. Tanıyırdım Allah qəni-qəni rəhmət eləsin, Rauf Talışınskini, o qədər savadlı, o qədər istedad sahibi idi ki. Dünya səviyyəli nadir azərbaycanlı jurnalistlərdən idi. Onun qələmi, onun baxışı – mən onları tanıyırdım. Elçin Şıxlını, Zeynal Məmmədlini tanıyıram, səni tanıyıram, (Məlahət Zeynallıya müraciətlə – Red.) sizi tanıyıram, amma yuxarı tayfanı tanımıram. Ona görə də deyə bilmərəm ki, kim bulaşıb, kim bulaşmayıb və s. Nəzəri baxımdan orada rüşvət almasan, qala bilməzsən.

– Arada jurnalist kimi mötərizə açım və sual verim…

– Buyurun.

– Sizin bir Bakı Jurnalistika Məktəbiniz var. Necədir vəziyyət?

– Siz onu soruşun bizim tələbələrdən, razıdırlar, yoxsa razı deyillər. Əgər desələr ki, pis öyrədirik, o zaman biz günahkarıq, desələr ki, yaxşı öyrədirik, deməli, vəziyyət yaxşıdır.

Deyə bilərsiniz ki, Zərdüşt qocalıb…

– İllərdir bu işin içindəsiniz. Gənclərin içində bir az da özünüzü gənc saxlayırsınız…

– Bəli, mən gəncləri çox istəyirəm, tələbələrimin xətrini çox istəyirəm. Hərçənd ki, onların savad səviyyəsindən çox narazıyam. Bizim sovet dövrünün məktəbi, şagirdlərinin, tələbələrinin mütaliə dairəsi, dünya görüşləri indikinə nisbətən hədsiz yüksək idi. Deyə bilərsiniz ki, Zərdüşt qocalıb, qoca kişi kimi deyinir, bütün qocalar yeni nəsli tanımır, deyinir, mən də onlardan biriyəm… Amma mən belə fikirləşirəm.

– Yox, hələ qocalmayıbsınız.

– Yox, qocalmışam.

– Neçə yaşınız var ki?

– 73.

– !!!

– Bəli. 1946-cı ildənəm – 73. Burada təəccüblü bir şey yoxdur.

– Elə şey ola bilməz! Sizin 73 yaşınız var?!

– Vaxtanq Kikabidze deyir ki, “moi qoda moi boqatstvo” (mənim illərim mənim zənginliyimdir). (Gülür…) Bəli, 73 yaşım var, 46-cı ildənəm.

– İnanmadım. Çox cavan görünürsünüz.

– Ruhum cavandır, narahat olma.

– Mahir Rəşidov soruşur: “Xalqının başına bu qədər oyunlar açan və zərbələr vuran, korrupsiya və başqa yollarla xalqın varını və dövlətini talayan, yüzlərlə insanları fikir və söz azadlığına görə günahsız yerə şərləyərək zindanlarda saxlayan və öz doğma vətənindən didərgin salan, bir sözlə, Azərbaycan xalqına qəddar düşmən kimi davranan bu rejimi Zərdüşt bəy dəstəkləyir, ya yox?” Əslində, sizin fikirləriniz hər zaman məlumdur, amma yenə də nə düşünürsünüz?

Vəziyyətin günahı xalqdadır

– Dəstəkləmirəm, kəskin tənqid edirəm və s., amma mən bununla yanaşı, həm də bütün bu yaranmış xoşagəlməz vəziyyətin günahını xalqın özündə görürəm. Yaxşını pisdən ayırmır.

– Xalq neyləsin? Xalq bu son 30 ildə 5 dəfə, 6 dəfə…

– Neyləyib? Neyləyib?

– …qalxdı, inqilab elədi.

– İnqilab eləməyib. Hər dəfə yanlış liderlərin arxasınca düşüb, ilğımların…

– İnanıb da, neyləsin bəs?

– İnanmasın da. Oxusun. Kitab oxusun. Heç olmasa, Mirzə Cəlili, Mirzə Ələkbəri, Üzeyir bəyi, Cəfər Cabbarlını oxusun.

– Deyirsiniz, onlarda hər şey var?

– Var. Onlardan əlavə, başqa şeylər də var, amma oxusunlar, savadlansınlar. Yeni nəsil mütaliə ilə çox zəif məşğuldur.

Hər bir inqilabdan sonra diktatura gəlir

– Ceyhun Fətullayev soruşur: “Zərdüşt bəy, sizcə Azərbaycanda inqilab olacaq, yoxsa bu sülalənin getmə ehtimalı var?”

– Bilirsiniz, mən ümumiyyətlə, inqilabların əleyhinəyəm. Çünki onlar çox böyük itkilərlə müşayiət olunur. Hər bir inqilabdan sonra diktatura gəlir. Bu, aksiomadır. Böyük fransız inqilabından sonra Napoleon diktaturası gəldi.

– Bütün zamanlarda elə olub.

– 1917-ci il inqilabından sonra Lenin-Stalin diktaturası gəldi. Bizdə də Xalq Cəbhəsi dərəbəyliyindən sonra diktatura gəldi. İstəyirsiniz, bir dəfə də inqilab edin, yenə diktatura gələcək. Heç bir inqilab olmayacaq, təkamüllə getmək lazımdır. Oxumaq, hansısa mütərəqqi özəklər yaratmaq, tərbiyə eləmək, işləmək, çalışmaq, hüquqları müdafiə eləmək, nəhayət, öz konstitusion hüququnu öyrənmək… Çox sadə izahlardır…

– Namiq Salam soruşur: “YAP-ın axırı necə olacaq?”

– Sov.İKP-nin axırı necə oldusa, YAP-ın da axırı elə olacaq. Saxta bir qurumdur.

– Nurlan Bağırov soruşur: “Zərdüşt Əlizadə iqtidara müxalifdir, bunu bildik, bəs müxalifətə niyə müxalifdir?”

– Hamıya yox, məsələn, mən ReAL-a, ADR-ə qarşı müxalif deyiləm. İlqar bəy və silahdaşlarına, Qubad bəy və silahdaşlarına çox müsbət münasibət bəsləyirəm. Amma qalan müxalifətdə mən zəka potensialı, düzgün siyasi yol və özlərində demokratiklik görmürəm. Mən demokratiyanın tərəfdarıyam. Mən 21 il Sov.İKP-nin üzvü olmuşam. Sov.İKP-nin evini o yıxdı ki, bizim partiyanın daxilində demokratiya yox idi. Məsələn, Mixail Qorbaçov satqın idi, gəldi hakimiyyətə, onu hey aşırmaq istədilər, aşıra bilmədilər. Demokratiya yox idi. Bizdə də müxalifətdə demokratiya yoxdur. Müxalifətçiliklə dərəbəyliyi qarışdırırıq.

Əli Kərimli kif iyi verən köhnəlmiş Elçibəy irsindən ayrıla bilmədi

– ReAL-la ADR-də var, eləmi?

– Oralarda hər halda bunun işartıları var. ReAL-da xeyli var, amma Qubad da gözü açıq, ziyalı adamdır və hələlik, hansısa müstəbidlik meylləri onda görmürəm.

– Yadımdadı, siz ANS-in “Nəzər nöqtəsi” verilişində bir dəfə Əli Kərimliyə “parlayan ulduz” demişdiniz.

– “Parlaq gələcəyi var” demişdim.

– Proqnozunuz doğrulmadımı?

– Doğrulmadı, nəyə görə, çünki özünü mənasız şeylərə xərclədi. Çox heyf ona. Qədd-qamətli, yaraşıqlı, dilli-dilavər – Azərbaycan demokratik hərəkatında, ümumiyyətlə, Azərbaycanın müasir dövründə ən parlaq natiq sözsüz ki, Əli Kərimlidir. Gözəl nitq qabiliyyəti, nitqləri var.

– Amma yenə öndədir, daha neyləməlidir, ay Zərdüşt bəy? Yenə vuruşur, yenə döyüşür…

– Yox, o görüntüdür. Kif iyi verən köhnəlmiş Elçibəy irsindən ayrıla bilmədi, ona görə ki, bu, onun mirasıdır, təməlidir. Yarı batmış, dor ağacı sınmış, yelkənləri cırılmış gəminin kapitanıdır, sular onu ora aparır, bura aparır. Özünün bir strateji xətti, görüşü yoxdur. Nə qədər demək olar ki, onlar getsin, biz gələk. Onlar niyə getsin? Gül kimi oturub yeyirlər də? Onlar getsin, sən gəlib yeyəsən? İstəməz… Heç olmasa dursun desin ki, biz bir il hakimiyyətdə olanda filan-filan səhvləri eləmişik və bu səhvləri filan-filan adamlar edib. Biz indi elə bir demokratik partiya qururuq ki, burada heç bir buqələmunluq, məsləksizlik, əqidəsizlik yoxdur. Biz hansısa təməl prinsiplərə sadiqik – bunu demir. Eləmir, mən də deyirəm ki, mənim ümidlərim doğrulmur. Çox istərdim ki, o, potensialından istifadə edə bilsin, amma edə bilmədi. Xərclədi xırda siyasi intriqalara, İsa ilə itələşdi, Lalə Şövkətlə, İlyas İsmayılovla, onunla-bununla itələşdi. Yəni bu adam strateji məsələləri qiymətləndirə bilmirsə, ondan nə gözləmək olar? Ona görə də müxalifətdədir və müxalifətdə də qalacaq. Əgər o, alternativ, yaxşı alternativ təklif edərsə, xalq onun arxasınca gedər. Hakim qüvvənin əlində cəbr aparatı var və bu cəbr aparatından istifadə edərək, müxalifəti əzir, satın alır, aldadır, bihal edir.

– Zərdüşt bəy, Müsavatla, İsa bəylə əlaqələriniz varmı? Xəstəliyi ilə bağlı…

– Heç bir əlaqəm yoxdur. Allah şəfa versin.

– O vaxtdan əlaqələriniz yoxdur?

– Bəli, o vaxtdan əlaqəm yoxdur. Allah şəfa versin.

– Bu günlərdə İsa bəyin qardaşı Rövşən Qəmbər maraqlı bir açıqlama verdi…

– Mən onunla 80-ci illərin sonunda tanış olmuşam. Çox ziyalı, mötədil, yaxşı adamdır. O vaxt köçüb getdi Almaniyaya. O vaxtdan da görməmişəm.

– Maraqlı bir açıqlama verdi ki, atamı Ayaz Mütəllibovun tapşırığı ilə KQB öldürüb.

– (Təəccüblənir…) İndi mənim 73 yaşım var, sabah mən yıxılıb ölsəm, kimsə durub deyəcək ki, Zərdüştü KQB öldürüb? Hər bir adam o yaşda ölə bilər…

İsa Qəmbərin atası nər kişi idi

– Mütəllibov tərəfindən mitinqlər olmasın deyə İsa Qəmbərə xəbərdarlıq olunub. 8 sentyabr 1991-ci ildə seçkilər idi axı.

– Xəbərim yoxdur. Mən onun atasını tanıyırdım. Yunus müəllim çox ziyalı, çox mülayim bir kişi idi. Bir dəfə mən Xalq Cəbhəsini təzə-təzə təşkil etdiyim zamanlarda məni dəvət elədi öz institutuna, Qaraşəhərdə, Şaumyan metrosunun yanında Kimya İnstitutunun müdir müavini idi. Kabinetində oturduq, xeyli söhbət elədik. O, etnik milliyyətçiliyi ən böyük bəla kimi görürdü və Xalq Cəbhəsinin ondan qorunmasını məsləhət gördü. Mənə bir kitabça kimi qovluq verdi. Orada yazmışdı, necə bir beynəlmiləl siyasət yürütmək olar. Bakı ermənilərini necə müdafiə etməli, iş görməli və şərait yaradılmalıdır. Yəni xalqımızda bir məsəl var: “Yaxşılığa yaxşılıq hər kişinin işidir, yamanlığa yaxşılıq nər kişinin işidir.” Mən gördüm ki, bu, nər kişidir. Azərbaycanlı oğlu olan bir adam erməni millətindən olan alimlərə bu cür şərait yaradıb ki, onlar azad, asudə işləyiblər Azərbaycanda. Sonra nankor çıxıblar, o başqa məsələ. Sən öz nər işini gör, öz yaxşılığını elə. Mən ona çox minnətdar oldum, o qovluğu da özümdə saxladım – Azərbaycan nəcibliyinin və nəcabətinin nümunəsi kimi. Həmişə də ermənilərlə görüşəndə deyirəm ki, bax deməyin ki, biz sizi təqib eləmişik, sıxmışıq, elə deyil, əlimizdən gələn yaxşılığı sizə eləmişik. Keçmişdə ürəkbulandıran çox hadisə olub, amma biz özümüzdə mərdlik tapıb unutmuşuq. Və o, yenə deyirəm, savadlı, nəcib insan idi, Allah rəhmət eləsin! Vəssalam. Amma mənim xəbərim yoxdur ki, Ayaz Mütəllibov kimisə öldürsün. Ayaz Mütəllibov qətiyyətsiz, qorxaq, ağciyər bir adamdır.

– Ayaz Mütəllibovla görüşübsünüzmü, görüşürsünüzmü?

– Yox, bir dəfə Xalq Cəbhəsinin İdarə Heyəti Mərkəzi Komitənin üzvləri ilə görüşəndə görüşmüşəm onunla, görmüşəm. Bir təklif etmişəm, qəbul etməyib, ondan sonra heç görüşümüz olmayıb.

– Nə təklif vermişdiniz?

– 1989-cu ilin noyabr ayı idi. Mərkəzi Komitənin Bürosu dəvət elədi AXC İdarə Heyətini görüşə. Gəldik. 10-12 nəfər idik. Telman Orucov MK katiblərindən biri idi, dedi ki, Vəzirov Moskvadadır və oradan zəng edib ki, Qorbaçov onun sözünə baxmır, Azərbaycanın mənafelərini nəzərə almır və Qarabağ məsələsini də qanun çərçivəsində həll eləmək istəmir. Biz də bilmirik neyləyək. Sizi dəvət eləmişik ki, sizin rəyinizi soruşaq. Çox gülünc idi. İctimai təşkilat olan Xalq Cəbhəsi və hakim partiya Kommunist Partiyası. Hakim partiyanın rəhbərliyi bizi – ictimai təşkilatı çağırır ki, bizimlə məsləhətləşsin. Hamı susdu. Yəni bu acizlik etirafına qarşı heç kim heç bir söz tapa bilmədi. Mən dedim ki, mənim bir təklifim var.

Dedim, Azərbaycan SSRİ-nin tərkibindən çıxsın

– Xalq Cəbhəsinin bütün İdarə Heyəti orada idi?

– Yox, 10-12 nəfər var idi. Yadımda deyil, amma deyəsən, 3-4 nəfər yox idi. Mən dedim ki, mənim 2 təklifim olacaq. Dedilər, buyur. Dedim, əvvəla, siz mənim bir sualıma cavab verin. Siz bu komitənin rəhbərliyində olan şəxslər bir-birinizə inanırsınızmı, sadiqsinizmi, Azərbaycana sadiqsinizmi? Etinasızlıqla “əlbəttə” dedilər. Dedim, lap yaxşı, o zaman mən sizə görün nə təklif verirəm. Polyaniçko da orada idi. Dedim, bax, biz çıxıb gedirik. Siz yığışıb qərar çıxarırsınız və Mərkəzi Komitənin plenumunu çağırırsınız. Plenumu bir gün ərzində çağırmaq mümkündür. Polyaniçko deyəcək ki, siz neyləyirsiniz? Deyin ki, biz plenum çağırırıq. Plenumu nə üçün çağırırsınız? Azərbaycan Kommunist Partiyasının növbədənkənar qurultayını çağırmaq məqsədilə. O saat Moskvadan sizə zənglər gələcək, hədələyəcəklər. Siz bir-birinizi satmayın, möhkəm olun. Biz Azərbaycan Kommunist Partiyasının rəhbərliyi qərar veririk ki, biz növbədənkənar qurultay çağırırıq. Uçub gələcəklər. 37-ci il deyil, heç kimi güllələməyəcəklər. Deyin ki, MK qurultayın gündəliyinə bir məsələ salır: Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının və Sovet dövlətinin münasibətinə Azərbaycan Kommunist Partiyasının müvafiq mövqeyi. Azərbaycan Kommunist Partiyası Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasından çıxır. Və bu, birinci addımdır ki, Azərbaycan SSRİ-nin tərkibindən çıxır. Əvvəl hədələyəcəklər, sonra ayağınıza düşəcəklər, yalvaracaqlar. Ondan sonra deyəcəklər nə istəyirsiniz? O zaman tələb edəcəksiniz: Qarabağdakı hərəkatı yatırdın! Əks halda, biz öz fikrimizdə qalırıq. Dedim, ondan sonra görəcəksiniz ki, bir həftə ərzində bütün Yerevanın, xaricin emissarlarını tutub salacaqlar qoduqluğa və Qarabağ hərəkatı yatışdırılacaq.

– Qətiyyətli olsaydılar, olardı.

– Sükut, sükut, bir də sükut… Hamı baxır mənə. Sonra Telman Orucov boğuq səslə deyir: “Biz belə bir iş görə bilmərik.” Dedim, o zaman mənim ikinci bir təklifim var. Dedilər, buyur. Dedim, Ayaz müəllim, siz Nazirlər Sovetinin sədrisiniz. Məxməri səsiylə dedi, həəə. Dedim, Azərbaycan milisi mərkəzi milisin tərkib hissəsidir, amma Azərbaycan milisi müəyyən dərəcədə sizə tabedir, eləmi? Dedi, bəli. Dedim, onda siz qərar verirsiniz, Bakı milisinin şəxsi heyəti bütünlüklə yığışır və ezam olunur Dağlıq Qarabağa. Başlayırlar pasport rejimini yoxlamağa. Qarabağın əhalisi olmayan bütün adamları tutursunuz, göndərirsiniz Ermənistana. “Bəs Bakıda əmin-amanlıq nə olacaq?” Dedim, Xalq Cəbhəsinin Bakıda 100.000 nəfər üzvü var. Söz veririk ki, Bakıda nizam-intizamı biz təmin edərik. Dedim, hətta oğrular da bilsə ki, Azərbaycan milisi gedib Qarabağa, onlar da cinayət etməyəcəklər. Dedi, mən bunu edə bilmərəm. Dedim, onda siz burada niyə oturmusunuz? Siz – ev sahibləri bu xalqın ağır günündə özünüzdən başqa heç kəsi fikirləşmirsinizsə, qorxursunuzsa, siz niyə bu ölkədə oturmusunuz, siz niyə bu otaqda oturmusunuz? Tez Polyaniçko durdu ki, fasilə elan olunur. Çəkdi məni pəncərə tərəfə. Dedi, bu qardaş haqqında nə fikirləşirsən, dedi, ilanın ağına da lənət, qarasına da. Başa düşdüm ki, nəsə Araz onu nəsə acılayıb. Ondan sonra Polyaniçkoya fısıldadı-fısıldadı, başladı ki, sən anla, biz heç nə edə bilmirik. Dedim, niyə eləyə bilmirsiniz? Dedi, Stepanakertə gedə, camaatla işləyə bimirik. Dedim, mən sizə deyim necə işləmək lazımdır. Dedi, necə? Dedim, “Krunk”un bütün rəhbərliyi cinayətkar partiya-təsərrüfat rəhbərləridir. Hamısı rüşvətə bulaşmış adamlardır. Hamısını dərhal həbs edin, mən əminəm ki, hamısına qarşı Azərbaycan prokurorluğunda, Xalq Nəzarət Komitəsində materiallar var, hamısını həbs edin. Dedi ki, bəs bütün dünya haray qaldırar ki, bəs erməni xalqına qarşı repressiya başlayıb. Dedim, yox, iki erməni, bir azərbaycanlı tutun, bir erməni, iki azərbaycanlı tutun. Azərbaycanda oğruların sayı çoxdur. Deyin ki, biz korrupsiyaya qarşı mübarizə aparırıq. Bir erməni korrupsioneri, iki erməni korrupsioneri – heç kim söz tapa bilməzdi. Dedi yox, biz bunu edə bilmərik. Dedim, onda siz deyin ki, əqidə dəyişib, məslək dəyişib və dövlətdə intizam yoxdur.

Nəsə, döndüm və çıxıb getdim. Yəni Mütəllibovla görüşüm o vaxt olub. Gördüm ki, çox məzmunsuz, qətiyyətsiz adamdır. Ondan sonra həmişə yazanda yazırdım ki, mülayim adamdır, evyıxan deyil – ona görə inanmıram ki, Yunus müəllimi o öldürüb – amma qətiyyətsiz adamdır. Siyasətçi üçün əsas məziyyətlərin biri də qətiyyətdir.

– Sualların içərisində Araz Əlizadə ilə bağlı xeyli suallar var. İsmayıl İslamoğlu, Şakir Əlisoy, Ramiz Mirzəoğlu, Mətanət Bayramova, Nazim Səfəvi Həmzəyev, Mehman Muradov Əlibəyli, Emin Ramiz, Ülfət Ədalətoğlu və s. Siz prezident seçkilərinə səsverməyə getmişdiniz?

– Yox, getməmişəm. Mən 2003-cü ildən sonra seçkilərə getmirəm.

– Çünki İsmayıl İslamoğlu soruşur ki, prezident seçkilərində kimə səs verdiniz?

– 2003-cü ildən sonra heç bir seçkiyə getməmişəm.

– Araz Əlizadə ilə uzun müddətdir münasibətiniz yoxdur, yoxsa?

– 2000-ci ildən sonra.

– Nə oldu səbəb, Zərdüşt bəy?

– Siyasi yollarımız ayrıldı, baxışlarımız ayrı oldu. Onun öz həyatı var, mənim öz həyatım var. Vəssalam. Bununla da qurtardı.

Əlləm-qəlləm bir tarixi olub ADR-in

– Burada soruşulur ki, Zərdüşt Əlizadə Araz Əlizadənin Məhəmməd Əmin Rəsulzadə haqqında dedikləri fikirlərlə razıdırmı?

– Heç bilmirəm nə deyib. Allah rəhmət eləsin, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə haqqında mənim öz fikrim var, böyük siyasi xadimdir, böyük vətənpərvərdir. Başqa şey deyə bilmərəm. O, bizim nakam ADR-in liderlərindən biri olub. Nəyə görə nakam, çünki çox əlləm-qəlləm bir tarixi olub ADR-in. Heç bir zaman öz ərazilərinə tam nəzarət edə bilməyib. Öz neftinə tam nəzarət edə bilməyib. Həmişə ərazisində yadelli qoşunlar olub. Bu, işqlı, vətənsevər insanların bir cəhdi idi. Alınmadı. İndi maşallah ki, bütün təşkilatların üzvüyük – İSESKO-dan YUNESKO-ya qədər.

– Bilirsiniz, niyə soruşuram. Araz Əlizadənin açıqlamaları cəmiyyətdə çox böyük əks-səda doğurur, sizə də hücum gəlir. Bundan heç narahatçılığnız yoxdurmu?

– Xəbərim yoxdur, maraqlanmıram, mənim üçün heç fərqi yoxdur. O, çox başqa insandır axı.

– Ramiz Mirzəoğlu soruşur ki, dost-doğma qardaşdırlar?

– Bəli.

– Bu qədər kəskin ziddiyyətlər var. Cəmiyyət sizi başqa cür tanıyır. Təbii ki, qardaş qardaşa görə cavab vermir, amma yenə də…

– İndi həyat yollarımız ayrılıb.

– Orta məktəbdə necə oxuyurdunuz?

– Bunun heç bir əhəmiyyəti yoxdur. O da, mən də bir insan, siyasətçi kimi göz qabağındayıq. Bizim əlaqələrimiz indi yoxdur. Vaxtilə qardaş olmuşuq, hərəkatda olmuşuq, bir partiyada olmuşuq.

– Burada bir sual var, deməsəm olmur…

– Deməlisən də, sən “Qaynar Qazan”ın aparıcısısan…

– Nazim Səfəvi Həmzəyev soruşur: “Ataları vaxtilə Əbülfəz Elçibəyin işində iştirak edib üzünə durub.” Atanızın Əbülfəz bəyin işi ilə nə əlaqəsi var?

– Deməli, Xalq Cəbhəsində mənə qarşı Əbülfəz bəy mübarizə aparanda deyirdi ki, mənim atam onu tutdurub və mən Zərdüşt Əlizadə KQB agentiyəm. 1988-ci ildə oktyabrın 27-28-də AXC-nin Ali Məclisi idi. Orada mənim 12 nəfərlik qrup – sevimli naxçıvanlı biradərlərim məni ifşa etdilər. Diqqətlə qulaq asdım onlara. İddia edirdilər ki, atam Əbülfəz bəyi tutdurub. Mən o zaman xaricdə idim. 1973-1976-cı illərdə Cənubi Yəməndə mütərcim işləyirdim.

Əbülfəz bəyin əleyhinə 3 adam ifadə vermişdi

– Əbülfəz bəy həbs olunanda?

– Bəli, mən o zaman Bakıda yox idim. Cənubi Yəməndə Sovet səfirliyinin nəzdindəki iqtisadi müşavirin tərcüməçisi idim. AXC-nin həmin məşhur sessiyası qurtaran axşam sizin bir yerliniz olan və çoxdan tanıdığım Yaşar Məsimov adlı bir adamla görüşməyə çalışdım. Bu milliyyətçi hərəkatla çox bağlı bir adam idi. Tapdım Yaşarın nömrəsini, ona zəng elədim, getdim “Xutor”da tapdım evini. Yaşarı çağırdım evindən bayıra, dedim, Yaşar, qardaşım, mənə danış Əbülfəz bəyin məhkəməsi necə olub. Dedi ki, 1-ci iclasdan sonuncu iclasa qədər mən iştirak eləmişəm. Dedim, onu mənim atamın ifadələri əsasında həbs ediblər? Dedi, yox, 3 nəfər ona qarşı ifadə vermişdi. Biri Hafiz Misgər, ərəbşünas, raykomun işçisi, ikincisi, Fəzail Ağamalı, üçüncüsü, Aydın Hacıyev – atası Mərkəzi Komitənin görkəmli işçisi olmuşdu. Hafiz Hacızadənin əmisi oğlu. O da Diplomatik Akademiyada professor idi, sonra köçüb getdi Moskvaya. Onun ifadələri əsasında yenə bir neçə nəfər DTK tərəfindən tutulmuşdu – müstəqillik illərində.

– O, harada işləyirdi ki?

– Mən bilmirəm. Fəzail Ağamalını tanıyırdım, çünki AXC-də Əbülfəzin tərəfdarlarından idi. Hafiz Misgəri tanıyırdım, çünki o da ərəbşünas idi, mən də ərəbşünasam. Dedim, çox sağ ol, atamın ifadəsi yox idi, dedi, yox, sənin atanın ifadəsinin nə işi var. Durdum səhər gəldim AXC-nin Ali Məclisinin sessiyasına. Yenə məni ifşa etdilər. “Kommunist”, “Moskvanın agenti”, “DTK-nın agenti”, “Əbülfəz bəyin düşməni” və s. və s. Axırda söz istədim. Söz vermək istəmirdilər. Demokratiyaya hazır deyildilər, birtəhər söz aldım. Dedim, Əbülfəz bəy, axı siz səhərdən deyirsiniz ki, sizi atamın ifadəsi ilə həbs ediblər. Axı sizə qarşı ifadə verən Fəzail Ağamalı burada oturub. Zal bir-birinə dəydi.

– Onu ilk dəfə siz deyibsiniz?

– Bəli. Tez ayağa durdu, əlini uzatdı Lenin kimi, dedi ki, Fəzail bəy mənim göstərişimlə onu edib, biz təşkilatımızı qorumaq istəyirdik, ona görə mən ona dedim ki, sən mənə qarşı ifadə ver, amma təşkilatımız qalsın. Dedim, təşkilatınız qalır? Bəs niyə o zaman mənim yaratdığım təşkilata gəlib onu içəridən dağıdırsınız? …Sonra Əbülfəz bəy prezident oldu. Bəndəniz ona “İstiqlal” qəzetində açıq məktub yazdı ki, bəy, mənə qarşı mübarizə aparıb mənə “DTK agenti” deyibsiniz, acizanə şəkildə xahiş edirəm, mənim dosyemi açın, xalq görsün mən necə mənfur casusam. Açın mənim dosyemi, amma öz dosyenizi də açın. Xalq Cəbhəsinin digər rəhbərlərinin də dosyesini açın. Hamının dosyesi var, açın. Bir yazdım açmadı, iki yazdım açmadı, üç yazdım açmadı, axırda dedilər ki, bəy deyir, bu məndən nə istəyir, hey yazır ki, öz dosyeni də aç, mənim dosyemi də aç. Dedi, mən dosyeləri açsam, vətəndaş müharibəsi başlayar. Yazdım ki, bəy, xalqımızdan bədgüman olma. Xalqımızda casusların sayı olsun 5 min, maksimum 10 min. 10 min adam 7 milyonluq xalqa bir şey etməz.

“Soyudis”in Ali Seyminin 35 üzvündən 17-si KQB agenti çıxdı

– Zərdüşt bəy, siz də elə hesab edirdiniz ki, arxivlər açılmalı idi?

– Əlbəttə. Açılmadı ki, bu gündəyik də. Mən sizə misal çəkərəm, nə üçün açılmadı. Litva Xalq Cəbhəsi “Soyudis” hakimiyyətə gələndən sonra parlamentin birinci qərarlarından biri qanun çıxarmaq oldu – bu qanun nə demək idi. İstənilən ictimai xadim haqqında KQB arxivinə sorğu vermək olar ki, onun dosyesində nə var. Və məlum oldu ki, “Soyudis”in Ali Seyminin 35 üzvündən 17-si KQB agentidir. O cümlədən “Soyudis”in ideoloqu və baş naziri. Nə baş verdi, vətəndaş müharibəsi oldu? Yox, təbii ki. Bunlar çəkilib ictimai-siyasi həyatdan getdilər. Qurtardı. Nəyi soruşuram, əgər Litva KQB-si “Soyudis”in hakim tərkibinə 50 faiz casus sala bilibsə, bizim ulu öndərin qayğısı ilə yetişmiş Azərbaycan KQB-si Azərbaycan Xalq Cəbhəsinə neçə faiz casus sala bilər? Mən bu sualı verirəm. Heç kəsdən cavab yoxdur. Deyirəm ki, axı casus o adama deyilər ki, hakimiyyətin xeyrinə hərəkətlər eləsin. Mən hər zaman demişəm: zorakılıqdan qaçın, təkamüllə gedin, demokratiya bizim silahımızdır, xalqla işləyin, xalqa söykənin. Onlar nə deyiblər: vur, yıx, dağıt. Nəticədə nə olub, ordu gəlib güllələyib, gəlib KQB əzib və axırda da hakimiyyətdə KQB-dir. Kim kimdir indi, kim KQB-dir?

– Maraqlıdır ki, arxivlərin açılmasını Nemət Pənahlı da tələb edib, siz də. Amma sizin münasibətləriniz həmişə gərgin olub.

– Nemətlə maraqlanmıram, çünki o qədər məzmunsuz insandır ki. Mənə məzmunsuz insan maraqlı deyil. Və… günlərin bir günündə “İstiqlal” qəzetində, sizə tanış olan kabinetimdə əyləşmişdim. Telefon zəngi gəldi. Təxminən 1993-cü ilin yanvar ayı idi, götürdüm dəstəyi. Bir səs gəldi ki, mənə Zərdüşt Əlizadə lazımdır, dedim, Zərdüştdür danışan. Dedi, mən sizə müsahibə vermək istəyirəm, dedim, buyurun gəlin, qapım açıqdır. Dedi, yox, mən gələ bilmərəm, siz mən deyən ünvana gələ bilərsinizmi? Dedim gələ bilərəm, problem yoxdur. Ünvanı dedi, yazdım. Sonra fikirləşdim ki, əşi, hər yerdə Xalq Cəbhəsi məni söyür, vurur – gedərəm, orada məni vurub öldürərlər. Sonra fikirləşdim ki, Allahın işidir, lazım bilsə öldürərlər. Nə isə, durub getdim o ünvana. Məlum oldu ki, KQB-nin binasının yanında 14 mərtəbəli yaşayış evidir. Zəngi basdım, açıldı qapı. Bəstəboy, səliqəli bir kişi idi, saçları arxaya daranmış, yanında da bir xanım. Məni çox hörmətlə qarşılayıb yer göstərdilər.

Dedilər ki, Moskvadan bir istintaq qrupu gəlib, bir dissidentin istintaqı gedir

– Siz hələ bilmirsiniz kimdir?

– Kimdir bilmirəm. Gözəl də bir süfrə açmışdılar. Yemək, içmək. Və… danışdı. Dedi, mən KQB-nin İstintaq İdarəsinin rəisi, KQB polkovniki Əziz Rəsulovam.

– Əziz Rəsulov.

– Əziz Rəsulov. Dedi, mən sizə öz həyatımı danışmaq istəyirəm. Çıxarıb diktofonu qoydum, dedim, buyurun. Dedi, mən əslən Lənkərandanam. Mən çağa ikən atam müharibədə həlak olub. Anam kəndçi arvaddır. Məni öz zəhməti ilə tək böyüdüb. Mən məktəbdə əlaçı oxumuşam. Məktəbi qurtarandan sonra məni orduya çağırıblar. Orduda rus dilini öyrənmişəm, məni partiyaya qəbul ediblər. Gəlmişəm, Bakı Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olmuşam. Yetim adamam, heç bir tapşırıq rol oynamayıb. Əlaçı oxumuşam, partiya bürosuna seçiblər məni. Əlaçı oxuya-oxuya gəlib 5-ci kursa çatanda təyinat ərəfəsində məni çağırıblar ki, sənin dəvət edirik DTK-ya işə. Kasıb yetim uşaq, DTK-ya iş. DTK təminat deməkdir, hörmət deməkdir, demişəm mən razı. 6 ay mənim bütün əslimi-nəslimi yoxlayıblar. Deyiblər ki, layiqdir, zəhmətkeş ailəsidir. Amma son mərhələdən keçmədim. Son mərhələ nədir – 1973-cü il. Deyiblər ki, bütün KQB kadrlarını birinci katib Heydər Əliyev qəbul edir. Aparırlar məni Heydər Əliyevin qəbuluna. 2 saat mənimlə söhbət edir. Çox mehriban, ədəbiyyatdan, tarixdən, həyatından, güzəranından, qohumlarından – hər şeydən danışdı. Sonra durub dedi ki, bəyənirəm, qal sədaqətlə Vətənə xidmət elə, sıxdı əlimi, dedi ki, get, hesab edirəm ki, sən DTK-da işləyə edə bilərsən. Məni gətirdilər leytenant rütbəsi verdilər və dedilər ki, birinci işə gedirsən. Moskvadan bir istintaq qrupu gəlib, bir azərbaycanlı dissidentin istintaqı gedir və o, rus dilini bilmir, sən tərcüməçi olacaqsan. Bu dissident kim ola, kim ola?

– Əbülfəz bəy…

– Əbülfəz bəy…

II hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

835 dəfə oxunub

GÜNDƏM / MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Zərdüşt Əlizadə “Qaynar Qazan”da (I hissə): “İran könüllü və silah göndərib Azərbaycana”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 17 İyul 2018

Zərdüşt Əlizadə: “Biri İsraildir, biri Kürdüstan, biri də Ermənistan…”

Politoloq Zərdüşt Əlizadə ilə “Qaynar Qazan”da müsahibədə çoxdandır görüşmək planımız var idi, amma heç cür alınmırdı ki alınmırdı. Gah bizim, gah da Zərdüşt bəyin vaxtı olmurdu. Bir ara heç “Qaynar Qazan”a müsahibəyə gəlmək istəmədi, mən də taleyimlə barışası oldum. Amma yaxın günlərdə Zərdüşt bəylə razılaşa bildik və onunla “Qaynar Qazan”da söhbətləşməyə razılıq ala bildim.

Mən Zərdüşt bəyi illərdir – hələ Türkiyədə təhsil aldığım tələbəlik illərindən tanıyırdım. Hər Bakıya gələndə bütün siyasilərlə görüşürdüm. Zərdüşt bəylə də hər gələndə görüşür, söhbətləşirdik. Zərdüşt bəy fərqli idi. Onu səmimiliyi və düzgünlüyü digərlərindən fərqləndirən əsas amillərdən biri idi. O zaman Bakının ən prestijli yerində, “Nizami” kinoteatrının yanında Sosial Demokrat partiyasının qərargahı var idi və hər dəfə partiyaya gedəndə oranı adamlarla dolu görərdim.

Bəlkə buna görədir ki, Zərdüşt bəylə söhbətimizin ortasında onun 73 yaşı olduğunu biləndə gerçəkdən şok oldum. Mən elə bilirəm ki, o, hər zaman mənim o zaman – 27 il bundan əvvəl gördüyüm adamdır. Zaman bəzən işlərin və həyatın axarında durur – elə bilirsən, o zamandır, amma hiss edəndə, hesablayanda, biləndə ki doğrudan da Zərdüşt bəyin 73 yaşı var – bax o zaman fərqinə varırsan ki, Zərdüşt Əlizadə də çürüyən nəsillərin möhtəşəm bir nümayəndəsidir. Bizim hamımız kimi…

Zərdüşt Əlizadə Azərbaycanın ən obyektiv politoloqlarından biridir. “Qaynar Qazan”da da buna sadiq qalıb. Azərbaycanı və onu çevrələyən dövlətlərin siyasətlərini mükəmməl bir şəkildə izah edib. Bizi əhatə edən dövlətlərin Azərbaycana və bölgəyə olan münasibətini dəqiq konturları ilə cizib. Ermənistanda baş verənlərə, Gürcüstanda baş verənlərə elə açıqlamalar gətirib ki, inanmaya bilmirsən.

Zərdüşt Əlizadə ölkəmiz kimidir bəzən. Ölkəmizin də xarici siyasətdə bəzi uğurları gözə dəysə də, daxildə hər şey bərbaddır. Zərdüşt bəylə də daxili – öz məsələləri ilə danışmaq bir az çətin oldu. Təbii ki siyasətdən danışan kimi söz AXC-yə, Əbülfəz Elçibəyə və milli hökumətə getdi. Bu məqamlarda Zərdüşt bəy qatıdır. O qədər ki, onun müsahibəsini yayınlamaq üçün Əbülfəz Elçibəyin 80 illiyini keçirməyi gözləməli oldum. Zərdüşt Əlizadə AXC-yə, Elçibəyə, milli hökumətə çox sərt, amansız və qətidir. Bu müsahibədə də bir çox sensasion məqamlardan danışıb.

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissə

Ermənistan qalın barmaqlıqları olan dəmir qəfəsin içindədir

– Bu gün “Qaynar Qazan”da növbəti qonağımız Zərdüşt Əlizadədir. Zərdüşt Əlizadə ilə uzun müddətdir “Qaynar Qazan”da görüşmək istəyirdik, amma gəlib bu günə təsadüf elədi. Zərdüşt bəy, xoş gəlibsiniz…

– Xoş gününüz olsun.

– Bəlkə Ermənistanda baş verən hadisələrdən başlayaq. Nə baş verir Ermənistanda?

– Ermənistanda çox sadə bir hadisənin şahidiyik. Hakim zümrədə çat yaranıb. Hakim zümrənin bir hissəsi üstdə olan o biri hissənin həddən artıq və uzun müddət Ermənistanı təkbaşına qarət etməsindən narazı qalaraq, “Demokratiya” və “Ədalət” şüarları ilə kütləni ayağa qaldırıb. O cümlədən hakim zümrədəki müəyyən mövqelərindən istifadə edərək polisi, ordunu bitərəf saxlayıb və 20 ildən artıq Ermənistanda hakim olan Qarabağ klanını, zümrəsini Yerevan zümrəsi yavaş-yavaş kənarlaşdırmaq istəyir. Deyəsən, buna da nail olur. Çünki Nikol Paşinyan Yerevan zümrəsinin nümayəndəsi sayılır. Amma bu, o demək deyil ki, Qarabağ zümrəsi tamam gedəcək, sadəcə bir az insafla böləcəklər o …qoğalı. Erməni qoğalını daha insafla böləcəklər, çünki fərz etsək ki, əvvəlcə 90 faizini Qarabağ zümrəsi götürürdü, 10 faizi Yerevan zümrəsinə qalırdı, indi bölüşmə 50/50-yə olacaq.

– Zərdüşt bəy, bu hadisə səbəbilə erməniləri bizdən daha irəli millət hesab edənlər var.

– Nə fərqi var ki, Robertdən sonra Serj gəldi, heç bir fərqi yoxdur. Yəni həmin Qarabağ klanı hakimiyyətdə idi. Hakimiyyətin mahiyyəti dəyişməmişdi.

– Amma Paşinyan Qarabağ klanı deyil axı.

– Deyirəm də, o gəlir ki, Yerevan klanı ilə Qarabağ klanı arasındakı pay bölgüsü məsələsi var, onu həll etməyə. 90/10 faiz olmayacaq, olacaq 50/50. Qarabağ klanı imkanları yenə də qalacaq, amma bir az Yerevan klanına da pay ayrılmalı olacaq. Vəssalam.

– Elvin Aslanov soruşur: “Ermənistanda baş verən dəyişiklik xalqın iradəsi idi, yoxsa nə? Rusiya niyə müdaxilə etmədi prosesə?”

– Rusiya ona görə müdaxilə etmədi ki, Ermənistan qalın barmaqlıqları olan dəmir qəfəsin içindədir. Qapısından çox qalın bir qıfıl asılıb, bu qıfılın da açarı Rusiyadadır və Ermənistan bu qəfəsin içindədir. Rusiyanın nə vecinədir ki, qəfəsdə olan Ermənistanın başında Köçəryandır, Sərkisyandır, Paşinyandır, Mkrtçyandır, Melkumyandır, ya da kimdir. Nə fərqi var ona? Qəfəsin içindədir də. Xarici sərhədlərini Rusiya qoruyur, ordusuna Rusiya nəzarət edir, strateji-iqtisadi sahələrə Rusiya nəzarət edir, elektrikinə, nəqliyyatına, maliyyə sisteminə Rusiya nəzarət edir, Ermənistan büdcəsinin 35-40 faizi Rusiyadan gələn transferlər hesabına formalaşır və bu qəfəsin içində olan Ermənistan Rusiya üçün heç bir başağrısı törətmir. Ona görə də onların işinə qarışmaq da istəmir. Bilir ki, Ermənistan qəfəsin içindədir.

Ermənistandakı xalq cahildir, azad deyil, kölədir

– Yəni bu hadisələrin demokratiya ilə, Avropaya inteqrasiya ilə heç bir əlaqəsi yoxdur?

– Heç bir əlaqəsi yoxdur. Bilirsən, qəfəsin içində oturub Avropa demokratiyası qurmaq olar? Avropa demokratiyası azad və demokratik xalqın hakimiyyətidir. O zaman bu, “İstiqlal” qəzetinin şüarı idi. Ermənistandakı xalq cahildir, azad deyil, kölədir. Nə cür demokratiya qura bilər? Və onun Avropa ilə nə əlaqəsi var? Rusiyanın qəfəsində oturan Ermənistan nə cür Avropaya inteqrasiya edə bilər? Siz mənə izah edin, mən başa düşmürəm bəlkə. Və buna inanın. Mümkün olan şey deyil.

– Bizim 1992-ci ildəki hadisələrə də bir az oxşarı varmı?

– Əlbəttə, var. Hakim zümrənin daxilində çat əmələ gəlir, zümrənin bir hissəsi ən yuxarıda oturan şəxsi və onun dəstəsini kənarlaşdırmaq üçün şüarlar qaldırırlar: “Demokratiya”, “Azadlıq”, “Müstəqillik” və s. Sonra mafiya gəlir, götürür əlinə dövləti, vurur xalqın başına, oturdur xalqı yerində. Sizə deyirəm, bir azdan siz görəcəksiniz ki, erməni xalqı o eyforiyadan çıxacaq, o qələbə nəşəsindən xilas olacaq və özünün gündəlik ağır, acınacaqlı məşəqqətlərinə qayıdacaq. Heç bir “erməni baharı”, “erməni azadlığı”-filan yoxdur, qəfəsin içində azad olmaq mümkün deyil. O qəfəs, “Qarabağ münaqişəsi qəfəsi”dir. Biz də onun içində, ikimiz də orada oturmuşuq. Açarı da Rusiyadadır. Sağa, sola addım atmaq mümkün deyil.

Azərbaycanda hakim zümrə yumruq kimi möhkəmdir

– Ermənistanda baş verən hadisələrin Gürcüstandakı hadisələrdən çox fərqi var deyirsiniz? Onun regiona yayılma təsiri, ya da bunun küləyinin Azərbaycana gəlmə ehtimalı yoxdurmu?

– Yox. Azərbaycanda hakim zümrə yumruq kimi möhkəmdir. Birinci şəxsin kim olması məsələsi müzakirə olunanda ehtimal olunan çat var idi. Bəy, yoxsa xanım olacaq? Bax bu məsələ olanda hakim zümrədə yavaş-yavaş çat əmələ gəlməyə başlamışdı. Elə ki, Bəy təhlükəni duydu və dedi ki, elə mən olacam və ya ona dedilər ki, sən olmalısan, ondan sonra yenidən birləşdilər. Yəni bu hakimiyyət xalqa qarşı mütəşəkkildir, öz aralarında qoğalın bu hissəsini sən, bu hissəsini mən götürməliyəm məsələsində fikir ayrılığı yoxdur. Ona görə çəkişə bilirlər və biz bunu vaxtaşırı görürük. Bir də görürsən o nazirin başını əkdilər, bu nazirin başını əkdilər, onun yerinə başqasını qoydular, amma ki, bütövlükdə xalqa, demokratiyaya, dünyaya, tərəqqiyə qarşı mövqedə birləşirlər, möhkəmdirlər və çat yoxdur. Ona görə də belə bir parçalanma mümkün deyil.

– Deputatlardan biri çox maraqlı bir söz dedi ki, Ermənistanı bu vəziyyətdən yalnız bizim prezidentimiz çıxara bilər.

– Nə bilim, mən yuxarıda əyləşənlərin məntiqi ilə tanış deyiləm, anlamıram da onları. Mən tamam fərqli bir dünyanın insanıyam. O deputat tayfası ilə əlaqəm yoxdur.

– İlkin Əli Məmmədli soruşur: “Suriyada böhranın dərinləşməsinin səbəbkarı kimdir? Azərbaycan hökumətinin Suriya ilə bağlı mövqeyi Zərdüşt bəyi qane edirmi?”

– Bəli, qane edir. Münasibət belədir də, görürsünüz ki, haradasa uzaqda bir dava-dalaş gedir, ağlı olan kəs gedib ora girər? Mənim yerim buradır, sakit oturmuşam. Yəni Azərbaycan xalqının o qədər müşkülü var ki, indi bir də Suriyə müşkülünə qarışmağı düzgün olmaz.

– Belə çıxır ki, hakimiyyətin xarici siyasəti doğrudur…

– Bu məsələdə doğrudur. Beynəlxalq hüquqda əksini tapan müddəalara tam uyğun olaraq dedik ki, biz Suriya xalqının öz müqəddəratını təmin etmək hüququnu tanıyırıq, hesab edirik ki, Suriyaya xarici müdaxiləyə son qoyulmalıdır və terrorçulara qarşı mübarizə düzgün aparılmalıdır və biz Suriya xalqı ilə həmrəyik. Vəssalam. Bundan artıq nə etməliyik? O ki qaldı Suriyada nə baş verir, çox sadə izahı var: neft və qaz. Baxın, Fars körfəzində Qətərlə İran arasında dünyanın ən nəhəng qaz yatağı var. Qaz yatağı elə yerdədir ki, orada dövlət sərhəddi yoxdur. Kim ora birinci borunu salıb oradan qazı sömürüb satmağa başlasa, o qaz yatağı onundur. Qətər Qərbin qabaqcıl texnologiyalarına açıqdır, yəni Qətər üçün heç bir məhdudiyyət yoxdur, amma İrana məhdudiyyət var. Qabaqcıl texnologiyaları İrana vermirlər. Baxmayaraq ki, bəzi müqavilələr imzalanıb, amma Amerika İrana icazə vermir, bəzi sanksiyalar var. Bu tərəfdən Qətər dünyanın ən böyük qaz ixracatçılarından biridir, amma qazı nə cür satır, əvvəl mayeləşdirir, sonra satır – gəmilərlə. Amma boru çəksə, çox asan olar, qazın maya dəyəri çox aşağı düşər. Qətər gəldi Bəşər Əsədə dedi ki, ay mənim ərəb qardaşım, icazə ver, boru çəkim, qazı çıxarım, Səudiyyədən gətirim düz Suriyadan çıxım Aralıq dənizinə, orada dənizin altından çəkim çıxarım Avropaya, orada böyük bazar var – dünyanın ən böyük bazarı, satım qazı. Bəşər Əsəd də İranla müttəfiq idi. İran ona icazə vermirdi. Dedi, mən elə həmin Farsdan İran vasitəsilə çəkərəm, sənə də onlara verdiyindən çox verərəm. Pul başdan yuxarı. Dünyanın nə qədər avara, sərgərdan, başıboş, sərsəm adamları var onlara pul payladılar və bütün dünyanın terrorçuları yığıldılar Suriyaya. Qərb mətbuatı başladı vəhşi Bəşər Əsəd rejiminin yırtıcı hərəkətlərindən yazmağa. Beləcə, vətəndaş müharibəsi başladı.

Azad Suriya döndü oldu xaraba Suriya

Mən o ölkədə olmuşam, çox gözəl insanları, çox gözəl xalqı var. Bəşər Əsəd əlbəttə ki, Qərb demokratiyasına uyğun deyil, amma müsəlman dövlətləri arasında – Türkiyədən, Mərakeşdən, Livandan sonra – bəlkə də ən demokratik hakimiyyət Bəşər Əsədin hakimiyyətidir. Hər halda Qərbin bir nömrəli müttəfiqi Səudiyyə Ərəbistanı ilə müqayisədə Bəşər Əsəd demokratiya bayraqdarıdır. Amma buna baxmayaraq, Qərb başladı Bəşər Əsədi yıxmağa. Müəyyən ana qədər Rusiya çox soyuqqanlı baxırdı bu məsələlərə, “qoy vuruşsunlar”. Bir də gördü ki, Bəşər Əsədi yıxırlar. Bəşər Əsədi yıxandan sonra bu boru xəttini çəkəcəklər, Avropada “Qazprom”un bazarı bağlanacaq, qiymətlər düşəcək və Rusiya itirəcək. Rusiya isə əsasən, xammal ixracı hesabına yaşayır. Ondan sonra gəldi, qoşunlarını göndərdi, qarışdı və İran, Hizbullah, Rusiya əlbir olub məcbur etdilər ki, Bəşər Əsəd qalsın və geri çəkilməsin. Yəni hakimiyyətdən çox pul davasıdır. Vəssalam. O ki qaldı Azərbaycana, Azərbaycan qaz ixracatında çox zəif yer tutur. Bizim üçün fərqi yoxdur, Avropaya İran qazı gedəcək, Qətər qazı gedəcək və ya indi Aralıq dənizinin cənub sahillərində Livanın, İsrailin sahillərində böyük qaz yataqları tapılıb – oradan qaz gedəcək, fərq etməz. Bizim qazımız o qədər azdır ki, gəlirlərimizə o qədər təsir etməyəcək. Natiq Cəfərli çox gözəl dedi ki, bizim o qazdan ümumiyyətlə, bir gəlirimiz olacaqmı? Yəni biz Qərb banklarından pul almışıq, o borcun hesabına qaz yataqlarını istismar edəcəyik, boru kəməri çəkəcəyik, sonra aldığımız borcun özünü qaytaracağıq, onun faizlərini qaytaracağıq, o vaxta qədər də qaz qurtaracaq. …Amma dedilər ki, Molla Nəsrəddin tacirdir. 10 qəpiyə alırdı yumurtanı, 9 qəpiyə satırdı.

– Bizim qaz məsələmiz də təxminən Molla Nəsrəddinin yumurta ticarətinə oxşayır. Bəs Türkiyənin işi nədir Suriyada?

– Türkiyənin bir böyük yanlışı oldu. Maşallah, (Əvəz Zeynallıya xitabən – Red.) sən bu işləri məndən yaxşı bilərsən, çünki sən orada təhsil alıbsan. Amma mən də hər halda çalışıram öz düşündüklərimi deyim. Türkiyə bir ara çox yanlış bir siyasi müddəalar irəli sürməyə başladı, bu da “Yeni Osmanlıçılıq” idi. Başa düşmədi ki, “Yeni Osmanlıçılıq” ideyasını həyata keçirmək üçün müəyyən maddi imkanlar olmalıdır.

– Dünyanın super gücü olmalıdır…

– Bəli. Həm də Türkiyə hesab elədi ki, Yaxın Şərqdə demokratiyanın bayraqdarı olmalıdır. Ona görə Ərdoğanın məşhur müraciətləri oldu. Müəmmər Qəddafiyə “qardaşım, get”, Hüsnü Mübarəkə “qardaşım, get”, Bəşər Əsədə “qardaşım, get” dedi. Hamısı sənin qardaşındır? Niyə getsin ki? Sən oturmusan, onlar da oturublar… Ona görə də Suriyadakı böhranın dərinləşməsində Türkiyənin də rolu oldu. Dağıdıcı rol oynadı Türkiyə. Bütün o terrorçular, DAEŞ-çilər və s. və s. hamısı Türkiyə ərazisindən keçdi. Amma müəyyən anda hadisələrin gedişi oraya gətirdi ki, Suriyanın türk bölgəsində Amerikanın dəstəklədiyi hərbi-siyasi qoruq başladı yaranmağa. Və bu qoruq həm də Suriyadakı daxili işlərdə bir ciddi oyunçuya çevrilməyə başladı. Tramp dedi ki, biz 30.000-lik bir kürd ordusu yaratmaq istəyirik. Türkiyə gördü ki, burada 30.000-lik kürd ordusu, orada, Şimali İraqda Kürdüstan – burada Kürdüstan, orada Kürdüstan muxtariyyatı, Türkiyə gördü ki, növbə gəlir çatır Türkiyənin özünə. Bu məqamda Ərdoğan çox düzgün qərar qəbul elədi, çox qətiyyətli addım atdı. Türk ordusu girdi Suriyaya və kürd qurumunun yaranmasının qarşısını aldı. Bunun əsas məqsədi Suriya deyil, bunun əsas məqsədi Türkiyənin bir vahid dövlət kimi iflas etdirməkdir. Qərb strateji olaraq öz yaxın müttəfiqi olan Türkiyənin dağılmasında maraqlıdır. Çox qəribə bir şeydir. Türkiyəni etnik, dini və s. amillər əsasında bölməyə hazırlaşırlar və bunu tarix sübut edir. Vudrov Vilsonun 1-ci dünya müharibəsindən sonra məqsədi ondan ibarət idi ki, Türkiyə ümumiyyətlə, parçalanır, ortada bir balaca Anadolu qalır, Böyük Ermənistan yaranır, Kürdüstan yaranır və Türkiyə məhv olur. Ərdoğan tutduğu yanlış yoldan çəkindi, məcburən getdi Rusiya və İranla əməkdaşlığa, Bəşər Əsədin qalmasına göz yumdu, yəni əvvəlki qətiyyət itdi, əsas odur ki, kürd amilini Suriyada ciddi amilə çevrilməyə qoymadı. Bu da Türkiyənin səlamətliyi naminə oldu.

Heç kim deyə bilməz ki, İranda istibdad var

– Sizcə Kürdüstan qurulacaqmı?

– Qərbin planlarında Yaxın Şərqi əsarətdə saxlamaq üçün 3 plan var – biri İsraildir, biri Kürdüstan olmalıdır, biri də Ermənistan. Bax, bu 3 ayağa söykənən Qərb siyasəti bütün Yaxın Şərqi əsarətdə saxlayacaq. Hələlik, İsrailə nail olublar, amma Kürdüstanın qurulmasını nə Suriya istəyir, nə İraq istəyir, nə Türkiyə istəyir, nə də İran. Dördü də istəmir və mən düşünürəm ki, Azərbaycanın ağlı olsa, heç biz də istəmərik. Ermənistan da hələ ki, ehtimal sayılır. Hələlik Rusiyanın forpostudur, ona görə də Qərb onu nəzarətinə ala bilməyib.

– O zaman bizi və bölgəni getdikcə daha ağır günlər gözləyir…

– Hər şey xalqın özündən, onun tutduğu mövqedən asılıdır. Əgər biz indiki yürüdülən siyasəti götürsək, gələcəyimiz çox qaranlıqdır.

– Zərdüşt bəy, İranda da məsələ getdikcə gərginləşir. Onun bizə birbaşa təsiri olacaqmı?

– İranda teokratik bir sistemdir. İranın gücü əqidəsindədir. Yəni dünyada heç bir hegemon dövlət inama – Qurana qalib gələ bilmir. Quran yenilməz bir şeydir. Əksinə, Quran, İslam sürətlə genişlənir və möminlərin sayı sürətlə artır. Avropada, Rusiyada və bütün dünyada möminlərin sayı çoxalır. Yəni İslam dinamik inkişaf edən bir dindir. İranda da Qurana əsaslanan bir sistem hakimdir. Və çox uğurlu bir İslam demokratiyasını tətbiq edirlər. Yəni islam çərçivəsində sağlar var, sollar var, liberallar var və onların aralarında seçki gedir. Heç kim deyə bilməz ki, İranda istibdad var, onu deyənlər yalan deyirlər. Bizdə də çox yanlış və naşı olaraq hey qışqırırlar ki, Azərbaycan dilinə qadağanı aradan götürsünlər və s. Azərbaycan dilində radio, televiziya, kitablar, jurnallar var. Mən 8-9 dəfə olmuşam İranda. Müsahibələr vermişəm, Təbriz televiziyasında məni göstəriblər, Azərbaycan dilində danışmışam. Yəni naşılıqlar çox var.

– Doğrumu deyil informasiya, bizmi şişirdirik?

– Yox, bizdə qəsdən onu təhrif edirlər. Bir hissəsi cəhalətdən, bir hissəsi riyakarlıqdan və s.

– Yəni İranda Azərbaycan dilində təhsil varmı deyirsiniz?

– Təhsil yoxdur. Təbriz Universitetində Azərbaycan dili və ədəbiyyatı şöbəsi – filologiya fakultəsi var. Azərbaycan dilində təhsil yoxdur.

– Mətbu orqanlar, televiziyalar var…

– Mətbu orqanlar, televiziya, radio var. Amma təhsil yoxdur. Nəyə görə yoxdur, mən sizə deyim. Bu məsələ Rusiyada da hey müzakirə olunur ki, nə üçün milli azlıqlara öz dilində təhsil hüququ verilir? İndi Tatarıstanda tatar dilinin öyrədilməsi icbaridən keçdi fakultativə. Tatarlar çox narazılıq edirlər, amma Putin prokurorluğa göstəriş verib ki, tatar dilini məcburən öyrədənləri cinayət məsuliyyətinə cəlb edin.

– Yəni məcbur deyil, istəyən gəlsin öyrənsin…

– Bəli, fakultativ olur indi.

– Amma əvvəlcə məcbur idi?

– Əvvəlcə məcbur idi. Yeltsin dövründə məcbur elədilər, Tatarıstanın suverenliyi və s. məsələlər qəbul olundu. Bu da nədən irəli gəlir? Ana dilində oxuyan insan o biri dilləri nisbətən zəif bilir. Və elə bil ki, qapanır öz ana dilinin arealına. Orada yaşayır, oranın milli burjuaziyasını, məmur və ticarət burjuaziyasını təşkil edir, ziyalılarını təşkil edir və elə bil ki, ümumi dövlətdən bir balaca aralı düşür. Onun öz məxsusi marağı yaranır və sonra o, separatizm üçün qəşəng bir zəminə çevrilir. Ona yol verməmək üçün – hərçənd ki, İran Konstitusiyasında yazılıb ki, milli azlıqların öz dilində oxumaq hüququ var, bunu da dövlət özü etmir. Çox da danışanda deyir ki, qadağa etmirik ki, pul qoyun, xüsusi məktəb açın. İran boyda ölkədə isə pul qoyub Azərbaycan dilində məktəb açmaq istəmirlər. Bunun üçün mən sizə yaxşı bir misal çəkim. Vaxtilə bizim Azərbaycanda talışlar “talış dilində dərs olsun”, “talış dilini Azərbaycanda sıxırlar, boğurlar” və s. iddiaları səsləndirirdilər. Talış millətçilərindən biri gəlmişdi Arzu Abdullayevanın yanına, Arzu xanım da yumşaq adamdır, dedi ki, mən də bundan sonra məsələ qaldıracağam ki, 10 illik talış məktəbləri olsun. Adam etiraz etdi ki, nə 10 illik Arzu xanım, siz talış xalqının düşmənisiniz? Axı talış dilində oxuyan gəlib Azərbaycan dövlətində hansı vəzifəni tuta biləcək? Heç bir vəzifə tuta bilməyəcək. Biz istəmirik, biz istəyirik talış dilində 4 il ərzində ibtidai təhsil olsun. Dedik, nə deyirsiniz o olsun, bizim üçün fərqi yoxdur. Yəni bu dil məsələsi çox mürəkkəb məsələdir. Dilin hamısı bir dilin ətrafında toplanır. O baxımdan, İran rəhbərliyi Konstitusiyada olmasına baxmayaraq, imkan vermir.

Şimalda böyük Rusiya, cənubda böyük İran

– Mehman Muradov Əlibəyli soruşur: “Rusiya, yoxsa İran? Azərbaycan hansıyla daha yaxın müttəfiq olmalıdır və nə üçün? Bir də İranın Ermənistana dəstəyinin səbəbini nədə görür? İran nədən şiə Azərbaycanla qardaş olmaq istəmir?”

– Əvvəla, bu sual bir az uşaq sualıdır. Bu, ona bənzəyir ki, uşaq gəlir və valideyninə deyir ki, bundan sonra mənə kabab verməyin, yalnız şokolad verin, mən şokolad yeyəcəyəm, şokoladla qidalanacağam və s. Axı bu, düzgün deyil. Kabab da ye, şokolad da ye, piti də ye, bozbaş da ye. Yəni Azərbaycan elə bir coğrafi mühitdə yerləşir ki… Şimalda böyük Rusiya, cənubda böyük İran. Biz məhkumuq hər iki dövlətlə yaxın, dost münasibətlərdə olaq. Vəssalam. O ki qaldı nə üçün İran Ermənistan məsələsində Azərbaycanla tam həmrəy deyil, bunu gedin özünüzdən soruşun, Elçibəy dövrünün xarici siyasətinin özəlliklərinə bir baş vurun, ondan sonra o sualı verərsiniz.

– Elçibəy dönəmi getdi də Zərdüşt bəy…

– Davam edir axı. Siz elə bilirsiniz ki, indiki hakimiyyət Elçibəy dövrünün hakimiyyətinin davamı deyil? Bəzi məsələlərdə davamıdır.

– Deyirsiniz ki, indiki hakimiyyət bəzi məsələlərdə Elçibəyin siyasətini davam etdirir?

– Bəli, bəli, bəli…

– Xarici siyasətdə ola bilər, amma İrana qarşı o cəsarət haradandır?

– Elə İrana qarşı da. Müəyyən mənada müəyyən cəsarətin sahibiyik. İranın bir çox istədiyi şeyləri vermirik.

– O zaman belə çıxır ki, İran hətta haqlıdır?

– Bəli, bəli, bəzi məsələlərdə haqlıdır. İran azı öz tərəfindən şiə, müsəlman qardaşı kimi Azərbaycana istənilən dəstəyi, köməyi verib. Sizə deyim ki, Azərbaycan müstəqilləşib, Qarabağda Ermənistana savaş başlayıb. İran təşkil edib, əfqan mücahidləri gəlib Azərbaycanda vuruşmağa.

İran öz könüllülərini göndərib Azərbaycana, İran silah verib

– O zaman?

– Bəli, İran təşkil edib. İran öz könüllülərini göndərib Azərbaycana. İran silah verib Azərbaycana. Mən özüm Qarabağda döyüşən iranlı könüllüləri görmüşəm. Bunun müqabilində Elçibəy neyləyib? “Biz İranı dağıdacağıq”, “Təbrizdə mitinq edib gedəcəyəm Xankəndinə”. Vəssalam, maşallah. Ondan sonra 1, 2, 3, İran da çomağın o biri tərəfini çevirib və başlayıb Heydər Əliyevi dəstəkləməyə. Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsində İran müsbət rol oynayıb, dəstək verib. Hətta Heydər Əliyev gələndən sonra 12 İran generalı gəlib Bakıda oturub. Qarabağ döyüşləri üçün İran “spetsnaz”ı gəlib. Ermənilərə qarşı döyüşlərdə iştirak edib, o cümlədən Horadizin alınmasında İran “spetsnaz”ının böyük rolu olub. Bəli. Ondan sonra zəng ediblər ki, ağayi rəisi-cümhur, sərhəddə qədər yol açıqdır, siz bizə icazə verin, gedib çıxaq Ermənistan sərhəddinə. Deyib yox, qayıdın. Qayıdıblar, sıxıb əllərini, deyib sağ olun, getdiniz. Ondan sonra onlar da deyiblər ki, bəli, anladıq məsələni. Anladıq ki, bir oyun gedir və biz bu oyunda qurban olmaq istəmirik. Ona görə də biz Ermənistanla da münasibətləri yaxşı qururuq, Azərbaycanla da.

İran bizim 60.000 qaçqınımızı saxladı

– Çox maraqlıdır, mən bu məsələ haqqında ilk dəfədir, eşidirəm.

– Ermənistanla münasibətləri yaxşı qururuq, Azərbaycanla daha yaxşı qururuq. Sizin 60.000 qaçqınınızı biz götürüb 5-6 il saxlayırıq. İran maşınları gəlirdi, çadır şəhərciklərini gətirirdi. Burdan bir kisə düyü, bir tənəkə yağ, bitki yağı, şəkər, o tərəfdən, düyü, yağ, şəkər – neçə il saxladı İran bizim 60.000 qaçqınımızı. Az deyil. Buna baxmayaraq, İranı mütəmadi olaraq söyürdü Azərbaycan mətbuatı. Mən sizə dediklərimi elə bilirsiniz yuxarı sinif bilmirdi, bilirdi, amma ki, bu, onlara xeyir edirdi. Əvvəla, İranın, şiə məzhəbinin ideoloji təsirindən qorxurdular. İkincisi, İranın siyasi təsirindən qorxurdular. Üçüncü də ondan qorxurdular ki, Qərb onlara kəc baxar. Bizim hakimiyyətin əsas məqsədi Qərbə xoş gəlmək idi. Ona görə də İran deyəndə ki, qardaş, sən cəmi 300.000.000 dollar xərcləyib İran ərazilərindən boru kəmərini çək və İran ərazisindən çıx azad sulara. Sən müqaviləni Bakıda bağla, neftini ver bizə. Biz də öz neftayırma zavodlarımızda – Təbrizdə, Ərəhdə, İsfahanda – onu emal edək iranlılara sataq, sənin də müqavilədə imzaladığımız neftini Xuzistanda, ən yüksək keyfiyyətli İran neftini sənin tərəf müqabillərinə sataq, yükləyib göndərək. 300.000.000 dollara boru xətti başa gəlirdi. Amerika dedi ki, olmaz. İran beynəlxalq əmək bölgüsündə iştirak etməməlidir. Qadağandır Azərbaycan hakimiyyətinə. 4 milyard dollar xərclədik Bakı-Tiflis-Ceyhan neft kəmərini çəkdik, o da hərdənbir Türkiyədə partladırdılar.

– Qlobal embarqonun qarşısında İranla əməkdaşlıq edə bilərdikmi sizcə?

– Kim bizə nə deyə bilər ki? Ermənistan edir. Ermənistana göz yumurlar.

– Əslində, Ermənistanı indi yaşadan İrandır.

– Bəli. Levon Ter Petrosyan demişdi ki, biz boğulurduq, İran bizə nəfəslik kimi açıldı və biz oradan hava udduq. İran nə üçün Ermənistana nəfəslik açdı, çünki biz ona qardaş və müsəlman kimi yox, düşmən kimi yanaşdıq.

– Azərbaycan birləşməsinmi, Zərdüşt bəy? Bütöv Azərbaycan olmasınmı?

– Buna siyasətdə irredentizm deyirlər. Yəni erməni siyasəti nədir – irredentizm. Erməni xalqının yaşadığı Ermənistan respublikası var və erməni ideologiyasında bir şey var ki, böyük Ermənistan yaranmalıdır.

– Dənizdən-dənizə Ermənistan…

– Dənizdən-dənizə… Ermənilərin yaşadığı yerlər, ya da tarixən ermənilərin yaşadıqları bütün torpaqlar birləşməlidir Ermənistana. Ona görə Qarabağla müharibə başladılar. Mənim çox yaxın bir erməni həmkarım var – Bakıya da gəlmişdi. O danışırdı ki, biz 1987-ci ildə Cavaxetiya ilə sərhəddə bir dəstə silahlı erməni gənci dayanmışdıq, əmr gözləyirdik ki, Cavaxetiya ilə müharibə başlayaq. Xaçpərəst gürcü xalqı ilə müharibəyə başlamaq üçün özümüzü mənəvi cəhətdən hazırlamışdıq. Bunun üçün gürcülərin bizə qarşı etdikləri özümüzdən uydururduq. Onları söyür, özümüzü hazırlayırdıq. Birdən əmr gəldi ki, yox, uşaqlar, Cavaxetiyada deyil, müharibə Qarabağda olacaq. Hə, yaxşı, getdik Qarabağa. Bu, erməni fikridir. Erməni bu düşüncənin sayəsində hansı kökə düşüb, hansı məğlubiyyətlə qarşılaşıb, hansı qəfəsdə oturub onu sizə danışmaq məncə artıqdır. Artıq demişəm bunları. İndi təsəvvür edin ki, həmin irredentizm ideologiyasından çıxış edir. Dağıstanda 100.000 azərbaycanlı yaşayır, Dərbənd də tarixi Azərbaycan torpağıdır. Bu bir. Rusiya ilə düşmən olduq. Şimali İranı qoparıb Bütöv Azərbaycan yaratmalıyıq. Bu iki. İranla düşmən olduq. Prezidentimiz deyir ki, Qarabağ bizimdir, amma Yerevan da bizimdir. Biz Ermənistanla da düşmənik. Borçalı da bizimdir. Dərindən baxanda elə Qars, Ərdəhan da bizimdir. Bötüv Azərbaycan ideyası necə də gözəl ideyadır (ironiya ilə – Red.). Azərbaycan dönür olur faşist Almaniyasının nümunəsi, Sudeti istəyir, Avstriyanı istəyir, Dansiqi istəyir və s. və s. Faşist Almaniyasının axırı nə oldu?

– İstəməyəkmi, Zərdüşt bəy?

– Ruslar deyir, “meçtat ne vredno”. Oturub deyirsən ki, qoy Bill Qeytsin milyardlarından 5-10 milyardı da mənə gələydi. Nə yaxşı olardı. Axı bu, Bill Qeytsin milyardlarıdır, sənin milyardların deyil. Sən oturub özün fikirləşməlisən ki, özün nə qazana bilərsən. Azərbaycan Respublikası tarixin gedişatı nəticəsində bizə bəxş edilib. Bu gözəl respublikada qibtə ediləsi, gözəl bir həyat qurmaq olmazmı?

– Normal rejim yaradaq…

– Bütöv Azərbaycan ideyası məncə nədən keçir. Qonşu İran Respublikası ilə qardaş və dost münasibətlərdən. Sərhədlər açıq olsun, viza rejimi ləğv edilsin.

– Sərbəst bazarlar yaradılsın…

– O qədər yaxın olaq ki, heç bir-birimizdən zərrə qədər şəkk-şübhə olmasın. Mən oturum maşına, mühərriki işə salım gedim Astaradan rahatca keçim gedim Təbrizə bibim oğlunun nəvəsinin toyunda iştirak edim. Bax bu cür olur BütövAzərbaycan…

I hissənin sonu

Paylaş:

Oxumağa davam edin

1.2K dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Strateq baxışı”nda kritik müzakirə: “Əgər İran vurularsa…”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 15 İyul 2018

İranın dağılması Azərbaycanın dağılması demək olacaq

“Strateq baxışı”nda bu dəfə “Yeni böyük oyunun İran pərdəsi” mövzusunu müzakirəyə çıxardıq. Strateq.az olaraq ayda bir dəfə olmaqla Azərbaycanın strateji tərəfdaşlarından, ya da dünyanın qlobal siyasətində rolu olan məsələlərdən danışırıq. Bu dəfə mövzumuz İrandır. İranın Azərbaycanın həyatında oynadığı rol müstəsnadır. O baxımdan, bir daha İran məsələsini masaya yatırmağa qərar verdik. Bunun da öz səbəbləri var.

Bizi əhatə edən dövlətlərin arasında İranda baş verənlər bizi birbaşa əlaqədar edir. Son zamanlarda İran ətrafında gedən dolaşıq dünya siyasəti bizi də narahat etməyə bilmir. Trampın başını çəkdiyi böyük dünya gücləri İrana qarşı siyasəti tündləşdirirlər. Bəzən adama elə gəlir ki, Suriyadan sonra sıra İrandadır. Əgər İran vurularsa, nə olacaq? İranı kimlər vurmaq istəyir – Amerikamı, yəhudilərmi, sionist hərəkatmı? İranın vurulmasında əsas rolu kim oynayır? İranın daxilində baş verəcək hadisələrin Azərbaycana birbaşa təsiri necə olacaq? Hədəf İranda rejim dəyişikliyidir, yoxsa İranı parçalamaq? İran neçə yerə parçalanacaq? İranın vurulması Azərbaycanın birləşməsinə, yoxsa daha ciddi problemlərin meydana çıxmasına səbəb olacaq? Bütöv Azərbaycan mümkündürmü? Bütöv Azərbaycan məsələsi meydana çıxarsa ərəblərlə, kürdlərlə və beluçlarla münasibətlərimiz necə olacaq? Azərbaycan dövləti və cəmiyyəti İranın vurulması təhlükəsi qarşısında hansı mövqe tutmalıdır?

Bu və daha bir çox suallara cavab axtararkən, bir də Gəncədə baş verən son hadisələr meydana çıxdı. Biz İranı qlobal siyasi düzən kontekstində müzakirə etməli ikən, Baş Prokurorluğun, Daxili İşlər Nazirliyinin və Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin Gəncə hadisələri haqqında birgə bəyanatlarından sonra İran dolayısı yolla olsa da, Azərbaycanın daxili işlərinin bir parçası oldu. Belə olan halda, müzakirələrə təbii ki, Gəncədə baş verənlərin müzakirəsi də qatıldı.

Əslində, Gəncədə baş verənlərin İranla nə əlaqəsi ola bilərdi və İran həqiqətənmi, hər zaman Azərbaycanın daxili məsələlərinin həll olunmasında vasitə kimi rol alacaq? Zaman-zaman Azərbaycanda ortaya çıxan bəzi ciddi məsələlərin həllində İran amilindən həmişə istifadə olunub və bu da İranla bəzi hallarda münasibətlərin gərginləşməsinə səbəb olub. İndi də belə bir hadisə ilə qarşı-qarşıyayıq. Bir zamanlar Nardaranda baş verənlər də İrana bağlanmışdı. İndi də Gəncədə baş verən hadisələrdə dolayısı ilə İran izi axtarılır. Biz gündəmdə olan bu məsələni də müzakirənin bir parçasına çevirdik. Çox maraqlı və ciddi bir müzakirə alındı. Məlum oldu ki, İran məsələsinə baxışda ciddi fikir ayrılıqları var.

Bir saat 42 dəqiqə davam edən müzakirə belə demək mümkündürsə, birnəfəsə keçdi. Əminik ki, sizin üçün də elə olacaq, əziz tamaşaçılar. Əsl qiyməti sizlər verəcəksiniz. O zaman “Yeni böyük oyunun İran pərdəsi” mövzusunda müzakirəmizə diqqətlə qulaq asın. Son söz sizindir…

“Strateq baxışı”

Əvəz Zeynallı

Paylaş:

Oxumağa davam edin

272 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Hürrü Əliyev (III-sonuncu hissə): “Elçibəyin kor bağırsağı partladı..”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 21 İyun 2018

Hürrü Əliyevin mübarizə devizi: “Asılsaq da, kəsilsək də, soyulsaq da…”

Uzun zamandır “Qaynar Qazan” efirə çıxmır. Əsas səbəb prezident seçkiləri olsa da, zaman problemləri ilə bəzən gözlənilməz sürprizlər edə bilir. Əvvəl seçkilər, sonra Kərbəla ziyarəti, danışan adamların sürətlə və kəskin şəkildə azalması, hökumətin uğursuz media siyasəti – bütün bunlar “Qaynar Qazan”a təsirsiz ötüşmür. Həm iqtidar, həm də müxalifət düşərgəsinin adamları son dərəcə ehtiyatlı olublar. Ağızlarını bıçaq açmır. Qorxurlarmı, çəkinirlərmi, bilmirəm, amma onu bilirəm ki, bəziləri “Qaynar Qazan”a çıxmağa, bu qazanın içində qaynamağa risk etmirlər. Həm də səbəb budur təbii ki…

Amma təbii ki, bizim özümüzün də proqramımız bəzən sıx olur. Bu sıxlıq içərisində bəzən istədiyimiz alınmır. Hələ Avropadakı dostlarımızın uğurlu efir layihələri də bəzi hallarda bizim “dayandoldurum” verilişlərimizi kölgədə qoya bilir. Bütün bunları ona görə yazıram ki, bəzi həssas tamaşaçılar çox narahatlıqla “Qaynar Qazan”ın aqibətindən narahat oldular, onlarla adam yazdı mənə, zəng etdilər. Bu da onu göstərir ki, bu informasiya bolluğunda bu “canlı” yayınların cirit atdığı bir zamanda bu “dayandoldurum” imkanlarla biz hələ lazımıq və tamaşaçı bizi gözləyir. Açığı, bu, mənə ayrı bir stimul verdi. Və fasilə bir az çəksə də, yenidən bizi izləyənlərin və sevənlərin qarşısındayıq.

Bu dəfə qonağımız Azərbaycanın gənc siyasətçilər nəslinin nümayəndələrindən biri Hürrü Əliyevdir. Hürrü bəy Azərbaycanın 2-ci prezidenti Əbülfəz Elçibəyin qardaşı Almurad Ağanın oğludur. Yeni ”Bəyaz” Hərəkatı yaradıb və onun sədridir. Onunla söhbətləşmək marağı məni onu “Qaynar Qazan”a dəvət etməyə səslədi. Həm yeni hərəkatın məramı maraqlı idi, həm də Hürrü Əliyev mənim tələbə yoldaşım olmuşdu, onu müsahibəyə çəkmək, illərin nəyi və necə dəyişdiyini müşahidə etmək istəyirdim.

Hürrü Əliyev gənc siyasətçilər nəslinin nümayəndəsi kimi ənənəvi siyasi sistemdən gileylidir. Daha ötəsi var. O, Elçibəyin ölümündən bu tərəfə keçən 18 ildə onun ideoloji mirasına sahib çıxılmadığı iddiasındadır v bir çox məsələlərdə keçmiş silahdaşlara iradlarını bildirir. Hürrü bəy həm Əbülfəz Elçibəyin siyasi-ideoloji mirasına, həm də bu ideoloji silaha sarılaraq hamını birləşdirəcəyinə inanır. Onun üçün yeni birlik modeli təklif edir: “Vahid Milli Güc İttifaqı”! Bu birlik yaranarsa, Azərbaycanın bütün problemlərinin öz həllini tapacağına əmindir.

Hürrü Əliyev “Qaynar Qazan”ın bu dəfəki qonağıdır. Qiymət isə tamaşaçıların olacaq…

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

“Qaynar Qazan”da Hürrü Əliyev (I hissə): “Ölkədə Milli Güc çökdürülür”-VİDEO

II hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

“Qaynar Qazan”da Hürrü Əliyev (II hissə): “BAB niyə yığışmır?!”-VİDEO

III – sonuncu hissə

Bir prezident göstərin ki…

– Zakir Cavanşirli soruşur: “Dünya tarixində dövləti başsız qoyub qaçan neçə prezident tanıyırsınız?”

– Mən sualı oxudum. Bəy tam açmasa da, mən bilirəm nəyi demək istəyir. Mən qoyub gedən prezidentləri tanımaya bilərəm. Amma bəyin sualına bu cür cavab verə bilərəm. Tanıdığım yeganə prezident Əbülfəz Elçibəydir ki, öz vəzifəsini, öz kreslosunu xalqın milli qırğınının qarşısını almaq üçün qoyub getdi. Bir prezident göstərin ki, hərbi qiyam nəticəsində devrilib, ancaq öz dövlətindən çıxmayıb.

– Azərbaycanda yoxdur…

– Mən tanıdığım prezident odur – bu yöndə.

– Maraqlıdır, Əbülfəz Elçibəy sizin əminiz olub, təbii ki, prezident dövründən xatirələriniz olmamış deyil. Necə idi prezidentliyi? İstəyirəm, bir az Əbülfəz Elçibəydən danışasan. Prezident olanda görüşürdünüzmü?

– Prezident olanda bir dəfə Mərdəkanda bağda oldum, bir dəfə də Yasamalda olan evdə oldum. Bir dəfə də səhərə yaxın gələndə gördüm.

– Yəni prezident olanda cəmi 3 dəfə görüşmüsən?

– Bəli. Cəmi 3 dəfə görüşmüşəm.

– Yəni Əbülfəz Elçibəy prezident olduğu müddətdə onu 3 dəfə görübsən?

– Hə, bir dəfə evə gəlmişdi…

– Nə söhbət etdiniz? Heç etdinizmi?

– Bibim oğlu var idi, onunla qalırdıq. Heç çox da qalmadı, tez də getdi. Bir dəfə də səhərə yaxın gəldi. Heç xidməti maşınla da gəlmədi, “06” ilə gəlmişdi.

– Yəni sizi bir yığsın, qardaşı uşaqları, bacısı uşaqları – oturasınız bir masa ətrafında, söhbət edəsiniz, sizə bir tövsiyələri olsun… Olmadı, eləmi?

– Vallah, heç üzünü görmək mümkün deyildi. Gəlib dəyirdi və gedirdi. Bir onda görə bilirdik. Yığsın, saatlarla, günlərlə – yox, elə bir şey yaşamamışıq prezidentlik dönəmində. Amma ondan öncəki dönəmlərdə bəzən olurdu. Bir sual da vardı ki, hansı siyasi ədəbiyyat oxuyursunuz…

Bəy 1975-ci ildən bizim evimizdə qalırdı

– Bəli, Ceyhun Mirzəli soruşur ki, hansı kitabları oxuyur?

– Mən 6 yaşımdan 8 yaşıma qədər Murad əmimgildə oxuyurdum. Eyni bina idi. Geologiyaya verilən bina idi – atamla Murad əmimə verilmişdi. Bəy də 1975-ci ildən etibarən bizim evimizdə qalırdı. Mənim indi 46 yaşım var, onun ən azı 20 ili rəhmətlik Bəylə bir yerdə olub. Sovet vaxtından, imperiya vaxtından üzü belə. Onun qeyri-adi insani keyfiyyətləri var idi. Biz yaşaya-yaşaya onu örnək götürmüşük. Onun dilindən çıxan bütün ifadələri, onun davranışları, özünü aparması – bunlar bizim üçün həyat məktəbi olub.

– Bir növ müəlliminiz olub?

– Təbii ki. Böyük bir məktəb, böyük bir məfkurə idi Əbülfəz Elçibəy. Vaxtınız varsa, mən Əbülfəz Elçibəydən kiçik bir xatirə danışaram.

– Çox maraqlı olar.

– Bəlkə də bu, indiyə qədər heç yerdə hallanmamış bir hekayədir. Təxminən 14 yaşım olardı. 1985-1986-cı illər idi. Axşam saat 6-dan sonra idi. Bacımla evdə idik. Əmim qonaqları ilə gəldi evə – 6 nəfər idilər. 3 nəfər bir gəldi, 2 nəfər bir, 1 nəfər də bir. Axşam saat 8-dən səhər saat 6-ya qədər oturdular. Bacım çay qoyurdu, hazırlayırdı, mən də çay aparıb verirdim – onlar da söhbət edirdilər. Gecə saat 02.00-03.00 arasında həmin yoldaşlardan 3 nəfər getdi, sonra 1 nəfər, axırda da qalan 2 nəfər getdi. Ən son gedən 6-nın yarısında getdi, çünki hava işıqlanmışdı. Bəyin özü yola saldı bunları. Biz də dəhlizdə dayanmışdıq. Qayıdıb otağa taxtına uzandı – siz o taxtı görmüsünüz – dedi, qardaş oğlu, üstümü basdır. Dəhşətli titrəmə tutmuşdu Bəyi. Üstünü basdırırıq, xeyri olmur. Necə edəcəyimizi bilmədik, qonşumuzu çağırdıq. Qonşu zəng edib təcili yardım çağırdı. Birinci təcili tibbi yardım gəldi, bir az su-filan içirdi, deyəsən, məsələnin nə yerdə olduğunu tuta bilmədi və çıxıb getdi. Allah canını sağ eləsin, uzun ömür versin, Ramiz dayı idi qonşumuz – israrla dedi ki, Bəy, mütləq səni xəstəxanaya götürməliyik. İkinci təcili tibbi yardım çağırıldı. Yenə getmirdi, Ramiz dayı israr etdi. Həkimlər çıxıb çöldə dedilər ki, kor bağırsaqdır və partlayıb. Təcili xəstəxanaya götürülməsə, məsələ bitir. İsrarla, yalvar-yaxarla, səhər saat 7-də xəstəxanaya götürüldü…

Əbülfəz Elçibəydən həyat dərsi almışam

– Deməli, kor bağırsaq partlayıb?

– Bəli, partlamışdı. Xəstəxanada 4 saat əməliyyat getdi – bəlkə 4 saatdan da çox. Həkim arayışında deyilirdi ki, ən şiddətli ağrılar 12 saat öncədən başlayıb, 10 saat öncə isə lap şiddətlənib. Təsəvvür edin… Mən burada Əbülfəz Elçibəyin qeyri-adi insan olmağı məsələsini ortaya qoyuram. Bu insan 6 nəfər dostu, silahdaşı ilə etdiyi siyasi söhbət boyu öz daxili ağrısını üzündə bildirmir. Ən azından öz yaxın dostları hiss edərdilər bunu. Təsəvvür edin, o sancı və ağrı ilə qonaqların sonuncusunu da qapıdan yola salıb, amma dimdik ayaqda durub, simasını və üz cizgilərini belə qoruyub. Əbülfəz Elçibəy bu məfkurənin sahibidir, belə şəxsiyyətdir. Mən bütün bu məsələləri Əbülfəz Elçibəyi bütləşdirmək üçün danışmıram, qardaşı oğluyam deyə demirəm. Mən bir vətəndaş kimi danışıram və yanaşmam xalq yanaşmasıdır. Mən o cür qeyri-adi bir insan görməmişəm. Mən yaşaya-yaşaya bir çox şeylərin şahidi olmuşam. Mən yeniyetmə vaxtlarımda Murad əmimgildə qalırdım və üzərimdə təzyiqlər vardı. Bir az ev uşağı idim, bir az şuluq uşaq olmuşam. Bir çox məsələlərdə mən Əbülfəz Elçibəydən həyat dərsi almışam. Demirəm, böyük kitablar oxumuşam, böyük mütaliələr etmişəm, böyük elmi araşdırmalar aparmışam – yalan olar. Mən həyat, siyasət, ideologiya və din anlayışını o böyük şəxsiyyətdən – Əbülfəz Elçibəydən öyrənmişəm. Hər danışıqlarını diqqətlə dinləmişəm. Məsələn, din məsələsində Vasim Məmmədəliyev əsas imzası olan adamlardan biridir. Mən 4-cü sinifdə oxuyanda Vasim Məmmədəliyev əmimgildən 2 mərtəbə aşağıda kirayə qalırdı. Mən onların yanında böyümüşəm, onların söhbətlərinin içində olmuşam. Ondan sonra da ictimai-siyasi fəaliyyətə başlayanda fikir olaraq söykəndim Əbülfəz Elçibəyə. Əbülfəz Elçibəy özündən əvvəlki keçmişə söykəndiyi kimi, biz də ona söykənmişik. Və bu bizə həm əxlaqda, həm mənəviyyatda, həm şərəfdə, həm ləyaqətdə, həm ağılda, həm təfəkkürdə, həm düşüncədə böyük bir xidmət olub.

– Prezidentlikdən sonra heç görüşdünüzmü?

– Bəy kəndə gedəndən sonra mən də getdim. İl yarım kənddə qaldım. Sonra mən qayıtdım. 1997-ci ildə Əbülfəz Elçibəy Kələkidən qayıdanda yenə həmin evə gəldi və bir il də həmin evdə qaldı. Sonra evini dəyişdi. Prezidentlikdən sonrakı dönəmdə çox görüşdük. Məzarlarımızı birgə ziyarətə gedirdik – Bəy öz anasının, mən də öz anamın məzarlarını ziyarət edirdik. O dərəcədə birgə idik. Evini dəyişəndən sonra bir az seyrək gedib-gəlirdik, amma dünyasını dəyişənə qədər görüşürdük.

– O otaq indi dururmu, saxlayırsınızmı? Yoxsa?..

– Yox, biz həmin evi satdıq. Çoxdan satmışıq…

– Bəs o otaq necə oldu?

– O otağı olduğu kimi köçürdük “Vorovski”dəki öz evinə.

– Eynilə?

– Eynilə. Kitabları, əşyaları, sonrakı tarixdən də yığılan bütün əşyaları öz evindədir.

– O otağın divarlarında doğrudan Heydər Əliyevin şəkli var idi?

– O dönəmdə bəli, var idi.

– Deyəsən, Türkan Şorayın da şəkli olub?

– Bəli, Türkan Şorayın da şəkli vardı. Şah İsmayılın və Atatürkün də şəkilləri var idi.

– Şah İsmayıl, Türkan Şoray…

– Səttarxanın büstü də var idi.

– Bir şey də soruşum, mənə çox maraqlıdır. Əbülfəz bəyin yaxın adamlarını, məsələn, sizi geniş ictimaiyyət tanımayıb. Prezident olanda da elə olub. Ankarada istəməmişdi Aqil yanında qalsın, Çilənayın – qızının toyuna getməmişdi. Niyə elə idi?

– Bəyin ailəyə yanaşmasını qısaca izah edim.

– Çox maraqlı olar…

– Bir çox örnəklər gətirəcəyəm. Sadəcə olaraq, o dönəm Xalq Cəbhəsi qəbul olunan tələbələri xaricə göndərəndə qardaşım – Ayturan Əliyev onlarla getmişdi. Rəyasət Heyətində onları aparan 2 nəfər var idi. Orda Ayturan özünün savadı, biliyi ilə keçmişdi. Və keçməkdən əlavə, 70 nəfər içindən ilk onluğa daxil olmuşdu. Bəy onun adını oxuyan kimi Bəy Ayturanın adının üstündən xətt çəkib. Allah canını sağ eləsin, o adam bu gün də yaşayır. O deyib ki, bəy, bu uşaq ilk onluğa düşən uşaqdır. Amma qəti şəkildə imkan vermirdi onun getməsinə ki, qardaşı oğludur. Halbuki o öz ağlıyla, savadıyla ilk onluğa düşən uşaq idi. Yəni onun adını bəyin qardaşı oğlu olduğu üçün ora yazmamışdılar. Onu silmək istəmişdi. Sonra qohum-əqrəbasına yanaşmada tamam fərqli idi. Bilirsiniz, bəy cəmiyyətə, öz xalqına tamamilə öz anlayışı, təfəkkürü ilə yanaşırdı.

– Deyəsən, sən də oxumaq üçün Ankaraya çox çətinliklə gəlmişdin. Bəy buraxmırdı?

– Məni, ümumiyyətlə, buraxmırdı. Atam israr edirdi ki, sən də get, xaricdə təhsil al, amma bəy əleyhinə idi. Sonra biz imtihan verən vaxt dövlət testinə düşmüşdük. O zaman Xalq Cəbhəsi keçirmişdi testi. Mən onda turizm və otelçiliyə qəbul olunmuşdum. Sonra sizlə qaldığımız yurda getdik.

– Atatürk Öyrənci Yurdunu indi qız yurdu ediblər.

– Bilirəm, bu yaxınlarda gedəndə kənardan ziyarət eləmişdim. Dedilər, qız yurdudur.

– Ərdoğan ülkücülərdən tarix qisasını aldı. Ora ülkücülərin kalesi idi axı.

– Məsələn, mən çox arzu edərdim ki, o vaxtki Avropadan, Amerikadan sitat gətirdiyiniz qədər Türkiyə siyasətindən daha çox örnək gətirsinlər. Türkiyə siyasətində ayrıca bir elementi deyək. Oranın da iqtidar, müxalifəti var, milli qüvvəsi və cümhuriyyətçiləri var, dini-ideoloji tərəf tutanları da var. Siyasi partiyalar, ideoloji təşkilatlar var. Orda indi oturuşmuş fundamental siyasi bir sistem var. Türkiyə dövlətində qurulmuş bir sistem. Adi örnəkləri ordan götürsünlər, məsələn, birini təhqir və tənqid edəndə belə “Sayın, Ərdoğan”, “Sayın Kılıçdaroğlu” deyirlər. Yəni ismin önündə “hörmətli” deyirlər. Bu nə deməkdir? Kılıçdaroğlu, müəyyən bir təşkilatın və təbəqənin təmsilidir. Türk millətini təmsil edir. Tənqid də edirlər, irad da bildirirlər, bir də onu deyir ki, “sayın”, yəni mənim millətimə, xalqıma hörməti var. O, qarşılıq verir. Türkiyə siyasətində ikinci önəmli örnək, son zamanlardaki adi bir şeyi deyim: çevrilişə cəhd. Yəni bu yalan idi, qondarma idi, bilmirəm. Amma müxalifətdə duran təşkilatlar istəsəydilər, bundan yararlana bilməzdilərmi? Türkiyə siyasi sistemində bir prinsip qəbul olunub: dövlətçilik və milli mənafe hər məsələdən üstün olmalıdır. Yəni siyasi mübarizə ayrıdır, bir-birinə qarşı iradlar, nöqsanlar var. Hökumət, dövlət olduğu yerdə korrupsiya da ola bilər. Dövlət olduğu yerdə sosial rifahın aşağı, yuxarı səviyyəsi olur. Bunlara qarşı, bəli, irad tərəfləri olmalıdır. Amma o da öz əxlaqına uyğundur. Bu hər iki tərəfə aiddir. İqtidar nə deməkdir? İqtidar dövləti təmsil eləyən bir növ kiçik ailədir. Daha çox ailədən güzəştli addımlar olmalıdır. Qarşı tərəf yanlış ola bilər, amma o yanlışdı deyə daha çox yanlışa yönləndirmək olmaz.

– Uşaq nadincdir də. Uşaq nadincdirsə, daha çox əziyyət verər.

– Bəli, bugünkü siyasi mühitin yaranmasının əsas səbəblərindən biri də iqtidardır. İqtidar, müəyyən məsələlərdə daha böyük düşünməlidir, daha böyük çıxışlar eləməlidir.

Hərəkatın maliyyəsini, maddi qaynağını kimlərsə təmin edərlərsə, təşkilat müstəqil ola bilməz

– Son sualımızı da verim. Vüqar Qurdqanlı soruşur ki, “Bəyaz”ın pulunu kim verir, Kəmaləddin Heydərov?

– Bəy, bir söz deyim. Mən öz fəaliyyətimizlə bağlı bir məsələyi ortaya qoyacam. Bir də baxın, “Bəyaz” Hərəkat nə deyir, bayaqdan sadalayırıq. Arzu edirik, kaş ki, dediyiniz olaydı. Bu təşkilata heç bir yerdən dəstək gəlmir, amma kaş ki, kaş ki, elə bir şey olaydı. Təbii ki, mümkün də deyil. Kaş ki, dövlət sahib çıxsın, kimin əlində nə imkan var, qatılsın, qatqısı olsun. Bəyin sualının kökünə bir nöqtə ilə cavab vermək istəyirəm. “Bəyaz” Hərəkat özünün gələcək maddi-texniki bazasını bu gün çalışıb qazandığı sosial bazasından yaradacaq. Bu, belədir. Çünki bir hərəkatın maliyyəsini, maddi qaynağını kimlərsə təmin edərlərsə, bu təşkilat müstəqil ola bilməz. O təşkilat özünü idarə edə bilməz. Bizim maddi-texniki imkanlarımızı sosial bazamız yaradacaq. Biz belə götürmüşük. Təmin edəcəyik, etməyəcəyik, böyük sosial bazaya sahib olacağıq, olmayacağıq, bu, başqa məsələ, amma bir məsələ də var. Bizim fəaliyyətlə bağlı insanlar tək Azərbaycanda deyil, Türk Dünyasının hər yerində, hətta Avropada var. İnanıram ki, təşkilatımızı xalqın mənfəətlərinə və tələbatlarına uyğun Vahid Milli Güc İttifaqını ortaya qoyacağıq. Asılsaq da, kəsilsək də, soyulsaq da bunu edəcəyik. Etməyə çalışacağıq.

– Müşahidə etdim ki, Əbülfəz bəylə oxşarlığınız var. Mən Əbülfəz bəylə bir neçə dəfə görüşmüşəm. Jestlərinizdə, danışıqlarınızda da bir oxşarlıq var. Oxşarlığınız varmı?

– Genetikdir. Yəni oğulun ataya, babaya, dayıya, əmiyə oxşaması normaldır. Məni atama da bənzədirlər, əmimə də bənzəyirəm. Atamla əmim də bir-birinə çox oxşayırdılar. Bəzi göz cizgilərim anam tərəfə oxşayır.

– Bu bənzərliyin siyasətdə avantajı var, yoxsa dezavantajı?

– Bu gün xalqın səmimi və doğru düşüncəyə, doğru yola ehtiyacı var. Keçəl ol, lal ol, şikəst ol – düşüncən və mövqeyin düzgün olsun. Elçibəyin qardaşı oğlu da ola bilərsən, Elçibəyə bənzəyə də bilərsən, amma 100 il də keçsə Elçibəy olmaq var. Kaş biz Əbülfəz Elçibəyin 10 faizi olaq, nəsə edə bilək. O kişinin yanına alnıaçıq gedək. Məqsədimiz budur. Əbülfəz Elçibəyin düşüncələrində nə varsa, biz də onun daşıyıcılarıyıq, ayrı məqsədimiz yoxdur. O zamana qədər də cəmiyyətə təşkilatımızı tanıdacağıq və tanınacağıq.

– Eşq olsun, təşəkkürlər.

– Minnətdaram.

SON

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

494 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Hürrü Əliyev (II hissə): “BAB niyə yığışmır?!”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 20 İyun 2018

Hürrü Əliyev: “Bu gün Azərbaycan bütövlüklə iqtidarı ilə, müxalifəti ilə, bizimlə, sizinlə fars və rus qüvvələrinin təsiri altındadır”

Hürrü Əliyev gənc siyasətçilər nəslinin nümayəndəsi kimi ənənəvi siyasi sistemdən gileylidir. Daha ötəsi var. O, Elçibəyin ölümündən bu tərəfə keçən 18 ildə onun ideoloji mirasına sahib çıxılmadığı iddiasındadır və bir çox məsələlərdə keçmiş silahdaşlara iradlarını bildirir. Hürrü bəy həm Əbülfəz Elçibəyin siyasi-ideoloji mirasına, həm də bu ideoloji silaha sarılaraq hamını birləşdirəcəyinə inanır. Onun üçün yeni birlik modeli təklif edir: “Vahid Milli Güc İttifaqı”! Bu birlik yaranarsa, Azərbaycanın bütün problemlərinin öz həllini tapacağına əmindir.

Hürrü Əliyev “Qaynar Qazan”ın bu dəfəki qonağıdır. Qiymət isə tamaşaçıların olacaq…

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/qaynar-qazanda-hurru-%C9%99liyev-i-hiss%C9%99-olk%C9%99d%C9%99-milli-guc-cokdurulur-video/ “Qaynar Qazan”da Hürrü Əliyev (I hissə): “Ölkədə Milli Güc çökdürülür”-VİDEO

II hissə

Bu, bizim vicdan borcumuzdur

– Bizim digər silahdaşlarımız da bu gün bir vicdan və şərəf borcumuz olaraq bu məsələni ortaya qoyurlar. Əbülfəz Elçibəyin və şəhidlərimizin ruhu qarşısında bu, bizim vicdan borcumuzdur. Biz də dünyadan gedə bilərik, düşüncəniz, ağlınız, təfəkkürünüz olmasa, gözünüz də görməsə, bunu başa düşə bilərik, ancaq Azərbaycan xalqının bu durumunu görüb susan bir tərəf olmaq bizim əxlaqımıza da, vicdanımıza da, şərəfimizə də yaraşmaz. Artıq hədəflər, fəaliyyətlər, hara gedirik, necə olacaq, uğur qazanacağıq, uğursuzluq olacaq – o ayrı məsələdir. Bu, bizim vicdan borcumuzdur. Və biz tam əminliklə qeyd edirik ki, yaxın gələcəkdə milli ideoloji bir ittifaq yaranacaq və bütün siyasi fəaliyyətləri tam kölgədə qoyacaq bir siyasi mənzərə yaradan güc olaraq ortada olacaq. Buna mən tam əminəm. Nəyə əminik? Bizim borcumuzdur ki, müraciət edək. Hərkəsə qucaq açaq. Biz fəaliyyətdə olanların yanında olmağa da hazırıq. Onlara dəstək verməyə də hazırıq. Amma müəyyən əsaslarla. Biz bunu özümüzün borcu sayırıq. Apardığı siyasi fəaliyyətdən asılı olmayaraq onlar da öz xalqımızın övladlarıdır. Ama biz fəaliyyətimizi, Əbülfəz Elçibəyin Azərbaycan gəncliyinə müraciətini siz də bilirsiniz, oradaki ifadələrdən birini örnək kimi: “Mən əminəm ki, Azərbaycan gəncliyi öz torpağının azadlığı və bütövlüyü uğrunda şübhəsiz və mütləq mübarizə aparacaq”. Biz Azərbaycan gəncliyinə tam əminik ki, bu yolda – torpaqlarımızın azadlığı, bütövlüyü uğrunda “Bəyaz” Hərəkatla birgə mübarizədə olacaq. Bizim əminliyimizin bir səbəbi də budur. Borcumuz olaraq da müraciətimizi edirik. Müraciətləri yenidən edəcəyik.

– Bir xəbər var mı? Reaksiyalar necədir?

– Çox güman ki, xəbər var. Kifayət qədər yayılıbdır müraciətlər. Məlumatı olanlar da var və ziyalılarımızdan gələnlər çoxdur. Düşüncəni və orda olan səmimiliyi, düzgünlüyü görmək üçün gəlib görüşmək istəyənlər var. Və öyünmək kimi olmasın, yüksək şəkildə təqdir olunuruq, müsbət qəbul edilirik.

“Elçibəy Fondu” mütləq yaradılmalıdır

– Əbülfəz bəyin irsi mövzusunda nə düşünürsən? Bu il 80-ci ilidir, müəyyən tədbirlər keçirilir. Bunu necə dəyərləndirirsən, necə olmalıydı əslində? Elçibəy Mərkəzi, Elçibəy Fondu, bu məsələ haqqında nə isə etdinizmi?

– Bəy, bu yaxınlarda 80-ci yubileyi ilə əlaqədar Təşkilat Komitəsi yaradılıb. Biz buna müsbət yanaşırıq. Amma 2008-ci ildən sonra dəfələrlə çıxış etdim, hətta ailəyə də bu yöndə müraciətlər verilməsini də xahiş etdim. Ərturquta Əbülfəz bəydən sonra ard-arda bir neçə dəfə dedim ki, “Elçibəy Fondu” mütləq yaradılmalıdır. Əslində, 2005-ci ildən bu məsələ ortaya qoyulmuşdu, ancaq mən bunun haqqında çox dərinə getməyəcəm. Fondun yaradılması nə deməkdir? Bu gün ən azı təşkilatlar yaradılır, Əbülfəz Elçibəy haqqında hər hansı müsabiqələr, tədbirlər təşkil eləmək – bunlar gözəl addımlardır. Amma hər bir məsələni bir qaynağa ehtiyacı var. Mənəviyyatdan başqa, fəaliyyətdən, qol-əl, fikir əməyindən başqa bir maddi tələbata da ehtiyac olur. Düşünün ki, Əbülfəz Elçibəy Fondu və ya Mərkəzi 2005-ci ildən yaradılıb. Mən o zaman da Ərturqut bəyə dedim ki, çox yaxın, etibarlı – istər ailəyə, istər Elçibəyin yoluna, onun əqidə baxımından da sadiq insanları ilə görüşün, müzakirə aparın və güvəndiyiniz bir İdarə Heyəti yaradın, başında da özünüz durun. Bir Fond yaransın. Bu ictimai bir fəaliyyətdir, buna heç kim qarşı qoya bilməz, bu, qlobal bir məsələdir. 2008-ci ildən götürsək, 10 il keçib. 10 il o fonda, mərkəzə kifayət qədər maliyyə toplanardı və büdcəsi ola bilər. Və nəinki sadəcə ildönümündə, Əbülfəz Elçibəyin ümumiyyətlə, fəaliyyətinin də, öz taleyinin də, şəxsi məfkurəsinin də, ideallarının da, fikirlərinin də, onun şəxsiyyətinin də təbliğatı lazımdır. Onun fikirlərini cəmiyyətə zamanla yeni nəsilə ötürməliyik. Yəni bu, böyük bir iş idi. Özləri də şahiddir ki, bunu mən dəfələrlə xahiş etmişəm.

– Niyə yaranmayıb, bəy?

– Mən o məsələlərə heç o qədər də qarışmaq istəmirəm. Yenə də bu da mənim borcumdur, bu mənim qardaşlıq, oğulluq borcum idi ki, bunu deyim. Bunu tək ailəyə deməmişəm, bunu siyasi düşərgələrə də demişəm. Əgər ortada bir fond olsa, cəmiyyət Əbülfəz Elçibəy haqqında nə düşüncəsi varsa bu fonda gələr. Bu gün təşkilat yaradılırsa, hər hansısa tədbir keçirilərsə, bu ondan qaynaqlanar. Yəni sistem bu cür qurulmalıdır. Əbülfəz Elçibəyə bu yöndə dəyər verməyin iqtidarla nə əlaqəsi var? Bunu eləmirlərsə, bunun mənimlə, ya da bir başqası ilə nə əlaqəsi var? Yəni haqqı olan tərəflər var ki, bunu onlar eləməlidirlər, onların borcudur, onu da eləmək lazımdır.

– Belə başa düşdüm ki, onu ailə eləməlidir.

– O mütləq olmalıdır. Əbülfəz Elçibəy şəxsiyyəti vətən, millət, dövlət, torpaq, Bütöv Azərbaycan, Turan – hər şey deməkdir. Yəni Əbülfəz Elçibəyin təbliğatı xalqın, vətənin təbliğatıdır. Bundan daha asan məsələ yoxdur ki, bunu təşkil edə bilmirlər.

Adımın mənası “Hür”dən gəlir…

– Müxtəlif suallar var. Kamran Süleymanov soruşur ki, Hürrü nə deməkdir? Adınızın mənası nədir? Məncə, Əbülfəz Elçibəy qoydu, eləmi?

– Bu maraqlı bir dövrə söykənir. Mirbaba ağa – Əbülfəz Elçibəyin qaynatası və əmisi (Miryəhya ağanın) oğlu, o atamgilin, əmimin əmisi oğludur. Yəni oranın ağsaqqalı, böyüyü olub.

– Yəni Əbülfəz bəy əmizadəsi ilə evlənib.

– Bəli, elə olub. Atam İmam məclisində çıxışlarının birində atamın marağını çəkən tərəf Hürrü Əleyhissalam oldu. Hürrü Əlihəsənov, ümumiyyətlə, islamiyyətin böyük, güclü bir sərkərdəsi olub. O zaman qarşı tərəfdə idi və Yezidin haqsızlığına dözməyərək İmam Hüseynin tərəfinə keçdi. Məclisdə Mirbaba ağa Hürrüdən danışır və atamın könlünü fəth edir. Orada deyir ki, əhd eləmişəm, oğlum olsa adını “Hür” qoyacağam. “Hür” sözünün kökü elə “azad” deməkdir. Bəy də ona “…rü” əlavə etdi, oldu “Hürrü”, yəni “hürriyyət”.

– Yəni Əbülfəz bəyin əlavəsi “Hürrü”dür?

– Bəli, orda artıq bir türk çaları var. Amma “Hürrü” sözünün əsas anlamı özgürlük, azadlıqdır.

– Deməli, bu, İmam Hüseynin “Kərbəla” hadisəsinə gedib çıxır.

– Bəli, o atamın ordan götürdüyü bir məsələdir.

– Çox maraqlıdır. Mən elə bilirdim, Əbülfəz bəy qoyub.

– Əbülfəz bəy tamamlayıb.

– Kamran Zamanlı soruşur: “Elçibəyin mənəvi və ideoloji varisi kimi özünüzümü, Aqil Səmədbəylinimi görürsünüz? Çünki bu günlərdə Elçibəyin ideoloji varisliyinə iddia edənlərinin sayı çoxdur. Səhv etmirəmsə, biri də Aqil Səmədbəylidir.” Əbülfəz bəydə də ideoloji varislər çoxdur, deyəsən.

– Bəli, bunun ən çox arzusunda olan da bizik ki, ideoloji varislər, buna iddialı olan tərəflər nə qədər çox olsa o qədər yaxşıdır. Nəinki ali siyasi mövqe, siyasi xətt götürüb gedənlər. Aqil bəyin, ümumiyyətlə, Xalq Hərəkatının üzvü olmağı, elə o vaxtlar Gənc Aydınlarla da fəaliyyəti, yəni sırf bu yöndə fəaliyyəti nəzərə alınarsa, bəli, Aqil bəyin özünü də ideoloji varis hesab etmək olar. Biz özümüzü ideoloji varis elan eləmirik ki, bizdən başqa heç kim yoxdur. Belə məsələ yoxdur, biz sadəcə qeyd edirik ki, hər kəsin siyasətini, siyasi fəaliyyətini qəbul edirik və uğurlar arzulayırıq. Biz də Əbülfəz Elçibəyin bu ideallarının bir yolçusu olaraq bu məfkurəni ortaya qoyuruq, bunu aparırıq.

– Yəni heç kimə mane olmadan.

– Qətiyyən. Əksinə, o ideallarda həmrəy olan şəxsləri də biz könlümüzə qəbul edirik. Nəinki qəbul edirik, arzulayırıq. Bizə lazımdır ki, milli məfkurə, milli təfəkkür inkişaf eləsin. Azərbaycan xalqı milli gücünə, ruhuna irəli gəlsin. Digər siyasətlərə yox.

– Kamran Zamanlı yenə bir sual soruşub: “Əgər hakimiyyətdən çox yüksək bir vəzifə təklif olunsa, Elçibəy ideyalarından vaz keçib bu kitabı bağlayarmı?”

– Tələb kimi değil, amma rica edirik, gərək çalışsınlar ki, müraciətlə tanış olsunlar. Biz milli ideoloji mübarizəni, sistemi, bu fəaliyyətləri daha böyük amallar hesab edirik, nəinki hər hansısa bir vəzifə, nəinki prezidentlik. Yəni bizim üçün bu məsələlərdə nəinki hər hansı bir vəzifə, prezidentlik statusu belə çox cılızdır. Yəni bu amallar daha böyük amallardır. Bir daha qeyd edirəm, hərdəfəki fikirlərimi dinləyicilər də, izləyicilər də yekəxana qəbul etməsinlər. Topraqlarımızın azadlığı, Bütöv Azərbaycan və türk dövlətlərinin birliyi ən uca amallardır. Biz kimik ki? Bu xalq, bu millət bizdən asılı olmayaraq gedir. Biz də xalqımızın tərəfləri olaraq cəmiyyətimizə bunu aşılayırıq, bunun fəaliyyətini ortaya qoyuruq, bunun uğrunda mübarizə aparırıq. Və bunda dini inanclarımız qədər milli inanclarımızı daha önə qoyuruq. Milli inanc yoluna gedən haqq yoluna, müqəddəs yola getmiş sayılır. Bu, qəbul olunmuş məfkurədir. Yəni insan doğulduğunda bir milli kimlik alır, sonra hansı dinə mənsub olduğunu bilir. Milli kimliyin olmasa hansı dinə mənsub olsan nə olar?

– Bəlkə ona görə suallar ortaya çıxır ki, məsələn, Əbülfəz Elçibəyin müavinlərinin hamısı parlamentdə, indi hamısı hakimiyyətə daha yaxındır. Mən yanılmıramsa, Fazil Mustafa da “Qaynar Qazan”da müsahibəsində demişdi ki, mənim yolum Elçibəy yolu deyil. Bəlkə bunu nəzərdə tuturlar?

– O məsələni eşitmişdim. Yox, bəy, mən bir daha onu qeyd edim, mən bu məsələyə nəyə görə gəldim. Fazil bəy ən azından çıxıb onu açıq qeyd edib. Amma digər tərəfdən, qeyd edənlər var ki, biz Əbülfəz Elçibəy yolu gedirik, amma o yola ümumiyyətlə aid olmayan bir fəaliyyət aparırlar. Bir də, biz axı qeyd etdik, hərkəs – təşkilat rəhbəri, hər bir şəxs öz götürdüyü siyasi fəaliyyəti haqq saya bilər. Ona qarşı getməyin səni aşağı salar, yuxarı qaldırmaz. Biz necə bunu haqq qəbul ediriksə, o da bunu belə qəbul edə bilər. Biz sadəcə olaraq onu deyirik ki, Vətəni, milləti, Azərbaycanın qurtuluşunu düşünürsünüzsə, ortada milli məfkurə inkişaf eləməlidir. Sadəcə bu böyük iddialar həll olunandan sonraki məsələdir.

– İndi, məsələn, Qüdrət Həsənquluyev, Asım Mollazadə, Fazil Mustafa, Mirmahmud Mirəlioğlu, Əli Kərimli, onu demək bəlkə indi necə çıxır bilmirəm, amma Razi Nurullayev… Yəni bunların hamısı bu və ya digər formada indi ən fərqli yollarda olsalar da, Əbülfəz bəyin bir zaman şinelindən çıxıb. Bax bunlarla münasibəti necə quracaqsınız?

– Biz siyasi prosesləri də izləyirik. Bir çox hallarda, bu məsələlərdə ancaq AXC və Əli Kərimli mücadilə eləyib. Yaxşı, o məsələdə Əli Kərimli haqq olmadı, siz geri çəkildiniz. Bəs indi sadaladığınız 5 və 6 təşkilat niyə öz birliyini təmin eləyib Elçibəyin yolunu, ideallarını davam eləmədi? Bilirsiniz, mən ona görə deyirəm ki, Əbülfəz Elçibəydən sonra onların böyük bir hərəkat yolu keçməsinə baxmayaraq, Əbülfəz Elçibəyin təfəkküründən yetişən tərəflər olmasına baxmayaraq, tamamilə ayrı mövqe, siyasi xətt tutdular. Yəni burda Əli Kərimov haqsızdır, Mirmahmud ağa haqlıdır, belə anlayış yoxdur. Bu məsələlərdə, bütövlüklə hamısı haqsızdır, hamısında günah var.

AXC bölünməməli idi

– Niyə günahkardır? Deyirsiniz ki, təşkilat bölünməməli idi?

– O mütləqdir, birinci amal idi ki, hər nə olsa güzəştlərə getmək olardı ki, o təşkilat bölünməsin. Sadəcə olaraq, bir tərəf bir ad qoydu geri çəkildi ki, burda milli xətt öldü, tamamilə mühafizəkar bir sistem tutulub, biri dedi, filan yol tutulub. Bunları da qəbul etmək olar. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi bir tək Əli Kərimovdan ibarət deyildi ki. Bir tək sizin sadaladığınız təşkilat sədrləri də deyildi. Azərbaycan Xalq Cəbhəsində Əbülfəz Elçibəydən sonra böyük hərəkat adamları var idi ki, onlar ümumiyyətlə küskün düşdü, kənarlaşdı. Bu gün də izləmə mövqeyindədir. Yəni Azərbaycan Xalq Cəbhəsi – Əbülfəz Elçibəy məktəbi bir tək sizin sadaladığınız tərəflər deyil. Bu gün Əbülfəz Elçibəyin hərəkatından doğan elə bir hərəkatçı, aydınlar var ki, onların biri bir orduya bərabərdir. Sadəcə olaraq qəbul eləmədilər. Bu siyasi mühiti, məqsədləri, yanlış yol xəttini gördülər, çəkildilər. Nə onların üzərinə getdilər, qardaşlıqlarını qoruyurdular, nə tənqid etdilər. Amma fikir ayrılıqları o idi ki, bəli, artıq Bəy getdi. Həmin şəxslər, təşkilatlar milli məfkurədə Azərbaycan xalqının, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin böyük bir ümid yeri idi. Ki, o təşkilat Azərbaycanı daxildən, xaricdən gələn bütün təhlükələrdən qoruya biləcək bir sədd olacaq təşkilatdır. Amma bu gün onlar, ancaq hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan xırda siyasi təşkilata çevrilib. Məndən incisinlər, inciməsinlər, məsələ onda deyil. Hakimiyyət uğrunda mübarizə normal, düzgün qəbul olunub, bu, olmalıdır da. Amma Elçibəy məktəbindən, Elçibəy təşkilatından ayrılan qüvvələrin maraqları başqa məsələdir. Biz deyirik ki, kaş yol olduğu kimi davam edərdi, o birliklərlə davam olunardı. Ona görə deyirik, bizim ən böyük bacarıqsızlığımız və çatışmayan ən böyük cəhətimiz birliyimizi təmin etməkdir. Bu birlik təmin olunsa, hər məsələ həllini tapar.

Müxalifət, iqtidar gəlsin bizçi olsun, biz niyə onlarçı olmalıyıq?

– Bəy, “Qaynar Qazan”ın elanını mən qoyandan bəri çoxlu suallar gəlib. Amma hiss edirəm ki, bu cəbhəçilərdə Hürrü Əliyevə qarşı bir aqressiya var. Məsələn, burda suallar var ki, Anar Məlikov deyir ki, bu kimdir, bu varis də Əli Kərimlini debata çağıracaq? Qədirli Rəşad soruşur ki, yenə varis? Düzdür, Həsən Qasımov sizin tərəfdən bunların hamısına cavab verir, amma təbii sizin suallara cavabınız da maraqlıdır. Sərxan Carçı hərəkatın adının niyə “Bəyaz” olduğunu soruşur. Natiq Adilov da deyir ki, – cəbhənin mətbuat xidmətinin rəhbəridir -, mənəvi və ideoloji varis, bu adam zaman-zaman mənfur rejimin dəstəyi ilə müxalifətə saldıran şəxs deyilmi? Yəni sizin Əli Kərimli ilə elə böyük probleminiz olub?

– Deməli, bəy, burda bütün fikirləri qəbul edirik. Yanlış düşüncə kimi, yanlış bir faktor olaraq da baxa bilərik. Əvvəla, onlardan bəzilərinin ümumiyyətlə mənimlə bağlı anlayışı yoxdur. O suallara mən də baxmışam, amma cavab verməmişəm. İkincisi, bizim müraciətlərimizlə bağlı ümumiyyətlə məlumatları yoxdur ki, biz nə istəyirik. Bunlar fikirləşir ki, Əli Kərimov və yaxud Azərbaycan Xalq Cəbhəsi, müxalifət, ya da iqtidar. Burdaki çıxışımda bunu qeyd edirəm. Burada hər bir məsələ artıq ortaya qoyulub. Biz deyirik ki, bu tərəflərin hamısının apardığı siyasət cılızdır. Biz onların üzərinə niyə getməliyik ki? Müxalifət gəlsin bizçi olsun, iqtidar gəlsin bizçi olsun, biz niyə onlarçı olmalıyıq? Söhbət də Əli Kərimovdan gedirsə, mənə o Natiq Ədilov bir fakt desin ki, mən müxalifətin üzərinə, xüsusi olaraq mənfur rejimin dəstəyi qeyd olunan bir fakt qoysunlar. Ki, müxalifətin bu milli ideoloji məsələsində, Əbülfəz Elçibəy ideallarının davam etməməsi məsələsində iradlarımızda haqlıyıq. Bunda bəlkə də başqasının haqqı yoxdur deməyə, amma mənim haqqım böyükdür. Mən bunu irad kimi qəbul edirəm. Biz qeyd edirik ki, Əbülfəz Elçibəy Milli Azadlıq Hərəkatının lideri olması ilə yanaşı, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Azərbaycan xalqının milli iradəsindən yaranan bir təşkilatdır. Dünən, bu gün, sabah onun rəhbərlərinin kim olmasından asılı olmayaraq, bu təşkilat bizim üçün doğma və əzizdir. Biz bunu deyirik. Biz zəif Xalq Cəbhəsi, zəif Bütöv Azərbaycan birliyi arzusunda olsaq niyə qınayırıq, dirənirik, niyə istəyirik ki onlar güclənsin?

– Bütöv Azərbaycan birliyi nə oldu?

– Biz deyirik ki, siyasi fəaliyyət var, amma milli ideoloji fəaliyyət yoxdur. Yəni, aktif yoxdur. Bir toplantı keçirib demək ki, Bütöv Azərbaycan belə getdi, Cənubi Azərbaycan belə getdi – yox. Ortada olmalısan, meydanda olmalısan. Arqumentini də qoymalısan. Bütöv Azərbaycanı istəyirsən, Qarabağı istəyirsən, bunu kim verəcək? Hökumət Qarabağ verən idi, 25 ildir verərdi. Hökumət Bütöv Azərbaycan verəcək tərəf deyil axı. O iradlar bildirən təşkilatların birinin cəsarəti var, qalxsın siyasi mövqeyində bəyanat, müraciət və ya çıxışı ilə “rədd olsun fars və rus şovinizmi!” desin. Bu gün Azərbaycan bütövlüklə iqtidarı ilə, müxalifəti ilə, bizimlə, sizinlə farsın və rus qüvvələrinin təsiri altındadır.

– Yəni deyirsiniz ki, bunu heç biri deyə bilməz?

– Ona hünərləri varsa, çıxıb desinlər. Niyə deyə bilməyəcəklər? Çünkü məqsəd siyasi məqsəddir. Siyasi məqsədlərdə İran və Rusiya güclü bir qüvvədir. Hər an onların dəstəkçisi ola bilər. Fikirdi, birdən Rusiyanın fikri dəğişdi, bu millətdən vaz keçdi. “Mən də onun hədəfində olmayım” deyə bir düşüncə var. İkincisi, sən torpaq istəyirsən, torpağı bu iqtidardan istəməyə ehtiyacın yoxdur. Sən bilirsən ki, o güclərin təsiri altındasan. O cümlədən, iqtidar da o güclərin təsiri altındadır. Yəni bunu qəbul etmək lazımdır ki, Azərbaycan bu gün Rusiya imperialist güclərinin təsiri və işğalı altındadır. Bu birmənalıdır, 80%. Burada çıxıb meydan oxumağa cəsarət lazımdır. Boş-boş nağıl cəfəngiyat yürüdən siyasətlərlə yox.

– Çox ciddi şeylər deyirsən. Əslində, həqiqət payı yox deyil. Deyirsən ki, hətta Əbülfəz Elçibəyin adı ilə qurulan, indi fəaliyyətdə olan partiyaların özləri belə fars və rus şovinizminin təsirindədir?

– Desələr, biz gedib durarıq onların yanında.

– Maraqlı bir şeydir. Hətta Elşən Bəyləroğlu deyilən bir adam yazıb ki, kahindir bu adam hər halda, mən indidən deyim ki, kimin əleyhinə danışdırılacaq, Əli Kərimlinin.

– Çox üzr istəyirəm. Amma mən bu məsələyə bir əlavə də edim. Bu gün hər şeyi qoyun qırağa. Gəlin Qərbi Azərbaycanda bu 17 il ərzində bizim öz soydaşlarımız bir neçə dəfə Urmiya gölü və ondan öncəki məsələlərlə bağlı meydanlara çıxmışdı. Bu gün həpisdə olan yetərincə cənublu qardaşlarımız, fədailərimiz, siyasi məhbuslarımız var. Gəlsinlər, desinlər ki, onlara görə meydana yığışıb bir tədbir keçiriblər. Keçiriblərmi? 2003-dən bu yana sadəcə bəlkə də 100 dənə mitinq olub. Bəlkə də mən az deyirəm. Birinin kütləviliyi Qarabağ üzərində qoyulubmu? Bütün təşkil olunan mitinqlərin tələbi seçkidən öncə, seçkiyə yaxın bir müddətdə yalnız seçki və demokratiyadır. Biz deyirik ki, illərdir bunu etmisiniz, düz eləyirsiniz, davam da edin. Amma bircə dənə mitinq də birliyiniz ilə Qarabağ şüarı altında təşkil edin. Niyə eləmirlər?

– Qarabağ şüarına da hökumət icazə vermir. Akif Nağı eləmək istədi, hökumət icazə vermədi. Siz belə şeylər edəcəksinizmi?

– Biz milli gücü birinci ortaya qoyuruq. Bunun üzərində də çalışmalarımız gedir. Biz sadəcə borcumuz olduğu üçün müraciət edirik. Biz qurtuluş yolumuzu da göstəririk, xalqın milli iradəsinin ortaya qoyulmasını göstəririk. Bu yöndə çalışmalar lazımdır. Yenə deyirəm, bu məsələlərdə bütün dünyadaki bütün Azərbaycan-türk övladlarının bu təfəkkürdə, istəkdə, arzuda olan bütün təşkilatların fərdlərinin birliyini təmin etmək lazımdır.

Təkcə Xalq Cəbhəsinin üzərinə getmirik ki, BAB-ın da üzərinə gedirik

– Mən belə başa düşdüm ki, Bütöv Azərbaycan Birliyinin də yaradılması və fəallaşması haqqında düşünürsünüz.

– Bütöv Azərbaycan birliyi var.

– O zaman BAB mənada deyil…

– BAB var. Biz təkcə Xalq Cəbhəsinin üzərinə getmirik ki, BAB-ın da üzərinə gedirik.

– Ki, niyə yoxsunuz, niyə yığışmırsınız?

– Yaxşı, onlar siyasi hakimiyyət uğrunda mübarizə aparır, getsin aparsın. Bəs siz niyə yığışmırsınız? Sizə nə yol qoyulmuşdu? Siz hara gedirsiniz, nə edirsiniz?

– Amma sizi təqdir edənlər də var. Loğman Məmmədov deyir ki, Hürrü bəyə eşq olsun. Sizinlə qürur duyuruq. Biz sizi Elçibəyin varisi kimi qəbul edirik. Siz indiki müxalifət sədrlərindən önəmlisiniz. Həsən Qasımov bütün şərhlərində müdafiə edir. Cavanşir Kazımov deyir ki, video-müsahibələrini dinləmişəm, çox savadlı bəydir, müxalifət liderlərindən fərqli olaraq hər çıxışında İranı, Rusiyanı hədəf seçir. Ağaşirin Tanrıverdioğlunun bir sualı var: “Müxalifətlə müttəfiqlik eləmək fikriniz varmı?” Buna deyəsən, təxminən cavab verdiniz.

– Cavab verdim, bir daha cavab verə bilərəm. Burada iqtidarla da, müxalifətlə də, ancaq sırf “Bəyaz” hərəkatın əsasları ilə qoyulmuş istiqamətdə hər bir kəslə müttəfiq fəaliyyət göstərə bilərəm. Biz ona görə müraciət edirik.

II hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

507 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Hürrü Əliyev (I hissə): “Ölkədə Milli Güc çökdürülür”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 19 İyun 2018

Elçibəyin idealları davam etdirilmədi

Azərbaycanın qurtuluşu bu Vahid Milli Güc İttifaqından keçir

Hürrü Əliyev “Qaynar Qazan”ın bu dəfəki qonağıdır. Qiymət isə tamaşaçıların olacaq…

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissə

Ölkədə mətbəx siyasəti mövcuddur

– “Qaynar Qazan”ın bugünkü qonağı Hürrü Əliyevdir. Hürrü Əliyev həm də Əbülfəz Elçibəyin qardaşı Almurad Ağanın oğludur. Zaman-zaman Azərbaycan siyasətində öz sözünü deyib, Milli Məclisə seçkilərdə yanılmıramsa namizədliyini verib, müəyyən siyasi yapılanmaların içində iştirak edib. Bu günlərdə eşitdik ki, Hürrü bəy “Bəyaz” Hərəkatının startını verib. O baxımdan, həm də verdiyi mesajları nəzərə alaraq qərara gəldik ki, Azərbaycan gənclərinin bir nümayəndəsi kimi Hürrü bəyi “Qaynar Qazan”a salaq. Xoş gəlibsən, bəy.

– Təşəkkür edirəm, bəy. İlk öncə dəvətiniz üçün minnətdarlıq edirəm. Sizin də bütün gözəl layihələrinizə, fəaliyyətinizə uğurlar diləyirik.

– Nədir “Bəyaz” hərəkatı?

– Ümumiyyətlə, suallarda da bəzi tənqidlər var, olur, bunlar təbii məsələlərdir. Bir neçə dəfə “Bəyaz” hərəkatının yaradılması haqqında danışmışam. Hərəkatın yaranma zərurəti və buna qədər keçilən mərhələlər var. Biz fəaliyyətimizi anons etmədik, hay-küy salmadıq. Özümüzü xüsusi təbliğ etmədik, reklama ehtiyac duymadıq. Əsasən, milli ideoloji məsələləri gənclər arasında təbliğ etmək niyyətimiz var. Bizim bəzi ziyalılarımız, söz adamlarımız, fikir adamlarımız var ki, onlar gənclərə zamanında bir şeylər verə bildilər. Əslində, “Bəyaz” hərəkatı 6 ay bundan əvvəl elan olunmalı idi. Müəyyən səbəblər oldu ki, bu, ertələndi. 2 ay öncə isə biz hərəkatı gündəmə gətirib təsis etdik. “Bəyaz” hərəkat nə deməkdir? “Bəyaz” hərəkat isim olaraq aydınlıq, şəffaflıq, təmizlikdir. Bir də “Bəyaz” hərəkatın önəmli tərəfi, meydana çıxma səbəbi nədir, nə idi? Cəmiyyətdə gedən siyasi hadisələri müşahidə edərək, bəzi qənaətlərə gəlirik. Siz də şahidsiniz ki, cəmiyyətdə çox cılız, dar çərçivəyə sığdırılıb – bir az sərt çıxmasın – bir mətbəx siyasəti mövcuddur. Üzr istəyirəm, böyük danışmaq, yekəxana danışmaq kimi çıxmasın, bu, bir reallıqdır. Biz kimsənin fəaliyyətinə, yoluna kölgə salmaq istəmirik. Sadəcə görünən reallığı deyirik. “Bəyaz” hərəkatın varlığının səbəbi bir az da bu boşluqdur…

Milli-ideoloji sistem, milli ruh çökdürülür

– Yəni Azərbaycan siyasətindəki boşluğu həm də doldurmaq iddianız var?

– Ondan kənar… Baxın son 15-18 ilə. Bir tərəfdə parçalanmış vətən, bir tərəfdə işğal olunmuş torpaqlar, bir tərəfdə rus-fars şovinizmi – imperialist qüvvələrin caynağında, işğalında, istilasında olan Azərbaycan, bir tərəfdə də ortada olan siyasi mənzərə. Tam ziddiyyət təşkil edir. Yenə də kimsə çıxıb bizə iradlarını bildirsə, özümüzü haqlı sayacağıq. Təbii ki, bunu təkcə biz demirik, cəmiyyət də görür, xalq da görür. Mən Cənubi Azərbaycanı hələ ki, qoyuram kənara. Sırf Qarabağın azadlığı ilə bağlı nələr olur? Təbii ki, bəzi fəaliyyətlər var. Bəzi auditoriyalarda çıxışlar olur, təbliğat gedir – o başqa, amma sırf Qarabağın işğaldan azad olunması ilə bağlı ortaya çıxarılacaq aktiv siyasi fəaliyyət yoxdur. Torpaq, millət, vətən məsələsi sonda nəyə gətirir – milli-ideoloji mənaya. Bu, siyasətdə də milli ideologiya gedir. Biri var hökumətin hansısa nöqsanına, ya da yarıtmaz fəaliyyətinə qarşı çıxmaq ki, bu, sırf siyasi fəaliyyət sayılır. Amma ortada milli-ideoloji sistemin, milli ruhun çökdürülməsi prosesi gedir. Biz bunu nəzərə alaraq “Bəyaz” hərəkatı təsis etdik və meydana çıxmağa qərar verdik.

– Əvvəlki illərdə də siyasi fəaliyyətləriniz var idi…

– Bəli, siyasi fəaliyyətlərimiz var idi. Həmin siyasi fəaliyyətlərimiz də ideoloji əsaslı idi. Doğrudur, siyasi fəaliyyətimiz qısa müddətli oldu, amma milli oldu. O zaman üzərimizə gələnlər də oldu. Biz də dedik, ola bilər ki, biz yanlış anlayarıq, bəlkə onlar doğrusunu bilir, onlar təcrübəli yoldan gəlmiş insanlardır, hərəkat insanlarıdır, təşkilat rəhbərləridir. Dedik, ola bilər, biz cəmiyyəti doğru anlayıb görə bilmirik, bəlkə bunlar bizdən daha fərqli baxırlar, görürlər. Bu məsələləri əsas götürüb bir az kənar durduq. Sadəcə siyasətdən və ictimai fəaliyyətdən kənar durmadıq, bütün proseslərdən kənar durduq və izləmə mövqeyinə çəkildik. Yekəxanalıq çıxmasın, gedən siyasi proseslərin sonda gətirib milli-ideoloji fəaliyyəti çökdürəcyini və zərərsizləşdirəcəyini bilirdik. Əmin idik. Çünki xəttlər və mövqelər yanlış idi. Daha sonra “Vahid Millət – Dövlətçiliyə dəstək” İctimai Birliyini yaratdıq. Bu, ictimai fəaliyyət idi. Gənclərlə işləyirdik. Milli ənənələrimizi, milli-ideoloji sistemə köklənmiş tarixi keçmişimizi örnək gətirərək gənclər arasında maarifləndirmə-təbliğat işləri aparırdıq. Bu qaydada gündəmdə var idik. Amma indi bizim Vahid Milli İttifaq haqqında düşüncələrimiz var və bu haqda bir müraciətimiz də yayınlanıb. Bu, nə deməkdir, bəy? Təşkilatlara və onların rəhbərlərinə iradlarımızı bildirdiyimiz üçün onlar da bizi yanlış anlamasınlar. Mən hər zaman demişəm, bu insanlar bizim üçün böyük bir hərəkat keçmiş insanlardır.

– İndiki partiyaları nəzərdə tuturuq?

– Bəli, öndə gedən partiyaları. Onlar böyük hərəkat yolu keçmiş insanlardır. İnsan umduğu yerdən küsər. Məsələn, bu gün Yeni Azərbaycan Partiyasından Bütöv Azərbaycan, Cənubi Azərbaycan, Turan məsələsi, Türk dövlətlərinin birliyi, milli-ideoloji məfkurə, Elçibəy ideyalarının davamını tələb edə bilərikmi? Onlara irad tuta bilərikmi ki, siz bu məsələlərdə doğru etmədiniz? O mənada, biz də umduğumuz yerə iradlarımızı bildiririk. Onlar Azərbaycanın şərəfli bir keçid tarixi olan Milli Azadlıq Hərəkatının, imperiyaya qarşı qalxmış xalqın milli iradəsini ortaya qoyan hərəkatın üzvləri idilər. Dünənin gəncləridirlər. Əksinə, onlar bizlərdən daha gözəl mövqe tutub gəlməli idilər.

…Bir lider, bir sərkərdə getdisə

– İddia edirsiniz ki, Əbülfəz Elçibəydən sonra hər şey yanlışmı oldu?

– Milli Azadlıq Hərəkatı nədən doğuldu? Milli məfkurədən doğuldu, eləmi? Xalqın imperiyaya, istilaçı güclərə qarşı savaşı, iradəsi ortaya qoyuldu. Yəni imperiya dövründə hakimiyyət uğrunda savaş getmirdi ki. Seçki uğrunda, demokratiya uğrunda da savaş getmirdi. Hər şey bir ağacın – bir meşənin kəsilməsindən başlamadımı? O vaxt iradə vardı, o iradə ortaya qoyuldu və bunun arxasında da liderlər vardı. Xalqı o istiqamətə aparan fəaliyyət var idi. Biz bunu qəbul edirik, bir lider, bir sərkərdə getdisə, deyək ki, ümumi fəaliyyətdə 50 faizlik enmə yarana bilər. Ruh düşkünlüyü, ümidsizlik yarana bilər, amma bütövlükdə məhv ola bilməz ki, hər şey. Elçibəy idealları nə idi? Elçibəy idealları bizim tarixdən qaynaqlanan milli ideallarımızın müasir dövrə gətirildiyi bir sistem idi. Bu, mütləq idi ki, götürülsün və davam etdirilsin.

– Etdirilmədimi?

– Etdirilmədi. Bu, göz qabağındadır ki, etdirilmədi. Biz demirik ki, kimlərsə yanlış etdilər. Onlar da fərqli siyasət, fərqli mövqe, fərqli yol tutdular. Biz də onlara uğurlar diləyirik. Amma bu gün bizim meydana çıxmağımız üçün kifayət qədər əsaslar var.

– Nə istəyirsiniz, neyləyəcəksiniz? Milli Azadlıq Hərəkatından – Elçibəyin şinelindən çıxan bütün insanları birləşdirməkmi istəyirsiniz, yoxsa nədir məqsədiniz?

– Bizim güc mərkəzinin yaradılması ilə bağlı bir müraciətimiz vardı. Təkrar iki dəfə yayınlandı o müraciət. “Bəyaz” hərəkatının gənclərlə apardığı iş ayrı. Biz ona görə Vahid Milli Güc İttifaqının yaradılmasını istəyirik ki, onlar da bu kökdən gələn insanlardır. Biz bölməmişik – onlarla yanaşı, biz iqtidar partiyasına da müraciət etmişik. Ümummilli amallardan danışan bir təşkilat heç vaxt iqtidar-müxalifət ayrımını ortaya qoymaz. Ümummilli məsələlərdə bu, bizim borcumuzdur ki, bu müraciəti edirik. İndi bizimlə həmrəy olacaqlar, bu gücün yaranmasında əllərindən gələni edəcəklərsə, nə gözəl. Biz özümüz üçün çalışmırıq. Ortada olan cılız siyasi çərçivəyə sığdırılmış bu siyasi mənzərə – ikiyə bölünmüş, parçalanmış, torpaqları işğal altında qalan vətəni ilə Azərbaycan xalqının əxlaqına və şərəfinə yaraşan bir mənzərə deyil. Biz bu mənzərəni qəbul etmədiyimiz üçün meydana çıxmışıq. Bir az pafos kimi çıxmasın, ola bilər 3 nəfər, ola bilər 5 nəfər, ya da 100 nəfər ola bilərik, amma bu məfkurədə – torpaqlarımızın azadlığı, bütövlüyü, Türk dövlətlərinin birliyi uğrunda başlatdığımız mübarizəyə qanımızın sıçradılmasına qədər hazırıq. Kimsə deyə bilər ki, Əbülfəz Elçibəyin qardaşı oğlu… Burada tək Əbülfəz Elçibəyin qardaşı oğlu olmaqdan söhbət getmir, milli məfkurənin fikir adamları var, milli məfkurənin vuran əlləri var, qazilərimiz var, keçmiş hərəkatçılar var, aydınlarımız var. İnşallah, yaxın gələcəkdə baş tutacaq mətbuat konfransımızda bütün bunlar haqqında geniş məlumat verəcəyik. Vahid Milli Güc İttifaqını təkcə Azərbaycan üçün yox, həm də bütövlükdə Türk Dünyası üçün, bütün dünyada olan milli təfəkkürdə, milli düşüncədə olan bütün qüvvələr, ictimai təşkilatlar, dərnəklər üçün səsləndirmişik. Biz bu yolda tək deyilik. Dünyada və Türkiyədə bu tip təşkilatların olduğunu siz də bilirsiniz. Biz ümumiyyətlə, belə təşkilatların bir mərkəzini, ittifaqını təşkil etmək istəyirik. Bəlkə bu fikrə ümidsiz yanaşanlar da ola bilər. Amma biz bu istiqamətdə fəaliyyət göstərən insanları və təşkilatları inandıracağıq ki, Azərbaycanın qurtuluşu bu Vahid Milli Güc İttifaqından keçir. Otursun Fransada, otursun Amerikada – fərqi yoxdur, yəni xalqın bütövlüyünü təmin etmək üçün onun birliyini təmin etmək lazımdır. Yəni bu düşüncədə olan birliyi. Bugünkü uğursuzluğumuzun ən böyük səbəbi, bacarmadığımız məsələnin kökü nədir – birliyimizin təmin olunmaması. Hər şeyin kökündə bu durur. Bu birlik təmin olunsa, mən tam əminəm ki, elə bil Azərbaycanın bütövlüyünün 50 faizinə nail olmuş olacağıq. Xalqın və bu düşüncənin birliyini təmin etmək lazımdır. Vahid Milli Güc İttifaqı bu birliyin mərkəzinə çevrilməlidir. Bu, “Bəyaz” hərəkatının ortaya qoyduğu və axıradək arxasınca gedəcəyi ilk fəaliyyəti, təşəbbüsüdür.

Ölkədə düşmənçilik toxumu səpilir

– Belə başa düşdüm ki, hədəfinizdə hakimiyyət deyil. Hətta hakimiyyətlə də müəyyən ittifaqlara gedə bilərsiniz. Müxalifəti və hakimiyyəti ümummilli bir məqsəd ətrafında birləşdirməyi qarşınıza məqsəd qoyubsunuz?

– Bəli. Müxalifəti, ya da hakimiyyəti kənarda qoysan, ümummilli yanaşmasan, deyərlər ki, get, işinlə məşğul ol, buradan Vətən, Millət, Bütöv Azərbaycan, Türk Dünyası deyirsiniz, oradan kimisə kənarda qoyursunuz. Əksinə, biz çalışırıq ki, Azərbaycan siyasətinə əxlaqi bir mübarizə, əxlaqi davranışlar gətirək. Niyə deyirəm, bölməyək? Ölkədə çox təhlükəli vəziyyət nədir, gənc nəsilə çox yanlış örnəklər verilir. Düşmənçilik toxumu səpilir. Həm də nəyin uğruna, heç nə iki tərəfin tərəfdarlarının bir-biri ilə deyişməsi… Ortada elə bir ciddi siyasi mübarizə və fəaliyyət də görmürəm. Onlar özlərini elə təqdim edirlər ki, sanki ortada iqtidardan və müxalifətdən başqa bir məfkurə, bir ideologiya yoxdur, ola da bilməz. Bu, yanlışdır. Bayaq da dedim, biz kiminsə fəaliyyətinə kölgə salmaq niyyətində deyilik, amma bu gün iqtidarlı-müxalifətli, bizli-sizli Azərbaycanın dünya qarşısında, xüsusilə, Türk Dünyası qarşısında düşdüyü vəziyyət yaxşı deyil. Hətta Ermənistanın belə qarşısında çox cılız bir mənzərədə dayanmışıq – bizə baxış bu cürdür. Bir başlarını qaldırıb baxmırlar ki, dünyada, Türk Dünyasında nə siyasət gedir, Cənubi Azərbaycanda nələr danışılır. Bu vəziyyətin qarşısında biz başımızı salmışıq aşağı, demək olar ki, çox cılız işlərlə məşğuluq. Bu gün Azərbaycan xalqının bugünkü durumuna görə, bugünkü siyasi fəaliyyət ümumiyyətlə, qəbul olunmalı deyil, qəbulolunmazdır. İstəyir bizə qarşı getsinlər, bizi tənqid etsinlər, bir şey dəyişməz. Azərbaycan xalqının cəsarəti də, qüruru da var – nəhəng imperiyanı Azərbaycanın mərkəzində, Bakıda diz çökdürəndə, bütün güclər, Türk Dünyası, Türkiyənin özü belə cəsarəti olmadı ki, Azərbaycan xalqı ilə həmrəy olsun. Böyük bir imperiya vardı və Azərbaycan xalqı öz iradəsi ilə onun qarşısında idi. İstər daxildən, istər xaricdən Azərbaycan xalqına “zəif xalq”, “cəsarətsiz xalq” deyənlər, ona görə deyirlər ki, ortada milli-ideoloji bir xətt yoxdur. Xalqı müəyyən istiqamətlərə aparmaq qabiliyyətləri yoxdursa, o zaman bu xalqı niyə qınağa çəkirlər? Xalqı kiçik və xırda oyunbazlığa salıblar, bunun xalqa nə dəxli var? Bu, tərəflər arasında olan mübarizədir. Azərbaycan xalqı tam fərqli bir məfkurəyə sahibdir. Azərbaycan xalqı yeri gələndə öz iradəsini Qarabağla da bağlı, Cənubi Azərbaycanla da bağlı, Türk Dövlətlərinin gələcəyi ilə də bağlı ortaya qoyur, gec-tez ortaya qoyacaq. Sadəcə, biz indi deyirik ki, xalqın istəkləri ilə ayaqlaşmaq lazımdır. Bu gün biz siyasi fəaliyyətlərdə qat-qat geri qalmışıq.

…xalq ona görə getdi tankın altına ki

– Eldar Şirvanlı sual verir ki, salam Hürrü bəy, niyə 1988-1990-cı illərdə rus ordusunun tankının, topunun qarşısına əliyalın çıxan xalq bu gün meydanlara çıxmır. Bunun səbəbini nə ilə izah edə bilərsiniz?

– Eldar bəyə təşəkkür edirəm. Baxın, yenə gəlirik eyni mövzuya. Tank önünə gedən xalqımızı, igidlərimizi, vətən övladlarını ora gətirən liderlərimiz vardı, siyasət vardı. Maarifləndirmə, təbliğat və onun üzərində yürüdülən aktiv siyasi bir hərəkat var idi. Hərəkatın məram və məqsədi nə idi? İmperiyadan öz müstəqilliyini əldə etmək. Əbülfəz Elçibəyin müasir Azərbaycan tarixinə gətirdiyi 3 əsas məqsədindən birinə çatıldı. O məfkurə ilə Azərbaycan xalqı tankın altına getdi. Ona səbəb olan məfkurə var idi, ideya var idi, lider var idi – xalq ona görə getdi tankın altına. Ondan sonra Cənubi Azərbaycanın müstəqilliyi və Bütöv Azərbaycanın qurulması gəlirdi. Bu, Əbülfəz Elçibəyin fikir amalları idi. Bu da artıq milli-ideoloji məfkurəyə çevrildi, bunu artıq danmaq olmaz. Kimsə dana bilməz. Azərbaycan xalqının, Türkün köklü mübarizəsinin, köklü məfkurəsinin köklü milli-ideoloji sistemini müasir Azərbaycan tarixinə və siyasətinə gətirən Əbülfəz Elçibəydir. Yəni o zaman ilkin mərhələ keçildi, Azərbaycan müstəqil oldu. Onlar öz siyasətini durdurmadan davam elədi. İstər dövlət siyasətində, istər ondan sonrakı dövrlərdə – ta ki dünyasını dəyişənə qədər. Bu, tarixdir, reallıqdır, bunu mən nağıl danışmıram. Burada mütləq lazım idi ki, o hərəkat insanları Əbülfəz Elçibəyin daha çox ideoloji mirasına önəm verməli idilər.

– Deyirsiniz ki, önəm vermədilər?

– Vermədilər. Bu, açıqca ortadadır. Bizi qane etmir. Bugünkü Azərbaycanın vəziyyəti ilə qarşılaşdıranda, önəm verilmədiyi ortaya çıxır. Görün, Türk Dünyası haradadır, Türk Dünyası hansı məfkurədən danışır, biz nəyin davasını aparırıq. Biz nəyin savaşını aparırıq, heç özümüz də bilmirik. Bunu kim inkar edə bilər ki?

– Siz həmin o ideoloji mirasçılığa iddialısınız, eləmi?

– Nə mənada iddialıyıq. Burada bir tək Hürrü Əliyev vurğulanmasın, onlar da Əbülfəz Elçibəyin məktəbindən çıxan insanlardır, onlar öz bildikləri siyasətlə getdilər, bizlər də Əbülfəz Elçibəy ideallarının davamçıları olaraq bu gün “Bəyaz” hərəkatını ortaya qoymuşuq. Biz də bu idealları önə gətiririk. Milli-ideoloji sistemi bərpa etmək istəyirik. Kim nə deyir-desin, milli-ideoloji sistem çöküb. O dərəcədə çöküb ki, Qarabağ işğalda ola-ola bütün resursları ilə fars-rus imperialist gücləri Azərbaycanı təsir və təzyiqi altında saxlayır, üzr istəyirəm, erməni gədələri yenə üzərimizə gəlir, ağızlarına gələni danışırlar. Bu da ortada aktiv milli fəaliyyətin olmamasının nəticəsidir. Azərbaycan xalqı bu gün bu cür olmamalıdır. Bu gün meydanlar “Ya Qarabağ, ya ölüm!” deyə titrəməlidir. Qəribə düşüncə sahibləri ilə qarşı-qarşıyayıq. Ya olanları anlamırlar, ya da anlayır, amma bilərəkdən əhəmiyyət vermirlər. Böyük danışmayım, amma biz ən təhlükəli istiqamətə gedən bir fəaliyyət planı qoyuruq qarşımıza. Bizim hədəfimiz böyükdür və böyük güclərə qarşıdır. Böyük güclərin qarşısında böyük amallarla çıxış etməlisən. Bizim savaşımız böyük güclərlədir, öz xalqımıza, öz millətimizə, öz müxalifətimizə, öz iqtidarımıza qarşı deyil. Biz müxalifətə də, iqtidara da deyirik ki, Azərbaycanın da, xalqın da qurtuluşu bu yoldan keçir – bunu artıq istəyəcəksiniz-istəməyəcəksiniz, o başqa məsələ. Qurtuluş budur. Bir dönəm mütləq gələcək ki, Azərbaycan xalqı bu yöndə öz iradəsini mütləq qoyacaq ortaya. Bir məqam haqqında da demək istəyirəm. “Bəyaz” hərəkatının ortaya çıxmaq məsələsi haqda… Mən qardaşı oğlu olaraq, bizim digər bəylər və silahdaşlarımız da birlikdə bu məsələni borcumuz olaraq ortaya qoyuruq. Əbülfəz Elçibəyin və şəhidlərimizin ruhu qarşısında bu bizim vicdan borcumuzdur.

I hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

548 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Pənah Hüseyndən “Strateq baxışı”nda sensasiya: “Nəcməddin Sadıqova mən general verdirdim!”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 13 İyun 2018

“Strateq baxışı”nda: “Regionda formalaşmaqda olan yeni strateji durum və Azərbaycana mümkün təsirləri” mövzusu müzakirə olundu

“Strateq baxışı” verilişinin budəfəki mövzusu “Regionda formalaşmaqda olan yeni strateji durum və Azərbaycana mümkün təsirləri” idi. Ətrafımızda baş verən proseslərin bizə təsiri olacaqmı? Ermənistanda hakimiyyət xalq etirazlarından sonra dəyişdi, Gürcüstanda insanlar məhkəmə ədalətsizliyindən sonra ayağa qalxıb etiraz etdilər, Dağlıq Qarabağda Ermənistanda hakimiyyət dəyişəndən sonra ara qarışdı. Bəs bizdə necə olacaq? Bu hadisələrin bizə mümkün təsirləri nə ola bilər və ya ümumiyyətlə, ola bilərmi? Bu təsirlər qarşısında dövlət, müxalifət və cəmiyyət nə etməlidir?

Bu suallara cavab tapmaq üçün “Strateq baxışı”nın yaradıcı komandası-daimi ekspert qrupu – keçmiş Milli Təhlükəsizlik nazirinin birinci müavini Sülhəddin Əkbər, keçmiş baş nazir Pənah Hüseyn, “Qlobal İnteqrasiya və Dialoq Mərkəzi”nin prezidenti Yasəmən Qaraqoyunlu və qonağımız, “Böyük Quruluş” Partiyasının başqanı, deputat Fazil Mustafa ilə 2 saata yaxın müzakirə etdik. Maraqlı müzakirələr aparıldı. Sensasion sayıla biləcək faktlar açıqlandı. Sülhəddin Əkbərin 2003-cü ildə ABŞ-da baş verən görüşlərdə amerikalıların onlara dedikləri acı həqiqətləri açıqlaması və Pənah Hüseynin Nəcməddin Sadıqovun general rütbəsi almasında və yüksəlməsindəki xidmətlərini elan və etiraf etməsi, sensasion məlumatlar sayıla bilər.

Ayrıca müzakirə canlı və həyəcanlı keçdi. Nə qədər acı olsa da, Ermənistanın demokratik prosesdə Azərbaycandan irəli keçdiyi, Azərbaycan kəşfiyyat orqanlarının yaxşı işləmədiyi və Ermənistanda baş verən prosesləri vaxtında təxmin etmədiyi və lazımi tədbirlər görmədiyi, Azərbaycanın müstəqil siyasət yeridə bilmədiyi vurğulandı. Neçə ki, Azərbaycan ordusunun qərargahında 5-ci kolonun nümayəndəsi, ya da nümayəndələri var, heç nəyin mümkün olmadığı deyildi. Xüsusi vurğulandı ki, Azərbaycan xalqının öz ordusuna etibarı bərpa olunmalıdır.

Xüsusi ağrı ilə deyildi ki, Azərbaycan regionda və dünyadakı bütün müttəfiqlərini itirmək üzrədir. Ən yaxın müttəfiqimiz olan qardaş Türkiyə belə mövcud anlaşmalara görə, Azərbaycana istəsə belə yardım edə bilməz. Buna görə də mümkün qədər müstəqil siyasət yeritməli və ilk öncə Türkiyə ilə, sonra isə Pakistanla hərbi sazişlər imzalanmalıdır.

Azərbaycanın bölgədəki və dünyadakı üzləşdiyi siyasi vəziyyət birbaşa daxili vəziyyətə də təsir göstərir. Daha güclü olmaq və cəmiyyəti daha yaxşı idarə edə bilmək üçün mütləq siyasi və köklü islahatlara başlamaq lazımdır. Müzakirə iştirakçıları o qənaəti paylaşırlar ki, son 25 ildə milli gücü formalaşdırmaq yox, milli gücü dağıtmaq prosesi gedib və çıxış yolu kimi təklif olundu ki, hakimiyyət maraqlı olmalıdır ki, müxalifətlə mahiyyəti üzrə dialoqa getsin. Bunun üçün bütün siyasi məhbuslar qed-şərtsiz azad olunmalı, xaricdə mühacirət həyatı yaşayan bütün vətəndaşların Azərbaycana yolu açılmalıdır. Siyasi məhbusları həbsdə saxlamağın, İlqar Məmmədovu və digərlərini bu qədər uzun müddət cəmiyyətdən təcrid etməyin nə mənası var?

İsrarla vurğulandı ki, Azərbaycan müxalifəti də öz potensialını artırmaq üçün öz daxilində dialoqa başlamalıdır. İqtidarın olduğu kimi, Azərbaycan müxalifətinin də öz 5-ci kolonu var və həm iqtidar, həm də müxalifət mahiyyətcə bir-birindən fərqli olan bu “5-ci kolon”lardan təmizlənməlidir. Cəmiyyət bilməlidir ki, dünyada və regionda nə baş verir və bu islahatl

ar aparılmasa, Azərbaycanı çox böyük təhlükələr gözləyir.

Deputat Fazil Mustafanın sonda dedikləri isə çox ibrətamiz səsləndi: “İstənilən gözlənilməz dalğa dövləti apara bilər.”

Bəli, məhz dövlətin başqa bir yerə getməməsi və aparılmaması üçün də, Azərbaycanda ciddi islahatların başlanmalı olduğu xüsusi bildirildi.

Beləcə, “Strateq baxışı”nın 4-cü buraxılışını – çox maraqlı və zəngin məlumatlarla dolu olan verilişimizi strateq.az olaraq təqdim edirik.

Əvəz Zeynallı

“Strateq baxışı”

“Strateq baxışı”ndan yadda qalan fotolar:

Paylaş:

Oxumağa davam edin

723 dəfə oxunub

MANŞET / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Strateq baxışı”nda dartışma: “Asiya Dövlətləri Birliyi – mümkündürmü?”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 11 May 2018

“Strateq.az” saytının layihəsi olaraq “Strateq baxışı” proqramının budəfəki mövzusu: “Asiya Dövlətləri Birliyi – mümkündürmü?” idi. Müzakirə keçmiş Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin birinci müavini, Azad Demokratlar Partiyasının sədri Sülhəddin Əkbərin bir müddət əvvəl ictimaiyyətə təqdim etdiyi “İslam dünyasını yeni geopolitik gücə çevirmənin əsas yolu: Asiya Birliyini yaratmaq üçün nələri etməli?” analitik məqaləsi əsas götürərək təşkil olunmuşdu. Müzakirədə “Strateq baxışı”nın daimi ekspertlər qrupu – Sülhəddin Əkbər, keçmiş baş nazir Pənah Hüseyn, “Qlobal İnteqrasiya və Dialoq Mərkəzi”nin prezidenti Yasəmən Qaraqoyunlu və qonağımız, Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə iştirak edirdi. Müzakirə olduqca canlı keçdi və tərəflər arasında ciddi fikir müxtəlifliyinin olduğu meydana çıxdı. O qədər ki, İqbal Ağazadə “Avropa Birliyi bir xristian klubu deyil, Asiya Birliyi ideyası mümkün deyil” fikrini müdafiə edərkən, digər ekspertlər Asiya Birliyinin və müsəlmanların yeni bir güc ola biləcəyi yolunda düşüncə bildirdilər. Sülhəddin Əkbər isə tam tərsini söylədi: “Avropa Birliyi bir xristian klubudur!”

Bir saat 30 dəqiqəlik toplantı kəskin fikir ayrılıqları ilə müşayiət olunsa da, maraqlı oldu və ən azından, geniş fikir dartışması alındı. Asiya Dövlətləri Birliyi mümkündürmü, müsəlmanlar yenidən bir araya gəlib qlobal miqyasda güc ola bilərmi, ABŞ-ın, Avropa Birliyinin qarşısına yeni formada bir dünya gücü çıxarmaq mümkündürmü sualarına aydınlıq gətirmək üçün “Strateq baxışı”nın 3-cü verilişini başa vurduq.

Qeyd edək ki, müzakirə Sülhəddin Əkbərin yuxarıda bəhs etdiyimiz məqaləsinin əsasında baş tutdu və biz həmin yazının linkini oxuculara bir daha xatırladırıq: http://strateq.az/manshet/235896/islam-dunyasini-yeni-geopolitik-guc%C9%99-cevirm%C9%99nin-%C9%99sas-yolu.html (İSLAM DÜNYASINI YENİ GEOPOLİTİK GÜCƏ ÇEVİRMƏNİN ƏSAS YOLU:Asiya Birliyini yaratmaq üçün nələri etməli? – ARAŞDIRMA)

Müzakirəni strateq.az olaraq tamaşaçıların diqqətinə təqdim edirik:

Müzakirədə yadda qalan fotolar:

Strateq.az

Paylaş:

Oxumağa davam edin

1.8K dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Vüsalə Mahirqızı dedi ki, Əvəz Zeynallını qıyma-qıyma doğrasalar…”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 19 Aprel 2018

Sərdar Əlibəyli Mətbuat Şurasının “qara siyahı” bataqlığını ifşa etdi…

Son günlər sosial şəbəkələrdə sakit, həzin və belə demək olarsa gizli bir mətbu savaş gedir. Bu, hələlik heç kimin diqqət etmədiyi, amma bu tempdə davam edərsə, bir azdan sonra hamının diqqət kəsiləcəyi Sərdar Əlibəyli ilə gənc yazar Kəramət Böyükçöl arasında gedən savaşdır. Haradasa Kəramətin yazdığı hər statusa yazı həsr edən Sərdar Əlibəyli bu statusları sifarişlə yazılan və təxribat kimi cəmiyyətə xüsusi missiya ilə buraxılan yazılar hesab edir. Kəramət Böyükçöl ona cavab verməyib hələ ki, amma onun da bir gün olacağı qaçılmazdır. Söz adamlarının arasında belə şeylər olmur, yazılana bir gün cavab veriləcək, bu, söz savaşının yazılmamış qanunlarındandır. Əslində, bu savaşın xırda bir detalından bu yazını yazanda artıq xəbər də tutdum. Belə ki, Kəramət Böyükçöl Sərdar Əlibəylini facebookda bloklayıb. Deməli, səbir kasası daşır.

Təbii ki, sözüm bunda deyil. Sözüm bu müsahibənin ərsəyə gəlməsindəki səbəbdədir. Bu mətbu savaşın gələcəyini gördüyümüz üçün onu böyümədən söndürmək istədik. Kəramətlə Sərdarı “Sözüm var” layihəsində debata çağırmaq istədik və çağırdıq. Tərəflərin hər ikisi sağ olsunlar, məmnuniyyətlə razılıq verdilər. Müsahibə-debatı təyin etdik və görüş günü Kəramət Böyükçölün debata gəlmədiyini gördük. Bütün əlaqə cəhdlərimiz alınmadı. Sonradan xəbər tutacaqdıq ki, mərhum yazar həmkarımız Mövlud Mövludun xatirəsini anmaq üçün uzun yol qət edən – Bakı-Qazax-Bakı – Kəramət sadəcə çox yorulduğu üçün unudub və debata gələ bilməyib. Olsun, bunu özümüzə dərd etmədik və gəlmişkən Sərdar Əlibəylini söhbətə çəkdik.

Bu zəruri xatırlatmanı ona görə verməyi özümə borc bildim ki, Sərdar Əlibəyli ilə tək söhbət etsəydik, ya da planlaşdırsaydıq, bəlkə də bir az fərqli alınacaqdı. Bu söhbət iki nəfərlə – Kəramət Böyükçöllə debat şəklində düşünüldüyü və ona hazırlaşıldığı üçün bəlkə bir az naqolay alınıb. Açığı, mən belə durumlarla çox nadir qarşılaşıram və ona görədir ki, çox diqqətli Oxucu-tamaşaçı elə ilk baxışdan gərgin və bir az da əsəbi olduğumuzu müşahidə edəcək. Bir neçə dəqiqə sonra hər şey qaydasına düşür təbii ki, amma olmasa daha yaxşı alına bilərdi. Bunun fərqindəyik…

Sərdar Əlibəyli özünəməxsus mətbu baxışı ilə maraqlı analizlər verir və mətbuatımızın bugünkü durumunu təsvir edir. Onun Mətbuat Şurasında görüşləri və şahidi olduğu söhbətlər isə həqiqətən maraqlıdır. Bu, Mətbuat Şurasının “qara siyahı” adlı bataqlığının həm də bir ifşasıdır – belə də demək olar.

Sözü uzatmadan Sərdar Əlibəyli ilə “Sözüm var”da söhbətimizi oxucu-tamaşaçıların diqqətinə təqdim edirəm.

Əvəz Zeynallı

“Sözüm var”

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

1.5K dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Yeni layihə: “Strateq baxışı” – Yeni Dünya Düzənində Azərbaycan Məsələsi-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 9 Mart 2018

Pənah Hüseyn: “Fırtınalı bir okeandayıq və təəssüf ki, sükan da bizim əlimizdə deyil”

Yasəmən Qaraqoyunlu: “Müxalifət və iqtidar projelərindən asılı olmayaraq, Azərbaycanın maraqlarına nə uyğundursa mən onu dəstəkləyirəm – Azərbaycan bir Qafqaz yox, Orta Şərq dövlətidir”

Sülhəddin Əkbər: “Yeni dünya nizamının yaranması üçün 3-cü dünya müharibəsinə ehtiyac var …və biz bu oyunda oyunçu olmalıyıq”

Strateq.az saytı olaraq yeni layihəyə start veririk. Bu aydan etibarən ayda bir dəfə olmaqla “Strateq baxışı” adı ilə geostrateji, geopolitoloji məsələləri masaya yatıracaq və müzakirəyə çıxaracağıq. İndiki Azərbaycan mətbuatında bizcə buna ciddən və həqiqətən ehtiyac var. Azərbaycanı əhatə edən bölgənin, bölgəni əhatə edən qitənin və dünyanın problemləri, gərginləşən siyasi-iqtisadi münasibətlər ölkələr üçün – xüsusilə Azərbaycan üçün ən azı daxili siyasət qədər önəmlidir. Əsasən, daxili siyasət və onun problemləri ilə məşğul ikən, xarici siyasəti, dərin dünya məsələlərini sanki unutmuşuq. “Strateq baxışı”nda bunları masaya yatıracağıq.

Təkqütblüdürmü dünya? Yoxsa mümkün olmadı bu? Bəs çoxqütblüdürmü, eləmi olacaq dünya? Ziddiyyətlərlə dolu olan dünyamızda Azərbaycanın yeri və mövqeyi necə olacaq? Necə olmalıdır? Bunun üçün nələr edilməlidir? Azərbaycan-Rusiya, Azərbaycan-Türkiyə, Azərbaycan-İran, Azərbaycan-Gürcüstan, Azərbaycan-Ermənistan, Azərbaycan-Avropa, Azərbaycan-Amerika münasibətləri necə idi, necədir və necə olmalıdır? Azərbaycanın Türk və İslam Dünyasında yeri haradadır və harada olmalıdır? Gündən-günə ziddiyyətləri dərinləşən dünyada yolumuzu necə müəyyənləşdirəcəyik? Hara gedirik və hara getməliyik? Avrointeqrasiyamı, yoxsa özünəməxsus lokal inkişafmı? Nə etməliyik?

Bu və ya digər məsələlərə “Strateq baxışı”nda aydınlıq gətirməyə çalışacağıq. Təbii ki, qlobal miqyasda problemlər bu qədər az da deyil. Çoxdur. Və biz çalışıb mütəmadi bu problemlərin izahını verəcək, müzakirə edəcəyik.

Proqramın daimi qonaqları keçmiş Milli Təhlükəsizlik nazirinin 1-ci müavini, Azad Demokratlar Partiyasının sədri Sülhəddin Əkbər, AXC-Müsavat hökumətinin Dövlət Katibi və Baş naziri, Azərbayan Xalq Partiyasının sədri Pənah Hüseyn və “Qlobal İnteqrasiya və Dialoq Mərkəzi”nin prezidenti Yasəmən Qaraqoyunludur. Amma biz mövzuya uyğun olaraq istənilən sahənin ən təcrübəli mütəxəssisini də verilişimizə dəvət etməyi planlaşdırırıq. Elə də olacaq. Burada həm də Oxucularımızın üzərinə iş düşür. Onlar da bizə yardımçı olmalıdır və ümid edirik ki, olacaqlar. Onlar həm də bizim istiqamətimizi müəyyənləşdirəcəklər.

Beləliklə, Yeni Dünya Düzənində Azərbaycanın yeri mövzusunda ilk masamızı sizə təqdim edirik, əziz Oxucular. Qiyməti və dəyəri Siz verəcəksiniz…

Strateq.az

“Strateq baxışı”ndan fotolarda qalanlar:

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

640 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Sözüm var”da Mübariz Məsimoğlu danışır(II sonuncu hissə)-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 6 Mart 2018

Mübariz Məsimoğlu ilə ədəbiyyat söhbəti: “Bizim elitamız bizim dilimizi bilmir”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/sozum-varda-mubariz-m%C9%99simoglu-%C9%99d%C9%99biyyatdan-danisiri-hiss%C9%99-video/ (“Sözüm var”da Mübariz Məsimoğlu ədəbiyyatdan danışır(I hissə)-VİDEO)

I sonuncu hissə:

“Sözüm var”-ın budəfəki qonağı şair-yazıçı-publisist Mübariz Məsimoğludur. Mübariz Məsimoğlu ilə zaman-zaman ədəbiyyat üzərinə söhbətlərimiz olub. Hətta uzaq keçmişdə baş redaktoru olduğum bir qəzetdə bir layihə də planlaşdırmışdıq. Amma 10 yazı olmalı olan o layihənin cəmi 1 yazısının dərc olunmasından sonra aləm bir-birinə dəydi. Yəni davam edə bilmədik. İndi Mübariz bəylə yenə ədəbiyyat üzərinə söhbət edirik. “Sözüm var”-ın 2-ci qonağı kimi Azərbaycanda ədəbi tənqid, böyük ədəbiyyat, ədəbiyyat tarixi, gündəmdə olan yazıçılar və qurumlar haqqında maraqlı söhbət alındı. Mübariz Məsimoğlu yazıçı, şair olmaqla bərabər, həm də vətəndaş mövqeyi olan bir publisist, qələm əhli, jurnalistdir. Onunla hər sahədə danışmaq olar və bu söhbət çox maraqla qarşılanar.

Düz deyir Məsimoğlu: “Ədəbiyyat da siyasətin başqa bir üzü olub” hər zaman. İndi də elədir. Hətta bəzən ədəbiyyat siyasətdən daha idbar ola bilir. Zatən hərgünkü yaşamımızda da bunun şahidi ola bilirik. “Böyük tənqid böyük ədəbiyyat olan yerdə olur, bizdə bu, yoxdur” tezisi də gündəlik qarşımıza çıxan hadisələrdəndir. Bizdə tənqid etmək üçün şəxsi münasibətlərdən çıxış olunur və tənqiddə qərəz olur. Bu da siyasətdə monopoliyanın ədəbiyyata inikas etməsidir. İndi ən yuxarıları tənqid etmək üçün ən aşağıları belə tənqid etmək mümkün olmur və bu, ədəbiyyatdakı monopoliyanın təsirindəndir.

“Sözüm var”da Mübariz Məsimoğlu ilə bu maraqlı müsahibəni dinləyin və ədəbiyyatımızın dünəni, bu günü və sabahı haqda düşünün. Biz haralarda idik, haralara gəldik?!

Əvəz Zeynallı

“Sözüm var”

SON

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

651 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Sözüm var”da Mübariz Məsimoğlu ədəbiyyatdan danışır(I hissə)-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 4 Mart 2018

Mübariz Məsimoğlu ilə ədəbiyyat söhbəti: “Ədəbiyyat da monopoliyadadır!”

I hissə

Mübariz Məsimoğlu ədəbiyyatın problemlərindən danışır – bizdə böyük ədəbiyyat varmı?!

“Sözüm var”da Mübariz Məsimoğlu ilə bu maraqlı müsahibəni dinləyin və ədəbiyyatımızın dünəni, bu günü və sabahı haqda düşünün. Biz haralarda idik, haralara gəldik?!

Əvəz Zeynallı

“Sözüm var”

I hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

478 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Azadlıq salnaməsi”ndə Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debatı (IV sonuncu hissə)-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 1 Mart 2018

Qalmaqallı debat: “Vəzirov mənə 20 deputat yeri verirdi”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/azadliq-salnam%C9%99sind%C9%99-p%C9%99nah-huseynl%C9%99-nem%C9%99t-p%C9%99nahli-debati-i-hiss%C9%99-video/ (“Azadlıq salnaməsi”ndə Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debatı (I hissə)-VİDEO)

II hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/azadliq-salnam%C9%99sind%C9%99-p%C9%99nah-huseyn-nem%C9%99t-p%C9%99nahli-debati-ii-hiss%C9%99-video/ (“Azadlıq salnaməsi”ndə Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debatı (II hissə)-VİDEO)

III hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/azadliq-salnam%C9%99sind%C9%99-p%C9%99nah-huseyn-nem%C9%99t-p%C9%99nahli-debati-iii-hiss%C9%99-video/ (“Azadlıq salnaməsi”ndə Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debatı (III hissə)-VİDEO)

Nemət Pənahlı: “Vəzirovla razılaşmışdılar ki, deputat seçilsinlər, 20 nəfər də mənə yer verirdilər”

Pənah Hüseyn: “Razılaşmanı bu edib, danışığa bu gedib ki, özü deyir”

Bu dəfə “Azadlıq salnaməsi”ndə debatdır. Əslində, uzun zamandır debat şəklində verilişlər etmək istəsək də, texniki imkanlar ona elə də müsaid deyildi. Amma hadisələr elə istiqamətdə cərəyan etdi ki, Azərbaycan tarixinin önəmli bir mərhələsi ilə bağlı debat etməli olduq.

Bu ilin yanvarın 6-da Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin sədri İsa Qəmbər qəfildən memuar xarakterli bir yazı yazdı və bu yazı 1990-cı ilin yanvarın 6-7-də keçirilən AXC-nin konfransına həsr olundu. Elə hər şey də bundan sonra başladı. Mətbuat o zamanın materiallarını paylaşmağa, yaşayan şahidlər gördüklərini, xatırladıqlarını yazmağa, danışmağa başladılar. Təbii ki, bizim debat məsələsi də elə bu dartışmaların nəticəsində meydana çıxdı.

Zamanın iki önəmli qrupu var – AXC daxilində “radikal” və “liberal” adlanan qruplar. Bu qrupların bu günə qədər uzanan təsirləri olub. Eyni komandalar arasında kəskin qarşıdurma günümüzə qədər gəlib. Bir tərəfdə İsa Qəmbər və onun komandası, digər tərəfdə Nemət Pənahlı-Rahim Qazıyev-Etibar Məmmədov. Zaman-zaman qruplarda ayrılmalar və fərqli istiqamətlər müşahidə olunsa da, adı çəkilmədən elə həmin qruplarda təmsil olunan adamların qovğaları başını alıb gedir. İndi də elə oldu.

Maraqlıdır ki, İsa Qəmbər seçki ili başlar-başlamaz – hələ ilin əvvəlində bu müzakirəni başlatmaqla əslində, anlaşılmazlıq kimi qəbul olunacaq bir addım atmışdı. Adətən, prezidentliyə namizəd olan kəs cəmiyyətin bütün kəsimlərinin səsinə iddia etməlidir. Hələ İsa Qəmbər çapında bir siyasətçi hər kəsi qucaqlamalı, hamının maraqlarını özündə birləşdirməyə çalışmalı, ayrım etmədən hamıya müraciət etməli ikən, qəfildən “radikal”-“liberal” qarşıdurmasını 1990-cı ildən düz 2018-ci ilə qədər daşımağa nail olmuşdu. Təbii ki, bundan da hər kəs istifadə etdi, hamı yazdı, arxivlər açıldı, sandıqların qapaqları aralandı.

Pənah Hüseynlə Nemət Pənahlının debat məsələsi də bu günlərdə meydana çıxdı. Sağ olsunlar, təklifimizi geri çevirmədilər. Bu, həm də bir ilk oldu. Nədən ki, “liberal”lar heç bir zaman “radikal”larla debata gəlmirlər. Doğrudur, illər bundan əvvəl “Xural” qəzetində Pənah Hüseynlə Rahim Qazıyevin 9 saatlıq bir debatı olmuşdu, amma o ənənə də sanki indi unudulub kimi. Mən dəfələrlə buna təşəbbüs etmişəm, amma alınmayıb. Hərə bir şeyi bəhanə edir, Etibar Məmmədov ümumiyyətlə, danışmır, Arif Hacılı Rahim Qazıyev harada varsa onların heç birinin orada olmadığını, olmayacağını bildirir və s. Amma və lakin indi alındı…

Pənah Hüseyn İsa Qəmbərin – böyük götürəndə Əbülfəz Elçibəyin komandasının ən kilid adamlarından biridir. Hamıdan çox şey bilir, arxivləri var, danışdıqları əsaslıdır. Nemət Pənahlı da zamanında mövcud olan, amma sonradan dağılan “radikal” qrupun ən önəmli simalarından biridir. Hətta birincisi də demək olar. Zamanında böyük bir hərəkatın başında olub, milyonlarla adam sözü ilə oturub-durub.

Debata da bu adamlar razılaşdılar. Nə Müsavat, nə də AXCP-nin başında olanlar bu gün o qədər maraqlı deyillər belə debatların təşkilinə. İrəli sürdükləri müxtəlif arqumentlər var. Amma bəri başdan qeyd edim ki, bu tip debatlar çox lazımlı və vacibdir. Biz tarixin şahidlərinə verəcəyimiz sualları verməli, eninə-boyuna cavablar almalıyıq. Onlar olmayanda bu tarixi yazmaq çox gec və çətin olacaq.

Nemət Pənahlı ilə Pənah Hüseynin debatı maraqlı və gərgin keçdi. Bu adamlar son 25 ildir üz-üzə oturub o tarixin məsələlərini müzakirə etməyiblər. İndi bir neçə saatlıq görüşdə bunun alınması mümkün deyildi. Mən yalnız İsa Qəmbərin müzakirə açdığı məsələdən – AXC-nin 1990-cı ilin yanvar Konfransından danışmaq təklifi etmişdim və elə də qəbul edilmişdi. Amma hərəkatın ən danışan və məlumatlı adamları debata çıxınca, bir müddət mövzuya hakim ola bilmədik. 4 saat yarımdan çox debat getdi, mən mövzuyu toparlayıb nəzərdə tutduğumuz məqamın üzərinə gələnə qədər saatlar ötdü… O qədər dağınıqlıq və pərakəndəlik oldu ki, bir ara yayını yarımçıq saxlamaq istədim. Alınmırdı. Və etiraf edim ki, çoxsaylı debat və müsahibə tariximin belə çətin və gərgin keçəni olmamışdı. Yalnız indi canlı yayımın çox fəsadlara yol açacağını və bizim hələ ona hazır olmadığımızı deyənlərlə razılaşmalı oldum öz içimdə. Bu debat canlı yayında olsaydı, mövzu beləcə canlı yayında müzakirə olunsaydı, mən güman ki, 1 saat, ya da 1 saat yarımdan sonra yayını dayandırmalı olacaqdım. Amma bütün çətinliklərinə baxmayaraq, alındı və indi yayına hazırlayarkən maraqlı bir debatın baş tutduğunu gördüm. Yəqin hələ öyrənməyə zamanımız var və ya olacaq.

İsa Qəmbərin xəstələndiyi zamana təsadüf etdi bu debat. Elə müsahibə götürən günü, debat gedərkən də həyəcanlı xəbərlər gəlirdi. Həm Nemət Pənahlı, həm də Pənah Hüseyn çox gərgin və narahat idilər. Bu, həm də İsa Qəmbər haqqında daha sərt danışmağın qarşısını aldı bir növ. Hətta bir gün əvvəl həm Nemət Pənahlı, həm də Pənah Hüseyn debatı saxlamaq təklifi vermiş, təxirə salmağa hazır olduqlarını bildirmişdilər. Çox müsbət haldır ki, siyasətçilərimiz bir-birilərinə qarşı kritik məqamlarda mədəni və hörmətli davranmaq ənənəsini hələ tərk etməyiblər. Debatdan sonra Pənah Hüseynlə mən İsa Qəmbəri xəstəxanada ziyarət də etdik, həkimi ilə danışdıq və durumun normal olduğu məlum oldu. Maraqlıdır ki, Nemət Pənahlı da İsa Qəmbəri ziyarət etmək istəyirdi. Pənah Hüseynin gözləri dolan halda İsa Qəmbərə qurban dediyi halını da o zaman gördüm. Ağır zamanları olmasın, amma çox şəfqətli idilər bir-birilərinə qarşı. Deməli, hələ hər şey itirilməyib…

Debatın əslində, bu qədər gecikməsinin də səbəblərindən biri İsa Qəmbərin səhhətindəki problemlər oldu. Çəkilişdən sonra qərarlaşdırdıq ki, İsa Qəmbər tam sağalana qədər yayına verməyək debatı. Şükür, artıq İsa Qəmbərin sapsağlam olduğu, hətta ciddi-cəhdlə prezidentlik marafonunda iştirak etmək istədiyi haqda xəbərlər gəlincə, tərəflərlə də danışdım və qərarlaşdırdıq ki, debatı yayınlayaq. Və yayınlayırıq…

Mövzular o qədər çoxdur ki… Zaman-zaman hərə öz fikrini açıqlayıb. Amma qarşı-qarşıya olanda həqiqət daha tez və operativ ortaya çıxır. O baxımdan, Pənah bəylə Nemət bəyin debatın sonunda gəldikləri qərarlar oldu ki, bəzi məsələlər haqqında müzakirələr davam etsin. Məsələn, AXC-nin yaradılması, 1993-cü ilin iyun hadisələri və başqa məsələlər var, qərarlaşdırdıq ki, debat bu mövzularda da davam etsin. Güman ki, tərəflər razılaşmalarını pozmasalar, kənar təsirlər onları dediklərindən caydırmasa, müzakirələr – debatlar davam edəcək. Təbii ki, adları çəkilən hər kəsin, istəyənlərin hamısının düşüncələrini deməyə imkanları və hüquqları var. Yəni biz debatı və tərəflərin sayını uzada və genişləndirə bilərik.

Hələliksə, Meydan hərəkatının qəhrəmanlarından biri Nemət Pənahlı və AXC-Müsavat hökumətinin dövlət katibi və baş naziri Pənah Hüseynin 30 il əvvəlki tarixin müzakirəsinə dair debatlarının II hissəsinin yayınlayırıq. Qiymət sizinkidir…

Əvəz Zeynallı

“Azadlıq salnaməsi”

SON

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

477 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Azadlıq salnaməsi”ndə Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debatı (III hissə)-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 27 Fevral 2018

Tarixi debat: “Xalq Cəbhəsində çevriliş etmək istəyirdilər”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

II hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

III hissə

Arif Hacılının qardaşı erməni raykom katibi Nersesyanın talimatçısı olaraq mitinqlərin dağıdılmasında iştirak edib

Nemət Pənahlı: “Aşıq Ələsgər deyir ki…”

Pənah Hüseyn: “Aşıqsan da…”

Əvəz Zeynallı

“Azadlıq salnaməsi”

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

472 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Azadlıq salnaməsi”ndə Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debatı (II hissə)-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 25 Fevral 2018

Gərgin debat: “Rus KQB-si mənim arxamda Heydər Əliyevi axtarırdı”

Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debata çıxdı: İllər əvvəlin “radikal”-“liberal” qarşıdurması yenidən siyasətin gündəmində…

Pənah Hüseyn: “Milli Müdafiə Şurasını QRU-BKİ (Baş Kəşfiyyat İdarəsi) yaradıb”

Nemət Pənahlı: “Milli Müdafiə Şurasını mən yaratmışam”

Əvəz Zeynallı

“Azadlıq salnaməsi”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

II hissə

Nemət Pənahlı-Pənah Hüseyn debatının II hissəsinin çarpıcı mqamlarının xülasəsi:

Nemət Pənahlı

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi milli olmadı. Mən, Siyamək, Məhəmməd Hatəmi həbs olunduq. Nəyə görə – SSRİ-yə qarşı çıxdığımıza görə. Azərbaycanın müstəqilliyini səsləndirdiyimizə görə.

İsa Qəmbər kim idi ki, həbs olunsun. İmperiya müstəqillik uğrunda mübarizə aparan adamı həbs edir, bilmir ki, kimi həbs etmək lazımdır?

Pənah Hüseyn

Mənim həyatımda ən məyus olduğum anlar olub. Onlardan biri də Nemət Pənahlının ifadələrini oxuyandan sonra olub. Nemət həqiqətən insanları hyəcanlandırıcı çıxışlar edib. Hətta mənə də həyəcan verib.

Nemət Pənahlı son illərdəki fəaliyyəti ilə bizi məcbur edir ki, bəzi məsələlərə yekun vuraq. Nemət Pənahlı həbs olunandan sonra bir çox çıxışlarından imtina edib. O, istintaqa deyib: “Hərəkatı mən milli azadlıq hərəkatı adlandırırdım, çünki xalq artıq respublikada olan çatışmazlıqlar, sosial ədalətsizliklər haqqında açıq-aşkar danışır və öz qanuni hüquqlarının bərpa olunmasını tələb edirdi.” Yəni milli azadlıq hərəkatını SSRİ-nin tərkibindən ayrılmaq, Azərbaycanın tam müstəqil dövlət olması yox, bu mənada başa düşürmüş.

Neməti hər zaman müdafiə etmişəm ki, o, Meydan hərəkatının qəhrəmanıdır, orada insanların cəsarət edib səsləndirmədiyi fikirlər səsləndirib, bu çıxış və fikirləri ilə bütün ölkəyə təsir göstərib. Onun haqqındakı şayiə və dedi-qoduları böhtan və iftira hesab etmişəm.

Nemət Pənahlı

Hamısına aydınlıq gətirəcəm, sən oxu…

Pənah Hüseyn

Hələ 1988-ci ilin fevral ayının 26-dan söhbət gedir. Nemət Pənahlı deyir: “Mən Nərimanov rayon partiya komitəsinin katibi Rafael Allahverdiyevlə partkom otağında, onun təklifi ilə təkbətək danışıq apardım və qərara gəldik ki, həftədə bir dəfə görüşüb bu cür ürəkdən söhbət edək. Mən ona “Çənlibel” təşkilatından heç kəsi zavoda dəvət etməmək və onun zavoddakı iclaslarına mane olmaq barədə söz verdim.” – Rafael Allahverdiyev kimdir, kimlərlə əlaqə saxlayıb, o haqda hələ demirəm. Partiya komitəsinin katibi ilə Nemət Pənahlının nə işi ola bilərdi?! Hələ bu nədir ki?

Nemət davam edir: “1988-ci ilin iyul-oktyabr aylarında mən və hərəkatın digər liderlərinin respublika rəhbərliyi ilə görüşləri olmuşdur. Respublika rəhbərləri bizdən xahiş edirdilər ki, biz hazırkı vaxtda kütləvi mitinqlərin keçirilməsinin məqsədəuyğun olmadığını xalqa başa salaq. Respublika rəhbərliyi isə həlli vacib olan problemləri müzakirə etmək üçün müəssisə və təşkilatlardakı iclaslar üçün biz liderlərə hər cür imkanlar yaradacaqlarına söz vermişdilər. Bununla da biz xalqı qanunsuz mitinqlərdən çəkindirməli idik.” Sonra davam edir…

Nemət Pənahlı

Oxu… Oxu… Oxu…

Pənah Hüseyn

“30 sentyabr 1988-ci ildə, axşam Azərbaycan KP MK-nın katibi Telman Orucovla görüşdüm. Ona icazəsiz mitinqlərin qarşısını almağa 99 faiz söz verdim. Ancaq həm də izah etdim ki, tam zəmanət verə bilmərəm. Ona görə də mitinq başlanarsa, onu mütəşəkkil aparmağa kömək etməsini və mitinq iştirakçılarına güc tətbiq etməməyi xahiş etdim. Oktyabrın 11-də mən Azərbaycan KP MK-ya zəng vurub yoldaş Vəzirovla əlaqə saxladım və onun məni qəbul etməsini xahiş etdim. O, hazırda məşğul olduğunu və məni 2 gün sonra qəbul edəcəyini söylədi. Biz sonra Əyyam Musayevlə Vəzirovun qəbulunda olduq və Vəzirova Heydər Əliyevin adamı olmadığımı söylədim. Vəzirov mənə dedi ki, mən bütün bunları unutdum və bu cür sözlərə fikir vermirəm.”

Sözün doğrusu, mən bunları oxuyanda şok oldum. Allaha and olsun, balalarımızın canı, o cür məsələlər bizim ağlımıza da gəlməzdi. Yəni sən gedəsən o cür vəzifəli şəxslərlə belə söhbətlər aparasan, müqavilə bağlaya, öhdəliklər götürəsən. İndi gəlirəm Meydan hərəkatına. Təsəvvür edin ki, Nemət hamıya Leninçi milli siyasəti həyata keçirənlər damğası vurub. Nemət deyir: “Noyabrın 28-dəki çıxışımda mən bir sıra səhv bəyanatlara, çıxışlara, fikirlərə yol verdim. Bu, hər şeydən əvvəl mənim gərgin şəraitdə güclü şəkildə həyəcanlanmağımdan, bəzən öz hisslərimi idarə edə bilməməyimdən irəli gəlib. Həmçinin mən baş verən hadisəni düzgün qiymətləndirə bilməmişəm. Və qəlbən inanırdım ki, hakimiyyət orqanları sosial bərabərliyi müdafiə edən, milli mənafeyi qoruyan adamları aradan götürmək məqsədi daşıyır. Odur ki mən bütün bunları sosializm bayrağı altında aparılan imperialist, faşist siyasəti adlandırmışam və bunu ifşa etmək lazım gəldiyini bildirmişəm. Hələ vaxtıkən Lenin çar Rusiyasının şovinist siyasətini tənqid etmişdi. Mən xalqı əsl mənada Leninçi milli prinsipləri bərpa etməyə çağırırdım.”

Sonradan bütün ziyalıların çıxışlarını “Meydan” qəzetində çap edib, onları imperiya müstəntiqindən qorxmaqda ittiham edən Nemət Pənahlı sən demə, özü də o cür çıxışlar edibmiş…

Nemət Pənahlı

Meydan hərəkatından sonra açılan cinayət işi 36 cild olub və onun 3-cü cildi tamamən mənim izahatlarımdır. Bu cinayət işində 17 noyabrdan 28 noyabra qədər bütün danışıqlar həm video, həm də audio şəklində əksini tapıb. Tək mənim yox, istisnasız hamının çıxışı yazılıb KQB tərəfindən. Cinayət işində 2900 nəfərin “donos” və “dopros” şəklində ifadəsi var. O cümlədən İsa Qəmbərin həm özünün meydanda çıxışı var, həm atasının, həm özünün istintaqa ifadəsi var, həm atasının…

Pənah Hüseyn

Nə var ki?..

Nemət Pənahlı

Deyəcəm də, nə var, deyəcəm…

Pənah Hüseyn

De, hələ başqa şeylər də var…

Nemət Pənahlı

A kişi, nə var çıxar ey, belə əlində olan nə varsa çıxarmasan, namərdsən!

Pənah Hüseyn

Allahım, elə dediyini deyir…

Nemət Pənahlı

Pənah Hüseynin dediklərini və oxuduqlarını tamamilə təsdiq edirəm. “Əbədiyyət yolçusu” kitabımda mən onların hamısını yazmışam. Mənim istintaqda tərcüməçim olan İsmayıl Bağırov indi Mədət Quliyevin müavinidir.

Pənah Hüseyn

İfadə alanda maqnitofona yazmırdılar?

Nemət Pənahlı

Hamısını yazırdılar. Hər şey yazılırdı. Mümkün deyildi ki, yazılmaya. Həm yazılırdı, həm çəkilirdi.

Rus KQB-si mənim arxamda Heydər Əliyevi axtarırdı. Məni, Siyaməki, Məhəmməd Hatəmini və Meydanda pul yığanı tutmuşdular.

Pənah Hüseyn

Yeri gəlmişkən, Siyamək haqqında İsa bəyə yazdığın məktub yadındadır?

Nemət Pənahlı

Fikrimi dağıtma, qoy fikrimə davam edim. …Sonrakı dövrdə Ənvər Əliyev mənim izahatlarım əsasında həbs edilib. Görürsən, mən bunu da deyirəm. Mənə ittiham irəli sürəndə dedim ki, Sovet imperiyası mənim Vətənimin, millətimin, dinimin, Allahımın düşmənidir. Dedim, mən nifrət edirəm sizə, mən öz sözümü demişəm. İstəyirsiniz məni asın, istəyirsiniz öldürün, rədd olun. Bir həftə keçdi. Mən bu qənaətə gəldim ki, bunlar mənim arxamda Heydər Əliyev axtarır, mafiya axtarır. Və mən çox qəşəng bir taktiki gediş işlətdim. O səviyyəyə gətirdim ki, Sayuşkin qayıtdı ki, səndə Sovet imperiyasına bu qədər nifrət haradandır?

Sayuşkinlə razılaşdıq ki, mənim dediklərim olduğu kimi köçürüləcək. Əgər mənim dediklərim olduğu kimi yazılmasa, mən imza atmayacağam.

Xüsusi protokol tərtib olundu ki, mən izahatın Azərbaycan dili variantına qol çəkdiyim təqdirdə rus dilindəki variant keçərli olacaq, sənəd sayılacaq. Əgər Azərbaycan dilində imza atmasam, rus dilindəki ifadələrə atdığım imza keçərli sayılmayacaq.

Mən Azərbaycanda hamı ilə – Vəzirovu ilə, Həsənovu ilə, Telman Orucovu ilə görüşmüşəm…

Pənah Hüseyn

Sən onlarla niyə görüşürdün e… Nə söhbət edə bilərdiniz?

Nemət Pənahlı

Darıxma, Pənah bəy, danışacam. Onların hamısını mən özüm danışacaqdım…

Mən Sayuşkin haqqında kitabımda çox yazmışam. Onun haqqında yazılarımı oxuyanlar deyirlər ki, sən onu çox fetişləşdiribsən.

Pənah Hüseyn

Nemət, özün deyirsən, məcbur edirsən, danışım. O Sayuşkin mütəxəssis olub. Psixoloji təzyiq edib, bunu kodlaşdırıb əməlli-başlı. Onlar elə-belə adamlar olmayıblar axı. Xüsusi psixoloqlar var, birdəfəlik zombiləşdirirlər adamı, vəssalam.

Nemət Pənahlı

Mən həyatımda o səviyyədə insan görməmişəm. Ədəbiyyatdan danışdım ədəbiyyatdan danışdı, tarixdən danışdım tarixdən danışdı, fəlsəfədən danışdım fəlsəfədən danışdı. Sonunda biz sufizmdən danışdıq. Təsəvvür elə ki, bu adam Nəsimini, Fizulini oxuyub gəlirdi. Mən ondan çox razı olmuşam.

7-8 ay hər gün səhərdən gecə saat 22.00-23.00-a kimi danışmışıq.

Sayuşkin mənə dedi ki, mən bir aylıq dindirmədən sonra Moskvaya rəsmi məruzə elədim ki, adam özüdür, biz səhv eləmişik. Mənim arxamda mafiya axtarırdılar…

Mən ya 15 il həbs etməli, ya da güllələməli idilər.

Pənah Hüseyn

Sayuşkin çox təhlükəli adam olub, çox təhlükəli…

Nemət Pənahlı

Sayuşkinə araşdırdıqca ləzzət edirdi ki, mənim arxamda heç kim yoxdur. Mən həyatımı ona danışdıqca SSRİ-nin korrupsiya və rüşvət sistemini ifşa edirdim. Danışdıqca Sayuşkin mat qaldı. O, hiss edəndən sonra ki, mənim arxamda mafiya yoxdur, dedi ki, mən Panaxovla Panaxov uğrunda mübarizə aparacam. Dedi, səni müdafiə edəcəyəm və məni müdafiə etməyə başladı.

Mən Meydanda Xalq Cəbhəsinin yaradılmasının əleyhinə çıxış eləmişəm.

Pənah Hüseyn

Sən Xalq Cəbhəsinin əleyhinə çıxış eləməmisən, sən Zərdüştgilin yaratdıqları Xalq Cəbhəsinin əleyhinə çıxış eləmisən.

Nemət Pənahlı

Sayuşkin bundan sonra mənə dedi ki, yaxşı, mən mafiyanın adamı deyiləmsə, o zaman Meydanda Xalq Cəbhəsinin yaradılmasının əleyhinə niyə çıxış eləmişəm?

Ona dedim ki, yaxşı, siz Xalq Cəbhəsinin lideri kimi görürsünüz? Dedi ki, real namizəd sənsən, amma cavansan.

Mənə 3 adamın namizədliyini deyib – Ziya Bünyadovun, Yusif Səmədoğlunun və Əbülfəz Əliyevin.

Sayuşkin mənim yazdıqlarımı mənim lehimə təhrif edib. Yəni məni qorumaq üçün mənim lehimə yazıb ki, mən belə demək istəməmişəm. Ona görə də mən istintaqdakı ifadələrimə imza atmamışam.

Pənah Hüseyn

Mən yenə xatırladıram ki, o danışıqların audio və video yazıları var, burada deməklə deyil.

Nemət Pənahlı

Pənah bəy, mənim üçün bu gün dünyada o kasetlərdən böyük xəzinə yoxdur. Səndə varsa, ver yayaq.

Pənah Hüseyn

Burada nə təhrif ola bilər? Sizin Rafael Allahverdiyevlə görüşünüzü Sayuşkin haradan bilə bilərdi?

Nemət Pənahlı

Mən demişəm.

Pənah Hüseyn

İndi onu deyirəm, de görək, niyə görüşürdün?

Nemət Pənahlı

Deyirəm da. Mən 1988-ci ildən başlamamışam ki. Mən 1985-ci ildə zavodda tətil keçirmişəm. Rafael Allahverdiyev də o zamandan raykom idi.

Pənah Hüseyn

Telman Orucova demisən ki, mən sənə söz verirəm, 99 faiz mitinq olmayacaq?

Nemət Pənahlı

Yox!

Vəzirov vəzifəyə təyin olunan günün səhəri günü gəlib bizim zavoda. İndi siz Vəzirovdan soruşun ki, bu boyda ölkənin birinci katibi təyin olunandan sonra niyə bizim zavoda və məhz bizim sexə gəlib? Bizim sex inqilab mərkəzi idi. Sexdə Vəzirovu dirəmişdik divara. Orada Vəzirov Rafael Allahverdiyevə tapşırdı ki, Nemət Pənahovu, Qıvamini və mənim otaq yoldaşım Kamalı – adamlar ölməyiblər, sağdırlar – götürüb sabah gəlirsən mənim yanıma, Mərkəzi Komitəyə.

Mənim Vəzirovla görüşüm 1 dəfə olmayıb ki, 50 dəfə olub. Məni çağırırdılar da, bunları tanıyan kim idi ki?

Vəzirovla görüşdük və o adamları yola salandan sonra Vəzirovla kabinetində 2 saat təkbətək söhbət eləmişik.

Pənah Hüseyn

Birinci katib olduğunun 2-ci günü?

Nemət Pənahlı

2-ci günü, bəli.

Pənah Hüseyn

Sən o vaxt kim idin, ay Nemət?!

Nemət Pənahlı

Necə yəni, bütün zavod tanıyırdı, bütün “Çənlibel” tanıyırdı, onda məni tanımayan yox idi. Ondan sonra da Vəzirovla görüşlərimi birbəbir, günbəgün yazmışam.

Pənah Hüseyn

Mən də onu deyirəm də, sən anti-kommunist, anti-sovet, imperiya ilə döyüşən adam elə tıqq eləyən kimi Mərkəzi Komitədən səsin gəlirdi. Elə sonra Milli Müdafiə Şurasında da elə elədin də…

Milli Müdafiə Şurasını QRU-BKİ (Baş Kəşfiyyat İdarəsi) yaradıb. Bu, o demək deyil ki, bunu çağırıb deyiblər ki, Milli Müdafiə Şurasını yarat. Nemət Pənahlının heç özünün xəbəri olmadan düşüb oyunun içinə.

Nemət Pənahlı

Milli Müdafiə Şurasını mən yaratmışam.

Pənah Hüseyn

Deyirsiniz ki, Milli Müdafiə Şurasını siz yaratmısınız. Bax, bu fikir necə meydana gəldi sizdə? Bunu kimlə danışdınız? Kimdən razılıq aldınız? Axı Milli Müdafiə Şurası çox nəhəng bir proje idi? Bu, dərnək deyildi ki, gedib “Çənlibel” dərnəyi yaratdıq, ya da nəsə başqa bir şey? Bu, çox maraqlıdır və açığı, indiyə qədər də müəmmalı qalıb.

Bu haqda AXC-nin qərarı olub. Əvvəla, bu qərar Milli Müdafiə Şurası haqqında olmayıb, Hərbi Müdafiə Şurası haqqında olub.

Nemət Pənahlı

Bəs deyirdin Milli Müdafiə Şurasını QRU yaradıb? QRU-nun qurduğu təşkilat haqqında siz necə qərar verirdiniz?

Pənah Hüseyn

İndi deyəcəyəm, izah edəcəm, sonra da sizdən xahiş edəcəm ki, cavab verəsiniz…

II hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

715 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Azadlıq salnaməsi”ndə Pənah Hüseyn-Nemət Pənahlı debatı (I hissə)-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 23 Fevral 2018

İllər əvvəlin “radikal”-“liberal” qarşıdurması yenidən siyasətin gündəmində…

I hissə

Pənah Hüseynlə Nemət Pənahlının debat məsələsi də bu günlərdə meydana çıxdı. Sağ olsunlar, təklifimizi geri çevirmədilər. Bu, həm də bir ilk oldu. Nədən ki, “liberal”lar heç bir zaman “radikal”larla debata gəlmirlər. Doğrudur, illər bundan əvvəl “Xural” qəzetində Pənah Hüseynlə Rahim Qazıyevin 9 saatlıq bir debatı olmuşdu, amma o ənənə də sanki indi unudulub kimi. Mən dəfələrlə buna təşəbbüs etmişəm, amma alınmayıb. Hər bir şeyi bəhanə edir, Etibar Məmmədov ümumiyyətlə, danışmır, Arif Hacılı Rahim Qazıyev harada varsa onların heç birinin orada olmadığını bildirir və s. İndi alındı.

Pənah Hüseyn İsa Qəmbərin – böyük götürəndə Əbülfəz Elçibəyin komandasının ən kilid adamlarından biridir. Hamıdan çıx şey bilir, arxivləri var, danışdıqları əsaslıdır. Nemət Pənahlı da zamanında mövcud olan, amma sonradan dağılan “radikal” qrupun ən önəmli simalarından biridir. Hətta birincisi də demək olar. Zamanında böyük bir hərəkatın başında olub, milyonlarla adam sözü ilə oturub-durub.

Nemət Pənahlı ilə Pənah Hüseynin debatı maraqlı və gərgin keçdi. Bu adamlar son 25 ildir üz-üzə oturub o tarixin məsələlərini müzakirə etməyiblər. İndi bir neçə saatlıq görüşdə bunun alınması mümkün deyildi. Mən yalnız İsa Qəmbərin müzakirə açdığı məsələdən – AXC-nin 1990-cı ilin yanvar Konfransından danışmaq təklifi etmişdim və elə də qəbul edilmişdi. Amma hərəkatın ən danışan və məlumatlı adamları debata çıxınca mövzuya hakim ola bilmədik. 4 saat yarımdan çox debat getdi, mən mövzuyu toparlayıb nəzərdə tutduğumuz məqamın üzərinə gələnə qədər saatlar ötdü… O qədər dağınıqlıq və pərakəndəlik oldu ki, bir ara yayını yarımçıq saxlamaq istədim. Alınmırdı. Və etiraf edim ki, çoxsaylı debat və müsahibə tariximin belə çətin və gərgin keçəni olmamışdı. Yalnız indi canlı yayımın çox fəsadlara yol açacağını və bizim hələ ona hazır olmadığımızı deyənlərlə razılaşmalı oldum öz içimdə. Bu debat canlı yayında olsaydı, mövzu beləcə canlı yayında müzakirə olunsaydı, mən güman ki, 1 saat, ya da 1 saat yarımdan sonra yayını dayandırmalı olacaqdım. Amma bütün çətinliklərinə baxmayaraq, alındı və indi yayına hazırlayarkən maraqlı bir debatın baş tutduğunu gördüm. Yəqin hələ öyrənməyə zamanımız olacaq.

İsa Qəmbərin xəstələndiyi zamana təsadüf etdi bu debat. Elə müsahibə götürən günü, debat gedərkən də həyəcanlı xəbərlər gəlirdi. Həm Nemət Pənahlı, həm də Pənah Hüseyn çox gərgin və narahat idilər. Bu, həm də İsa Qəmbər haqqənda daha sərt danışmağın qarşısını aldı bir növ. Hətta bir gün əvvəl həm Nemət Pənahlı, həm də Pənah Hüseyn debatı saxlaya, təxirə salmağa hazır olduqlarını bildirmişdilər. Çox müsbət haldır ki, siyasətçilərimiz bir-birilərinə qarşı kritik məqamlarda mədəni və hörmətli davranmaq ənənəsini hələ tərk etməyiblər. Debatdan sonra Pənah Hüseynlə mən İsa Qəmbəri xəstəxanada ziyarət də etdik, həkimi ilə danışdıq və durumun normal olduğu məlum oldu. Maraqlıdır ki, Nemət Pənahlı da İsa Qəmbəri ziyarət etmək istəyirdi. Pənah Hüseynin gözləri dolan halda İsa Qəmbərə qurban dediyi halını da o zaman gördüm. Ağır zamanları olmasın, amma çox şəfqətli idilər bir-birilərinə qarşı. Deməli, hələ hər şey itirilməyib…

Hələliksə, Meydan hərəkatının qəhrəmanlarından biri Nemət Pənahlı və AXC-Müsavat hökumətinin dövlət katibi və baş naziri Pənah Hüseynin 30 il əvvəlki tarixin müzakirəsinə dair debatlarının I hissəsinin yayınlayırıq. Qiymət sizinkidir…

Əvəz Zeynallı

“Azadlıq salnaməsi”

Nemət Pənahlı-Pənah Hüseyn debatından yaddaqalan məqamlar:

I hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

783 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Fuad Əliyev (II sonuncu hissə): “Şəhidlik məktəbi yaratmalıyıq”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 11 Fevral 2018

Fuad Əliyev: “25 il ərzində işləməyə-işləməyə necə partiya saxlayırlar?”

Azərbaycan siyasətinin gənc nümayəndələrindən biridir Fuad Əliyev. “Qaynar Qazan”da zaman-zaman gənclərin də olmasını tələb edənlərin arzularına uyğun olaraq, bu dəfə onu dəvət etdik. Siyahımızda vardı təbii ki. Bir çox başqa gənc təmsilçilər kimi, bu dəfə onu “Qaynar Qazan”da dindirmək, danışdırmaq istədik. Məmnuniyyətlə vədələşdik.

Fuad Əliyev Azərbaycan siyasətinin ən sakit, qalmaqal sevməyən, bir az da fağır nümayəndələrindən biridir. Ən azından, kənardan görünən odur. Amma çalışqandır və bu, hər halından hiss olunur. Öz çapında layihələri, fəaliyyəti var və bunu diqqətlə baxanda görmək olur. Xüsusilə, qonşuları ilə müqayisədə bu, daha qabarıq diqqətə gəlir. Liberal Demokrat Partiyası İlyas İsmayılovun sədrlik etdiyi Ədalət Partiyası və deputat Fazil Mustafanın sədri olduğu Böyük Quruluş Partiyası ilə qonşudur. Neçə dəfə getmişəm, bu partiyaları hərəkətsiz görmüşəm. İlyas müəllimin partiyasında bir az hərəkət olsa da, Fazil Mustafanın partiyasının qapısı hər zaman bağlı olur. Amma ALDP-də hər zaman kimsə olur. Toplantılar keçirir, nəsə edirlər. Təbii ki, bütün bunlar müxalifət olmaq, millətin problemlərini həll etmək üçün yetərli deyil, amma neyləməli, siyasətimizin durumu və günü budur.

Fuad Əliyevlə “Qaynar Qazan”da müsahibə hər zamankı qovğalı vaxtımıza təsadüf elədi. Biz müsahibəni götürəndə Mehman Əliyevlə müsahibə hazırlanırdı. Mehman Əliyevlə müsahibədən sonra Fuad Əliyevin müsahibəsini yayınlamaq planımız vardı. “Qaynar Qazan”ın formatı ağırdır. Müsahibənin montajı, sonra yazıya köçürülməsi vaxtaparan və əziyyətlidir, ancaq planlaşdıranda normal ahəng tutmaq olur. Söhbət əsnasında məlum olmuşdu ki, sən demə, Fuad Əliyevin sədri olduğu Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyasının quruluş tarixi 19 il bundan əvvəl – yanvarın 30-dur. Biz də ona görə müsahibəni Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyasının ildönümündə yayınlamağı düşündük. Amma sən saydığını say, gör Baş Prokurorluq nə sayır.

Mehman Əliyevin müsahibəsinin dərsi və qoparılan ajiotaj başımızı elə qarışdırdı ki, müsahibə bu günlərə qədər gəldi. Arada Rəsul Quliyevin Emin Hüseynova verdiyi canlı yayın az qala yenə planımızı pozacaqdı ki, bu dəfə də növbədənkənar prezident seçkiləri məsələsi meydana çıxdı. Yəni Fuad Əliyevdən müsahibənin götürüldüyü 21 yanvar tarixində nə Rəsul Quliyevin Emin Hüseynova verdiyi anlaşılmaz və ziddiyyət dolu müsahibə, nə mənim Baş Prokurorluğa məqsədsiz və mənasız çağırılmağım, nə də növbədənkənar prezident seçkiləri məsələsi yox idi. Biz elə bilirdik ki, seçkilər oktyabrın 17-də keçiriləcək və düşünürdüm ki, o zamana qədər Fuad Əliyev prezidentliyə namizəd olacaqsa, “Mənim Prezidentim” layihəsində ondan bir müsahibə daha götürəcəyəm. Olmadı. Hadisələr elə cərəyan etdi ki, gündəm elə dəyişdi ki, boykot söhbətlərinin Azərbaycanı başına götürdüyü bu günlərdə heç Fuad Əliyevin namizədliyini verib-verməyəcəyini belə bilmirəm.

Onun zavod direktorunun oğlu olduğunu bilmirdim. Atası çox böyük zavodlarda işləyib. Mənə çox maraqlı gəldi, direktor oğlu o zaman necə yaşayıb? Axı biz indi Fuad Əliyevin atasının bir zamanlar direktoru olduğu zavodların indiki direktorlarının kimlər olduğunu və onların balalarının dünyanın və Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində nələr etdiklərinin milyonda birini bilirik. Bu milyonda biri bilmək belə bizim ağzımızı qulağımızın dibinə qədər heyrətdən əyə bilir. Bəs o necə olub? Necə yaşayıb? Heç nə! Atası Ağası Heydəroviç böyüyən və axşam bölümündə təhsil alan Fuadı Rəsul Quliyevin yanına gətirir və onu fəhlə götürməsini xahiş edir. Bir zamanlar onun özünü işə götürən və daha böyük vəzifəyə gedəndə onu öz yerinə direktor qoyan adamın oğlunu daha yaxşı işə götürmək istəyən Rəsul Quliyevə Ağası Heydəroviç daha sərt deyir – fəhlə olacaq. Vəssalam! Zamanın diqtəsi! İşçiləri ilə birlikdə növbəyə duran, püşklə 9-cu mərtəbəyə evi düşən, qapısına dəmir çərçivə qoyduğu üçün az qala həbs olunan bir zavod direktoru! Belə şeylərdir insanlarda sovetlərə nostalgiya yaradan. Fuad Əliyev həmin dövrün yaşantılarını keçirən və “Qaynar Qazan”a danışan bir müsahib oldu mənim üçün.

Bax belə. Bu dəfə “Qaynar Qazan”da qonağımız Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyasının sədri Fuad Əliyevdir. İndi onu dinləyirik…

Əvəz Zeynallı,

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz: https://www.xural.com/qaynar-qazanda-fuad-%C9%99liyev-i-hiss%C9%99-muxalif%C9%99t-ucun-h%C9%99r-secki-h%C9%99r-il-agir-kecir-video/ (“Qaynar Qazan”da Fuad Əliyev (I hissə): “Müxalifət üçün hər seçki, hər il ağır keçir”-VİDEO)

II sonuncu hissə

Jirinovski muğamatı yaxşı bilir…

– Jirinovski çox qeyri-adekvat adamdır və ağlına gələn hər şeyi də danışır. O, sizinlə şəxsi söhbətlərdə də elə idi?

– Çox ağıllı adamdır. Sadəcə kamera, çəkiliş qrupunu görəndə artıq hansısa formanı götürür. Mən indi bilmirəm, hər dəfə belə bir şey olurmu? Amma onu hər dəfə Rusiyanın RTR, ORT kimi televiziya kanallarına dəvət edirlər. Hətta bir dəfə kanalda ondan xahiş ediblər ki, verilişin əvvəlindən sonuna kimi otursun, danışmasın. Və o, bütün verilişi oturub, heç nə də danışmayıb. Amma verilişin reytinqi qalxıb. (Gülür…)

– Yəni Jirinovskini verilişin reytinqini qaldırmaq üçün dəvət edirlər?

– Bəli, Jirinovski verilişlərə dəvət olunanda reytinq qalxır.

– Bəs, şəxsi görüşlərinizdə özünü necə aparırdı?

– Normal. Bilirsinizmi, bir dəfə söhbət edəndə dedi ki, “elə bilirsiniz ki, mən Qarabağ məsələsinin arxasında nə durduğunu bilmirəm?” Ondan sonra da Müslüm Maqomayev, Polad Bülbüloğlu, Üzeyir Hacıbəyov haqqında, bizim mədəniyyətimizdən danışmağa başladı. Qeyd elədi ki, “əgər mən sizə pis münasibət bəsləsəydim, sən burada oturmazdın”. Çox normal bir neçə görüşümüz olmuşdu. Həqiqətən də Azərbaycan xalqının ünvanına çox hörmətli sözlər danışırdı. İndi o videolarda görüntülər var ki, onlar haqqında bilmirəm, bəlkə hansısa bir vəziyyətdə olub. Belə deyirlər. Amma ümumi sözdə – yəni mən onu nə müdafiə etmək fikrindəyəm, nə də başqa məqsədim yoxdur – pis desəydi, o zaman mən də ona pis deyərdim ki, belə sözlər ifadə edib. Xalqımızın incəsənəti haqqında o qədər incə məqamlar danışmışdı ki… Muğamatdan danışmışdı ki, “gözəl muğamınız var…” Yəni demək istəyirəm ki, o bilir bizim mentalitetimizi..

– Hər halda onun da deməyindən belə çıxır ki, ermənilər onunla daha sıx işləyir.

– Bəli.

– Demək daha çox işləmək lazımdır.

– Onun Dövlət Dumasında uzun bir qəbul otağı var. Orada azı 30-40 nəfər görüşə yazılan adam olur. Təsəvvür edin ki, orada görüşə yazılan hər 20 nəfərdən 5-i erməni idi. Onda imkanımız ona çatmışdı ki, 4-5 kitab alıb aparmışdıq. Simvolik olaraq da armudu stəkan suveniri aparmışdım. Amma ermənilər karton qutularla oturmuşdular. İndi onun içində nə var idi, bilmirəm, amma hədiyyə olaraq gətirmişdilər. Yəni 4-5 nəfər erməni var idi ki, böyük qutularda ona pay gətirmişdilər.

– Erməni konyakından gətirib, məsələlərini həll etməyi bacarırlar.

– Bilirsiniz, belə siyasətçilərlə işləmək lazımdır. Demək ki, belə adamlar bizə düşməndirlər, bu, düzgün deyil. Bizim onunla partiyalararası etdiyimiz əməkdaşlıq müddətində onun Azərbaycana qarşı aqressivliyi bir az azalmışdı. Demirəm ki, mənə görə, amma mən də əməkdaşlıq etdiyimiz 4 il müddətində tez-tez görüşürdük. Ona suvenir kimi nərd də aparmışam. Azərbaycanla bağlı bəzi suvenirlər də aparmışam. Ola bilər, onun da nəticəsi olub, ola bilər, başqa nəticələr də olsun.

– Nərd oynaya bilir?

– Biz Abxaziyaya gedəndə orada görüşlər təşkil etmişdilər. 2004-cü ildə olan Abxaziyanın meri Jirinovski ilə nərd oynamağa oturdu. Dedi ki, “Fuadı gətirin.” Mən də arxada durmuşdum. Onun mühafizə xidmətinin əməkdaşları iki tərəfdən qolumdan tutub həmin masanın arxasında oturtdular. Mən də klassik nərdi oynaya bilirəm.

Jirinovski gördü ki, nərddə uduzuruq…

– Uzun.

– Hə, uzun, amma dedilər, yox, qısa olsun. Qısa nərdi mən o qədər də bilmirəm. Dedim ki, “Vladimir Volfoviç, mən bu nərdi oynaya bilmirəm”. Dedi ki, “yox, mən zəri atacam, sən də oyna”. Nəsə, 5 dəqiqə müddətində nərdi oynamağa başladıq. Soruşdu ki, “vəziyyət necədr?” Dedim, “uduzuram”. Dedi, “dayan”. Nərdi götürüb, qatıb-qarışdrdı. Dedi ki, “hanı sizin məşhur konyakınız?” Dərhal gətirdilər. Dedi ki, “Azərbaycan, rus, abxaz xalqlarının sağlığına…” Yəni ki, belə vəziyyətlərdən çıxmağı da bacarır. Amma sözsüz ki, nərd oynamağı da bilmir. Orada təşkil olunan şahmat yarışına da gəldi. Ostap Bender kimi gəlib “oynamağa” başladı, həmin hərəkətləri elədi və çıxıb getdi. Yəni o bir balaca bilir ki, vaxtında nə etmək lazımdır. Məsələn, Suxumidə bizdə olduğu kimi funikulyor var, dağın üstü ilə bir neçə kilometr gedir. İndi onlar da istəyirlər ki, biz ora qalxaq. Jirinovski də buna razılıq verib. Ora gedən qrupun içərisində Liberal Partiyasından olan 20-yə yaxın deputat var idi. Onlar da gileylənirlər ki, bu hara gedir. 1 saat ora qalxıb düşmək vaxt tələb edir. Biz funikulyora mindik, qapılar bağlandı. Heç 2 saniyə keçməmişdi ki, qapılar yenidən açıldı və biz hamımız çıxdıq. Jirinovski oradan çıxanda mer dedi ki, “axı, bizi orada gözləyirlər”… Jirinovski də cavab verdi ki, “sən nə danışırsan? Səncə mən burada bir saat itirəcəyəm?” Yəni çəkiliş oldu və guya ki, biz da ora qalxdıq. O baxımdan, yaxşı bilir ki, nə vaxt, harada, nə danışır.

– Bu yaxınlarda da Azərbaycanın rəsmi qonağı olaraq bura gəldi. Onun bu səfərini necə dəyərləndirirsiniz?

– Mənə bu səfər aydın olmadı ki, niyə gəldi və niyə getdi. Çünki 2004-2008-ci illərdə mən bütün müsahibələrimdə bildirmişdim ki, bu adamla işləmək lazımdır. Hakimiyyətə bununla bağlı mesaj göndərirdim. Səhv etmirəmsə, 2015-ci ildə gəlmişdi.

– Hə, təzəlikcə…

– Sözsüz ki, Rusiyada nüfuzlu bir insandır, amma artıq yaşlaşıb. Yəni indi onu bura gətirtmək, şəhərdə gəzdirmək və s. eləməklərini mən başa düşmədim. Ondan sonra da Züqanov gəlmişdi. Mənası nə idi? Hər halda yəqin hakimiyyət bunu daha yaxşı bilir.

– Aysel Tahirqızı yazır: “Uzun müddətdir heç bir yerdə işləməyən bir şəxs kimi 2013-cü ildən bəri yüzlərlə xarici ölkəyə səfərləriniz olub. Hər səfərdə də nə qədər pul xərclənib. Maliyyə mənbələrinizi göstərə bilərsinizmi?”

– Baxmayaraq ki, bu sual da feyk profildən gəlib…

– Bəli, saxta profilə bənzəyir.

– Amma sual verilibsə, gərək cavab da verəsən. Mən digər siyasətçilərdən fərqli olaraq, siyasətə biznesdən gəlmişəm. Mənim xaricdə şirkətlərim olub və onları bağlayandan sonra Azərbaycana qayıtmışam. Həmin dövrdə qazandığım pullardır. Yəni mən bunu gizlətmirəm və məni tanıyanlar da bunu yaxşı bilirlər. Amma gedib digər siyasətçilərdən soruşsunlar ki, ötən 25 il ərzində işləməyə-işləməyə necə partiya saxlayırlar? Səfərlərə gəlincə… Mən onu deyə bilərəm ki, heç bilmirəm, necə deyim ki, normal səslənsin. Bu adamların yəqin ki, belə işlərdən başları çıxmır. Səfərim olanda mən özüm getmirəm, məni dəvət edirlər. Dəvət edən tərəf də bütün xərcləri ödəyir. Görünür, bu insanlar belə suallar verirlərsə, bunu bilmirlər. Onlar Azərbaycandan kənara çıxmayıblar axı. Ona görə də bunlar elə şeyləri bilmirlər və belə suallar verməklə məni “çətin” vəziyyətə salmaq istəyirlər. Amma mən heç vaxt gizlətmirəm və yenə də deyirəm ki, siyasətə biznesdən gəlmişəm. Yəni mənim şirkətlərim olub, zavodlarım olub.

– Harada olub, Fuad bəy, harada işləmisiniz?

– Moskvada olub. 6 il ərzində mənim orada şirkətim fəaliyyət göstərib. Həmin o çətin 90-cı illərdə.

– İndi onların hamısını bağlamısınız?

– Bəli, bağlayıb bura gəlmişəm. Çünki mən yenə də deyirəm, keçmiş komsomolda işləmişəm və daha çox dövlət işlərinə meylliyəm. Düzdür, insana pul da qazanmaq lazımdır. Amma mən daha çox burada özümü rahat hiss edirəm, nəinki biznesdə.

– Mən bir təsadüf nəticəsində öyrəndim ki, sizin 6 övladınız var. Maşallah… Bizim siyasətçilər adətən çoxuşaqlı deyillər. Ona görə maraqlı oldu. Tək Nemət Pənahlının 6 övladı var.

– Mən ailəm və övladlarım haqqında mətbuata çox da açıqlama vermirəm. Baxmayaraq ki, liberal-demokratam, baxmayaraq ki, azad fikirliyəm, amma bu mövzuda mən daha çox konservativəm.

– Yəni deyirsiniz ki, yenə də Azərbaycanın mental dəyərləri bəzi məsələlərdə ağır basır.

– Bəli, mən xoşlamıram. Bəzi siyasətçilər həyat yoldaşları və uşaqları haqqında danışırlar, şəkillərini ictimailəşdirirlər. Amma mən belə şeyləri xoşlamıram.

– Amma normal deyilmi? Siz siyasətçisiniz, prezidentliyə namizədliyinizi irəli sürmək niyyətindəsiniz. Siz ölkənin prezidenti olanda, ailəniz – xanımınız da birinci ledi, birinci vitse-prezident olacaq. Bunu xalq biləcək.

– İnşallah, prezident olanda hamı bunu biləcək, narahat olmayın.

– Akif Əliyev yazır ki, “Çəkisinin azaldılması tövsiyə olunur”.

– Məsləhətinə görə çox sağ olsun. Belə bir məsləhət verirsə, yəqin ki, həkimdir. Nəzərə alarıq. Amma bu çəkinin artıq və ya az olması da nisbi məsələdir. Mən bir neçə il bundan qabaq arıqlamışdım. Hamı da məni görəndə deyirdi ki, “Fuad, sənə nə olub, xəstələnmisən?” İndi də bir az kökəlmişəm, hamı deyir ki, “bir problemin var?” Amma bir həqiqət də var ki, mən idmanla məşğul olmuşam və sonra bir müddət idmanı atdım. O vaxtdan çəki artımı başladı. Amma idmanla məşğul olanda çəkim az idi.

– İndi idmanla məşğul olmursunuz?

– Yox.

– İdmanın heç bir növü ilə məşğul olmursunuz?

– Yox, məktəb illərindən 35 yaşına qədər üzgüçülüklə məşğul olmuşam. Sonrakı illər siyasətə qoşulandan sonra vaxt olmadı, səfərlər, tədbirlər, görüşlər və s.

Siyasətçilərlə heç vaxt zarafat etməmişəm

– İlkin Məmmədov yazır: “Sizi tanıyanlar bilirlər ki, zarafat etməyi xoşlayırsınız. Siyasətçilərdən kimlərlə zarafat etmisiniz?” Maraqlıdır. Ümumiyyətlə, zarafatcıl insansınız? Amma ilk baxışdan çox ciddi görünürsünüz.

– Hamı belə deyir. Amma mən hər zaman pozitiv olmağa çalışıram. Digər tərəfdən də zarafat etməyi də bacarmaq lazımdır ki, qarşındakı insan da zarafatı qəbul edə bilsin. Amma siyasətçilərlə heç vaxt zarafat etməmişəm. Onlar…

– Bir az da kaprizli olurlar…

– Ola bilər ki, onlar həmin o yumoru, həmin o zarafatı düzgün başa düşməzlər. O baxımdan yox, siyasətçilərlə zarafat etməmişəm. Amma partiya üzvləri ilə, qohum-əqrəbalarla belə zarafatlarım olub. Aprelin 1-də demək olar ki, belə zarafatları daim eləmişəm.

– Nə cür zarafatlar edirsiniz, maraqlıdır?

– Kiməsə zəng vurub, demişdim ki, qapını aç, gəlirəm. Belə bir yüngülvari zarafatım olub. Bizim bir müavinimiz var idi, Sədərək yarmarkasında işləyirdi. Bir dəfə ona zəng vurdum ki, “mən gəlmişəm,dükanı tapa bilmirəm.” Həmin vaxt da işdə oturmuşduq. O da çıxıb məni axtarır – deyirəm ki, filan yerdəyəm, o biri tərəfdəyəm… Belə-belə bir saat gəzib, məni axtarıb. Sonra dedim ki, orada deyiləm. Nəsə, belə bir yüngülvari zarafatlarım olur.

– Fuad bəy, bayaq kabinetinizdə gitara gördüm. İfa edə bilirsiniz?

– Yox. İndi öyrənirəm.

– Gitaranı?

– Bəli.

– Ümumiyyətlə, incəsənətə, şeirə, sənətə bağlılığınız varmı?

– Bəli, şeir yazıram. Hələlik kitab şəklində buraxdırmamışam, üzərində bir az da işləmək, formalaşdırmaq istəyirəm. Artıq 10 ilə yaxındır ki, yazıram.

– Maraqlıdır.

– Amma hələlik formalaşdırmaq istəyirəm, sonra üzə çıxardacam.

– Kitab kimi nəşr eləmək istəyirsiniz?

– Bəli.

– Onda siz həm də əməlli-başlı şairsiniz..

– Hələ yazmağa başlayıram. (Gülür…) Əvvəlcə yazıb, sonra da şairlərdən birinə göstərmək istəyirəm ki, qiymətləndirsin görək, necə şeirlərdir. Onlardan kitab dərc elətdirmək olar, yoxsa yox.

– Amma hər halda bir neçəsini də sosial şəbəkələr vasitəsilə ictimailəşdirib, ümumi rəy almaq da olar.

– Yox, hələ tezdir. Amma anam da o vaxtlardan çox istəyirdi ki, məni hansısa musiqi alətlərindən birinə yazdırsın. Amma indi görürəm ki, həqiqətən də lazımlı br şeydir. İndi fikrim var ki, gitaranı öyrənim. Bəlkə onu çalmağı öyrənəndən sonra şeirlərimlə birlikdə ifa olunacaq.

– Yaxşı olar.

– Özümə söz vermişəm ki, bir ildən sonra partiyanın 20 illiyində həm şeirlərimi dərc etdirəcəm, həm də gitaranı ifa edə biləcəm.

Liberal Demokrat Partiyasının 20 illiyi

– Yəni bir ildən sonra partiyanın 20 illiyi tamam olacaq?

– Bəli. Bu il yanvarın 30-da isə 19 ili tamam olur.

– Biz bu haqda bilmədən zamanında sizdən müsahibə aldıq. Nə qədər xoş bir təsadüf oldu. Görünür, siz də çox gənc yaşlarınızdan siyasətə başlamısınız.

– 1999-cu ildə 29 yaşım olarkən partiyanın üzvü oldum. Liberal-Demokrat Partiyasını yaratdıq. 31 yaşında da partiyanın sədri oldum. 2001-ci il, fevralın 15-dən…

– Azad Əliyev təqdiredici sual kimi bir şey yazıb: “Azərbaycan siyasi partiyaları çox olmalı və xalqın maraqlarından çıxış etməlidir. Fuad bəy də düşünürəm ki, sağlam siyasətçilərdən biridir.” Sizcə, siyasi partiyaların hamısı xalqın maraqlarındanmı çıxış edir? Siz müxalifətin içindəsiniz.

– 2008-ci ildən bir misal çəkmək istəyirəm. Həqiqətən də bizim proqramımız fərqli bir proqram idi. 7 namizəd olmuşuq. 6 namizədin proqramı demək olar ki, eyni proqram idi. Bizdə isə tamam başqa idi. Bizim proqramda var idi GUAM-dan, MDB-dən çıxmaq, ümumiyyətlə, Azərbaycanı neytral bir ölkəyə çevirmək. Onun da bir şərti var idi – Qarabağ azad olunandan sonra. İqtisadi proqramımız fərqlənirdi. Sonuncu çıxışa bir çıxış qalanda, İctimai TV-də İlham Əliyevin bir proqramını çap edib ora gətirdim. Bizim proqramı da gətirdim. Proqramları müqayisəli şəkildə təqdim etdim. İlham Əliyev edəcəyi işləri açıqlamırdı, amma mən eyni işləri necə edəcəyimi açıqlayırdım. Demirəm ki, hakimiyyət mənim proqramımı götürüb həyata keçirib, amma 2008-ci ildən sonra bizim proqramın bəzi müddəalarını gerçəkləşdiriblər. Məsələn, Xəzəryanı dövlətlərin mərkəzini yaratmaq fikrimizi həyata keçirdilər. Biz xalqın maraqları üçün çalışmışıq. Yəni fərq etmir ki, bu gün biz hakimiyyətdə olub bunları edək, hakimiyyət kiminsə proqramından normal bir şey götürüb həyata keçirsə, deməli, biz bu xalq üçün nəsə edirik. Məsələn, təhsillə bağlı bizə bir seçici gəlmişdi. Məktəbdə dərs deyir, bizə 10-11-ci sinif dərsliyini gətirdi ki, baxın görün bu kitabda nə yazır. Kitabda elə biabırçı bir şey yazılmışdı ki, mən onu televiziyada oxuyub bir şey deyə bilməzdim. Bu kitabı götürüb apardım efirə və İlham Əliyevin nümayəndəsinə verdim ki, Siz Qarabağı belə azad edəcəksiniz? Belə böyüdürsünüz əsgəri? Kitabı verdim televiziyada və keçən il onu kitabdan çıxardılar. Yəni bax bu da bizim bir köməyimiz olub. Biz belə çox şey elmişik. Sadəcə, mən yaxşılığı yadda saxlamıram. Dediyim odur ki, əgər hakimiyyət götürüb xalqa nəsə edirsə bizim proqramımızdan, deməli, biz xalqa nəsə edirik.

Biz şəhidlik məktəbi yaratmalıyıq

– Cavid Şahverdiyev yazır: “Fuad müəllim, Qarabağ münaqişəsinin həllində müharibə variantının mümkünlüyü ilə bağlı fikirləriniz maraqlı olardı.”

– Qarabağ məsələsinin çətin bir problem olduğunu hamımız bilirik. Mən bunu hər zaman demişəm, Qarabağ probleminin həll olunması, məncə, ordunun professional sistemə keçməsindən asılıdır. Bizə professional ordu lazımdır. Ondan sonra biz Qarabağı azad edə biləcəyik. 18 yaşında uşağı müharibəyə göndərməyə razı deyiləm. Amma 10-20 minlik professional ordu olsa, problem həll oluna bilər. Biz şəhidlik məktəbi yaratmalıyıq. Yoxsa bu boş-boş danışıqların nəticəsini mən görmürəm. Gedirlər, görüşürlər və qayıdırlar. Nə vaxtsa bu addımı atmaq lazımdır.

– Belə başa düşdüm ki, professional ordunun yaradılması həm də sizin proqramınızda var?

– Təbii ki. Mütləq.

– Yəni hərbi yolu siz də qəbul edirsiniz? Fuad bəy, burada iki partiya ilə qonşusunuz, eləmi? Ədalət və Böyük Quruluş Partiyaları. Onlarla münasibətləriniz necədir?

– Çox yaxşı münasibətlərimiz var. İlyas müəllimlə tez-tez görüşürük. Qonşularımdan razıyam.

– Fazil bəy partiyaya gəlirmi?

– Fazil bəy parlamentə gedəndən sonra daha görüşlərini orada keçirir. Burada artıq onu görmürəm.

– Bəlkə üçünüz bir blok yaradasınız – seçkilər dövrünə?

– Hər şey ola bilər. Sadəcə, təklif olmalıdır. İstək də olmalıdır və o, bizdə var. Bizim bir problemimiz hakimiyyətdir. Bizim arzumuz odur ki, bütün partiyalar birləşsin. Bu feyk profilləri yaradıb suallar verməklə deyil, əslində, sən dəstək olmalısan və biz əl-ələ verib bu hakimiyyəti devirməliyik. Nə mən sənin rəqibinəm, nə də sən mənim rəqibimsən. Bu feyk profillərlə sən nə edə bilərsən ki?

– Təşəkkür edirəm.

– Sağ olun.

SON

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

412 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Fuad Əliyev (I hissə): “Müxalifət üçün hər seçki, hər il ağır keçir”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 8 Fevral 2018

Partiya sədri Jirinovskidən danışdı: “Dedi, Fuad, 15 il ərzində birinci azərbaycanlısan ki…”-VİDEO

Bax belə. Bu dəfə “Qaynar Qazan”da qonağımız Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyasının sədri Fuad Əliyevdir. İndi onu dinləyirik…

Əvəz Zeynallı,

“Qaynar Qazan”

I hissə

Bütün seçkilərdə iştirak etmişik

– Bu gün “Qaynar Qazan”da 46-cı qonağımızla söhbət edəcəyik. Qonağımız Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyasının sədri, Azərbaycan siyasətinin gənc təmsilçilərindən biri Fuad Əliyevdir. Fuad bəy “Qaynar Qazan”a xoş gəlmisiniz.

– Xoş görüşdük.

– Necəsiniz? İl necə başlayıb?

– İl həmişəki kimi normal başlayıb. İlk iclasımızda 2018-ci il üçün qərarlar qəbul etmişik. Bilirsiniz ki, bu il prezident seçkiləri ilidir və biz keçən ildən başlayaraq qərar vermişik ki, seçkilərdə iştirak edəcəyik. İlk iclasda həmin qərarların icra olunması ilə bağlı hesabat vermişik və yəqin ki, mart-aprel aylarında artıq bizim Mərkəzi Seçki Qərargahı öz fəaliyyətinə başlayacaq. Bizdə Mərkəzi Seçki Qərargahı və Regional Seçki qərargahları var.

– Yəni siz bu il ciddi-ciddi prezidentliyə namizədliyinizi verəcəksiniz?

– Ümumiyyətlə, bizim partiyamız 1999-cu ildə yarandığı gündən – yeri gəlmişkən, yanvarın 30-da bizim təsis qurultayımız olub – bütün seçkilərdə iştirak etmişik. Bələdiyyə, parlament və prezident seçkilərində. 2003-cü ildə Milli İstiqlal Partiyasının sədri Etibar Məmmədovu dəstəkləmiş, öz partiyamız adından namizədliyini irəli sürmüşük. 2008-ci ildən başlayaraq partiyamız müstəqil şəkildə öz namizədi ilə seçkilərdə iştirak edib. Yəni 2008 və 2013-cü illərdə mənim namizədliyim irəli sürülmüşdü.

– Siz Liberal Partiyasını o zaman ayrılıb qurdunuz, eləmi?

– Bəli, Liberal Demokrat Partiyasının əksər üzvləri, demək olar ki, 60 faizi Liberal Partiyasından çıxanlardır. Yəni rəhmətlik birinci sədrimiz Zakir Məmmədov partiyanın birinci müavini olub, ayrılandan sonra isə Liberal Demokrat Partiyasının demək olar ki, 60 faizi Liberal Partiyasından gəlib.

– Ayrılma səbəbləriniz nə idi?

– Mən o vaxtı proseslərdə açıq şəkildə iştirak etməmişəm. Rəhmətlik Zakir Məmmədov Liberal Partiyasının sədrinin apardığı siyasətə etiraz etdi, istefa verdi.

– Sədriniz Lalə Şövkət idi, eləmi?

– Bəli. Mən Liberal Partiyasının 2 ay idi üzvü olmuşdum. 1998-ci ildə Zakir Məmmədov oradan istefa vermişdi, amma mən 1997-ci ildə çıxmışdım. Mən cəmi 2 ay olmuşam o partiyada.

– Bəs niyə çıxdınız o partiyadan?

– Müəyyən məsələlər var ki, mən ona toxunmaq istəmirəm. Partiyalar arasında narazılıqların olmasına baxmayaraq, mən 2001-ci ildə sədr olandan sonra – bilirsiniz ki, 2000-ci ildə faciə baş vermiş, bizim birinci sədrimiz zəlzələ nəticəsində rəhmətə getmişdi – ilk görüşü Lalə Şövkətlə etdim. Mətbuatda gedən ümumi narazılığı götürmək üçün bunu etdik və çox sağ olsun ki, Lalə xanım da məni qəbul etdi. Ondan sonra biz Liberal Partiyası ilə normal müttəfiq olduq.

Lalə xanım çox təəssüf ki, 10 ildən artıqdır ki, siyasətdən kənarlaşıb

– Müttəfiqlik münasibətləriniz var?

– Bəli, bəli. Həm sədr Əvəz Temirxanla, həm də Lalə xanımla normal münasibətlərimiz var.

– Tural Əliyev soruşur: “Lalə Şövkət haqqında fikirləri maraqlıdır.”

– Bir qismini dedim, normal münasibətlərimiz var. Amma Lalə xanım çox təəssüf ki, 10 ildən artıqdır ki, siyasətdən kənarlaşıb. Çox təəssüf ki, siyasətdən belə tez uzaqlaşıb.

– Niyə kənarlaşıb, siz bilərsiniz?

– Açığı, yəqin müəyyən məsələlər var ki, onu açıqlamaq istəmir. Bu, onun öz qərarıdır. Hər halda yəqin ki, Liberal Partiyasının üzvləri bunu daha yaxşı bilər və Tural bəyin sualına özləri cavab verərlər.

– 2018-ci ilin ağır keçəcəyini söyləyənlər var. Siz nə düşünürsünüz?

– Ümumiyyətlə, müxalifət üçün hər bir seçki, hər bir il ağır keçir. Çünki biz mübarizə aparırıq. Bundan əvvəl müstəqil televiziyalar var idisə, indi ümumiyyətlə televiziya yoxdur. Müstəqil qəzetlərdən də 1-2-si qalıb.

– Heç müstəqil qəzet qalmayıb axı? Siz kimi hesab edirsiniz?

– Niyə, sizin “Xural” qəzeti?

– Biz hələ ki, çap mediası formasında çıxmırıq.

– Səhv etmirəmsə, çıxırsa “Azadlıq” qəzeti.

– Yox, “Azadlıq” da xeyli zamandır çıxmır.

– İnternet mediası da elə. Məsələn, bizim də bir saytımız vardı. Bir az fəaliyyət göstərdik, ancaq maliyyə məsələlərinə görə davam edə bilmədik, saxladıq. Yəni bu gün çox dar çərçivədə müxalifət öz fəaliyyətini göstərir. Ona görə deyirəm ki, hər il bizim üçün çətindir. Mən əsasən, televiziyadan danışıram. Çıxa bilmirik, qadağa qoyulub. İnternet televiziyaları var ki, onlara çıxandan sonra da onların özlərinə təzyiqlər olunur. Misal üçün, Kanal13-ün rəhbərliyi. Yəni hər il bizə ağırdır.

Sual verənlərin əksəriyyəti saxta profillərdir

– Nərmin Hüseynli yazır: “2008-ci il prezident seçkilərində Liberal Demokrat Partiyasının namizədi olaraq iştirak etdiniz, seçkilərdə özünüzü müxalifət partiyasının namizədi kimi təqdim etməyinizə baxmayaraq, daha çox İlham Əliyevin vəkili kimi danışdınız və seçki məntəqələri bağlanan kimi seçkilərin nəticələri məlum olmamış İlham Əliyevi təbrik edənlərin sırasında ilk duranlardan biri siz oldunuz. Bu hərəkəti nə ilə əlaqələndirirsiniz? Siz hələ də özünüzü müxalifət hesab edirsinizmi? Bu suala Cavid Şahverdiyev cavab verib: “Fuad Əliyev televiziyadakı çıxışlarının heç bir birində hakimiyyətin siyasətini dəstəkləməyib. İkincisi də İlham Əliyevi təbrik etmək siyasi mədəniyyətin göstəricisidir.” Amma bütün hallarda sizin fikriniz çox maraqlıdır.

– Bu suallarla tanışam. Biz araşdırıb müəyyən etmişik ki, sual verənlərin əksəriyyəti saxta profillərdir. Amma suala cavab vermək sözsüz ki, mümkündür. 2008-ci ildən bizim mətbuat xidmətinin bloqu var. Orada bizim fəaliyyətimizlə bağlı bütün məlumatlar var. İstənilən şəxs bununla tanış ola, girib baxa bilər. Digər tərəfdən, mənim bütün çıxışlarımda hakimiyyətə qarşı tənqidlərim olub. Çıxışlarımda korrupsiya və rüşvətlə bağlı danışmışam. Təbrik etməyə gəlincə, bu, çox normaldır. İstənilən futbol komandasını götürək. 90 dəqiqə bir-birilərinə qarşı necə sərt oynayırlar. Amma oyun qurtarandan sonra bir-birinin əlini sıxırlar, uduzan komanda udanı təbrik edir. Amma dediyi kimi deyil. Seçkilər qurtarıb, ondan sonra biz təbrik etmişik. Amma elə bir siyasətçi var ki, heç seçkilər başlamamış təbrik etmişdi İlham Əliyevi – özü də müxalifətdə ola-ola.

– Müxalifət lideri?

– Bəli.

– Kim idi ki?

– Hər halda mətbuatda gedib onun adı.

– Gedibsə deyin, maraqlıdır.

– Siz özünüz araşdıra bilərsiniz.

– Namizədlərdən idi?

– Yox, seçkilərdə iştirak etməyiblər, boykot ediblər. Bu saxta profilləri xanım adı ilə yaradan yoldaşın lider olaraq dəstəklədiyi lider 2008-ci ildə partiya olaraq İlham Əliyevi dəstəkləyib. Kim istəyirsə onu araşdırıb baxa bilər.

– Mən başa düşmədim, kimdən söhbət gedir. Bu saxta profillərin kimlər olduğunu da başa düşmədim. Anlaşılır ki, hansısa siyasilərdir bunlar?

– Bəli, bəli. Biz onların kimliyini bilirik.

– Amma hər halda tənqidi suallardan çəkinmirsiniz.

– Yox, heç bir problem yoxdur.

– Fuad bəy, təmsil olunduğunuz hansısa bir seçki bloku varmı? Bəzi partiyaların bir toplantısı var.

– Bizim Siyasi Əməkdaşlıq Mərkəzi var – orada 5 partiya toplaşıb. Belə bir razılığa gəlmişik ki, seçkilər yaxınlaşdıqca, müəyyənləşdirəcəyik ki, blok kimi, yoxsa partiyalar olaraq seçkilərdə iştirak edəcəyik. Hər halda LDP olaraq bu günə qərarımız odur ki, biz təkbaşına iştirak edəcəyik. Amma hansısa bir əməkdaşlıq təklifi olsa, biz onu müzakirə etməyə hazırıq.

– Bu Siyasi Əməkdaşlıq Mərkəzində 5 partiya var, deyəsən, onun 5-i də namizədlik irəli sürəcək.

– Yox, hələ ki bizdə dəqiq məlumat yoxdur. Ola bilər ki, həmin 5 partiyanın hər biri öz namizədi ilə iştirak eləsin, ola bilər ki, vahid namizəd olsun.

– “Vahid namizəd” də ola bilər?

– Hələ ki biz o məsələləri müzakirə etməmişik.

“Namizədlər Klubu” yaradılsın

– Yəni sizin namizədliyinizi irəli sürməyiniz Siyasi Əməkdaşlıq Mərkəzindəki fəaliyyətinizlə ziddiyyət təşkil etmir ki?

– Yox, təbii ki. Ümumiyyətlə, bizim partiyanın təklifi var ki, bir “Namizədlər Klubu” yaradılsın. Kim seçkilərdə iddialıdırsa, iştirak etmək istəyirsə ora üzv olur və mərhələ-mərhələ davam edirik. Namizədlik irəli sürülür, MSK-ya müraciət olunur, imzaları toplayırıq və qeydiyyatdan sonra – ola bilər 10 namizəd olsun, ola bilər 15 – nə qədər namizəd qalacaqsa, onların arasından biz seçim edirik. Vahid namizəd seçirik. Belə bir təklifimiz var. Amma indidən kiminsə xeyrinə namizədlik götürmək məncə düzgün deyil. Çünki indidən xeyrinə geri götürəcəyimiz namizəd MSK-da qeydə alınmaya bilər. Bu da bir neçə partiyanın kənarda qalmasına səbəb ola bilər.

– Siz zaman-zaman Rəsul Quliyevi də müdafiə edibsiniz.

– Bəli. Rəsul Quliyev əgər bu gün seçkilərdə iştirak etsə, dediyim mərhələləri keçmək şərti ilə biz yenə də onu müdafiə etməyə hazırıq.

– Rəsul bəy namizəd olacağını artıq elan edib.

– Biz hamımız elan etmişik. Amma yenə deyirəm, bütün mərhələləri keçəndən sonra Rəsul müəllim orada qalacaqsa, qeydiyyatdan keçəcəksə, biz onu dəstəkləməyə hazırıq.

– Bu yaxınlarda mənə məlum oldu ki, sizin Rəsul Quliyevlə ailəvi yaxınlığınız var.

– Bəli. Atam O zaman “XXII qurultay” adına zavodun – “Azərneftyağ”ın direktoru olanda Rəsul müəllimi işə götürmüşdü. Rəsul müəllimi savadına, biliyinə görə sex müdiri təyin etmişdi. Sonra atam Şinzavoda direktor vəzifəsinə təyinat alanda, onun direktor vəzifəsinə təqdimatını vermişdi.

– Yəni Rəsul Quliyevi işə götürən və onun karyerasının inkişaf etməsində iştirak edən adamdır atanız?

– Təbii ki. Sözsüz ki, Rəsul müəllimin özünün savadına, biliyinə görə belə olub, amma atam Azərbaycanın ilk qırmızı diplomlu mühəndis-mütəxəssisi olub. O, bütün fəaliyyəti dövründə cavan kadrları irəli çəkib. Bunu da mən bilmişəm atamın 70 illiyində iştirak edən insanların danışdıqları xatirələrindən. O zaman rusları, erməniləri irəli çəkirdilər, amma atam azərbaycanlılara kömək edib.

– Bir məqam mənim üçün çox maraqlıdır. İndi biz neft zavodlarının müdirlərinin və onların övladlarının yaşam tərzini görürük, indi biz baxırıq ki, böyük zavodların – hələ neft zavodlarının müdirləri və onların balaları nələr edir. Siz də neft zavodunun direktorunun oğlu olubsunuz, o vaxt eləmi yaşayırdınız, Fuad bəy?

– Atam zavodun direktoru olanda mən balaca idim. Atam “Qaraşəhər” deyilən yerdə iki otaqlı bir evdə yaşayırdı. Amma Şinzavodun direktoru olandan sonra Həmkarlar İttifaqının işçilərə payladığı evdən birini də atam aldı. Həmkarlar “istədiyiniz evi götürün” deyəndə, “yox, mütləq püşkatma istəyirəm” demişdi. Nə qədər israr və xahiş ediblər, atam razı olmayıb.

– Amma istədiyi evi götürə bilərmiş?

– Sözsüz ki… Püşkatma nəticəsində ev 9-cu mərtəbədən çıxıb. Danışırlar ki, bundan sonra da israrlara etiraz edib və 9-cu mərtəbədən evi götürüb atam. Biz həmin mənzildə yaşadıq. Hökumətin verdiyi bu evin qapısı demək olar ki, taxtadan idi. Atam qapıya bir az əl gəzdirdi – çöl tərəfdən qapını dəmirdən düzəltdirdi. Bir balaca möhkəmləndirdi. Başqa heç nə etməmişdi. Ev də necə verilmişdi, elə idi – hökumətin oboyları və s. Bu məsələni kommunist partiyası bildi. Atamın məsələsini qaldırdılar partiya təşkilatında. Onun partiyadan və işdən çıxmaq məsələsi qoyuldu. Bir həmin dəmirə görə. Yaxşi ki, həmin “Şinzavod” Azərbaycanın yox, Ümumittifaq xarakterli idi. Atam nə qədər çalışdı, məsələni burada həll edə bilmədi. Zəng vurdu Azərbaycan üzrə Mərkəzi Komitənin kuratoruna, hansısa bir rusa. O da bunu eşidəndə zəng vurub Azərbaycana ki, bu adam SSRİ üzrə aparıcı bir zavodun direktorudur, siz orada nə edirsiniz? Bu zavod atamdan qabaq tam alverxana idi. Atam gələndən sonra oranı düzəltmişdi. Yalnız ondan sonra komanda verildi və atamdan daha heç nə istəmədilər. Hətta atamı həbs də etmək istəyirdilər.

– Deməli, taxta qapının üzünə dəmirdən çərçivə çəkdiyinə görə…

– Bəli, bir buna görə. İnstitutda oxuyanda bir dəfə taksiyə mindim. Söz gəlib təkərdən düşdü və atamın vaxtilə “Şinzavod”un direktoru olduğunu dedim. Onun bir prinsipi olub ki, avtomobil üçün təkər buraxmasın. Çünki alver olacağını bilirdi. Ancaq böyük maşınlar üçün təkər buraxırdı. Taksi sürücüsü bu söhbətdən təəccübləndi və mənə dedi ki, sən burada neyləyirsən, sənin öz maşının və imkanların olmalıdır. Mənim atam çox təmiz bir adam idi. Onu tanıyanlar, bilənlər, bunu təsdiq edə bilərlər.

Atamdan mənə hörmət qaldı

– Atanız üst-üstə neçə il direktor işlədi?

– Ümumi götürsək, 20 ilə yaxın zavod direktoru işlədi atam. Müxtəlif zavodlarda – Qarayev zavodu, Şinzavod, XX Qurultay adına zavod… Təqaüd yaşına çıxandan sonra da bir zavodda baş mühəndis işlədi.

– 22 il direktor işləyib atanız. Yaşayırmı indi?

– Yox.

– Allah rəhmət eləsin. 22 ildən sonra sizə nə qaldı atanızdan?

– Ancaq onun haqqında yaxşı sözlər və hörmət. Harada bilirlər ki, mən Ağası Heydəroviçin oğluyam, hörmətlə yanaşırlar. Belə deyək, hörmət qaldı.

– Müqayisə etmək istəyirəm. Siz həm də partiya sədrisiniz. Bilirsiniz, o miqyasda adamların günümüzdə nələri var.

– Nəzərdə tutduğunuz şeylərdən heç nə qalmayıb. Amma hörmət o pullardan böyük bir şeydir.

– Amma zavod direktoru olmasına baxmayaraq, atanız sizi zavodda fəhlə düzəltməyə apardı, eləmi?

– Bəli. Mənim ilk fəaliyyətim Rəsul müəllimin başçılıq etdiyi zavodda fəhlə kimi işə başlamağım olub. Sonra başqa bir zavodda fəhlə işləmişəm – frezer dəzgahlarında frezer olmuşam.

– Sonra oxudunuz, yoxsa necə?

– Mən axşam təhsili almışam. Sonra keçmişəm gündüzə. Axşam təhsili alanlar gündüzlər işləməli idi. Amma fəhləçilik mənim üçün çox maraqlı idi. Fəhləçilik mənə çox şey verib. İndi də istənilən zaman o frezer dəzgahlarında işləyə bilərəm. Eləcə də neft qurğularında. Mənim o şeylərdən başım çıxır.

– Yəni zavod direktoru ola bilərsiniz deyirsiniz?

– (Gülür…)

– Qayıdaq siyasi gündəmə… Tanınmış jurnalist Gülnaz Qənbərli soruşur: “Fuad bəyi sonuncu mitinqdə stadionla üzbəüz hündürmərtəbəli binanın qarşısında “Məhsul” stadionundakılara maraqla baxan gördüm. Sonadək orada dayanıb müşahidə elədi, ancaq içəri keçmədi. Niyə gəlmişdiniz və niyə içəri keçmədiniz? Bu, mənə çatmadı. Bunun səbəbini desəydi, yaxşı olardı.”

– Yox. Mən orada durmuşdum, biz müşahidə edirdik, amma Milli Şuranın lideri Cəmil Həsənli gələndə və meydana girəndə, biz də girdik və orada səhv etmirəmsə, sizinlə də sağollaşdım. Keçmiş cəbhəçi Sahib müəllimlə, AXCP və KXCP üzvləri ilə görüşmüşdük. Ola bilər, mənim müşahidə etdiyim məqamı görüb.

– Ümumiyyətlə, mitinqlərin hamısına getdiniz?

– Bəli, bizim qərarımız var idi ki, Milli Şuranın keçirdiyi mitinqlərdə iştirak edək və demək olar ki, hamısında da iştirak etdik. Baxmayaraq ki, biz Milli Şuranın üzvü deyilik, həmin o mitinqdən sonra bizim üzvlərimizi də həbs etdilər. Bəzilərini buraxdılar, bəzilərinə isə 5-10 sutkalıq həbslər verdilər.

– Amma siz Milli Şura ilə müttəfiqlik əlaqələrində deyilsiniz, eləmi?

– Yox, yoxdur, amma normal münasibətlərimiz var. Cəmil bəylə görüşürük. Çox sağ olsun, bizim partiyanın kitabxanasına bir neçə kitab bağışlayıb. Əli Kərimli ilə normal münasibətlərimiz var.

– Əflatun Tahirov soruşur: “ALDP-ni müxalifətin hər hansı bir birliyində görürsünüzmü? Yoxsa seçkilərdə müstəqil şəkildə iştirak edəcəksiniz?”

– Əflatun müəllim ağsaqqal adamdır, biz onunla tanışıq. 2008-ci ildə mən çox şey qazanmışam, onun da biri Əflatun müəllimdir. Masallı rayonunun Boradi kəndinin sakinidir. Gedib orada onunla görüşmüşəm, müəyyən məsələləri həll etmişik. Məncə bu suala bir az bundan əvvəl cavab verdim. Bəli, qərarımız var ki, biz müstəqil şəkildə iştirak edək. Amma digər partiyalardan hansısa bir təklif olsa, biz həmin təklifləri müzakirə etməyə hazırıq.

– Fizuli Kərimov soruşur: “Azərbaycanda 2-3 partiya var ki, beynəlxalq əməkdaşlıqlarını davam etdirirlər, o cümlədən LDP. Bu sahədə işləriniz nə yerdədir?” Sizin beynəlxalq əlaqələriniz də yaxşı olmalıdır, eləmi?

– Bəli. Mən Liberal Partiyasının üzvü olanda, beynəlxalq şöbənin əməkdaşı olmuşam. Ondan sonra LDP-nin birinci müavini olmağıma baxmayaraq, demək olar ki, beynəlxalq əlaqələri də mən qurmuşam. Bu gün Avropada olan partiyalardan yaxşı müttəfiqlərimiz var. Türkiyənin özündə LDP ilə normal münasibətlərimiz var. Belarusiya Liberal Demokratları ilə yaxşı əlaqələrimiz var.

Jirinovski ilə münasibətlərimiz soyuyub

– Rusiyanın Liberal Demokratları ilə necəsiniz? Jirinovski ilə?

– 2004-cü ildən 2008-ci ilə qədər bizim partiyamız əməkdaşlıq edib. Beynəlxalq bir qurum var idi. Avropadan da bir neçə partiya ora üzv idi. Biz də həmin Konqresin üzvü idik. İldə bir dəfə həmin Konqresin tədbirlərində biz də gedib iştirak etmişik. Amma 2008-ci ildən sonra əlaqələrimiz bir az soyuyub və bu gün heç bir əlaqəmiz yoxdur həmin partiya ilə – Rusiyanın LDP-si ilə.

– Jirinovski ilə şəxsən görüşübsünüzmü?

– Bəli. Dəfələrlə.

– Onunla ümumiyyətlə, nə barədə söhbət edirsiniz? Hansı dildə danışırsınız? Türkcə də bilir deyəsən?

– İlk görüşümüz 2004-cü ildə olub. Mən Qarabağla bağlı rus dilində bir neçə kitab alıb aparmışdım.

– Moskvada görüşübsünüz?

– Bəli, Moskvada. Görüşəndə ona kitab hədiyyə elədim. Bir söz dedi. Dedi, “Fuad, sən 15 il ərzində birinci azərbaycanlısan ki, görüşəndə mənə Qarabağla bağlı kitab verirsən.”

– Heç kim deməli heç nə verməyib.

– Yox. Dedi, get o biri otağa bax, gör ermənilər 15 il ərzində nə qədər kitab verib. Yəni işarə edir ki, bu 15 il ərzində onlar mənimlə işləyiblər. Bizim normal münasibətlərimiz olub. Ad günündə məni Moskvaya dəvət etmişdi, onun ad günlərində iştirak eləmişəm. Sonra o Abxaziyaya gedəndə məni də özü ilə dəvət edib. Orada ermənilərlə görüşəndə üzlərinə demişəm ki, siz qondarma soyqırımdan danışırsınız, amma hamısını sizlər etdiniz. Bunları Jirinovskinin və digər partiya təmsilçilərinin yanında üzlərinə demişəm.

– Bilirsiniz, məni nə maraqlandırır? Bu Jirinovski çox qeyri-adekvat adamdır və ağlına gələn hər şeyi də danışır…

I hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

489 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Mehman Əliyev (III sonuncu hissə): “Ölümündən 15-20 gün qabaq Elmara dedim ki…”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 1 Fevral 2018

Mehman Əliyev: “İslahatlar qaçılmazdır”

Xural.com Mehman Əliyevlə müsahibənin III sonuncu hissəsini təqdim edir.

III sonuncu hissə

Nəcəf Nəcəfov mənimlə dünışmadı, küsdü

– Elçibəy hakimiyyətindən söhbət gedir…

– Bəli. Mən dedim ki, yanvar ayında gedəcək. Elə yanvar ayında da hər şey qurtardı, bitdi. Səhvlər o qədər idi ki… Yanvar ayında həqiqətən də oldu Ağdərə, Surət Hüseynovun satqınlığı, sonra Kəlbəcər gəldi və s. Proses artıq gedirdi. Rusiya maşınını işə salmışdı. Bu proseslər artıq gedirdi. Amma ona baxmayaraq, Nəcəf gəldi. Hətta bir ara Nəcəf bəy mənimlə danışmadı, küsdü. Sonra Arif Əliyev gəldi. Nəcəf Nəcəfov müşavir oldu. Əvvəl mətbuat katibi olmuşdu, sonra Arif Əliyev oldu. Sonra məni kömək üçün dəvət etdilər. Mən ora gəldim haradasa martın 22-23-də – Novruz bayramında.

– 1993-cü ildə…

– Bəli, mən gəldim və biz orada güclü və yüksək səviyyədə iş sistemi qurduq. Ümumiyyətlə, Azərbaycan-Ermənistan savaşının tarixində birinci dəfə idi ki, Ter-Petrosyanın mətbuat katibi Arif Əliyevə “Kremlyovski rabitə” ilə zəng elədi və təklif elədi ki, informasiya müharibəsinə moratorium qoyaq. Biz onları artıq necə lazımdır, əzir və üstələyirdik. Tank kimi üstlərindən keçirdik, mələyirdilər. Arif girdi yanıma, dedi ki, telefondadır, nə deyim ona? Dedim, ona de ki, biz informasiya müharibəsi aparmırıq, biz informasiya təminatı aparırıq. Kim o müharibəni aparır mən bilmirəm, getsinlər onunla danışsınlar. Ancaq bir fakt vardı ki, onlar haradan bilirdilər ki, bu müharibəni aparan kimdir? Deməli, onlar bilirdilər…

– Belə çıxır ki, onlar araşdırıblarmış…

– Deməli, onlar agenturası işləyir də, bilirlər bu müharibəni kim aparır. Çünki birbaşa girib mənə deyirlər… Biz dayandırmadıq. Nə qədər ki, biz o otaqlarda oturduq, işlədik, biz hər zaman erməniləri nəzarətdə saxladıq. Onlar ancaq bizi təkzib etməklə məşğul idilər, başqa bir işlə yox. Təşəbbüs bizim əlimizdə idi. Biz gedəndən sonra bu, itirildi. Düzdür, mən gedəndən sonra da tez-tez gəlir, onlara məsləhət verirdim, ancaq indiyə qədər bunlar bu işi qura bilmədilər. Bizim heç bir vəsaitimiz, bir qəpik pulumuz yox idi. Primitiv bir vəziyyətdə olmağımıza baxmayaraq, biz o işi sistemli şəkildə apara bilirdik.

– Tural Qurbanlı soruşur: “Mehman Əliyevin nikbin mesajları, islahat söhbətləri özünə inandırıcı gəlirdi? Gəlmirdisə, bunlar nə üçün idi? Bir də, illərdir Azərbaycanda QHT sektoruna ayrılan pullar haqqında nə düşünür? Pullar təyinatı üzrə xərcləndi, yoxsa o da o fikirdədir ki, xərclənsəydi, bizdə də Gürcüstan modelinə uyğun bir model qurula bilərdi?”

– Bilirsinizmi, islahatlar məsələsi bizdə o zaman mümkün idi ki, Azərbaycanda neft amili sıradan çıxmış olardı. Biz vəziyyəti izləyirik, araşdırmalar aparırıq, 2014-cü ildə mən görürdüm ki, biz böhrana doğru gedirik. Çünki Rusiya da, bu tipli dövlətlər də böhrana gedirdilər. O zaman bilirsiniz ki, həbslər başlamışdı. O zaman mənim də həbs olunmağım məsələsi gündəmdə var idi. Mən o zaman ilk dəfə dedim ki, gözləyin ilin sonuna qədər, gələn ilin əvvəlindən ölkədə gündəm yaxşılığa doğru dəyişəcək. Hamı belə baxırdı ki, bu dəlidir, nə danışır, nə olacaq? Və 2015-ci ilin yanvar ayının 10-da Nazirlər Kabinetinin iclasında deyir ki, bizim üçün sınaq ili olacaq. Prezident bunu mülayim formada bəyan edir. Onlar fikirləşirdilər ki, böhran qısa müddətli olacaq – təxminən 2008-ci ilin başqa bir variantı kimi… Neft düşəcək və 6 aydan sonra qalxacaq. 7-8 aya da vəziyyət düzələcək – belə fikirləşirdilər. Niyə mən bunları deyirəm? Çünki prezident sonra Davosa getdi – yanvarın 21-23-ü olardı. Davosda adətən bir həftə qalardı, amma prezident təcili surətdə qayıtdı geri. Qayıdandan sonra, ayın 27-də yeni iclas keçirdi. Deyəsən, Heydər Əliyev sarayında keçirdiyi bu geniş iclasda hakimiyyət nümayəndələrini yığır və emosional şəkildə deyir ki, artıq vəziyyət çox ağırdır, çətindir. Mən belə başa düşürəm ki, o gedib orada kimlərləsə görüşüb – Dünya Bankıdır, ya kimlərləsə – dəqiq məlumat alıb və başa düşüb ki, vəziyyət nədir. O zaman Dünya Bankının hesabatı oldu ki, 8 dövlət bu böhrana girir – Nigeriya, Azərbaycan, Venesuella, Səudiyyə Ərəbistanı, İran, Rusiya – yəni birbaşa neft amilindən asılı olan dövlətlər. Yəni hakimiyyət bunu da gözləmirdi. Hətta o, sonra Münxendə dedi ki, biz elə bilirdik ki, 2040-cı ilə qədər elə belə də gedəcək. Azərbaycanın bütün dövlət institutları böhranın gəlməyini və bu formada olacağını gözləmirdi. Bu, bizim üçün böyük bir faciə və ciddi bir problemdir ki, dövlət institutları bu formada işləyir, bu cür təhlükələri hesablaya bimirlər. Mən də ona əsaslanaraq deyirdim ki, böhrana girəcəyik və böhran bizi məcbur edəcək ki, dəyişək, nəsə edək. Çünki başqa çıxış yolu qalmayacaq. Sən istəsən də, istəməsən də islahat aparmalısan. Əgər biz qeyri-neft sektorunun inkişafından danışırıqsa, qeyri-neft sektorunun inkişafı, azad bazarın formalaşması, liberal qanunvericiliyin olması kimi amillər avtomatik gətirib siyasi reformalara çıxarmalıdır. Bunlar zəncirvari bağlı məsələlərdir. Bizə təklif edirlər ki, iqtisadi və siyasi islahatları eyni zamanda aparaq, amma bizimkilər deyirlər ki, yox, biz əvvəlcə iqtisadi islahatları aparaq, sonra gəlib siyasi islahatlara çıxarıq. Qorxurlar ki, birdən-birə bunu da etsələr, qeyri-sabitlik olacaq, stabillik pozulacaq – mən vəziyyəti belə görürəm. Mən özüm şəxsən yazdım – iki təhlil vardı. Biri iqtisadi – ilin yekunları, biri siyasi təhlillər. Siyasi sahədə basqılar vətəndaş cəmiyyətinin və medianın üzərində davam edib. İqtisadi sahədə isə xeyli islahat tipli qərarlar verilib. Başlayıb. Gedir. Hələ ki, daha çox institusional qərarlar verilir – deyək ki, filan qurum yaradılsın, filan qurum birləşdirilsin və s. Fazil Məmmədovun getməsi və yeni nazirin təyin olunması, təkcə onunla bağlı deyil və biz hesab edirik ki, Vergilər Nazirliyi, Gömrük idarəsi və s. Maliyyə Nazirliyinin tərkibində birləşməlidir. Gürcüstanda və başqa dövlətlərdə olduğu kimi.

İslahatlar qaçılmazdır

– Vergilər, Gömrük, Maliyyə – hamısı bir yerdəmi olmalıdır?

– Bəli, bəli. Dünya praktikasında belədir və onun birinci səfəri Gürcüstana oldu. Məncə təcrübə ilə bağlı, onu öyrənməyə getmişdi. Yəni islahatlar qaçılmazdır. Qaçılmazdır ona görə ki, bunlar bunu etməlidir. İkinci tərəfdən, beynəlxalq qurumlar buna kömək edir, yardımçı olurlar. Həmin 2012-ci il yol xəritəsinin hazırlanmasında da amerikan şirkəti iştirak etmişdi. Yəni amerikanların burada birbaşa rolu var. Mən hesab edirəm ki, 2018-ci ildə bu proseslər davam edəcək. Əlbəttə ki, siyasi islahatlar problem olaraq yenə qalır, amma mən hesab edirəm ki, bu proses gedirsə, siyasi prosesin də onun ardınca getməsi qaçılmaz olur. Bunlar bir-birinə bağlıdır. Ona görə də mən yenə nikbinəm. Başqa çıxış yolumuz yoxdur bizim.

– QHT sektoruna ayrılan pullar haqqında danışmaq istəyirsinizmi? Cəmiyyət çox belə söhbətlər gəzir.

– QHT sektoruna ayrılan pullar əsasən QHT-lərə dövlət dəstəyi şurası tərəfindən ayrılır. Bu, bir. Bilirəm və QHT sektorunda çalışanlar da deyirlər ki, bu vəsait çox balaca vəsaitdir. Bununla çox balaca layihələri həyata keçirmək olur. Yəni bu, o qədər də effektivliyi təmin edə bilmir. İkinci tip layihələr var, hansı ki beynəlxalq donorlar tərəfindən ayrılır. Onların bir hissəsi rəsmi olaraq burada verilir. Açığı, izləmirəm, bilmirəm kimlərə verilir, amma bu, əsasən dövlətlə yaxın olan QHT-lərə verilir. Dövlət özü müəyyənləşdirir ki, siz bu təşkilatlara verə bilərsiniz, çünki dövlətin özü bu layihələrdə iştirak edir. İndi onlar nə işləyirlər, effektivdir, yoxsa yox, mən deyə bilmərəm. Əslində, izləmirəm də o prosesləri. Bir də var, hansısa xarici donorlar müəyyən təşkilatlara verir – o da qeyri-rəsmi şəkildə. O haqda da dəqiq bilmirəm ki, harada, necə verirlər. Xaricdə verilənlər bəlkə də bilinir, görünür kimlərdir, amma burada çətin. Yəni belə bir proses var. Amma deməzdim ki, bazarda bir ciddi donor vəsaitləri var. O vaxt ki, bu, 2012-ci ilə qədər idi, Azərbaycanda rəsmən beynəlxalq donorlar işləyirdilər, bəli, o zaman böyük vəsaitlər QHT sektoruna axıdılırdı.

– İndi yoxdur deyirsiniz…

– Mən bilmirəm indi nə qədərdir. Ancaq o qədər də olmaz.

Boş şeydir, heç kəs burada inqilab eləmək istəmirdi

– Hamısı hakimiyyətin nəzarətindədir, eləmi deyirsiniz?

– Deməzdim hamısı hakimiyyətin nəzarətindədir, ola bilsin, kimlərsə, hansısa formada, nəsə alır, hansısa tədqiqatlar aparır, hansısa işlər görür, amma o vəsaitlər o vəsait deyil. O vaxt ki burada beynəlxalq qurumlar işləyirdi, o vəsaitlər ki ayrılırdı, o vəsaitlər QHT sektoru tərəfindən səmərəli istifadə olunmurdu. Mən hamısına şamil eləmək istəmirəm, amma əksəriyyəti çox formal layihələr həyata keçirirdi. Mən dövlət nümayəndələri ilə danışanda deyirəm ki, sizin yanaşmanız çox səhvdir, ona görə ki, siz deyirsiniz ki, “Soros” Fondu olsun, başqa fondlar olsun, onlar Azərbaycanda “məxməri inqilab” eləmək üçün pul ayırırdılar. Boş şeydir. Heç kəs burada inqilab eləmək istəmirdi. Hətta adı ən çox çəkilən “Soros” Fondunun layihələrinə baxanda görürük ki, bütün bu hakimiyyətyönlü QHT-lərin əksəriyyəti o fonddan pul alıblar. Qoy, onların özləri desinlər, “Soros” Fondu hansına, haçan deyib ki, mən sənə pul verirəm, get, inqilab elə. Mən özüm “Soros” Fondunun İdarə Heyətinin üzvü olmuşam və hər zaman demişəm ki, bu vəsaitləri ayırırıq, bunlar bir iş görmürlər. Yəni biz görürdük ki, vəsaitləri alırlar, pulu xərcləyirlər, ancaq arada bir iş yox. Bu, artıq QHT sektoru üçün daha çox bir biznesə çevrilmişdi. Elə adamlar var idi ki, qəşəng layihələr hazırlayırdılar, amma layihələrin özündə heç bir məsuliyyət yox idi. Heç bir konkret nəticə ortalığa qoyulmurdu. Yalnız fərziyyələr vardı. Ona görə də 2009-cu ildə “Soros” Fondu mənimlə danışıqlar apardı ki, İdarə Heyətinin sədri ol. Mən dedim ki, niyə mənimlə danışıqlar aparırsınız, bizdə müxtəlif QHT-lər var ki, siz maliyyələşdirirsiniz, onlardan birini seçin, qoyun. Dedilər ki, vəziyyət o qədər ağırdır, o qədər çətindir, yəni o qədər mənimsəmə var ki…

– Deyəsən, elə sizinlə də dayandı o məsələ…

– Dedim, yaxşı, əgər belədirsə, mən razıyam, biz dəyişikliklər aparaq. Soruşdum ki, dəstək verəcəksinizmi, dedilər, verəcəyik. Biz başladıq komissiyalar yaratmağa və şikayətləri araşdırmağa. Təsdiqləndi ki, xeyli yeyintilər və qeyri-sağlam qərarlar var. Mən orada bir neçə nəfərə dedim ki, uşaqlar, bundan sonra qurtardı, amma çox vacibi odur ki, biz hər şeyin şəffaf və ədalətli olması üçün mexanizmlər yaratdıq. İkinci tərəfdən, QHT-lərin gördüyü işlər kifayət qədər nəticəyə hesablanmalı idi. Bunu da etdik. Nəzarət mexanizmləri hazırladıq ki, QHT-lərin layihələrinə bütün mərhələlərdə nəzarət edə bilək. Məsələ onda deyildi ki, sən pulu hara, necə xərclədin, əsas məsələ o idi ki, onlara götürdüyü vəzifələri yerinə yetirmək üçün yardım edilməli idi. Bizim əsas işimiz cəmiyyətə fayda vermək idi. Əsas məqsəd orada o idi ki, hökumətlə daha çox işləmək, hökumətə daha çox tövsiyələr vermək ki, vəziyyəti dəyişsin. Təəssüflər olsun ki, “Soros” Fondu bir ildən sonra bağlanmaq haqqında qərar verdi. Onların artıq xəbəri var idi ki, Azərbaycan hakimiyyəti hansı siyasəti aparır. Məncə onlar başa düşdülər ki, sonra böyük başağrısı olacaq və onlar vaxtında çıxdılar buradan.

– Soruşmasam olmur, cəmiyyətin ən müxtəlif təbəqələrində söhbətlər gəzir ki, siyasi məhbusların adları ətrafında qrantlar alınır, böyük pullar dövr edir və s. Mən də, Siz də o məsələnin içindəyik. Belə iddialara nə deyirsiniz, əsli-astarı varmı?

– Yox, mən yenə də deyirəm ki, müəyyən QHT-lərə, hansısa şəxslərə hansısa formada, nəsə yardımlar gələ bilər. Amma o barədə mən nə deyə bilərəm? Məsələn? Yəni bu yaxşıdı, ya pisdi?

– …təyinatı üzrə xərclənsəydi, bizdə də Gürcüstan modelinə uyğun bir model olardı…

– Mən yenə də qayıdıram həmin məsələyə. Mən indiki dövrü bilmirəm. Yenə də deyirəm, o da çox cüzi ola bilər. QHT-lərə yardım fonduna qalanda, onun marağı yox idi ki, bizdə Gürcüstan modeli qurulsun.

– QHT-lərə yardım fondu onsuz da bu işi əngəlləməklə məşğuldur…

– O aydındır. Mən yenə qayıdıram həmin o dövrə ki, donorlar QHT-lərə maliyyə buraxırdılar. Onların məqsədi o deyildi ki, Azərbaycanda hansısa bir inqilab eləsinlər. Onların məqsədi o idi ki, Azərbaycan cəmiyyəti formalaşsın, güclənsin və hakimiyyətin partnyoru olsun. Hökumətin partnyoru olsun o mənada ki, ona tövsiyələr hazırlasın, o tövsiyələrin həyata keçirilməsində iştirak eləsin, onlara nəzarət eləsin. Əsas məsələ bu idi. Vətəndaş cəmiyyətinin funksiyalarını həyata keçirmək. Və əgər bizdə güclü vətəndaş cəmiyyəti olsaydı, əlbəttə ki, bizdə bu gün böhran olmazdı və bizdə bu gün tamam başqa inkişaf olardı. Bu səviyyədə və bu formada korrupsiya olmazdı.

– Natiq Adilov soruşur: “Turan yenə işdə əməkdaşlarına yemək verir? Bu ənənə necə yaranıb?”

– Biz o zaman “Azərbaycan Tərcümə Mərkəzi”ndə otururduq. O zaman oranın direktoru Aydın Məmmədov idi. “Xəzər” jurnalı vardı və mən onun məsul katibi idim. Paralel olaraq “Turan”ı işlədirdim. İstilik sistemi işləmirdi və biz otaqda kərpicdən istilik sistemi düzəltmişdik. Zavoddan xüsusi spirallar gətirmişdim. Onlardan qızdırıcı düzəltmişdim – otağı yaxşı qızdırırdı. Kərpic qızırdı, spiral da üstündə – ortada boş yer qalırdı. Çörəkləri düzürdük o boş yerə, duz atırdıq, suxarı alınırdı. Bizdə həmişə masanın üzərində dadlı suxarılar olurdu. O zaman kim bizimlə işləyib yadında olar. O suxarılarla biz həmişə qidalanırdıq. Bu ənənə sonra müəyyən dərəcədə genişləndi. Bizdə həmişə isti yemək olub.

– Yəni çoxdanın ənənəsidir.

– 1991-ci ildən bəri…

– Natiq Ədilovun 1-2 sualı da var. Deyir, “idmanla məşğul olurmu? Elmar Hüseynovla şəxsi tanışlığı var idimi?”

– İdmanla məşğul oluram. Düzdür, son vaxtlar bir az vaxt olmur, həftədə heç olmasa bir gün gedirəm. Ancaq çalışıram ki, həbsdən əvvəl olduğu kimi, heç olmasa həftədə 3-4 dəfə gedim. Səhərdən günorta saat 2-yə kimi işləyirəm. 5 saat kompüterin arxasında oturmaq, yazmaq çox çətin olur. Ona görə də istər-istəməz beyin artıq yorulur. Bəziləri gedir yemək yeməyə, mən isə o vaxtı gedirəm idmana. 15 dəqiqə yol gedirəm piyada, 30-40 dəqiqə intensiv idmanla məşğul oluram. Sonra yenə 15 dəqiqə geriyə – işə qayıdıram. Bu da mənim günorta yeməyim.

Ölümündən 15-20 gün qabaq Elmara dedim ki…

– Elmarla tanışlığınız var idi?

– Var idi. Elmarla 1995-1996-cı illərdə tanış olmuşam. O vaxtı o, “Letent” jurnalı buraxmağa başlamışdı. Moskvadan qayıdıb gəlmişdi. Deməzdim ki, çox yaxından tanış idik. Ancaq gəlib-gedirdi, fikir mübadiləsi aparırdıq, danışırdıq və s. Hətta ölümündən 15-20 gün qabaq ona dedim ki, sənin yazıların çox sərtdir və təhlükəlidir, bir az ehtiyatlı ol. Dedi ki, mənim başqa yolum qalmayıb.

– Nəsimi Məmmədlinin çox maraqlı bir fikri var: “Mehman bəy çox dəyərli jurnalist və ictimai xadimdir, onu salamlayıram. İndi əksəriyyət – rəsmi və ya qeyri-rəsmi kollektivlərdə, xüsusilə də yaradıcılıq, media və ictimai sektorla bağlı qurumlarda qarşılıqlı münasibətlər sistemi çox bərbaddır və bu durum getdikcə pisləşir. Uzun illər “Turan” informasiya agentliyində mövcud olan səmimi və işgüzar mühiti digər kollektivlərə nümunə kimi yaymaq üçün geniş və təbliğat xarakterli bir veriliş hazırlanmasına necə baxırsınız? Bunu siz birgə edə bilərsinizmi? Məsələn, kollektivin uğurlarında daxili idarəetmənin rolunu göstərmək baxımından bir veriliş çəkmək”. Çox maraqlı bir təklif və təsbitdir. Biz hazır… Mehman bəy desə çəkərik…

– Lazımdır. İş ondadır ki, siz özünüz bizim şəraitimizi görürsünüz. Balaca bir yerdir, imkanları məhduddur. Bilirsinizmi, biz imkanlarımıza görə işləyirik. Daha genişləndirmək üçün də vəsait lazımdır. Yoxdur axı. Bunun üçün vəsait gəlməlidir. Qazanmalısan bu pulu. Əslində, bu gün bazarda ehtiyac var. Media iki yolla pul qazanır: Biri reklam, biri də abunə. Abunə, açığı arxaik bir şeydir. Məsələn, biz abunədən qazanırıq. Reklam – biz nəzarətdə olduğumuz üçün qazana bilmirik. Bizə reklam verməyə qoymurlar. Bu, çoxdankı məsələdir. O zaman mən gərək oxucuya işləyim, daha çox oxucu yığım. Ki, mən reklam alım, ancaq reklamı da qoymurlar. Bazara blok qoyurlar ki, “Turan”a reklam olmaz. Demək olar ki, məndə bir dənə qalır abunə. Abunə də o qədər böyük pul gətirmir. Düzdür, yeni məhsullar çıxarıb ortalığa qoymaq olar ki, daha çox vəsait qazanasan, ancaq sən yenə də hesablamalısan ki, bu gün bazarda nə lazımdır. Bu, biznesdir, kommersiyadır. Bu məsələ üzərində mən fikirləşirəm. Xaricdən bir neçə kommersiya təklifləri gəlib. Mənə deyirlər ki, siz burada məhsullarınızı satırsınız 200 dollara, amma sizin məhsulları alır, bir az orasını-burasını düzəldib 20.000-ə satırlar, sizin xəbəriniz yoxdur. Burada investorlar və onlar sizə pul qoymağa da hazırdırlar. Biletlərinizi də alırıq, gəlin, danışaq. Mən hələ ki, “hə” cavabını verməmişəm. Başqa təkliflər də var ki, deyirlər ki, hazırıq. Cürbəcür tərəflərdən gəlir təkliflər və əslində, bizim özümüzün də marağımız var ki, bunu edək. Mən bilirəm ki, bazara nə lazımdır. Bu gün artıq informasiya erası gedir. Əslində, mən onu çoxdan bilirdim. Ona görə də “Turan”ın siyasəti qurulmuşdu informasiya-analitik istiqamətində. Bu gün informasiya axınları daha da çoxalıb, informasiya okeanıdır. Okeanda dəqiq informasiya hansıdır, bunun arxasında nə durur, hara aparır, nə baş verir – məsələ budur. Bunları dəqiq bildirmək, vaxtında bildirmək öz-özlüyündə böyük məsələdir. Məsələn, Moskvada mənim bir biznesmen dostum var, bizimlə “Turan”da işləyib. 1990-cı illərin əvvəllərində çıxıb gedib Moskvaya. Sonra da yavaş-yavaş Moskvada biznesini qurub, Rusiya şəhərlərində dükanları və s. var. Mən 2014-cü ildə buna məktub yazdım, dedim ki, təsili surətdə nəyin varsa, sat aradan çıx. Dedi, nə danışırsan, nə baş verir? Mən ona apardığımız təhlili göndərdim. Oxudu, yazdı ki, mən burada otura-otura bunları bilmirəm, sən bunları haradan bilirsən? Dedim, bu, mənim işimdir. O, elə də elədi. Mənim tövsiyələrimə uydu və biznesini satıb başqa ölkəyə getdi. İndi işini qurub və işləri uğurla gedir. O, milyonları itirmədi. Bu, çox vacibdir. Biz bu işi əvvəlcədən də qururduq. Bilirsiniz, sovet dövründə 60 yaşında pensiyaya çıxırdıq. İndi uzadıblar. Deyirlər ki, guya kişilərin yaşam ömrü uzanıb 73-ə çıxıb. Bunların hamısı yalandır, haradan uzanıb, kimdə uzanıb?

Biz media olaraq özümüz özümüzü yaratmışıq, məni heç kim yaratmayıb

– Qocalığı qəbul edirsiniz, eləmi?

– Təbii ki. İstər-istəməz təsir edir sənə. Daha tez yorulursan, daha çox səpələnirsən, bəlkə o qədər çevik deyilsən, enerji o deyil. Mən hər zaman deyirəm, çox təəssüflər olsun ki, bu illəri biz itirdik. Çox şey edə bilərdik. 2017-ci illə bağlı iqtisadi təhlildə biz deyirik ki, bu gün ən vacib məsələ insan kapitalına sərmayə qoymaqdır. Bu hakimiyyətin cinayəti ondadır ki, insanların təşəbbüskarlığını aldı əllərdən. Biz media olaraq özümüz özümüzü yaratmışıq, məni heç kim yaratmayıb. Mən 27 ildir dövlətə vergi ödəyirəm. İndi deyək ki, 150 min qazanıram, 150 milyon qazana bilərdim və ondan vergi ödəyərdim.

– Ev də alardım, ev də tikərdim…

– İndi o başqa… Hamımız işləyərdik, hamımız gətirib vergi verərdik. Ancaq mən güzgü kimi göstərirəm, bu gün Azərbaycan mediası quyudur, gətirib ora su tökürlər. O su verməlidir, amma ora su tökürlər. Əslində, bu gün vəziyyət budur. Azərbaycan mediası öz puluna mənzil tikməlidir, sifariş verməlidir. Adə, dövlət sənə tikməməlidir. O mənzilləri mən tikməli idim. Mən o sifarişi verməli idim. Məsələn deyirəm ha… İşçilərimiz yaşamalı idi, hamımız inkişaf etməli idik.

– Və normalda, Azərbaycanda normal demokratik sistem qurulsa, biz Azərbaycanda 100 minlərlə pul qazanacaq adamlarıq. Biz niyə dövlətdən nəyəsə möhtac olmalıyıq əslində?

– Bəs mən də Heydər Əliyevə o vaxt onu dedim də. Mən hətta dedim ki, Azərbaycan diz üstədir. O heyrətləndi. Dedim, Sizin Nazirlər Kabineti bizi hara aparır? Mən hələ bunu 2001-ci ildə demişəm. Sonra neft erası gəldi, bir az dumanlandı başları. Əslində, elə həmin proses idi. Bir az yalançı bir vəziyyət yarandı, elə bildilər ki, belə də gedəcək. Ancaq o sistem, o siyasət bizi bu iflasa gətirib çıxarmalı idi. Bizdə o yazı getmişdi, deməli, adambaşına ümumdaxili məhsulda gəlir cəmi-cümlətanı 3.500 dollardır. Ən yoxsul, ən yoxsul dövlətlərin sırasındayıq ey biz. İsveçrədə, Norveçdə bu rəqəm 80.000 və daha çoxdur. Bir dəfə Tiflisdə idim. O vaxt Putinin keçmiş köməkçisi Andrey İllarionov məruzə ilə çıxış edirdi. “Azad ölkə, azad cəmiyyət və azad iqtisadiyyatın bağlılığı” mövzusunda. 2004-cü il idi. Saakaşvili təzə gəlmişdi, bunların islahatları təzə başlayırdı. O vaxt 17.000 dollar adambaşına ümumdaxili məhsul normal sayılırdı. İndi bu rəqəm aşağısı 25-30 mindir. Bizdə 3.500 – faciəvi vəziyyətdir. 21-ci əsrin birinci 20 illiyi qurtarır, biz hələ haradayıq?

– “Biz hələ otomobil minməyiriz…”

– Hələ qayıtdıq yenə harasa. Hələ yenidən başlayırıq. Eksperiment aparmaq olar, amma həyat bir dəfə verilir, bu insanlar bir dəfə yaşayır. Bunlara demək ki, gözləyin, nə zamansa nəsə olacaq, nə deməkdir? Özünüz gedin yaşayın belə. İmtina edin hər şeydən, gedin 150 manat maaşa yaşayın, lap 1.000 manat maaşa yaşayın. Uşağınızla, ailənizlə gedin belə yaşayın, niyə yaşamırsınız? Niyə başqalarına belə yaşamağı rəva görürsünüz? Siz kimsiniz? Axı bu da vətəndaşdır! Yəni belə olmaz. Bizim Türkiyə yazarımız bizə yazı yazıb göndərib. Deyir, Türkiyədə minimum maaş bizim pulla 750 manat müəyyənləşdirilib. Orada tibb sistemi sığortalanıb. Bəzi problemlər var, amma o yoxsulluq yoxdur. Dövlətin qayğısı və sistemi var. Biz isə 15 manat pensiya artırırıq. Mənim atam 50 il işləyib, neft daşlarını tikib, orden-medalları var, 90 manat pensiya ayrılmışdı ona. Mən olmasaydım, öləcəkdi o. İndi çatdırıblar 200 manata. Bu, necə sistemdir? Gündən-günə guya nəsə dəyişirlər, amma aldadırlar. Elə pensiya həddinin özünü götür – 65 yaş. Bu, o deməkdir ki, yaşlı adamlar qalır işdə, bunlar artıq işləyə bilmir, zəifləyir, onların təfəkkürü qalıb nə bilim haradasa. Yeni, müasir texnologiyalar gəlir, baxışlar dəyişir, hər şey dəyişir. Həmin o cavanlar, xaricdə oxuyub gəlirlər, iş yeri tapa, özlərini realizə edə bilmirlər. Bunlar da edə bilmirlər, yuxarıdakılar da köhnə təfəkkürlü insanlardır. Deməli, onlar yuxarıdan, bunlar da buradan tormozlayır – sistem qalır anormal. Nə var-nə var, bunlar pensiya pulunun dərdindən pensiya yaşını artırırlar. Adə, onun pensiya pulunu verginən, bu cavanları sal onların yerinə, cavanlar işləyib gedənlərin pensiyasını da verəcək. Bu, necə yanaşmadı? Özləri özlərini və cəmiyyəti tormozlayırlar. Bəlkə nazirlər özləri düşünürlər ki, 65 yaşına qədər kresloda oturmaq lazımdır. Hələ 1-2 il də artırıb yaş həddini 70-ə çıxaracaqlar. İşləyə bilmir və demək olar ki, ölmək ərəfəsindədir, amma oturub orada. Elə deyil axı. Bu, dövlət maraqları, dövlət yanaşmasıdır?

Bu xalq həmişə özü-özünü qoruya və inkişaf etdirə bilib

– Yeganə Abbasova soruşur: “Mehman müəllim, Azərbaycanın axırı necə olacaq?”

– Axırı? Yaxşı olacaq. Azərbaycan çox böyük sınaqlardan keçib. Çarizm dövrüdür, sovet dövrüdür, postsovet dövrüdür – biz bunları keçmişik. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanın çox böyük gələcəyi var. Elə-belə danışmıram, sadəcə olaraq bu xalqın tarixinə baxanda, görürsən ki, bu xalq yaşamağı bacarır. Bu xalqın kifayət qədər məqamları olub ki, bunu məhv etmək istəyiblər, sürgünə göndərmək istəyiblər. Amma bu xalq həmişə özü-özünü qoruya və inkişaf etdirə bilib. İndi bizim müəyyən dərəcədə problemlərimiz var, amma bu da müvəqqətidir. Hətta bu böhranın yaranmasının özü bir təkandır. Sistem ki yaradılırdı neftin üstündə, alınmadı. Müəyyən bir vaxt bir az işlədi və dağıldı. Bunun qabağını almaq mümkün deyil. Əslində, bizi qarşıda inkişaf gözləyir. O qərarlar ki veriləcək və hansı ki, qaçılmazdır, onlar bizi insan azadlıqlarına gətirəcək. O islahatlar bizi fərdi, iqtisadi və başqa azadlıqlara gətirəcək. Mən buna inanıram – 100 faiz. Bilirsinizmi, mənə xaricdə deyiblər. Deyiblər ki, siz niyə burada qalıbsınız. Axı siz gedə bilərdiniz xaricə, orada işləyə bilərdiniz. Hətta bəzən deyiblər ki, sizin kimi adamlar üçün bizim qapılarımız açıqdır, hər halda siz gələ bilərsiniz. Sanki get da, çıx buradan deyə qaçırtmaq istəyirlər. Bəzən fikirləşirdim ki, bəlkə hakimiyyət bunları öyrədib ki, götürün aparın bunu buradan. Təəccüblənirlər bir az. Mən bir dəfə Bundestaqdan gələn almanlara dedim: “Mən birinci dəfə Almaniyada 1996-cı ildə olmuşam. O zaman mən özüm-özümə dedim ki, Allah-Təala cəhənnəmi və cənnəti bu dünyada yaradıb. Cəhənnəm bizik burada, cənnət də oradır.” 2-cisi, mən dedim ki, axı bunların ataları darmadağın olunmuş ölkəni cəmi 20-25 ilə Avropanın ən nüfuzlu dövlətinə çevirdi. Yəni onların ataları uşaqları üçün, nəvələri üçün şərait yaradıblar ki, onlar bu gün yaşayırlar və işləyirlər. Biz də bunları etməliyik. Bunu kimsə boynuna götürüb etməlidir. Mən qaçdım getdim, problem deyil. Bunu kimsə eləməlidir və biz bunu edəcəyik.

– Və o bizik. O “kimsə” bizik…

– Bəli, bu proses gedir və bunu eləməliyik. Mən onu da demişəm ki, mənim uşağımın qarantı prezident yox, dövlət olmalıdır. Bizdə bu gün hər şeyi prezident həll edir. Bu, anormal bir şeydir. Dövlət olmalıdır. Sən bilməlisən ki, sənə nəsə oldu, nəsə baş verdi, sənin qarantın dövlətdir. Bu da ancaq demokratik dövlət ola bilər. Avtoritar dövlət heç vaxt heç kəsə qarant ola bilməz.

– Çox sağ olun. Təşəkkür edirəm. Çox maraqlı müsahibə oldu.

– Təşəkkür edirəm.

SON

Əvəz Zeynallı,

“Qaynar Qazan”

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

985 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Mehman Əliyev (II hissə): “Amerika dedi ki, biz qoymarıq “Turan” belə bağlansın”

Xural Yazıldığı tarix 30 Yanvar 2018

Mehman Əliyev: “Sınmamışıq, qaçmamışıq, öz mövqeyimizdə olmuşuq, çətin dövrlər yaşamışıq”

Bir nəfər Mehman Əliyev, bir mən

– …Yəni medianın iqtisadi durumunun pisləşməsi üçün. Köşklərin götürülməsi, mətbəələrdə qiymətlərin artırılması, reklamların mediadan, medianın isə reklam bazarından çıxarılması və s. kimi medianın iqtisadi dayaqlarının vurub dağıdılması prosesi oradan başladı. Ona görə də bu prosesdə olan media həmin o görüşdə Heydər Əliyevdən nəsə istəməyə başladılar: “Bizə kömək eləyin, borclarımız var”. Bir nəfər Mehman Əliyev, bir mən ayağa durub dedim ki, “cənab prezident, sizin yardımınız bizə lazım deyil.” Hətta mənə təəccüblə baxdı. Dedim, “biz kommersiya qurumlarıyıq. Bizə şərait yaradın, biz işləyək, pul qazanaq, bu dövlətə gətirib verək. Yəni vergi şəklində. Bizə şərait yaradın. Bizə sizin pulunuz lazım deyil. Sizin yardımlarınız bizə lazım deyil”. Bunu deyən yeganə adam mən oldum. Məndən başqa hamı durub nəsə istədi.

– O toplantı mənim də yadımdadır. Rauf Arifoğlu çıxışında qəzetin məbəələrə borcundan danışdı. 60 milyondan söhbət getdi. O zaman Heydər Əliyev Əli Həsənovdan soruşdu, “mətbuatın nə qədər borcu var?” O da dedi, “60 milyon…” Dedi, “dondurun”. Mənim yadımdadır, o zaman mən də yazmışdım ki, “siz 60 milyon istədiniz, o da dondurdu. Bundan başqa hansı problem həll olundu?”

– Mən onu da qeyd eləmək istəyirəm ki, 60 milyon o vaxtkı rəqəmlərlə müqayisədə heç 1 milyon 200 min də eləmirdi.

– Çox aşağı rəqəm idi.

– Hələ təxmini deyirəm. Amma iş ondadır ki. mən sonra baxdım. Onda da dedim ki, bu düzgün deyil, bunu eləmək olmaz. O zaman ya “Yeni Müsavat” qəzeti olsun, ya da “Azadlıq” qəzeti özlərini kifayət qədər yaxşı maliyyələşdirə bilirdilər. Onların yaxşı da pulları var idi. Nəyə lazım idi ki, deyəsən borcları dondur?

– Elə hər şey də o vaxtdan başladı.

– İş ondadır ki, borcların 97 faizi hakimiyyət qəzetlərinin üzərində idi. Və onların borclarını sildilər. Bunların balaca, cüzi borcları var idi. Əsasən isə hakimiyyət öz himayəsində olan informasiya vasitələrinin borclarını sildi. Onlara kömək elədi. Bunlara nə kömək oldu ki? Ondan sonra yenə də sərtləşmə davam elədi və medianın iqtisadi cəhətdən çökməsinə gətirib çıxardı.

– Mehriban xanımın adamları ilə ilin əvvəlində aparılan danışıqlar bitdi, iflasa uğradı, yoxsa 2018-ci ildə hansısa islahatlar olacaqmı?..

– Açığını deyim ki, bu gün bu istiqamətdə hansısa danışıqlar yoxdur. Yəni belə danışıqlar getmir. O vaxtdan dayanıb. Məncə hansısa hakimiyyətdaxili problemlər yaranıb. Mən fikirləşmirəm ki, mənim verdiyim təşəbbüs də həyata keçə bilərdi. Açığını deyim, ona hələ hazır da olmaq lazımdır. Ona biz hazırıq. Biz azad media olaraq, ona həmişə hazır olmuşuq.

Hakimiyyət həmişə istəyir ki, media onun nəzarətində olsun

– Biz hazır olmuşuq, amma…

– Bu, necə deyərlər, bizim problemimizdir, bizim vəziyyətimizdir, bizim duyğularımızdır…

– Gərək ilk növbədə hakimiyyət buna hazır olsun…

– Hakimiyyət həmişə istəyir ki, media onun nəzarətində olsun. Ən aşağısı, media onun dostu olsun. Bütün bu yeniliklərə ilk növbədə hakimiyyətin özü hazır olmalıdır. Mən hesab eləmirəm ki, onların hamısı buna hazırdır. O problem də var. Ona görə də bu gün siz deyirsiniz ki, dialoq davam olunacaq? Dialoq o zaman davam olunar ki, onların özləri özlərində qərar verməlidirlər ki, bəli, biz Azərbaycanda azad, müstəqil, peşəkar medianın yaradılmasında maraqlıyıq. Ancaq mənə elə gəlir ki, bu gün onlar hələ ki, buna hazır deyillər. Bu gün hələki media siyasətini Əli Həsənov formalaşdırır. Çünki, bayaq dedim, mən sordum ki, həmin sənəd Əli Həsənovun əlinə düşüb, ya yox? Dedilər ki. “bəli”.

– Hər şey aydındır, əgər bu gün də bütün sənədlər ora gəlirsə…

– Bəli, ora gəlirsə, artıq hər şey aydındır. Həmin komanda hələ də işləyir, köhnə qaydalarla media siyasəti aparılır və s. Baxın, Mətbuat Şurasının özünü aparma qaydasına – saytların bloklanmasına, həbslərin aparılmasına və s. O söhbətin üzərindən 6 ay keçib. Hər şey onu göstərir ki, proses davam edir. O baxımdan, demək olar ki, bu islahatlara onlar da hazır deyillər. Mən hesab edirəm ki, indiki mərhələdə dialoqu davam etdirmək mümkün deyil. Mehman Əliyevə nəsə təklif eləmək, almaq-vermək mənasızdır. Mən ona getmirəm.

– Məşhur bloqqer Azər Kərimzadənin sualı var: “Mehman bəy sizin işinizdə qətiyyət göstərən və sonda sizin azadlığınıza nail olan Amerika niyə Mehman Huseynov, Seymur Həzi, Əziz Orucov və digər jurnalist və bloqqerlərin işində bu qətiyyəti göstərmir?” Orxan Məmmədov da soruşur ki, “Digər siyasi və vicdan məhbuslarından fərqli olaraq, Mehman bəyin həbsi bir ay belə çəkmədi. Əlbəttə, kaş bütün siyasi məhbuslarımız azad olunaydı tezliklə. Amma bu müddətin digərlərinkindən az olması, sonradan hətta siyasi sifarişlə həbs etdirmiş nazirin belə vəzifədən getməsi Mehman bəy tərəfdən nə ilə xarakterizə olunur?” Məşhur jurnalistlərimizdən Məhəmmədəli Qəribli də soruşur ki, “vergilər naziri Fazil Məmmədovun işdən azad edilməsi ilə Mehman Əliyevin həbsi arasında bir əlaqə ola bilərmi? Çünki ara-sıra belə versiyalar səslənir”. Əslində, bu da maraqlı oldu. Sizin Vergilər Nazirliyi ilə işinizin getdiyi ərəfədə nazir Fazil Məmmədov vəzifəsindən istefa verdi.

– Əslində, biz siyasi motivlərlə həbs olunan insanlara baxsaq, məsələn, Xədicə İsmayıl həbs olunmuşdu, təxminən bir ildən sonra azadlığa buraxıldı.

– Təminən ilyarım sonra…

– Leyla Yunus…

– O da təxminən o müddətdə…

– İlqar Məmmədovu götürsək, məsələn, Avropa Məhkəməsinin verdiyi qərarlar. Yenidən proses başlayıb. Yenə də dirənirlər, yenə də vəziyyət sərtləşir. 2013-cü ildən bu yana təxminən 4 il çəkir də bu proses? Yəni demək istəyirəm ki, onun da haqqında Avropa Məhkəməsinin qərarları var. Yəni bu formada İlqar Məmmədovun müdafiəsi var. O baxımdan, demək istəyirəm ki, bizdə siyasi məhbusların sayı 161-dir. Onlardan qabaq da olanlar olub çıxıb. Yanaşmalar fərqli olub. Avropa, ya da Amerika institutlarını götürəndə standart yanaşmalar olmayıb.

– Hər kəsə fərqli yanaşma olub.

– Bəli. Açığı, mən deyə bilmərəm ki, niyə burada belə oldu, orada qərar niyə elə oldu? Niyə onunku 6 ay çəkdi, bununku bir il çəkdi? Demək çətindir. Çox çətindir demək. Mən sadəcə bilirsinizmi, nəyi demək istəyirəm. “Turan” İnformasiya Agentliyi 1990-cı ildə yaranıb. Sovetlər Birliyi dövründə.

– Olarmı bir sual da əlavə edim, məhz bununla bağlı?

– Buyurun.

– Ru Az Talıs profilindən belə bir sual gəlib: “Niyə görə onların informasiya agentliyinin adı “Turan” qoyulub? Bu adı qoymaqda kimin va yaxud kimlərin töhfəsi var? Bu adın qoyulmasında hansısa bir məqsəd olubmu?”

– “Turan” İnformasiya Agentliyi 1990-cı ildə yarandı. Sovetlər Birliyi dönəmində Azərbaycanda yaradılmış ilk müstəqil informasiya agentliyi idi. Sovetlər Birliyi deyirəm. Hələ nə Azərbaycanı deyirəm, nə Qafqazı, nə də Orta Asiyanı… Qafqazda da, Orta Asiyada da birinci biz idik. Moskvada o vaxt İnterfax, Postfaktum var idi. Yadımdadır ki, bizdən sonra RİA Novosti yaranırdı və mən getdim Moskvada onlarla tanış oldum. Sonradan onlar qaçıb getdilər, informasiya agentliyini onların əlindən alıb Ali Sovetə verdilər – RİA Novostini. Onlar Rusiya Federativ Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bir binasında oturmuşdular. Mən onlarla orada tanış olmuşdum. Vinoqradov idi rəhbərləri.

“Turan” Sovetlər Birliyində ən birinci yaranan müstəqil KİV olub

– Deməli, onlar da sizdən sonra yaranmışdılar?

– Onlar da bizdən sonra yaranmışdılar. Yəni demək istəyrəm ki, “Turan” Sovetlər Birliyi dövründə ən birinci yaranan müstəqil Kütləvi İnformasiya Vasitəsi olub. Özü də onu özümüz yaratmışıq. Bir qrup jurnalist onu yaratmışıq, işlətmişik, çalışmışıq, belə də bu xətti aparmışıq. Müstəqil. Sınmamışıq ki? Qaçmamışıq. Öz mövqeyimizdə olmuşuq. Çətin dövrlər yaşamışıq. Bir tərəfdən jurnalist olaraq, digər tərəfdən media təşəbbüskarı olaraq, bütün media qurumlarının yaradılmasında, medianın apardığı bütün mübarizələrdə, bütün mitinqlərdə, piketlərdə, çağırışlarında, toplantılarında həmişə iştirak eləmişəm.

– Bəli, hər zaman iştirak eləmisiniz. İndiyə qədər…

– Yadınızdadır, biz Qələndərovun məzarını ziyarət etdik. Orada neçə nəfər idik?

– 3-4 nəfər.

– Buyurun. Media gəlmişdimi ora? İctimai nümayəndələr ora gəlib bizimlə yanaşı durmuşdularmı? Yox, artıq gəlmirdilər. Vəziyyət belə yaranmışdı. Yəni ki, bu xətt uzun müddət, 27 illik davamlı bir xətt – mən başqalarının mübarizəsini alçaltmaq istəmirəm, hörmətlə yanaşıram. Mən sadəcə olaraq faktı deyirəm, reallığı deyirəm ki, budur. Budur bunun tarixi. Onu da onlar qeyd edirlər. Onu qiymətləndirirlər ki, Sovetlər Birliyi dönəmində yaranan və indiyə qədər duran, dirənən yeganə müstəqil media qalası qalıb. Ona görə də deyirlər ki, biz onu yıxılmağa qoymarıq. SSRİ-yə qarşı mübarizəni aparan Amerika soyuq müharibə dövründə və s. yaranan KİV-i Qərb standartlarına, demokratiyaya sadiq olan bir qurumun məhvi onlar üçün, mən hesab edirəm ki, ciddi bir çağırışa çevrildi.

– Bayaq maraqlı bir söz dediniz ki, “Amerika dedi ki, biz qoymarıq ki, “Turan” İnformasiya Agentliyi belə bağlansın”…

– Bu, onların qərarı idi. Mən açığı gözləmirdim ki, bu qədər çevik şəkildə nəsə baş verəcək. Mən gözləyirdim ki, hə, bəyanatlar, müdafiə olacaq. Əslində, böyük müdafiə qurulurdu. Əgər vaxtında həbsdən buraxılmasaydım, burada çox böyük bir proses başlayacadı. Hətta mənə dedilər ki, “niyə tez buraxıldın, o boyda kompaniyaya başlayırdıq”… Məsələn, mənim 60 illiyimə bütün paytaxtlarda, bütün səfirliklərin qarşısında böyük izdihamlı mitinqlər olmalı idi. Yəni böyük bir kampaniya başlayırdı, onlar məni buraxdılar. Orada böyük bir peoses başlayırdı. Bu, mənə verilən qiymət idi. Əgər onlar mənə bu cür qiymət verirlərsə, o zaman mən sadəcə indiyədək “Turan” olaraq keçdiyimiz yolu nümunə gətirirəm. Biz agentliyi yaradanda adını “Turan” qoyduq. Bunun məsuliyyətini bilirdik. Həmin dövrlərdə də “Turan” adı qoymaq sadə bir şey deyildi.

– “Turan”, yəni Türk dövlətləri birliyi mənasında?

– Açığı, biz onda hesab eləmirdik ki, Sovetlər Birliyi dağılacaq. Amma biz dəyişikliklərin getdiyini görürdük. Biz birinci növbədə fikirləşirdik ki, xarici investorlar və s. Qafqaza, Orta Asiyaya, Rusiyaya gələcək və bu proseslər başlayacaq və ümumi maraq kəsb edəcək. Biz fikirləşirdik ki, Orta Asiyanı, Qafqazı və Rusiyanın cənub hissəsində olan türkdilli respublikaları əhatə edə bilək – “Turan” informasiya məkanı kimi. Çünki bu, çox böyük bir məkan idi, böyük bir maraq kəsb edən bazar idi. Bu gün də baxırıq ki, Xəzər regionunu götürsək – neft, qaz və s. – biz fikirləşirdik ki, böyük bir informasiya məkanını götürürük. Hətta Qazaxıstanda, Özbəkistanda və başqa yerlərdə “Turan”-ın təmsilçiliklərini də açmaq istəyirdik. Biz beynəlxalq agentlik kimi fəaliyyət göstərməli idi. Buna doğru gedirdik. Təəssüflər olsun ki, qoymadılar. Bu hakimiyyət imkan vermədi ki, bu fəaliyyətimizi genişləndirək. Ona görə də “Turan” adı buradan gəldi.

– Yeri gəlmişkən, Qənimət Zahidin “TuranTV”-si bu adla çıxanda əsəbiləşmədiniz ki, bu haradan çıxdı belə?

– Yox, əsəbiləşmək… Bilirsinizmi, necədir…

– Mən bunu Qənimət bəydən soruşdum, dedi ki, “biz bunu bilərəkdən eləmədik, elə təsadüfən belə alındı”…

– Bilirəm. Onlarda belə bir platforma var idi – “TuranTV”. Onun bazasında elədilər. Mən bir daha deyirəm, o qədər də oturub fikirləşmirəm ki, bu niyə belə oldu? Oldu, oldu. Sadəcə ilkin vaxtlarda müəyyən qədər çaşqınlıq yaradırdı. Çünki mənə də zəng eləyirdilər ki, ““TuranTV” sizindir?” İndi də çoxları hesab edir ki, “TuranTV” mənimdir. Bizə bağlayırlar. Həqiqətən də, deyirlər ki, “bax, sizdə “TuranTV” filan şeyləri elədi”. Mənə bunun dəxli yoxdur. Yəni bu çaşqınlıq yaradıb. Çünki “Turan”-ın öz adı, xətti var. Özü də mən bir şeyi də qeyd eləmək istəyirəm ki, bizdə “TuranTV” xəbərləri 1991-94-cü illərdə AzTV-də gedirdi. Rəhmətlik Fərhad Kərimov, Adil Bünyadov, indi Kanadada yaşayan Xalid Əsgərov idi. Bizdə Qarabağdan, Çeçenistandan, Abxaziyadan verilişlər hazırlanırdı. Bütün bu bölgələrdən hazırlanan verilişlər “TuranTV”-nin loqosu ilə gedirdi. Yəni biz bunu eləyirdik. Biz hətta fikirləşirdik ki, 1998-ci ildən sonra qəzetlər açacağıq. Artıq jurnalımız çıxırdı. Daha sonra televiziya olacaqdı. Sonradan bütün bu imkanlar verilmədi. Və biz demək olar ki, 90-cı illərin sonu bütün media tənəzzülə uğramağa başlayanda, biz də o yolu getməyə başladıq. Bizim əsas məqsədimiz, vəzifəmiz o idi ki, bu bazarda özümüzü qoruyub saxlaya bilək. Yəni belə vəziyyətdə inkişafdan danışmaq çox çətin idi – indiki durumu və təzyiqləri nəzərə alsaq.

– Əslində, sizin həbsiniz cəmiyyətdə o qədər böyük rezonans doğurmuşdu ki… Hətta mən də başqaları həbs olunanda o həddə rezonans görməmişdim. İctimai-siyasi mühitdə də çox narazılıqlar, söz-söhbətlər oldu. Çünki sizi hər kəs dəstəklədi. Hakimiyyət tərəfində olanlar, hakimiyyətin cinahında yer alanlar, hakimiyyətlə bağlı olanlar, müstəqillər də sizi dəstəklədilər. Bununla bağlı bir sual var. Şəhriyar Səmədov soruşur: “Həbsi müddətində ölkənin tanınmış jurnalistlərindən, misal üçün Elçin Şıxlı, Arif Əliyev, Qulu Məhərrəmli, Rauf Arifoğlundan hər hansı dəstək aldımı?”

– Bəli, aldım. Onlardan dəstək aldım.

Xədicə İsmayılın səsindəki istehzadan anladım ki…

– İkinci bir sualı var: “Həbs edilən gecə dostlarından sovqat olaraq tort istəmişdi. Bu, simvolik istək idi, yoxsa?..”

– Hə, əslində mən zarafat elədim. Siz də bilirsiniz ki, mən tort-zad, belə şirniyyatlar yemirəm. Sadəcə olaraq, Xədicə İsmayıl orda dedi ki, “Mehman müəllim, nə gətirim sizə?” Səsindəki istehzadan anladım ki, bu, bir az da ələ salmaq idi. Mən bunu başa düşdüm. Axı, mən həmişə deyirəm ki, islahatlar olacaq, vəziyyət yaxşılığa doğru dəyişəcək…

– Bəli, optimist fikirləriniz çoxdur.

– Bəli. Optimist danışmışam və bu mənada Xədicə İsmayıl irad tuturdu ki, Mehman Əliyev belə danışır və s. Bəlkə də məni hakimiyyətə yaxın olmağım, hətta hakimiyyətlə hər hansı bir formada əməkdaşlıq etməyim barəsində söz-söhbət də gəzirdi. Bəziləri üçün şübhəli idi ki, bu niyə belə danışır? O mənada mən hiss elədim ki, o bir az da mənə sataşmaq idi ki, “sizin indiki vəziyyətinizdə sizə nə gətirim”. Mən də gülə-gülə dedim ki, bir dənə tort gətirərsiniz. Soruşdu ki, “hansı tortdan?” Mən də “Teramisu” dedim. Və gətirdilər. Balaca bir tort gətirmişdilər. Ümumiyyətlə, yanıma hər şey gətirmişdilər – yemək gəldi, uşaqlar diş fırçası gətirmişdilər və s. Normal idi.

– Həbsinizlə bağlı sizinlə 3-5 dəqiqəlik söhbət eləmək istəyirəm. Qorxdunuzmu?

– Yox.

Həbsə çoxdan hazırlaşırdım…

– Fikirləşdiyiniz kimi qorxmaq yox. Yəni psixoloji olaraq narahat oldunuzmu ki, işləriniz, planlarınız yarımçıq qaldı. Ev, ailə, məsələn, maşın harada qaldı, açar nə oldu və s.

– Yox. Məsələ ondadır ki, həbsə çoxdan idi ki, hazırlaşırdım. Məsələn, hələ 2014-cü ildə də bilirdim ki, məni həbs eləmək istəyirlər və bu, müzakirə olunur. Mənə dedilər ki, hətta Novruz Məmmədov toplantıda deyib ki, “Mehman Əliyev fond pulu alır, onun villası-filan var”… Deyiblər ki, onun heç evi-eşiyi də yoxdur, bu necə olur-filan. Xırdalayanda gördülər ki, bir şey yoxdur. Bu adama əgər hardansa pul gəlirsə, o qədər yaxşı yaşayırsa, o zaman evi niyə yoxdur…

– Hələ də kirayədəsiniz?

– Hə. Yəni belə bir şey eşitmişdim. Sonra 2015-ci ildə mənə ölkəni tərk eləmək təklif olundu. Xaricdən siqnal gəldi ki, təcili surətdə ölkədən çıxım. Təxminən fevral ayı idi. Mən də dedim ki, heç yana gedən deyiləm. Yəni mən həbsə hazırlaşırdım və deyirdim ki, bunlar nə edirlərsə etsinlər, mən ölkədən qaçan deyiləm. 2016-cı ilin dekabrında da hətta mənə qarşı nəsə hazırlanırdı. Belə bir təşəbbüs var idi. O zaman da yekdil fikir olmadı, prosesi dayandırdılar. Qərar verilmirdi. Bu dəfə artıq proses başlamışdı. Onda da haqqımızda cinayət işi açılanda prosesin hara getdiyi görünürdü. Mən bunu gözləyirdim. Hətta mənimlə görüş oldu və təklif etdilər ki, “gəl bizimlə işlə və səni bu prosesdən qurtaraq”. Dedim ki, yox. Yəni mən şüurlu şəkildə qərarı verdim ki, ora – həbsə gedirəm.

– Budəfəki görüşdə dedilər?

– Yox, hakimiyyət tərəfindən başqa adamlar dedilər. Mənə qarşı yaxşı münasibətdə olanlar, mənim qayğıma qalanlar dedilər ki, “gəl sən razılaş, biz də səni bu prosesdən qurtaraq”. Dedim ki, yox. Mən qərarı verdim, qurtardı, getdi. Özü də bir neçə görüşüm olub, cürbəcür adamlarla. Cürbəcür adam göndəriblər və danışıq aparıblar. Mən dedim ki, yox. Yəni ki, mən həbsə getməyə hazır idim. Mənim üçün də şərəfli idi ki, mən belə yolla qurtarım. Əslində, bunun baş verməsi mənim üçün bir qələbə idi ki, məni sındıra bilmədilər. Bax, bu vəziyyətdən mən bu formada çıxdım. Mənə qarşı nə qədər rəqiblər yaratdılar, məni nə qədər deyək ki, sıxdılar, elədilər, axırda mənim fəaliyyətimi, “Turan”ın fəaliyyətini bu formada dayandırdılar. Bu həbs, güc və s. hesabına oldu. Ona görə də mən bunu qəbul edirəm. Sadəcə olaraq, mənə elan olunanda ki, sən həbs olunursan, bir məsələyə görə narahat oldum ki, bu xəbəri evə necə çatdıracam. Daha çox da atam, həyat yoldaşım narahat olacaqdılar. Bax, onda mən narahat oldum və dedim ki, mənə imkan verin, zəng eləyim.

Kameraya girdim, uzandım və başladım vəziyyəti təhlil eləməyə

– Onda Vergilər Nazirliyində idiniz?

– Vergilərdə idim. İstədim ki, məndən əvvəl evə xəbər eləsinlər, sonra mən evə zəng vurum. Ona görə də dedim ki, imkan verərsizsə, mən xəbər eləyim. Dedilər, “hə, yaxşı”. Zəng elədim, uşaqlara dedim. Nə isə, xəbəri çatdırdılar və mənə dedilər ki, artıq bu haqda evdəkilərin də xəbəri var. Ondan sonra mən zəng elədim. Gördüm, həyat yoldaşım kifayət qədər sakit, təmkinli qəbul elədi. Mənə dedi ki, özünü qoru, özünə yaxşı bax, bizdə hər şey yaxşıdır. Atama da heç nə deməmişdilər. Demişdilər ki, mən xaricə getmişəm. Ondan sonra artıq mən sakitləşdim, demək olar ki… Mən artıq ora gedəndə sakit idim.

– Sizi həmin gecə harada saxladılar?

– Yasamal rayon Polis İdarəsində…

– Bir gecə orada qaldınız?

– Hə, orada qaldım.

– Yatdınızmı, həmin gecə? Yoxsa düşündünüz, fikirləşdiniz?

– Orada ilk gün kameraya girdim. Kamerada tək idim. Sadəcə uzandım və başladım vəziyyəti təhlil eləməyə. Sonra da yatdım. Hə, yemək gəldi. Gəldilər ki, bəs, yemək gətiriblər. Özü də 3 dəfə yemək gəlib. Bir dəfə uşzqlar gətirdilər, Xədicəgilin tortu gəldi və s. Sonra mənim müavinim Şahin yemək göndərdi, daha sonra isə evdən gəldi. Yəni 3 dəfə yemək gələndə məni çağırırdılar. Mən yeməyi yeyəndən sonra yatmışam. Səhər durdum. Orada – bayırda yeriməyə imkan var idi. Qapalı şəraitdə. Sonra otururdum, uzanırdım, yatırdım. Belə də…

– Sizi Kürdəxanı təcridxanasına həmin gün apardılar?

– Yox. Məni Kürdəxanaya şənbə günü apardılar. Demək olar ki, beşinci gün də mən orada qaldım. Şənbə günü səhər apardılar.

– Orada karantində qaldınız?

– İki gün karantində qaldım. 3-cü gün – bazar ertəsi kameraya köçürdülər. Məni Kürdəxanı təcridxanasının rəisinin yanına apardılar, ona dedim ki, vergi maddəsi formaldır, məni siyasi fəaliyyətimə görə, jurnalist fəaliyyətimə görə həbs ediblər. Dedim ki, məni Əli Həsənov tutdurub. Özü də rəisin kabinetində dedim bunu. O da belə qəribə baxdı mənə. Dedi, yaxşı, yaxşı, sonra danışarıq. Düzdür, ondan sonra mən onunla görüşməmişəm. Sonra da məni apardılar kameraya…

– Mehman müəllim, sizin məhkəmələr qapalı keçirildiyi üçün məlumatımız azdır. Məhkəmədə də deyirdiniz?

– Yox, məhkəmədə demirdim, çünki məhkəmə kifayət qədər formal idi. Fuad Ağayev vəsatət qaldırmışdı ki, haqqımda verilən qətimkan tədbirini dəyişdirsin. Prokuror və müstəntiq isə ayağa durub deyirdilər ki, “yox, onu buraxmaq olmaz, çox təhlükəlidir”. Hakim də ənənəvi olaraq bir neçə belə məhkəmə prosesində olub, ona görə də həbs qətimkan tədbiri qüvvədə qalırdı. Çox qısa bir müddətdə baş verirdi.

– Amma səhv etmirəmsə, cümə günü sizi Apellyasiya məhkəməsinə gətirəndə məni muştuluqlamışdılar ki, sizi həbsdən azad edəcəklər.

– Hə.

– Amma həmin gün də szi məhkəməyə gətirmədilər. Həbsdən çıxan günün gecəsi maraqlı bir yuxu görmüşdünüz.

– Hə.

Senatdakı müzakirələri yuxuda gördüm

– İndi də yadınızdadırmı o yuxu?

– Yuxu, hə. Ayın 7-si axşam idi. Gecə mən yuxu gördüm. Gördüm ki, otağa girirəm, bir nəfər oturub və düz baxır. Mən ondan sol tərəfdə idim. Yanında da Amerikanın bayrağı. Tərpənmədən düz istiqamətə baxır və susur. Bir az da Amerikanın sabiq prezidenti Kennediyə oxşayır. Sonradan mən senator Durbin gördüm və fərqində oldum ki, o adam Durbinə də oxşayırdı. Sonra elə bil ki, mən yatmaq üçün uzanmışam və üstümdə də Amerikanın bayrağı var. Ancaq üzərindəki ulduzlar olan yerdə mavi rənglər yox idi. Bayrağın parçası da nazik ipək parça idi. Sol tərəfimdə də hansısa bir qara qüvvənin olduğunu hiss edirəm, görürəm ki, məni tutmaq istəyir. Fikirləşirəm ki, əgər yavaş-yavaş o istiqamətə dönsəm, o məni tutacaq. Gərək fikrimi bir yerə cəmləşdirib, birdən-birə bunun üzərinə hoppanıb, onu zərərsizləşdirim. Bunu tutum, mübarizə aparım ki, məni tuta bilməsin. Və mən yuxuda çəmləşirəm. Birdən-birə elə bil ki, özümü sola atıram. Sola atılanda çarpayıdan yıxılıb, yerə dəyirəm. Əlimlə döşəmədən yapışdım. Kameralarda da işıqları söndürmürlər, axşam da yanır.

– O məqamda oyandınız?

– Hə. Gözümü açdım, görürəm ki, stolun üstündə “budilnik” saatı var və saata baxıram ki, gecə saat ikinin yarısıdır. Həmin radələrdə, əgər 9 saat geriyə götürsək, həmin saatlarda Amerika Senatında bu məsələyə baxılıb. Mənimlə bağlı qərar artıq verilib.

– Allah… Allah… Nə maraqlıdır…

– Hə, maraqlı bir şeydir. O artıq ayın 8-i gecə idi də… Gecə saat ikinin yarısı… Səhər məni məhkəməyə apardılar və döndərdilər gətirdilər şəhərə – danışıqlara…

– Danışıqların nəticəsi də…

– Hə, danışıqların nəticəsində dedilər ki, “cənab prezident çox təəssüfünü bildirir ki, belədir. Yanlış olub. O, çox istərdi ki, siz azadlığa çıxasınız.” Orada belə bir söhbət oldu. Elə orada dedim ki, bu Əli Həsənova mənim… Yenə də qeyd eləmək istəyirəm, qoy özləri açıb desinlər ki, bu proses necə gedib? Əslində vergi məsələsinə gələndə mən onu da qeyd eləmək istəyirəm ki, bizə ilkin olaraq 27 min AZN vergidən yayınma yazmışdılar. Hər ilə bir rəqəm yazıblar. Məsələn, 2014-cü ilin birinci yarısı 9 min, 2015-ci il 9 min manat, 2016-cı il 9 min manat və 2017-ci ilin ilk 6 ayı da buna daxil. Məsələ ondadır ki, 2016-cı il iyunun 30-da Vergilər Nazirliyi bizə qərarın surətini sənəd şəklində verib ki, “Turan” İnformasiya Agentliyinin 2016-cı il üçün bir qəpik də borcu yoxdur. İş ondadır ki, ondan qabaq bizə 3 min vergi yazmışdılar, 2 min manat da cərimə elədilər, hesabımızdan 5 min manat çıxarmışdılar. Qeyri-qanuni. O zaman mən nazir Fazil Məmmədova şikayət elədim. Bir həftədən sonra yoxlama təyin elədi. Həmin yoxlamanın nəticəsində bizə qərar verdilər ki, bizim borcumuz yoxdur. Həmin il üçün cəmi bir aydan sonra yenidən 9 min vergi yazıblar.

Fazil Məmmədovun məni tutdurmaq kimi bir təşəbbüsü olsaydı…

– Həmin 5 min manatı da sizə qaytardılar?

– 5 mini qaytardılar. İndi mən nəyi demək istəyirəm? Burada iki məsələ var. Birincisi, bu onu göstərirdi ki, bu iş qondarmadır. Çünki ondan əvvəl də mən səfirlərlə görüşəndə göstərirdim ki, baxın, bu sənədi görürsünüzmü? Bu, çox vacib sənəddir. Mən uşaqlara demişdim ki, Allah-Təala bizi çox istəyir ki, vaxtında bu sənədi bizə verib. Ümumiyyətlə, bu proseslər çox maraqlıdır. Mən müstəntiqə bu sənədi göstərəndə təəccüblənirdilər ki, bu nə sənəddir? Deyirdim ki, necə yəni nə sənəddir? Bu sizin nazirliyin qərarıdır. Mənim borcum yoxdur və həmin 9 mini də oradan çıxarın. Onu da çıxarsalar, cinayət işi bağlanır. “Vsyo”, yoxdur. Buna baxmayaraq, proses gedirdi. Yəni bu da onun göstəricisi idi ki, sifariş var. İkinci bir məsələ… Fazil Məmmədova gələk. Əgər Fazil Məmmədovun məni tutdurmaq kimi bir təşəbbüsü olsaydı, elə may ayında da bu proses davam edərdi. Deməli, haqqımda siyasi qərar o vaxt yox idi. Fazil Məmmədov o yoxlamanı təyin eləmişdi və qərar da qəbul eləmişdilər ki, bizim borcumuz yoxdur. Fazil Məmmədovla mənim heç bir münasibətim yoxdur – “nol”. Amma fakt odur ki, bunu eləmişdilər. Məsələnin üstündən bir ay keçir. Mən Fazil Məmmədova artıq avqust ayında yazanda ki, bunu bizə qarşı tam olaraq qeyri-qanuni irəli sürüblər, artıq o bizə cavab vermirdi. Yəni ona tapşırıblar, tapşırıblar ki, sən bu işi belə aparmalısan. Bu, onun şəxsi təşəbbüsü ola bilməz. İlk olaraq siyasi qərar verilir və sonra da qurumlar işi düşür. Və bu da bir sübut olaraq onu göstərir ki, burada vergi məsələsi yox idi. Bu, siyasi bir məsələ idi. Bir şeyi də qeyd eləmək istəyirəm. Avqustun 8-dən sonra Vaşinqtondan, Konqresdən əlaqə saxladılar ki, biz səfirliyə müraciət elədik ki, bu nə məsələdir? Onlar da “P” hərfi ilə başlayan bir təşkilat var, hakimiyyətlə işləyir, onları bunların üstünə göndəriblər və onlar da deyiblər ki, bu vergi məsələsidir, bu siyasi məsələ deyil, onlar bu borcu ödəsinlər, problem yoxdur. Bunlar Konqresə belə cavab veriblər. Konqresmenlər mənə xəbər göndərdilər ki, biz istəyirik Konqresdə kampaniyaya başlayaq və “Turan”a pul yığaq ki, bu vergini ödəyək. Bu açıq siyasi kampaniyadır. Mən də onlara dedim ki, nəbadə siz bu pulu yığasınız. Bu pulu yığmaq və onlara vermək, o deməkdir ki, mən bu borcu tanıyıram. Mənim bir qəpik də borcum yoxdur. Siz bunu eləməyin. Mən onlara bunu demişəm. Bunlar üçün də bu əsas olub ki, “aha, əgər bu adam puldan imtina eləyirsə, deməli, bu siyasi məsələdir.” Mənə də xəbər göndərdilər ki, Konqres sentyabr ayından işə çıxır və sanksiyalar məsələsi real olaraq tətbiq olunacaq. Sadəcə olaraq, bunlar tələsib, məni tez həbs elədilər. Ona görə də işə Senat qoşuldu. Proses başladı. Açığını deyim ki, bizim müdafiəmizdə ilk olaraq Ağ Evin özü oldu – indiyənə qədər heç kəsdə olmayıb – Prezident Administrasiyası, Departament, Konqres, Senat.

Heç kimdə olmayan müdafiə – Ağ Ev, Prezident Administrasiyası, Departament, Konqres, Senat

– Hamısı…

– Amerikada dövlət institutlarının hamısı işə düşmüşdü. Konqress də, hamısı da məsələni belə qoyurdular ki, “həbsdən buraxılmalıdır”. Nəyə görə belə olmuşdu? Çünki bizim əlimizdə kifayət qədər faktlar var idi ki, bu iş qondarmadır. Real sənədlər əlimizdə var idi ki, bu iş qondarmadır. Ona görə də qətiyyətli idilər ki, vəziyyət həqiqətən də budur.

– Siz sonra Amerikaya da səfər etdiniz? Nə yaxşı getmişdiniz? Təşəkkür eləmək üçün?

– Getdim. Yox. Təşəkkür bildirmək məsələnin bir tərəfidir. Ondan ötrü buradan ora getmək də lazım olmazdı. Elə buradan da təşəkkürümü bildirərdim. Mən Amerikaya ona görə getdim ki, Azərbaycandakı durum və Azərbaycan mediasının durumunu onlara çatdırım. Məsələ bu idi. Və çox vacib idi onlar bilsinlər ki, burada nə baş verir. Bəli, mənim həbsim də bura daxil idi, bu başqa. Əsas vəziyyəti onlara göstərmək ki, Azərbaycanda medianın durumu budur.

– Bilirlərmi vəziyyəti?

– Əlbəttə ki, bilirlər. Amerika zarafat deyil. Orada böyük institutlar işləyir. Kifayət qədər məlumat çoxdur. Sadəcə olaraq belə deyək, təzə-təzə bu prosesdən keçmiş bir adamdan, bu vəziyyətin içində olan bir adamdan şəxsən bu məlumatları eşitmək vacib məsələ idi. Çünki hesab edirəm ki, 2018-ci il üçün ABŞ Azərbaycanla bağlı hansısa qərarları verəcək, addımları atacaq. Mən hiss elədim ki, onlar bu vəziyyətdən narazıdırlar, ona görə də nəsə ola bilər. Bu ərəfədə o görüşün olması məncə onlar üçün də vacib idi.

– Durbini orada görəndə fikirləşdinizmi ki, yuxuda gördüyünüz adam odur?

– Hə, əslində elədir.

– Özünə dedinizmi ki, belə bir yuxu görmüsünüz?

– Yox, demədim ki, onu yuxuda görmüşəm. Açığı, vaxtın bu məsələyə getməsini istəmədim.

– Mənə də çox maraqlı gəldi. Ola bilsin ki, deyirsiniz, Kennedi də olsun?

– Yox, əvvəlcə bir az Kennediyə oxşatdım. Ancaq Durbini görəndən sonra gördüm ki, yox, Durbinə daha çox oxşayır.

KİVDF təzə yarananda verilən pulları götürmüşük

– Tural Turan soruşur ki, “Turan”-a tarixin bu və ya digər dövründə dövlətdən vəsait ayrılıbmı və ya dövlət rəhbərliyi (Əbülfəz Elçibəy, Heydər Əliyev və ya başqaları) agentliyin inkişafında nə kimi xidmət göstərib?”

– O vaxt KİVDF təzə yarananda müstəqil, müxalifət mediası və hökumətyönlü mediaya pul ayrılırdı. Bayram günləri 5-10 min manat. Biz onu da götürmək istəmirdik, amma hamıya – müstəqillərə və müxalifətə – verdikləri üçün hakimiyyətin hörmət addımı kimi biz onu qəbul eləyirdik. Halbuki biz onu istəsək, qəbul eləməzdik də… Sadəcə olaraq, bunu bir xoşməramlı addım kimi qəbul edirdik.

– Yəni siz o pulları götürübsünüz?

– Hə, olub, götürmüşük və agentliyin fəaliyyəti üçün də həmin pulu xərcləmişik. Mən cibimə qoymamışam. Yəni o pullar birbaşa agentliyin xərclərinə otuzdurulub və xərclənib. İki-üç il belə olub məncə… Sonra bitdi. Yəni siyasət tam dəyişəndən sonra – müstəqillər aradan çıxdı və s. – biz onu almadıq. Bizə mənzillər də təklif olunanda ondan imtina eləmişik. Vəziyyət belə idi. O ki qaldı Elçibəy hakimiyyəti dövrünə, bizə heç vaxt heç bir prezident, heç bir hakimiyyət yardım eləməyib. İş ondadır ki, AXC hakimiyyətə gələndə, mənim yanıma gəldilər və mənə AzərTAG-ın direktoru vəzifəsini təklif elədilər. Hörmətli Nəcəf Nəcəfov gəlmişdi. Dedi ki, bəs belə bir qərar var. Dedim ki, yox. Orada tələbi belə qoydum ki, AzərTAG dövlət agentliyi ola bilməz. O aksioner cəmiyyətə çevrilməlidir. Əslində, anormaldır ki, bu dövlət agentliyidir və heç bir dövlətdə belə bir nümunə, anlayış yoxdur. O aksioner cəmiyyət olmalıdır və onun payı müxalifət partiyalarında da, hakimiyyətdə də olmalıdır. Dövlətdə nəzarət paketi olsun, amma onun apardığı siyasətə heç kəs müdaxilə eləməsin. Belə. O zaman bu, normal, müstəqil, güclü bir agentlik ola bilər. Onlar razılaşmadılar. Dedilər ki, buna hazır deyillər. Hələ onlar demokratlar idilər. İş ondadır ki, AXC hakimiyyətinin media siyasətini birinci tənqid edən adam mən olmuşam. 1992-ci ilin iyul ayında mən bəyanat yazdım. Cəmi bir ay idi hakimiyyətə gəlmişdilər. İnformasiya siyasətini aparanlar o vaxt Prezident Aparatına gəlmişdilər – Niyazi İbrahimli.

AXC hakimiyyətinin media siyasətini birinci tənqid edən adam mən olmuşam – məni cəzalandırdılar

– Arif Əliyev o zaman var idi?

– Yox idi. Orada informasiya sektoru var idi. Çox zəif, mətbuata heç bir dəxli olmayan adamlar işləyirdilər. Heç bir siyasət getmirdi. İnformasiya problemləri var idi. Onları əldə eləmək çox çətin idi. Ümumiyyətlə, müharibə gedirdi, bununla bağlı informasiya dəstəyi yox idi. Çox pis vəziyyət idi, ağır bir durum idi. Mən də bununla bağlı bir bəyanat götürüb yazdım, 5-6 nəfər də imzaladı. O zaman bizi parlamentin sədri kimi İsa Qəmbər qəbul elədi. Dedi ki, “Mehman müəllim, siz bunu niyə elədiniz? Biz axı, belə edirik”. Dedim, İsa bəy, vəziyyət budur, vəziyyət belədir. Bu vəziyyəti dəyişmək lazımdır. Ondan sonra medianı yığdılar. Parlamentdə bu məsələyə baxılanda həmin bu mediaların hamısı ayağa qalxıb dedilər ki, “bizim iqtisadi məsələlərimiz var. Bizə pul verin, bizə kömək edin”.

– Allah… Allah… Çox maraqlı məsələdir.

– Çox maraqlıdır.

– Mən bu faktı bilmirdim.

– Mən yeganə adam, o toplantıda iştirak eləmədim. Onda da medianı vergidən azad elədilər, amma agentliklərin adını siyahıya salmadılar. Bizi cəzalandırdılar. Mən bunu belə başa düşdüm. Agentliklərin adını salmadılar. Hətta Etibar Məmmədov orada məsələ qaldırdı ki, “bəs, agentliklər də var axı, onları da siyahıya salın”. Yenə də salmadılar. Ancaq çap mediasını və s. vergidən azad elədilər. Bunu elədilər. Yəni məni cəzalandırdılar.

– Mən bu məsələni də araşdıraram.

– Birinci dəfə də mən bunu eləmişdim. Etirazımı bildirmişdim. O vaxt Nəcəf Nəcəfov mənim yanıma gələndə də hakimiyyətdə təmsil olunurdu.

– Deməli, Əbülfəz bəyin hakimiyyəti dövründə də bu medianı bir yerdə aparata yığıblar və orada da bunlara nəsə veriblər? Orada da ayrıseçkilik salıblar?

– Aparata yox, parlamentə.

Dedim ki, Nəcəf bəy, bu hakimiyyət yanvar ayında gedəcək

– Parlamentə yığıblarsa, yəqin ki, İsa Qəmbər yığıb.

– Bəli. Faktiki olaraq orada oldu. Qanunda da dəyişikliklər elədilər – vergi məsələsini dayandırdılar, müəyyən imtiyazlar verdilər və s. Amma biz orada yox idik. Mən o zaman da bunun əleyhinə idim ki, biz pula görə danışmamışıq. Bizim üçün vacib idi ki, normal siyasət aparılsın. Yəni dövlətin marağı nöqteyi-nəzərindən bu, çox vacib bir məsələ idi. Çünki informasiya – “informasiya müharibəsi” deyirlər, amma mən bu ifadəni sevmirəm, – təminatı sahəsində biz uduzurduq. Ermənilərə informasiya təminatı sahəsində uduzurduq. Məni də bu narahat edirdi ki, dövlət informasiya ilə bağlı siyasətini qura bilmirdi. Sonra rəhmətlik Nəcəf Nəcəfov oktyabr, haradasa noyabr aylarında Prezident Aparatına gəldi. Hətta mənə də dedi ki, “Turan”-ı bağla, gedək, orada çox ciddi işlər var. Bu nədir sən məşğul olursan? Dedim, sən nə danışırsan? O vaxt dedim ki, Nəcəf bəy, bu hakimiyyət yanvar ayında gedəcək. Allaha and olsun, demişəm. Mən dedim ki, ola bilsin yanvar ayında artıq gec olsun.

– Elçibəy hakimiyyətindən söhbət gedir…

– Bəli, mən dedim ki, yanvar ayında gedəcək. Elə yanvar ayında da hər şey qurtardı, bitdi. Səhvlər o qədər idi ki… Yanvar ayında həqiqətən də oldu Ağdərə, Sürət Hüseynovun satqınlığı, sonra Kəlbəcər gəldi və s. Proses artıq gedirdi. Rusiya maşınını işə salmışdı…

II hissənin sonu

Xural.com

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

Paylaş:

Oxumağa davam edin

888 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Sözüm var”da Nemət Pənahlı (II sonuncu hissə): “Bizə sahib çıxın!”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 29 Yanvar 2018

Nemət Pənahlı: “Azərbaycan, ya da Türkiyə bu ixtiralara sahib çıxsa, 15 ilə Yaponiya ilə də, Almaniya ilə də, yəhudi ilə də rəqabət imkanında olarıq”

Nemət Pənahlı ilə budəfəki söhbətimiz tamam başqa bir sahədəndir. Bu dəfə ixtiradan, kəşflərdən, elmdən danışırıq. O da tam təsadüfi bir ziyarətdən qaynaqlandı. Soyuq qış günlərinin birində Nemət Pənahlının evinə getdim. Bizim tez-tez qarşılıqlı çay süfrəsi ətrafında millətin və dövlətin taleyindən söhbətlərimiz olur. Belə söhbətlərdən birində Nemətin evində bir qızdırıcı soba gördüm və bu haqda dərhal bir canlı yayınla söhbət etdik. Bu söhbət ictimaiyyətdə şimşək effekti verdi və bir neçə dəfə mövzuya qayıtmalı olduq.

Söhbətləşdikcə söhbətin sadəcə bəsit bir soba ilə kifayətlənmədiyini gördüm. Söhbət daha dərin idi. Söhbət Azərbaycan İxtiraçılar Birliyinə və onların həllini gözləyən ciddi problemlərinə qədər gedirdi və Nemət Pənahlı ilə bu söhbəti etməyə qərar verdik. Bu söhbət o söhbətdir. İxtiraçılıqdan, əslində dünya millətlərinin əksəriyyətinə qadağan olunan bir sahədən danışmaq elə də asan deyil. Hələ bu qadağanın burnumuzun dibinə qədər gəldiyini görmək və hadisələrin canlı şahidi olmaq adamın bağrını partladır. Bizə də qadağan olunub ixtiraçılıq. Bizim də elmimizin başı qatışdırılıb. Ciddi işlərlə dünyanın ciddi millətləri – ya da özünü elə hesab edənlər məşğul olmalıdır. Söhbətlərdən belə çıxdı.

Nemət Pənahlı məni uzun illər bundan əvvəl də İxtiraçılar İttifaqının sədri Tofiq İmaməliyev adlı bir adamla tanış etmişdi. İndi də görüşdük Tofiq müəllimlə. Elə söhbətlər açıldı ki, matım-qutum qurudu. Təkcə sadə bir soba məni heyrətləndirmişdi, amma Nemət Pənahlı və Tofiq İmaməliyevlə söhbət həm də düşündürdü. Gör iş nə yerdədir ki, bu ölkədə Yazıçılar Birliyinin, Bəstəkarlar İttifaqının, Rəssamlar Akademiyasının binaları təmir olunur, onların hər işi təşfiq olunur, dövlət büdcəsindən onlara pul ayrılır, amma İxtiraçılar İttifaqına nəinki yardım göstərilir, hətta əlindən qərargahı alınır. Və bu boyda Birlik küçələrə tökülür. Təkcə bu fakt göstərir ki, İxtıraçılıq bizə qadağan olunub. Dünyanın bəzi işlərini görən millətlər bu sahəni bizə qadağan etdirib tamamilə unutdurmaq istəyir. Ona görədir bu qurumun qərargahının əlindən alınıb, əməkdaşlarının küçələrə tökülməsi…

Menyüdə isə çox şey var. Sobadan ən müasir silahlara, ağır xəstəliklərin və yanıqların sürətlə sağalmasından daha nə qədər yeni-yeni ixtiralara. İndi Azərbaycan ixtiraçıları ümidlərini tamam üzüblər Azərbaycan hakimiyyətindən. Cəmiyyətin digər bir çox nümayəndələri kimi onlar da üzlərini Türkiyəyə, Türkiyənin prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana tutublar. Çünki Türkiyənin yeni siyasəti ixtiraya və ixtiraçılığa qapılarını taybatay açıb. Nə həzindir ki, son zamanlara qədər ixtira Türk milləti üçün də qadağan olunmuş sahələrə aid idi. Ancaq görünür ki, Türkiyə o qabıqdan çıxır. Gələcəyin necə olmasından asılı olmayaraq, Türkiyədə şiddətli bir müqavimətin olduğu hiss olunur, ancaq nə yazıqlar olsun ki, bunu bizdə görmək mümkün deyildir!

Beləcə, bu dəfə Nemət Pənahlı ilə ixtiraçılıqdan və bu sahədəki problemlərdən danışacağıq. Nemət danışdıqca təəccüblənməmək mümkün deyil. Hələ savaşın qızğın zamanında yeni silah növlərinin istehsalı və onun hətta sınaqdan çıxarılması mümkün olub. Amma zamanın baş nazirləri projenin qarşısını alıblar. Sürət Hüseynov “bizə silah istehsalı lazım deyil”, Fuad Quliyev isə “mənim dərdim 5-6 milyon pul yığmaqdır, hökumət yoxdur” sözləri ilə məsələyə nə qədər dırnaqarası baxdıqlarını göstəriblər. Vəssalam. Bu da belə…

Yenə də çox maraqlıdır bu müsahibə. Azərbaycanın ən zor günlərinin tarixidir həm də. Buyurun, İxtiraçılar İttifaqının adlarından danışmaq səlahiyyəti verdikləri Nemət Pənahlının ixtiraçılıq haqqında dediyi qandondurucu gerçəkləri dinləyin…

“Sözüm var” layihəsində Nemət Pənahlıdır…

Əvəz Zeynallı

“Sözüm var”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/nem%C9%99t-p%C9%99nahli-sozum-varda-heyd%C9%99r-%C9%99liyev-tapsiriq-verdi-ki-video/ (Nemət Pənahlı “Sözüm var”da: “Heydər Əliyev tapşırıq verdi ki…”-VİDEO)

II – sonuncu hissə

– Mən tutdum ki, Ərdoğan məsələni dərk edib

– Bu gün divin canı ixtiraçılıqdadır

– Türkiyə rəzalət və səfalət içində idi. Ərdoğan Türkiyəni o rəzil durumdan dünyaya meydan oxuyacaq duruma gətirdi. Nəyin hesabına?

– Sinanla Süleyman bir araya gəlməsə, heç nə alınan deyil

– Azərbaycan ixtiraçılarının adından danışıram, əldə 100-lərlə ixtiralarımız var.

– Yazıçılar İttifaqının, Bəstəkarlar İttifaqının, Rəssamlar İttifaqının – hamısının binası da var, büdcəsi də. Amma İxtiraçılar İttifaqının binasını nəinki özlərinə vermədilər, balanslarına keçirmədilər, binalarını əllərindən aldılar.

– Allah Namiq Abbasova ömür versin, o zaman Namiq Abbasova çıxdım, dedim ki, İxtiraçılar İttifaqının binasını əllərindən alırlar, bu, Azərbaycanın beyninin, idrakının axtalanması deməkdir. Namiq müəllim dayaq çıxdı, arxa oldu, imkan vermədi ki, bunların yerləri əllərindən alınsın

– 1988-ci ildə mən həbs ediləndə mənim tərcüməçim olan İsmayıl Bağırov indi Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti rəisinin birinci müavinidir

– İxtiraçılar İttifaqının binasını Əmlak Komitəsinin əli ilə alıb Dini Komitəyə verdilər

– Allahşükürə bu qədər yer azlıq edirdi ki, İxtiraçılar İttifaqının binasını da ona verdilər?

– Azərbaycanın neftindən və təbii sərvətlərindən 100 qat böyük sərvət var – intellektual sərvət. Bunu da tökdülər bayıra. Ona görə də mən ümidimi itirmişəm.

– Ərdoğan 10-ca il də bu istiqamətdə Türkiyəni aparsa, Türkiyəyə artıq qalib gəlmək mümkün deyil. Bütün oyunlar onun üzərində qurulub ki, Türkiyənin bel sütunu sındırılsın

– İstifadə etdiyimiz əlifba latın əlifbası deyil

– Bu gün Türkiyə Akop Dilaçarın yaratdığı əlifba ilə yaşayır

– Tofiq İmaməliyev “İnkişaf Əlifbası” adlı əlifba hazırladı

– Tofiq İmaməliyev 60-70 düyməli klaviaturanı 8 düyməyə endirdi – 8 düyməli klaviatura ixtira etdi

– Buradan Rəcəb Tayyib Ərdoğana müraciət edirəm: “Türk Dünyasında ən yüksək səviyyəli ixtiraçılıq Azərbaycandadır və nəticələr var. Bu nəticəni reallaşdırmaqdan ötrü hazırıq – heç olmasa Türkiyə bizə sahib çıxsın!”

– Bu gün ya Azərbaycan dövləti, ya da Türkiyə bu ixtiralara sahib çıxsa, bunun arxasında dayansa, maksimum 15 il içərisində Azərbaycan Yaponiya ilə də, Almaniya ilə də, yəhudi ilə də rəqabətə girmək imkanında olar

– İntellektual sərvət istifadə edildikcə artan sərvətdir

– Dünyanı idarə edən 2 super dövlətin kosmik tədqiqatlarla bağlı sahəsinə rəhbərlik edən 2 şəxsin ikisi də azərbaycanlı idi – Lütfi Zadə və Kərim Kərimov

– Ərdoğana əminliklə deyirəm ki, Azərbaycanda olan ixtiraçılar Amerikada və Avropada olan ixtiraçılardan geridə deyil

SON

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

555 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Mehman Əliyev “Qaynar Qazan”da (I hissə): “Mehriban Əliyevanın adından danışıqlar oldu”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 25 Yanvar 2018

Mehman Əliyevdən şok açıqlamalar: “Həbsimi Əli Həsənovla Zakir Qaralov prezidentin yanına girib əsaslandırmağa çalışıblar…”

Əli Həsənovdan və Zakir Qaralovdan açıqlama-izah gözləyirəm!

Mehman Əliyevlə “Qaynar Qazan”da müsahibə artıq ikinci dairənin başlanmasıdır. Çünki biz “Qaynar Qazan”ı Mehman Əliyevin müsahibəsi ilə başlamışıq. Yəni “Qaynar Qazan” ilk dəfə Mehman Əliyevlə başlayıb. 2015-ci ilin 21 iyul tarixində onunla ilik müsahibəni götürmüş və “Qaynar Qazan” layihəsinə start vermişdik (https://www.youtube.com/watch?v=aCY1c35umcE&feature=youtu.be). O zamandan keçən təxminən 2 il yarımlıq müddətdə 44 müsahibimiz olub. İkinci dairəyə başlayanda 45-ci qonaq kimi yenə Mehman Əliyevi məsləhət bildik. Çünki çoxdan gündəmdə odur. Çoxdan Azərbaycan mediasının ürəyi onun atdığı addımlarla döyünür.

Mehman Əliyev Azərbaycan mətbuatının müstəsna adamlarından biridir. Bu haqda əlavə danışmağa ehtiyac yoxdur məncə. Aradan keçən bu müddətdə Mehman bəyin və Azərbaycan mətbuatının başından çox olaylar keçdi. 18 günlük olsa da, Mehman Əliyev də məhbəsin qaranlıq günlərini gördü, həbsxana divarları ilə tanış oldu. Onun 18 günlük həbsi sıradan bir hadisə olmadı. Həm ölkə daxilində, həm də ölkə xaricində verilən rezonans Mehman Əliyevin həbsdə çox qalmamasına səbəb oldu. Hakimiyyət güclüdür, tutduğunu buraxmır, amma biz onun nəhayətsiz güclü olmadığını bu olayda gördük. Mehman Əliyev buraxılmasaydı, hakimiyyətin başına nələr gələcəkdi, bilinməz.

Mehman Əliyevlə müsahibə şok faktlarla doludur. Mehman bəy həbsinin səbəblərindən, I vitse-prezident Mehriban Əliyevanın adamları ilə mediada gözlənilən islahatlar barədə apardığı danışıqlardan danışıb. Və açıqca onun həbsində prezidentin ictimai-siyasi məsələlər üzrə köməkçisi Əli Həsənovun oynadığı roldan bəhs edib. Bunu Mehman Əliyev deyir – Azərbaycan mətbuatının çox önəmli şəxsiyyətlərindən biri. Və onu da əlavə edir ki, Əli Həsənov bu torbanın tikilməsində tək olmayıb – o, baş prokuror Zakir Qaralovla birlikdə girib prezidentin yanına. Onlar – Əli Həsənovla Zakir Qaralov birlikdə prezidenti inandırmağa çalışıblar ki, Mehman Əliyev 2018-ci ildə onlara problem törədəcək, həbs olunmalıdır. Və… torba tikilib. İndi Mehman Əliyev Əli Həsənovdan və Zakir Qaralovdan yüksək səslə izahat istəyir. “Ya açıqlama verin, ya da təkzib edin.” Nə açıqlama gəlmir, nə də təkzib. Əslində isə normal demokratik ölkələrdə Mehman Əliyev çapında media adamının belə açıqlamasından sonra adı çəkilən hər iki məmur dərhal istefa verməli, ya da istefaya göndərilməlidir.

Mehman Əliyevlə hakimiyyətlə – konkret Mehriban Əliyevanın adından aparılan danışıqlar haqqında daha detallı söhbət etdik. Mətbuat Şurasının və KİVDF-nin yarıtmaz və korrupsioner fəaliyyəti Mehman bəyin dediyinə görə, həm Mehriban Əliyevanın, həm də İlham Əliyevin narahatçılığına səbəb olub. Onlar da bu tənbəlləşmiş və ciddi medianın qəniminə çevrilmiş güruhdan yaxa qurtarmaq istəyirlər. Bu istiqamətdə ciddi danışıqlar gedib. Mehman Əliyevdən bir növ “mətbuatı xilas paketi” istəyiblər, Mehman bəy paketi tələb üzərinə tez də təqdim edib və… həbs olunub. Mən öz şəxsi taleyimdən və fəaliyyətimdən bilirəm ki, Əli Həsənov özünə təhlükə hiss etdiyi anda yeri-göyü necə yandırar və yandırır. Məlum olur ki, Mehman Əliyevin “mətbuatı xilas paketi” təcrübəsizlikdən Əli Həsənova verilib və Əli Həsənov əvvəlcə Əflatun Amaşovu parlamentdə Elmira Süleymanovanın əleyhinə danışdırıb, sonra da Mehmanın torbasını tikib. Yoxsa hamı – külli Azərbaycan bilmirmi ki, Əflatun Amaşov Əli Həsənovun icazəsi olmadan heç “qlazok” da yeyə bilməz.

Bu müsahibə sensasion da sayıla bilər. Mehman Əliyev heç bir zaman bu müstəvidə belə açıq formada savaşa girməyib. Biz bunun şahidi olmamışıq. Madam Mehman bəy artıq belə danışırsa, onu konkret Əli Həsənovun tutdurduğunu deyirsə, Əli Həsənovun yaratdığı və memarı olduğu mətbuat siyasətinin korrupsiyaya bulaşdığını, özünü doğrultmadığını iddia edirsə, Mətbuat Şurasının artıq jurnalistləri tutduran və saytları bağladan “işverən qurum” olduğunu iddia edirsə, KİVDF-nin qərəzkarlıqla özləri arasında pul bölüşdürdüyünü və mahiyyətinə uyğun fəaliyyət göstərmədiyini iddia edirsə, deməli, 2018-ci il həqiqətən maraqlı başlayır və ən azından, mediada maraqlı hadisələr oilacaq. Ona bənzəyir. Ona görə ki, Mehman Əliyev həbsdən çıxdıqdan sonra da Mehriban Əliyevanın adamları ilə görüşüb və sənədin Əli Həsənovun əlinə düşdüyünü də elə onların özlərindən öyrənib.

3 hissədən ibarət müsahibədə çox daha fərqli məqamlar var. Siz AXC-Müsavat hakimiyyəti dövründə də Milli Məclisdə media nümayəndələri ilə keçirilən toplantılar haqqında maraqlı məlumatlar əldə edəcəksiniz. Bizim o qədər maraqlı taleyimiz var ki – media nümayəndələri olaraq…

Beləliklə, “Qaynar Qazan”da 2018-ci ilin ilk qonağı Mehman Əliyevdir. 60 yaşı təzəcə tamam olmuş, Azərbaycan hakimiyyətinin cəmi 18 gün içəridə saxlaya bildiyi, Amerikanın və onun 100 illik qurumlarının şimşək kimi müdafiəsinə qalxdığı mətbuat generalı. Onu dinləyirik. Bu, başqa Mehman Əliyevdir. Yorulmaz savaşçı…

“Qaynar Qazan”da “Turan” İnformasiya Agentliyinin direktoru Mehman Əliyevdir…

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissə

Hakimiyyət polemika aparmaq istəmir

– “Qaynar Qazan”ın bu dəfəki – 45-ci qonağı Mehman Əliyevdir. Mehman bəylə uzun zamandır “Qaynar Qazan”da müsahibə eləmək istəyirdik. İş elə gətirdi ki, haqqında cinayət işi açılan ərəfədə söhbət eləmək istədik, amma Mehman bəy həbs olundu. Mehman bəy həbsdən çıxandan sonra da müəyyən qədər qarışıqlıq oldu. Nəhayət, 2017-ci ilin son günlərindən birində Mehman bəylə söhbətləşirik. Mehman bəy, “Qaynar Qazan”a xoş gəlmisiniz.

– Çox sağ olun.

– İstərdim ondan başlayaq ki, 2017-ci il necə keçdi və hansı xarakterik hadisələrlə sizin yadınızda qaldı? Qısa olaraq bu ili şərh eləyək, sonra söhbətimizə davam edək.

– İl kifayət qədər gərgin ildi. Yəni siyasi nöqteyi-nəzərdən gərgin il idi. Bu da özünü yaz aylarından – mart ayında Mehman Hüseynovun həbsi ilə biruzə verməyə başladı. Bizdə adətən mart ayından sonra vəziyyət bu cür dəyişir, amma Mehman Hüseynovun həbsi ilə bir qədər tez başlamış oldu. O da bununla bağlı idi ki, Mehman Hüseynov bir reportaj hazırlamışdı, elə ondan başlayaraq, sanki start götürüldü – həbslər, təzyiqlər və s. Biz gördük ki, daha çox medianın, sosial şəbəkələrin üzərinə gedildi, yəni daha çox informasiya məkanında təzyiqlər baş verdi.O da onunla bağlı idi ki, bizdə əsas aktivlik informasiya məkanındadır. Burada peşəkar informasiya vasitələrini və əsasən də sosial şəbəkələri, sosial medianı nəzərə almaq lazımdr. Ona görə də mən hesab edirəm ki, bu istiqamət il boyu təzyiq mövzusuna çevrildi, hansı ki, hakimiyyət bunu edirdi. Həbs olunanlar da oldu, bağlanan medialar da oldu. Mediaların bloklanması prosesi hələ də gedir. Elə bil ki, bu proses son vaxtlar daha kütləvi şəkildə gedir. Hakimiyyətin daha çox vətəndaş cəmiyyəti və mediaya yanaşması və dialoqu sanki gücdən keçir. Yəni təzyiq gücünə… Hakimiyyət polemika aparmaq istəmir.

– İstəmir…

– Bilirsinizmi, hakimiyyətin yaratdığı informasiya sistemi, ona bəlkə də yüz milyonlarla vəsait hesabına başa gəlib. Amma o, özünün qeyri-effektivliyini göstərdi. Və əslində, hakimiyyət bu zəmində uduzmağa başlayıb. Yəni hiss eləməyə başlayıb ki, artıq uduzur, polemika apara bilmir, savaş apara bilmir. Ona görə də ənənəvi olaraq gücə istinad eləyir. Bu mənada demək olar ki, bütün güc strukturlarını, sanki bu prosesin qarşısını almaq üçün işə salıb. Amma yenə də onu qeyd eləmək istəyirəm ki, bu gün də görünən odur ki, bu siyasət o qədər də uğurlu deyildi, uğurlu da ola bilməzdi. Mən belə deyərdim… Bax, bu ili mən daha çox azad sözə qarşı repressiyalar ili kimi gördüm.

– Yəni repressiyalar daha da şiddətləndi, daha da ağırlaşdı…

– Bəli, bu, özünü ilin ikinci yarısında göstərdi və son olaraq saytların bloklanması hadisəsi bunun bariz nümunəsi idi.

Mətbuat Şurası çevrilib bir işverən bir orqana

– Bu bloklanmanın da bir qayda-qanunu yoxdur, Mehman bəy, sanki hansı saytı istəyirlərsə, necə istəyirlərsə, nə cür istəyirlərsə, heç bir xəbərdarlıq olmadan bloklayırlar.

– Əlbəttə, bizdə demək olar ki, son illər KİV haqqında qanuna dəyişiklər olmuşdu. O mənada deyək ki, Rabitə Nazirliyinə də, başqa orqanlara da saytların bloklanmasına imkan verilirdi. Amma bu, o halda baş verməli idi ki, qanun pozulsun. Yəni o mənada ki, həmin o saytlarda “dövlət sirri”, ya da “dini, irqi, milli zəmində hansısa çağırışlar”, “dövlətə qarşı çağırışlar” və s. hansısa bir formada ola bilərdi. İlk növbədə qanun pozuntuları müəyyənləşdirilməli, ictimaiyyətə çatdırılmalı, bildirilməli idi və bundan sonra müvəqqəti qərar verilməlidir ki, – əgər buna ehtiyac varsa – saytın fəaliyyəti dayandırılsın. Bu zaman həmin mətbu orqan məhkəməyə verilir və məhkəmə yolu ilə də onların fəaliyyəti dayandırılır. İndiki halda isə bu baş vermir. Sadəcə, Mətbuat Şurasının tələbi, çağırışı əsasında Rabitə Nazirliyinə müraciət olunur. Heç bir əsas olmadan – çünki biz əsasları görmədik – heç bir qanun pozuntusunu ictimaiyyətə təqdim etmədən sadəcə qərar verdilər ki, biz bu informasiya orqanlarını bağlayırıq. İndiyə qədər də nə məhkəmə var, nə də bir şey. Əslində isə, bağlanan saytlar məhkəməyə müraciət eləyiblər ki, onlara qarşı bu, qeyri-qanuni hərəkətdir. Yəni atılan addımlar qeyri-qanuni addımlardır, qeyri-qanuni qərarlardır. Bax, problem budur. Ən acınacaqlısı da odur ki, bütün bunları Mətbuat Şurası eləyir, hansı ki, bunu eləməməlidir. Mətbuat Şurası yarananda o nəzərdə tutulmuşdu ki, Mətbuat Şurasının əsas vəzifəsi məhkəmədən öncə tərəfləri – mətbuatla ictimaiyyət arasında olan problemləri həll etsin. Yəni əgər ortada təhqir və yaxud da yalan informasyanın yayılması ilə bağlı dəlil varsa, o zaman Mətbuat Şurası tərəfləri dəvət etməlı, araşdırma aparmalı və müəyyən qərarların çıxarılmasına dinc yolla, sülh yolu ilə yardımçı olmalı idi. Tam olaraq səy göstərməli idi ki, bu cür problemləri həll eləsin. Mətbuat Şurası bunu eləmir. Mətbuat Şurası çevrilib bir işverən orqana – prokurorluğa, daxili işlər orqanlarına müraciətlər göndərir ki, bunu bağla, bunu tut, bunu bas içəri. Bu nə yanaşmadır?

– Mətbuat Şurasıdan bu cür danışanda özünüzü haradasa günahkar hiss edirsinizmi?

– Yox, hiss eləmirəm. Mən nəyi hiss eləyəcəm? Mən Mehman Əliyev olaraq, biz “Turan” olaraq öz mövqeyimizdə qalmışıq …

– Yəqin bildiniz, nə üçün bunu dedim…

– İndi deyəcəm. Mətbuat Şurası seçilən orqandır. Söhbət Mətbuat Şurasının İdarə Heyətindən gedir. Çünki qərarları İdarə Heyəti verir. Mətbuat Şurası qurultay zamanı yığışır, sədr seçir, üzvləri seçir, başqa qərarlar verir və s. Axı bu adamları, bu insanları İdarə heyətinə seçənlər kim olub?

– Jurnalistlər…

– Mən seçməmişəm. Mən bu prosesdə iştirak eləməmişəm. Həmən bu gün üzdə olan media təbəqəsi bunları seçib. Mətbuat Şurası həmin o media təbəqəsinin güzgüsüdür. Həmin o medialardır ki, növbəyə düzülüb hökumətdən mənzil almaq, pul almaq və s. üçün dilənirlər. Neçə illərdir mən onları tanıyıram, elə dilənirlər. Yəni Mətbuat Şurası sadəcə olaraq bunları təmsil eləyir. Və burada bütövlükdə mediada problemlər yaranıb. Mən indi özümü müəyyən dərəcədə günahkar saya bilərəm ki, mediada bu cür acınacaqlı durum yaranıb. Amma bunun obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Vaxtilə biz bu məsələləri qaldırmışıq. Qısa deyim. İndiki hakimiyyətin uzun illər apardığı siyasətin nəticəsidir ki, mətbuat bu gün o günə düşüb, Mətbuat Şurası da bu günə düşüb.

– Niyə deyirəm ki, Mətbuat Şurasının yaranmasında özünüzü günahkar hesab edirsinizmi? Çünki siz olmasaydınız, Elçin Şıxlı, Arif Əliyev olmasaydı, Mətbuat Şurası olmayacaqdı. Yəni o vaxt sizin təşəbbüsünüz və iştirakınız olmasaydı, Mətbuat Şurası da olmayacaqdı. O mənada soruşuram ki, siz zamanında bu mexanizmi yaradanda, onu da hesablamalı idiniz ki, bu mətbuatı hara aparacaq.

– Yox, iş ondadır ki, Mətbuat Şurasıdan öncə başqa strukturlar da var idi. Biz jurnalist təşkilatları yaradırdıq ki, onun da üzvü olurduq. Deyək ki, Bakı Mətbubat Klubu yaradılmışdı.

Medianın 99 faisi hakimiyyət tərəfindən maliyyələşdirilir

– Redaktorlar Birliyi var idi…

– Bəli, Redaktorlar Birliyi var idi. Cürbəcür təşəbbüslər var idi ki, medianın özünü tənzimləməsi, media ilə hökumət, media ilə ictimaiyyət arasında dialoqun qurulması, medianın peşəkarlığının artırılması, medianın iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və s. Yəni əsas məqsədlər bunlar idi. Və Mətbuat Şurası da mən hesab edirəm ki, o vaxt uğurlu layihə idi ki, biz yaratdıq. Sadəcə olaraq, hakimiyyət qoymadı ki, o inkişaf eləsin. Hakimiyyət onu elədi ki, Azərbaycan mətbuatı hakimiyyətdən asılı vəziyyətə düşdü. Mətbuat Şurasının o vaxta qədər Mətbuat Şurası kimi nüfuzu və təsiri var idi ki, Azərbaycanda azad, müstəqil, müxalifət mediaları var idi. Onlar da Mətbuat Şurasında təmsil olunurdular. İndi isə Mətbuat Şurasında bir dənə də olsun, müstəqil, azad mətbuat nümayəndəsi yoxdur. Hamısı hakimiyyət və hakimiyyətyönümlü adamlardır. Onlar da indiki hakimiyyətin və dövlətin siyasətini həyata keçirirlər. Problem bundadır. Yenə deyirəm ki, onlara həmin o mandatı medialar verib. Bu gün də medianın 99 faisi hakimiyyət tərəfindən maliyyələşdirilir, hakimiyyət tərəfindən himayə olunur. Çünki bu gün onların yaşamağa, fəaliyyət göstərməyə və inkişaf eləməyə imkanları yoxdur. Real durum belədir.

– Madam media ilə başladıq, sizə media ilə bağlı ünvanlanan suallar var. Rüfət Ədalətoğlu yazır: “Sualımı mütləq və mütləq səsləndirin, xahiş edirəm. Əvvəla, haqq yolunda və kişi kimi sözünü açıq deyən mübariz jurnalistlərin azadlıqda olması hər birimizi sevindirir. Mehman bəy, hər zaman evində, ocağının başında olasan. Sualım isə budur. Nədən Mətbuat Şurasını tənqid edən saytları reket adlandırmaq o yana dursun, mediaya açıqlamaları ancaq Aynur Camalqızı və Vüsalə Mahirqızı verir. Məgər bunlardan başqa bir jurnalist yoxdur həqiqəti söyləsin…”

– Söhbət nədən gedir? Onlar harada açıqlama verirlər?

– Ola bilsin ki, televiziya kanallarında…

– Bilirsiniz ki, televiziya kanalları hakimiyyətin nəzarətindədir. Orada müəyyənləşdirilir ki, hansı adamlar efirdə çıxış eləyə bilər, hansılar eləyə bilməz. Məsələn, müxalif şəxslər, deyək ki, siyasi partiyaların nümayəndələri televiziyalarda çıxış eləyə bilməz. Müstəqil QHT nümayəndələri, ekspertlər çıxış eləyə bilməz, müstəqil media nümayəndələri çıxış eləyə bilməz. Yəni televiziyalara adbaad göstəriş verilir ki, kimlər televiziya kanallarında çıxış edə bilərlər. Sadaladıqları insanlar da aydındır ki, hakimiyyət tərəfindən maliyyələşdirilən, hakimiyyətin himayəsində olan insanlardır və əlbəttə ki, onlar üçün də xüsusi şərait yaradılır ki, televiziyada çıxış eləsinlər, nəsə danışsınlar və s. Yəni burada hansısa bir səbəbi axtarmaq ki, nəyə görə bu baş verir, aydındır. Bütün informasiya məkanı bloka qoyulub və özlərinə aid informasiya məkanına, televiziya kanallarına tapşırıq verilib ki, kimlərdən kommentləri almaq olar, kimlərdən almamaq lazımdır. Kimləri efirə buraxmaq olar, kimləri olmaz. Yəni bütün bunlar kənardan idarə olunur. Özü də Prezident Administrasiyası tərəfindən idarə olunur və birinci növbədə mən bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, Azərbaycanda media siyasətini Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi şöbəsi aparır və bütün təpkilər də medianın üzərinə oradan yönəlir. Kimin danışıb, kimin danışmaması məsələsini də onlar həll edir.

– İctimai siyasi şöbə?

– Bəli.

– Sizin dostunuz Əli Həsənovdan söhbət gedir də?..

– Bəli, elədir, hə.

– İkram Rəhimovun da bununla bağlı sualı var: “Mətbuatımızın bugünkü durumunun səbəbkarları Əli Həsənov və Mətbuat Şurasının İdarə Heyətinə qarşı necə mübarizə aparmaq lazımdır? O, mediamızın xilas yolunu nədə görür? Yeni media qurumunun yaradılmasına ehtiyac varmı?”

– Mənə bu gün 2 saat əvvəl zəng vurub dedilər ki, “Youtube-yə Mətbuat Şurasının bir iclasında yazılmış səsyazısını yerləşdiriblər. Orada aznews.az saytının rəhbərini iclasa dəvət ediblər. Orada ona hədə-qorxu gəliblər, onunla pis rəftar ediblər və s.” Yəni belə bir səs yazısı var və mənə də dedilər ki, onu sayta yerləşdiririk…

Əli Həsənova həmişə demişəm ki…

– Səs yazısı?

– Bəli, səs yazısıdır. Mən qulaq asmamışam, ona görə də söhbətin nədən getdiyini hələlik bilmirəm. Yəqin ki, kimki bizi dinləyir – cəmiyyət bu səs yazısı ilə tanış olacaq. Amma mən yenə də həmin məsələyə qayıtmaq istəyirəm. Bəli, dövlətin medianı tam nəzarətə götürməklə bağlı siyasəti olub. Bu siyasətin əsas aparıcıları Əli Həsənov və PA-nın ictimai-siyasi şöbəsidir. Çünki illər boyu mən həmişə onunla bu barədə danışmışam. Həməşə də iradımı bildirmişəm və demişəm ki, bu siyasət bizi heç bir yaxşı yola gətirib çıxarmayacaq. Bu siyasət bizi iflasa gətirib çıxaracaq. Bu, Sovet dövrü, dəmir parçalar dövrü deyil. Biz həmin dövrlərdə də birtəhər BBS-ni, “Azadlıq radiosu”nu tutub qulaq asırdıq. Bu gün isə tamam başqa bir məkandır. İnformasiya texnologiyaları sürətlə inkişaf eləyir və onların istədiyi formada bloklanmış bir informasiya məkanı yaratmaq mümkün olmayacaq. Bunu mən o vaxt deyirdim ki, Azərbaycanda internet təzə-təzə yaranırdı.

– O zaman o sizə nə cavab verirdi?

– Kim?

– Əli Həsənov.

– Əli Həsənov heç nə demirdi: “Dövlət. Dövlətə xidmət” və s. Dövlət də deyəndə hakimiyyətə xidməti nəzərdə tuturdu. Onların əsas məqsədi də o idi ki, ölkədə azad media olmasın. Belə sözdə danışanda deyirdilər ki, azad media, inkişaf, ona dövlətin dəstəyi və s. Əslində isə onların apardığı siyasət ona gətirib çıxardı ki, ölkədə azad media yoxdur. Mən konkret olaraq faktla danışıram. Bu gün televiziya kanallarımıza baxın. Orada hansısa müstəqil və ya müxalif ictimai xadim, ekspert və s. görürsünüzmü? Yox. Əgər orada yoxdursa… Ola bilsin bir kanalda olmasın, amma 10 TV kanalında bunlar yoxdurlarsa, hətta İctimai Televiziyada belə yoxdurlarsa, bu nə deməkdir? O deməkdir ki, bu kənardan idarə olunur. Başa düşürsünüzmü? Yəni əsas məsələ o idi ki, Azərbaycanda azad medianın institut kimi ləğvinə nail olmaq. Qurtardı, getdi. Nəyə görə? Azad media əslində çox vacib bir funksiyanı həyata keçirir – İctimai nəzarət funksiyasını. Onun kommunikativ funksiyası da var. Yəni hakimiyyətlə ictimaiyyət arasında, media arasında bu rolu oynayır – dialoq yaradır və s.

Əli Həsənov istəməz ki, kimsə ona nəzarət eləsin

Amma o biri tərəfdənsə ona nəzarət eləyir. Hakimiyyət istəmir ki, kimsə ona nəzarət eləsin. Əli Həsənov istəməz ki, kimsə ona nəzarət eləsin. O zaman o boyda Mətbuat Klubunu tikə bilməzdi. İndi yanında bir dənə də bina tikilir. O birisi Mətbubat Klubunu ələ keçirə bilməzdi. Holdinqlərini yarada bilməzdi.

– Demək olar ki, bu adam bütün media qurumlarını monopoliyaya götürüb…

– Yox, deməzdim ki, hamısını monopoliyaya götürüb. Orada siyasi monopoliya var. Amma başqa monopoliyalar da var ki, hər zaman onları ələ almağa cəhd edib. Xəzər TV birdən-birə yaranıb, xeyir olsun?

– Yeni bir kanal da yarandı…

– O vaxt tender keçiriləndə biz də tenderdə iştirak elədik. Və necə olur ki, peşəkar, 20 ildən çox fəaliyyət göstərən media bu tenderdə qazanmır, amma birdən-birə bir gündə yaranan hansısa qurum bu tenderin qalibi elan olunur və Araz TV ona verilir?

– Əli Həsənovun oğlu oranın təsisçisidir…

– Bəli. Emin Hüseynov da həmin o tenderdə iştirak edirdi. O, bilə-bilə bunu etdi və dedi ki, bunu bizdə tenderlərin formal xarakter daşıdığını sübut etmək üçün edir. Demək istəyirəm ki, bu adamlar “dövlət siyasəti” adı altında öz şəxsi maraqlarını təmin etmək siyasətini aparıblar. Bu proses indiyə qədər davam edir. Ortalıqda başqa bir şey yoxdur. Mən sualın ikinci hissəsinə gəlirəm: “Necə edək ki, birləşək, müqavimət göstərək və hansısa alternativləri ortaya qoyaq?” Siz neçənci ildə həbs olundunuz?

– 2011-ci ildə.

– 2011-ci ildə, həmin ərəfədə biz nə elədik?

– Redaktorlar Birliyini yaratdıq.

– Bəli. Başladıq Redaktorlar Birliyini yaratmağa…

– …Və ona görə də məni həbs elədilər.

– Bəli, bəli. O vaxt biz bunu elədik. Nə qədər adam yanıma gəldi və mən dedim ki, “biz artıq bir neçə dəfə bu sınaqdan keçmişik. Təəssüflər olsun ki, biz yolu gedirik, sonra bu yolu gedib müəyyən bir nöqtəyə çatanda hakimiyyət bütün imkanlarını işə salır – kimini pulla satın alır, kimini hədələyir, kimini həbs eləyir və s. və bu sistemi dağıtmağa çalışır”. Yəni hakimiyyət onda maraqlıdır ki, mediada hansısa ayrılıqlar olsun, mübarizə aparsın. Mən o zaman bunu sizə də demişəm ki, bu belə olur…

Redaktorlar Birliyi yarandı, Əvəz Zeynallı həbs olundu

– Bəli, bəli…

– Belə də oldu. Elə ki, biz birləşməyə başladıq, elə ki, Redaktorlar Birliyinin iki iclasını keçirdik, Mətbuat Şurası işə düşdü. Ona qədər onlar ümumiyyətlə işləmirdilər. Və başladılar bizim tədbirləri təkrar eləməyə. Bütün mövzularda…

– Naxçıvana səfərimizdən sonra da hər şeyi dağıtdılar.

– Bəli. Başladılar kimisə pulla almağa, kimisə hədələməyə… Provokatorları qoşdular – indi həbsdə olan bir qəzetin baş redaktorunu göndərmişdilər, iclaslarda mənə qarşı çıxış edirdi. Bəli, görünür ki, o zaman da MTN xətti var idi. Mən də provokasiyalara getmirdim, çünki bunların hamısı görünürdü. Əvəz bəyi də həbs elədilər. Mən o zaman da söhbətlərimizdə demişdim ki, “baxın a, bizi provokasiyaya çəkə bilərlər, ehtiyatlı olun.” Yəni mən bunları deyirdim.

– Demək olar ki, hər gün nəsə baş verirdi.

– Bəli. Proses başlamışdı. Redaktorlar Birliyində olan adamlardan kiməsə pul verdilər, kiməsə hədə-qorxu gəldilər, kimisə tutdular və hər şey bununla da qurtardı, getdi. Qaldıq ortada yenə də tək. Düzdür, yenə də yolumuzu gedirik. Yenə də bunu eləyək. Amma mən o vaxt da bunu demişəm. Demişəm ki, “mən bunu yenə də eləyərəm, amma bizim Mətbuat Şurasını yaradanda əsas bir fundamental sənədimiz vardı, o vaxt biz bunu qəbul eləmişik və kifayət qədər də gözəl sənəddir – Azərbaycan jurnalistinin peşə-əxlaq kodeksi. Ona “Qaydalar” da deyirlər. Bunu əsas götürərək, işimizi onun üzərində qururuqsa, mən ona gedərəm. Amma hamı ona riayət eləməlidir. Biz ondan qırağa çıxa bilməyəcəyik”. Mən hesab edirəm ki, onun tələbləri “KİV haqqında” qanunun tələblərindən də sərtdir. Məsələn, orada belə bir maddə var ki, dövlətdən ev ala bilməzsən. Başqa imtiyazları qəbul edə bilməzsən.

– Hədiyyə ala bilməzsən..

– Yəni bütün bunlar da həmin Kodeksdə var. Bu baxımdan, o platformada kimsə hansısa birlik yaratmaq istəyirsə, mən hazır, problem deyil. Bax, bunu əsas götürməliyik.

– Bizim tanınmış jurnalistlərimizdən Elvin Məhərrəmli təxminən danışdığımız mövzuda sual verir: “Mehman bəy necə düşünür, Azərbaycan mətbuatı bu özünütəbliğ nəzarətçilərlə (idarəçilərlə) hara gedir? PA, KİVDF və MŞ-nın fəaliyyəti, jurnalistlər üçün tikilən evlərin paylanılması haqqında nə deyə bilər?

– Mən qeyd eləmək istəyirəm ki, hakimiyyətin apardığı bu siyasət – pulla, evlər paylamaqla, fəxri adlarla ələ almaq kimi, digər tərəfdən də təhdid etməklə, həbs elətdirməklə jurnalistlərə yanaşma – uğursuz bir siyasətdr. 20 il bundan qabaq deyəndə ki, bu uğursuz siyasətdir, o zaman ortada belə nəticələr yox idi. İndi artıq ortada nəticələr var.

Onlar öyrəşiblər ancaq boğmaq, pulla almaq, həbs etdirmək

– Bəli, indi artıq hər şey ortadadır.

– Cəmiyyət artıq TV kanallarına baxmır, boykot eləyir. Onların saytlarını demək olar ki, oxumur, boykot eləyir. İnsanlar demək olar ki, öz sosial şəbəkələrini yaradıblar və o şəbəkələrdə də yaşayırlar. Gündən-günə yeni texnologiyalar çıxır və mən baxıram ki, başqa siosial platformalarda cürbəcür yeni-yeni informasiya blokları, informasiya təşəbbüsləri irəli sürülür. Bu, getdikcə güclənir, güclənəcək. Mən hesab edirəm ki, ötən 15-20 ildə normal, sağlam siyasət aparsaydı, əslində bu gün mətbuatla, sosial şəbəkələrlə hakimiyyətin harmonik münasibətləri yarana bilərdi. Başa düşürsünüzmü, bu itirildi.

– Normal olaraq cəmiyyəti pozitiv istiqamətə apara bilərdi.

– Bəli. Bu itirildi. Bu gün radikal bir mövqe var, bu da daha çox hakimiyyətdən gəlir. Buna müvafiq olaraq da baxın, bu cür təşəbbüslər, birləşmələr və s. həyata keçirilir. Mən bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, texnologiyaların getdikcə inkişafı yeni-yeni platformaları, yeni-yeni təşəbbüsləri ortaya qoyacaq. Yəni bu mənada hakimiyyət faktiki olaraq bu gün bu siyasəti uduzub. Hələlik yenə də inert şəklində proses gedir. Amma gündən-günə yenə də zəifləyirlər. Bu, reallıqdır. Ona görə də son ayların mediaya olan təpkiləri – həbslər, qapanma, yenə də köhnə yanaşmanın bir təzahürüdür. Başqa cür deyil, çünki bunlar başqa cürünü də bacarmırlar. Onlar bunu bacarmırlar. Onlar öyrəşiblər ancaq boğmaq, pulla almaq, həbs etdirmək və s. qurtardı, getdi.

– Yəni normal qaydada peşəkar işləmək, bir çox məsələləri həll eləmək daha rahat olardı, məncə.

– Bəli.

– Bunu da onlar bilmirlər.

– Onlara elə gəlir ki, bu siyasət daha rahatdır, amma bu gün aparılan siyasətin nəticəsdir ki, onlar narahatdırlar. Bəlkə də müəyyən bir vaxt rahat idilər. Bir 5 il bundan qabaq. Ola bilər. Ancaq bu gün çox narahatdırlar. Həmin o həbslər və bloklanmalar birbaşa onun nəticəsidir ki, narahatdırlar.

– Mehman bəy, baxın bütün bu məsələlərin yekunu kimi, heç kəsin gözləmədiyi bir vaxtda həbs olundunuz.

– Hə.

Əli Həsənovla Zakir Qaralov prezidentin yanına girib əsaslandırmağa çalışıblar ki…

– Mən indi bu media məsələlərindən həbs məsələsinə gəlirəm. Çox təəssüf ki, bu gün Azərbaycanda bizi təkcə hüquq-mühafizə orqanları həbs eləmir. Bizi media qurumlarının, sizin dediyiniz kimi, təşfiqi ilə, işverənliyi ilə həbs edirlər. Məsələn, mənim də həbsimdə hörmətli Əli Həsənovun müstəsna rolu var idi. Bütün məsələlərin bu cür cərəyan etməsini də mən şəxsən onun təşəbbüsü olduğunu hesab edirəm. Siz də elə deyirsiniz. Zaman-zaman söhbətlərdə də qeyd etmisiniz ki, “mənim həbsimdə Əli Həsənovun rolu olub”. Sizi Əli Həsənov həbs etdirdi?

– İş ondadır ki, məndə olan məlumat hakimiyyət daxilindən gələn məlumat deyil, yəni üçüncü tərəfdən gələn məlumat idi ki, Əli Həsənovla Zakir Qaralov prezidentin yanına girib əsaslandırmağa çalışıblar ki, “bu adam dövlətçiliyə, hakimiyyətə qarşı kifayət qədər təhlükəlidir və s. Bunu həbs eləmək lazımdır. 2018-ci il prezident seçkiləri zamanı bu adam bizim üçün problem yaradacaq”. İndi bunlar hansı “dəlil”ləri gətirib, hansı “fakt”ları təqdim ediblər, mən bilmirəm. Amma mən istərdim, çox istərdim ki, bunlar bunu təkzib eləsinlər.

– Amma təkzib yoxdur.

– Hələ ki, yoxdur. Mən bu məsələdə Əli Həsənovun adını çəkmişəm, hələ də təkzib eləməyib. Mən çox istərdim ki, onların ikisi də təkzib eləsinlər ki, belə bir şey olmayıb. Ümumiyyətlə, hakimiyyət təkzib eləsin.

– Deməli, həm baş prokuror, həm də Əli Həsənov…

– Bəli, bəli. Mən çox istərdim ki, onlar təkzib eləsinlər ki, belə bir iş olmayıb.

– Əslində kifayət qədər ciddi bir ittihamdır. Mehman Əliyev miqyasında bir adam açıq şəkildə deyir ki, “mənim həbsimdə ölkənin baş prokuroru ilə Azərbaycan Prezidentinin ictimai-siyasi məsələlər üzrə köməkçisinin rolu var”.

– O baxımdan, mən istəyirəm açsınlar ki, sualıma cavab alım. Təşəbbüs kimindir? Məsələ necə olub, qoy açıb desinlər. Avqustun 24-də mənim məsələmə baxılıb və dərhal da həbsimə qərar verilib. Prezident Administrasiyasında hansı müzakirlər gedib, bax onu açıb desinlər. Nə baş verdi? Səbəb nə oldu? Vergi? Formal olaraq…

– Məlum oldu ki, ortada vergidənyayınma məsələsi də yox idi.

– Ümumiyyətlə, deyirəm ki, haqqımda olan iddia formal olaraq vergi ilə bağlı idi. Guya ki,vergidənyayınma olub. Çünki avqustun əvvəllərindən o proses başlamışdı. Sadəcə avqustun 24-də həbsimə qərar verildi.

– Maraqlıdır ki, o günlər mənim də yadımdadır. Biz tez-tez görüşüb söhbətləşir, müzakirə edirdik. Siz sentyabr ayının 1-dən “Turan” İnformasiya Agentliyinin fəaliyyətini dayandırmaq istəyirdiniz. Səhv etmirəmsə, buna qərar da vermişdiniz.

– Ayın neçəsi?

– Sentyabrın 1-dən “Turan”ın bağlanması haqqında deyəsən, qərar da verilmişdi.

– Sentyabrın 1-də mən artıq Kürdəxanı təcridxanasında idi.

– Yox, bu qərar siz həbs olunmamışdan əvvəl verilmişdi.

– Həbsdən əvvəl bizə qarşı vergidənyayınma ittihamı irəli sürüləndən sonra hesabımız bloklanmışdı. Ona görə də elə şəraitdə işləmək mümkün deyildi. Müəyyən vaxt işləyə bilərdik. Çünki bizim bloklanmağımıza baxmayaraq, üzərimizə götürdüyümüz öhdəliklər var idi. Vergi məsələsindən sonra hesabımız bloklandı və işləmək mümkün olmadı. Ona görə də çarəsizlikdən sentyabr ayından işi dayandırmaq istəyirdim. Məndə belə bir istək var idi. Mən bunu demişəm.

Mart ayında mənimlə danışıqlar gedib

– Bayaq qeyd elədiniz ki, “mən istəyirəm ki, söhbət açılsın”. Deməli, belə çıxır ki, siz orada olan söhbətləri bilirsiniz?

– Əlbəttə ki, məlumatım var. Özü də bir mənbədən deyil, cürbəcür mənbələrdən məlumatım var. İnformasiyalar var. Amma bilirsinizmi, iş ondadır ki, mart ayında mənimlə danışıqlar gedib və bu haqda mən demişəm. O zaman birinci xanım, I vitse-prezidentin adından danışıqlar getmişdi. Orada söhbət medianın durumundan düşdü. Onlar çox narahat idilər. Əsasən də bu təhqir, böhtanla bağlı. Mən də dedim ki, artıq çox ağır vəziyyətdir, bataqlığa çevrilib və bu bataqlıqdan çıxmaq çox çətindir, biz xeyli vaxt itirmişik. Amma siyasi istək olsa, bu sahədə siyasi iradə göstərilsə, nəsə eləmək olar. Dövlətin siyasi iradəsi olarsa… Yəni bir neçə adamı toplamaq olar və bu istiqamətdə iş aparmaq olar. Mən dedim ki, biz bilirik ki, bunu necə eləmək olar.

– Bu, bir növ medianın “xilas paketi” olub?

– Bəli. Mən deyim, burada əsas olan nədir. Azərbaycanda azad, keyfiyyətli, məsuliyyətli medianın yaradılması…

– Mehman bəy, mən çox üzr istəyirəm. Deməli, belə çıxır ki, Birinci xanım medianın indiki durumundan kifayət qədər narahatdır, istəyir ki, düzəlsin?

– Bilirəm. Mən hesab edirəm ki, onların hamısı narahatdır. Mən yenə deyirəm ki, onlar bu vaxta qədər elə bilirdilər ki, bu yolla media-hakimiyyət münasibətləri qurulacaq və hər şeyə də hakimiyyət nəzarət edəcək, bu, alınmadı.

İlham Əliyev də narahatdır…

Ona görə də narahatdırlar. Mən hesab edirəm ki, təkcə özü yox, İlham Əliyev də narahatdır. Bu vəziyyətdən hamı narahatdır. Bir daha deyirəm ki, indiyə qədər aparılan mətbu siyasət uğurlu siyasət kimi təqdim olunurdu – “biz evlər tikirik”, “yardımlar edirik” və s. Sonradan bəlli oldu ki, bu mediaların effektivliyi kifayət qədər azdır. Çox azdır və bir daha qeyd eləmək istəyirəm ki, alternativ səslər güclənir. Cəmiyyət və oxucu-tamaşaçı öz maraqlarını tamamilə başqa istiqamətə yönəldib. Bütün bu reallıqlar onları ciddi şəkildə narahat etməyə başlayıb. Bir də ki, əvvəllər təhqir və s. bunlar nəzarət edə bilirdilər. Hansısa bir formada ona təzyiq edə bilirdilər. Onun qabağını ala bilirdilər. Amma indi vəziyyət elə deyil. Bu gün artıq tamamilə başqa bir durumdur. Əlbəttə ki, bütün bunlar onları narahat eləyir. Yenə də qeyd etmək istəyirəm ki, bundan çıxış yolu var. Əgər hakimiyyət ortaya siyasi ibradə qoysa… Var elə jurnalistlər, ekspertlər ki, onları bu işə cəlb eləməklə bu istiqamətdə iş aparmaq olar. Biz bilirik ki, vəziyyəti necə sağlamlaşdırmaq olar. Əsas azad, məsuliyyətli, keyfiyyətli medianın yaradılmasıdır. Dedilər ki, bunu yazılı formada eləyə bilərsinizmi? Dedim, eləyə bilərəm. Üstündən bir gün keçəndən sonra dedilər ki, “bəs nə oldu?” Soruşdum ki, yəni belə tələsikdir? Dedilər ki, bəli, bizə tez lazımdır. Dedim, yaxşı və onu tezis formasında yazdım və onlara təqdim elədim. Və mən orada təklif elədim ki, medianın ombudsman institutunu yaradaq. Nə üçün? Çünki Mətbuat Şurası və KİVDF-nin nüfuzu cəmiyyətdə xeyli düşüb. Bu orqanlar və onların rəhbərləri bugünkü gündə Azərbaycanda hansısa media islahatlarını aparmağa qadir deyillər. Bu, mümkün deyil. Ona görə də ayrıca bir institutun yaradılması vacibdir. Bu baxımdan, Media Ombudsman İnstitutu Prezidentin yanında media siyasətini – medianın iqtisadi problemlərini, onun peşəkarlığını, medianın hüquqi məsələlərini, qanunvericiliklə olan məsələləri, jurnalistlərin təhlükəsizlik məsələlərini və s. bütün mediaya aid olan nə məsələ, nə problem varsa, bu institut mərkəzləşmiş şəkildə aparsın. Amma bir daha qeyd edirəm ki, bu zaman da məqsəd bayaq dediyim kimi azad, məsuliyyətli və keyfiyyətli medianın yaradılmasıdır. Yəni hədəf bu olmalıdır. Mən belə bir institutun yaradılmasını təklif elədim. Bu institut bu siyasəti aparsın.

Mətbuat Şurası və KİVDF Media Ombudsmanına uyğun qurulmalı…

– O zaman KİVDF və Mətbuat Şurasının taleyi necə olacaq?

– Hə, onu da qeyd elədim ki, əgər siyasi iradə olarsa və bu institut yaradılarsa, o zaman Mətbuat Şurası da, KİVDF-də ona uyğun qurulacaq.

– Yəni tərkib dəyişir və keyfiyyət yenilənir?

– Bəli. Kim bacarırsa, qalıb işləyə bilər, bu, başqa məsələdir. Amma bunu da artıq qurultay həll edəcək. Yeni siyasət çərçivəsində bunların hamısı dəyişəcək və onlar fəaliyyətlərini, siyasətlərini bu qurumların əsasnamələrində yazılan formada aparmalıdırlar. Məsələn, KİVDF-nin işi nədən ibarətdir ki? Azərbaycanda medianın iqtisadi dayaqlarını gücləndirmək və inkişaf etdirmək. Bunları edə bilib? Edə bilməyib. Bəs nə edib? Qrant verir. Onun işi qrant vermək deyil. Mən bir daha deyirəm ki, bizdə belə bir təşkilat var – Azay Quliyevin QHT-lərə dəstək təşkilatı. Qrant məsələlərini bu təşkilat həyata keçirməlidir. Media kommersiya təşkilatıdır, kommersiya strukturudur. Bu kommersiya strukturlarına biznes strukturları kimi bazis yaratmaq lazımdır ki, onlar inkişaf eləsinlər, pul qazansınlar, rəqabət aparsınlar, inkişaf eləsinlər. Bu siyasəti bu qurum aparmalı idi, amma apara bilmir. KİVDF apara bilmir. O baxımdan, bu strukturlar da həmin siyasətə uyğunlaşdırılmalıdır. Bu məsələnin üzərindən bir həftə, on gün keçdi. Ombudsman Elmira Süleymanovanın hesabatı var idi. Birdən-birə Əflatun Amaşov durub onu tənqid eləməyə başladı. Əsasən də Elmira Süleymanovanın informasiya ombudsmanı kimi fəaliyyətini… Yəni biz bilirik ki, “İnformasiya azadlığı” haqqında qanunda informasiya ombudsmanı vəzifəsi nəzərdə tutulurdu. Sonradan qanunda dəyişikliklər elədilər və həmin o informasiya ombudsmanı səlahiyyətlərini Elmira Süleymanovaya verdilər. Buna baxmayaraq, həmin o qərarı hansısa bir material formada, hansısa bir maliyyə formasında gücləndirmədilər. Yəni o istiqamətdə, həmin aparatda işləyən adamlar yoxdur. Düzdür, elə vaxtlar olub ki, mən orqanlara informasiya sorğuları göndərmişəm. Onlar cavab verməyəndə Elmira xanıma yönləndirmişəm. O, dəstək verib. O, həmin orqanlara məktub yazıb ki, Mehman Əliyevə cavab verin və s. bunu eləyib. Nəyi bacarıbsa, eləyib. O mənada deyirəm. Amma o vəzifəni daha effektiv aparmaq üçün təbii ki, gərək güclü bir komandan olsun, bu istiqamətdə işləsin. Bu başqa bir şeydir. Nəyi demək istəyirəm? Əflatun Amaşov başladı Elmira Sülemanovanı tənqid eləməyə. Mən çox təəccübləndim ki, bu nədir?

– Maraqlıdır…

– Əslində, mən bu məqamdan tutdum ki, bütün bunlar mənim bir qədər əvvəl verdiyim təkliflərlə bağlıdır.

– Belə çıxır ki, sizin verdiyiniz təkliflərdən Əflatun Amaşovun xəbəri olub, hə?

– Bəli, mən hiss elədim ki, onun xəbəri olub və bu xəbər ona haradan çata bilər? Əli Həsənovdan ancaq. Başqa cür necə ola bilər? Axı kənar heç kəsin mənim təşəbbüslərimdən xəbəri yoxdur. Çünki mən həbsdən azad olunandan sonra, təzədən belə bir görüş oldu və mən dedim ki, “bu sənəd Əli Həsənovun əlinə düşüb, yoxsa yox?” Mənə dedilər ki, “hə də, axı bizdə media siyasətini Əli Həsənov formalaşdırır…”

– Maraqlı bir şeydr.

– Onda mənim üçün hər şey aydın oldu. Deməli, çox narahat oldular.

– Deməli, sizin Mehriban xanımın adamları üçün hazırladığınız sənəd Əli Həsənovun əlinə düşür. Əli Həsənov da sizi apar-topar həbs elətdirir ki, birdən Mehman Əliyev mediada bir şeylər eləyər, o kənarda qalar. Eləmi?

– Əslində..

– Bunun tərcüməsi budur da…

– Əslində, bəli. Əslində, mən hesab edirəm ki, bu, prosesə bəlli bir təkan verdi. Çünki ondan sonra proses elə bil ki, gücləndi.

– Allah, Allah… Çox maraqlıdır.

– Mən hadisələri belə görürəm. Bu vəziyyətdə onların təşəbbüsləri var idi. Mən deməzdim ki, bunda ancaq onların özləri maraqlı idilər. Mən yenə deyirəm ki, qərar veriləndə yetkin qərar verilib və bu da onu göstərir ki, ortada bütövlükdə hansısa bir mövqe var idi. Amma təşəbbüskarlar, daha çox bu təşəbbüsü irəli sürənlər bu qurum idi, ictimai-siyasi şöbə və Əli Həsənov. Mən belə fikirləşirəm. Əflatun Amaşov çox ehtiyatlı adamdır və heç vaxt özbaşına bunu eləməz. Mən hesab edirəm ki, o, heç vaxt özü Elmira Süleymanovanı tənqid edə bilməz. Özü də tənqid eləmək üçün sən birinci özünə baxmalısan. Onların saytları nə gündə idi. Biz onların “screen+shot”-larını da götürmüşük. Son 8-9 il ərzində bu Şuranın mətbuatla bağlı nə bir qərarı var, rəsmi satlarında bir dənə də olsun bülletenləri yerləşdirilmirdi. Mtbuat Şurasının rəsmi saytında onların fəaliyyəti ilə bağlı demək olar ki, heç bir şey yox idi. Son 8-9 il ərzində onların bir dənə sənədləri sayta yerləşdirilmirdi. Fəaliyyətləri ilə bağlı heç bir məlumat verilmirdi. Necə ola bilər ki, bu cür fəaliyyətlə sən Elmira Süleymanovanın fəaliyyətini tənqid edəsən? Ümumiyyətlə, Elmira Süleymanova heç olmasa, işləyir. Bəs siz Mətbuat Şurası olaraq hansı işlə məşğulsunuz? Reket jurnalist elan edirlər. Jurnalistləri qara siyahıya salırlar. Bəyəm, sizin işiniz bundan ibarətdir? Szin işiniz odur ki, medianın peşə səviyyəsini artırasınız. Deyək ki, medianı peşə kodeksinə riayət eləməyə dəvət etmək, məsələn, etik normaları tətbiq eləmək və s. Siz bunları eləməliydiniz. Siz bunu eləməyi bacarmırsınızsa, elə mətbu orqanları “qara siyahı”ya salıram, tutdurub, həbsə basıram – bunu da tutun, onu da tutun, bunu bağlayın… – belə Mətbuat Şurası olur? (Gülür…) Bu nədir? Bu biabırçılıqdır e…

Dedim, “bax ha, Əflatun, kişi kimi…”

– Bunların hamısını müstəntiq təyin eləsələr, media müstəntiqləri…

– Heç müstəntiq də bunlar kimi eləmir. Müstəntiq heç olmasa əsaslandırır ki, filan şeyin əsasında buna filan-filan maddə düşür. Bu da yoxdur ortalıqda.

– Mən o məsələni bilirəm, amma bəlkə tamaşaçı-oxucuların da diqqətinə gələr. Mehman Əliyev Mətbuat Şurasının çoxdan üzvü deyil.

– 2009-cu ildən. Mən 2008-ci ildən Mətbuat Şurasının üzvü olmaq istəmirdim. Çünki prosesin hara getdiyini görürdüm. Əflatun Amaşov, hamısı xahiş elədilər ki, “mən ölüm, qal” . Mən də dedim ki, “əgər biz – yuxarıda qeyd etdiyim və Mehriban xanıma təqdim etdiyim normaları əsas götürüb bu yolu gediriksə, mən qalıb işləyirəm. Bax ha, Əflatun, kişi kimi…” “Hə, hə, biz eləyəcəyik”. Mən hətta ora bir layihə də gətirdim, medianın monitorinqini apardıq. Bunun davamı da o oldu ki, medianın peşə kodeksinə riayət olunması ilə bağlı bülleten. Biz bunu hər ay dərc eləyirdik. Sonra gördüm ki, bu başladı sabotaj eləməyə. Artıq mənim təşəbbüslərimə baxmırdılar. Mən danışanda başlayırdılar atmacalara, axmaq-axmaq danışmağa… Mənə qarşı aktiv şəkildə sabotaj başladı və mən gördüm ki, burada qalmaq artıq problemdir. Özü də artıq orada müstəqillərdən tək qalmışdım. Bir nəfər də olsun müstəqil adam orada qalmamışdı. Özü də artıq problemi görürdüm. Təxminən heç bir il keçmədi mən Əflatuna dedim ki, “Əflatun münasibətlərimiz var və mən istəmirəm ki, sabah kimsə durub desin ki, Mehman Əliyev gedirdi, vəziyyətdən istifadə elədi bunu şouya çevirdi, siyasi gedişlər elədi. Mən sadəcə buradan çıxıb gedirəm və bunu da elan eləməyəcəm. Qurtardı, mən artıq burdan gedirəm. Mən bu cür Mətbuat Şurasında təmsil olunmayacam. Bizim əvvəlki danışıqlarımız ki olub, mən tərəfdən pozulmayıb, sizin tərəfinizdən pozulub. Mən getdim burdan…” Mən bunu elədim. 2010-cu ildə jurnalistlər üçün bina tikiləndə İlham Əliyev ora gəlmişdi. Əflatun mənə zəng elədi ki, “Mehman, sən də gəl…” Mən də dedim, “Əflatun, mən ora niyə gəlməliyəm? Mən Mətbuat Şurasının üzvü deyiləm.” “Yox e… Prezident gələcək, sən də gəl, iştirak elə.” Dedim, “o zaman başqaları da gəlib iştirak eləsinlər, mən də gəlirəmsə… Mən Mətbuat Şurasının üzvü deyiləm və ona görə də iştirak eləmirəm”. Mən ora getmədim. Amma İlham Əliyev ora gələndə – əsasən, medianın iqtisadi durumu, reklam bazarı ilə bağlı araşadırmaları mən aparırdım və məndən başqa da bunları heç kim eləmirdi – mənim təqdim etdiyim bütün rəqəmləri orada səsləndirdi. Orada dedi ki, 2 milyonluq reklam bazarı yolverilməzdir. Filan şey düz deyil və s. Ancaq heç bu haqda ona heç kəs heç nə bildirilmədi. Heç kəs medianı narahat edən məsələlərdən ortaya qoymadı. Çünki onların maraqları tamamilə başqa idi. Onlar dilənməyə hazır idilər. Onlar başqa şeylər istəyirdilər. Onların nəyinə lazımdır, media bazarı necədir.

– Mehman bəy, artıq ikinci, üçüncü dəfədir ki, deyirsiniz. Dilənirlərmi, həqiqətən?

– Kim?

– Onlar.

– Dilənmək deyəndə ki… Sonuncu dəfə mənzil paylananda gördünüz nə gündə idilər? Məndə olan məlumata görə mənzil almaq üçün 5 min müraciət olub.

– Hə, 5 minə qədər müraciət olunub.

– Məndə olan məlumat da budur. Jurnalistlərin sayı “çoxalıb”…

– Katibələri, bacısı uşaqları. Deyəsən, Əli Həsənovun bacısı uşağı da var. Qardaşı uşaqları, yaxın qohumları, tanışları…

– İş ondadır ki, bu indinin problemi deyil. Problem o vaxtın problemidir. Biz 2001-ci ildə Heydər Əliyevlə görüşdük. Bir var böyük formatda, bir də – 7-8 nəfərlə birlikdə görüşdük. Geniş formatda görüşəndə hamı hansı məsələni qaldırırdı? Əslində, o problem o vaxt üçün ciddi idi. Medianın iqtisadi durumunun pisləşməsi, maliyyə borclarının artması və s. Əslində, mediaya təpkilər ondan başladı. Həmin bu Əli Həsənov və s. bunlar apardılar mediaya qarşı o siyasəti…

I hissənin sonu

Yadda qalan məqamlar:

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

2.2K dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Nemət Pənahlı “Sözüm var”da: “Heydər Əliyev tapşırıq verdi ki…”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 24 Yanvar 2018

Azərbaycanda ixtiralar niyə qeyri-rəsmi qadağan olunub?!

“Sözüm var” layihəsində Nemət Pənahlıdır…

Əvəz Zeynallı

“Sözüm var”

I hissə

Nemət Pənahlı ixtira üzərinə söhbətdə dedi ki:

– Əsrlər boyu bizə yalançı ideologiyalar sırıyıblar

– Elmə bu qədər dəyər verən dinin insanları niyə bu gündəyik?

– 1990-cı ilin yanvar ayının 13-də, Milli Müdafiə Şurası yaradılanda dilemma qarşısında qalmışdıq – özümüzü nə ilə müdafiə edək?

– Səttarxan zavodu qərar çıxarmışdı ki, silah istehsal eləsin və mən bu haqda 13 yanvarda “Azadlıq” meydanında keçirilən mitinqlərdəki çıxışımda demişdim. O zaman dedim ki, silah yaradılması ilə bağlı bilgili insanlar bizə müraciət eləsinlər. O zamandan da Azərbaycan ixtiraçıları ilə əlaqəyə girdim.

– Hegemon millətlər, imperialist güclər onu aşılayırlar ki, ixriraçılıq özəl insanlara məxsusdur, bunlar gərək anadan ixtiraçı doğulsunlar və yaxud bunlar xüsusi seçilmiş millətlərə məxsusdur.

– Tofiq İmaməliyev 2 kəşfin və yüzlərlə ixtiranın müəllifidir, o, eyni zamanda bütün SSRİ məkanında ixtiraçılığın metodologiyasını quran adamdır. O, sübut edir ki, istənilən insanı ixtiraçı etmək mümkündür. İstənilən düşünən insan ixtiraçı ola bilər.

– Bilirdim ki, 2-ci Dünya Müharibəsində Azərbaycanda – Səttarxan zavodunda silah istehsalı olub

– 250-300 ov tüfəngi əldə etdik. Bunun içərisinə lülə qoymaqla beşaçılan, ya da pulemyot patronu atmağa çevirdik. Və yaxud təxminən 300-ə yaxın tədris silahları yığdıq, onu çevirdik “boyevoy” silaha. Oradan başladı mənim ixtiraçılığım və illərlə davam etdi. 25 ildən çox vaxtım ixtiraçılarla bir yerdə keçib.

– Ağılla güc qayçının iki tərəfidir – birləşəndə haqsızlığı və zülmü kəsə bilir

– Elmi-texnoloji inkişafı olmayan millətin gələcəyi yoxdur

– Qarşımızda açılan era kəşflər və ixtiralar dövrüdür, hansı millət, hansı ölkə bunu anlayacaqsa, o yaşayacaq, bu dünyaya yön verəcək, hansı millət, hansı ölkə bunu anlamadısa, dərk etmədisə, o məhvə məhkumdur. İstəyirsən, torpaqların qızıl olsun, çayların, dənizlərin, okeanların neft olsun, bunlarla millət inkişaf etməz.

– İntellektual sərvət yegənə sərvətdir ki, istifadə etdikcə artıq

– 1994-cü ildə müharibə gedən zaman ixtiraçılarla danışdım ki, biz tərksilah vəziyyətindəyik, nə edə bilərik? Müdafiə sistemimizi qurmaq lazımdır. Onlar qısa zamanda ixtira etdilər. İxtiranın mahiyyəti bu idi: Döyüş meydanında bir tanka bərabər silah. Bir tankın qiymətinə 300-400 ədəd silah istehsal etmək mümkün idi – istənilən dağın başında, istənilən meşədə, istənilən dərənin dibində. Yəni bunun xüsusi sənayesini qurmağa ehtiyac belə yox idi. İstənilən yerdə bir həftənin içərisində qurulacaq silahdan söhbət gedir.

– 1994-cü il, dekabrın 31-də həmin silahı poliqonda sınaqdan keçirdik – bu sınağın videosənədləri də var. Rəsmi rəy aldıq ki, bu silah dünyanın heç bir ordusunda yoxdur, bu silah hava və su kimi Azərbaycan ordusuna lazımdır. Bu haqda prezident Heydər Əliyevə məruzə olundu. Heydər Əliyev tapşırıq verdi ki, gedib Baş nazir Sürət Hüseynovla görüşüm və bu silahın kütləvi istehsalı məsələsini müzakirə edim.

– 3-4 saatlıq müzakirələrin sonunda Sürət Hüseynovun son sözü bu oldu ki, “Maa elə gəlir, Azərbaycan silah istehsal etməli deyil, silah almalıdır.”

– Sürət Hüseynovdan sonra Baş nazir təyin olundu Fuad Quliyev və yenə də uzun müzakirələrdən sonra Heydər Əliyev tapşırıq verdi ki, gedin, Fuad Əliyevlə bu məsələni həll edin.

– Sürət Hüseynovla Baş nazirin kabinetində görüşmüşdük, amma bu dəfə Fuad Quliyevi apardım İxtiraçılar İttifaqının binasına

– 3-4 saatlıq görüşün nəticəsində Fuad Quliyev bilirsən mənə nə dedi? Dedi, bəy, sən bilmirsən ki, hökumət yoxdur. Dedi: “Sənin də işin-gücün qurtarıb, mən burada 5-6 milyon pul yığıb gedib işimlə məşğul olacağam.”

– Azərbaycan ixtiraçıları ən azı 30 il Yaponiyadan qabaqdadırlar

– Tofiq İmaməliyev sübut edib ki, birinci yumurta yaranıb

– Rəcəb Tayyib Ərdoğanı 1990-cı ildən müşahidə edirəm.

– Çağır aşiq Nemət, sən Ərdoğanı…

I hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

992 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

20 yanvarda nələr, necə baş verdi?–Nemət Pənahlı-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 20 Yanvar 2018

20 yanvar hadisələri haqqında “Azadlıq salnaməsi”ndə əsas şahidlərdən biri – Nemət Pənahlı danışır…

Nemət Pənahlı 20 yanvar hadisələrində harada idi? AXC nə edirdi? 31 dekabr 1989-cu il hadisələrindən sonra nələr oldu? 1990-cı ilin yanvar ayı necə başladı? “Erməni poqromları” necə oldu? Hadisələrin qarşısını almaq olardımı? Qırğını dayandırmaq mümkündümü? Bu və ya digər onlarla, yüzlərlə sualların cavabları hələ də maraqlıdır, hələ də tam verilməyib, hələ də müəmmalıdır. “Azadlıq salnaməsi”ndə bu sualların bəzilərinə cavab almağa çalışmışıq. Nemət Pənahlı ilə yalnız 20 yanvar hadisələrindən danışmışıq. Bu dəfə masaya yatırdığımız 20 yanvar hadisələri, 20 yanvardan öncə olanlar və 20 yanvardan sonra baş verənlər idi. Ona çalışdıq.

Hər zaman olduğu kimi bu dəfə də maraqlı faktlardan danışdı Nemət Pənahlı.

1989-cu ilin 31 dekabrından sonra Azərbaycanda durum daha da çətinləşir. Bir tərəfdən xarici düşmən – Moskva, bir tərəfdən də daxili didişmə – AXC-daxili qarşıdurma. Durum o qədər çətinləşir ki, AXC daxilində liberallar-radikallar qarşıdurması Nemət Pənahlının təşkilatdan istefası ilə nəticələnir və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi özünü buraxır. Nemət Pənahlı, Etibar Məmmədov, Əbülfəz Əliyev, Rahim Qazıyev və başqalarının birləşdiyi yeni qurum yaradılır. Yeni təşkiların adı Milli Müdafiə Şurası olur. Təşkilata Xaliq Bahadır və Fuad Ağayev də daxil edilir. Bununla da hərəkat yeni mərhələyə daxil olur. Nemət Pənahlı və radikal qrup ov tüfənginin də əlindən aldığı millətin müdafiəyə qalxmalı olduğunu tələb edir. Onlar tələb edirlər ki, bu, ölüm-dirim savaşıdır və hamı səfərbər olunub Qarabağı azad etməlidir və bunun üçün lazım olarsa silahlanmalıdır.

Milli Müdafiə Şurasının ilk mitinqi çağırılır və mitinq “Azadlıq” meydanında olur. Mitinq hər zamankından uzun davam edir. Vəziyyət gərginləşir və xəbər gəlir ki, “Mayak” radiosu Bakıda erməni poqromlarının başladığını və bunu milli qüvvələrin etdiyini xəbər verib. Bu, eyni zamanda Milli qüvvələrə xeyir verir və onlar elə tribunadanca xəbərin və poqromun onlarlıq olmadığını, bu poqromları SSRİ DTK-nın etdiyini bəyan edir. Planı pozurlar. Amma Milli hərəkat bu poqromlardan məqsədyönlü istifadə edir. Dərhal ermənilərin təhlükəsizliyi təmin edilir və onların dinc şəkildə Bakıdan köçürülməsinə başlanılır.

Nemət Pənahlı xalqa silahlanma çağırışı edir. Leytenant Şmidt zavodu silah istehsal etməyə qərar verir və bu da illərlə davam edən spekulyasiyanın əsasını qoyur. Neməti illər boyu xalqı silahlandırmaqda və qırğın törətməkdə ittiham edirlər.

Zamanın ağır günlərində Moskva Bakıda fövqəladə vəziyyət elan edir. Televiziyanın enerji bloku partladılır. 19-dan 20-nə keçən gecə qırğın baş verir və Nemətin də olduğu Milli Müdafiə Şurasının üzvləri Leytenant Şmidt zavodundakı qərargahdan prosesləri izləyirlər. Və… sonda hər birinin mühafizə dəstəsi onları bir-bir qərargahdan uzaqlaşdırır.

Bununla da sistemli fəaliyyət imkanları ortadan qalxır. Yalnız Şəhidlərin dəfnində Nemət Pənahlı uzun müzakirədən sonra meydana gəlir və prosesi özünün dediyi kimi mollaların əlindən alır və meydanı yenidən mitinqə çevirə bilir. Bakını bürüyən izdihamın bir ucu “Azadlıq” meydanında, bir ucu da Şəhidlər Xiyabanında olur. Bu günlərdə müxtəlif qərarlar verilib və o qərarlar həm də tarixi qərarlardır. Məsələn, Şəhidlərin əksəriyyətinin dəfn olunduğu halda onları yenidən dəfn olunduqları yerlərdən çıxarıb evlərə qaytarmaq və “Azadlıq” meydanından dəfnə götürmək haqqında qərar verilib. Əsas məsələ Şəhidlərin bir yerdə, toplu olaraq harada dəfn olunacağı qərarını kimi verib və nədən Dağüstü Park seçilib? Bu qərar kimin qərarı olub?! O haqda da suallarım oldu və Nemət bütün bu qərarları özlərinin aldığını, hətta bəzilərini birbaşa özünün verdiyini dedi. Təkcə bu qərarların verilməsi Azərbaycan tarixində qalmağın əbədiliyi deməkdir – mən belə anlayıram.

Beləliklə, Nemət Pənahlı ilə – adı 20 yanvar epopeyasında ən çox hallanan zamanın əfsanəvi ismi ilə “Azadlıq Salnaməsi”ndə daha bir müsahibə baş tutdu. Bir daha, bir daha əmin oluram ki, bu xalqın tarixi yazılmır və gerçək şahidlər ortada ikən bu passivliyin səbəbini anlamıram. Təkcə 20 yanvardan söhbət saatlara sığmır. Təkcə bir mövzunu müzakirə etmək üçün günlər lazım olur. Sonuna qədər bu işi aparacaq və bu millətin nəhəng tarixinin yazılması və lentə alınması prosesinə əlimizdən gələn qədər qatqı edəcəyik. Bu da mənim və balaca komandamın bu millətə bir andı olsun.

Nemət Pənahlının arxivindən bu verilişdə bəzi orijinal videolar təqim etmişik. Amma o arxivin daha maraqlı və indiyə qədər məlum olmayan, ortaya çıxarılmayan məqamları var ki, onları da qismət olsa bir-bir təqdim edəcəyik.

“Azadlıq Salnaməsi”ndə Nemət Pənahlıdır…

“Azadlıq Salnaməsi”,

Əvəz Zeynallı

I hissə

II hissə

III sonuncu hissə

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

602 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Vurğun Əyyub (III sonuncu hissə): “Atamı Məhəmməd Əmin Rəsulzadə xilas edib”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 8 Yanvar 2018

Vurğun Əyyubdan İsa Qəmbərlə bağlı açıqlama: “Aramızdakı körpülər yanıb”

Onunla tanışlıq ömrümün axarını dəyişdirib. Sözün bütün mənalarında. 1991-ci ilin isti avqust günlərində Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinin ərəb dili mütərcimliyi bölümündən müsabiqədən keçə bilməmişdim. Məni “konkursa salmışdılar.” Atamla birləşib şiddətli müqavimət göstərdik. Respublikanın bütün qurumlarına – başda Ayaz Mütəllibov olmaqla müraciət edəcək, sonra aclıq edəcəkdim. O zaman belə aksiyalar yeri-yerindən oynadırdı.

Bakı Dövlət Universitetindən Prezident Aparatına doğru gəlməli ikən, yolu tanımadığımıza görə, qarışdırdıq. Bir də baxdıq ki, tamam başqa istiqamətdəyik. Atam əsəbi formada bizə bələdçilik edən, bizi Aparata aparan bələdçimizdən soruşdu ki, indi haradayıq. Zatən yorulmuşduq. Məlum oldu ki, “Azadlıq” qəzetinin redaksiyasının yaxınlığındayıq. Atam qərarı qəfildən dəyişdirdi – “Azadlıq” qəzetinin redaksiyasına gəldik. Zatən nəzərimizdə və proqramımızda vardı, yanlışlıq onu birinci saldı.

Biz “Azadlıq” qəzetinin redaksiyasına girəndə, orada az adam vardı. Həyətin ortasında balaca bir hovuz yer almış, ətrafında bir-iki masa düzülmüşdü və Xaliq Bahadır çay içirdi. Bizi görüncə, dinlədi. Haylı-küylü idik. Və dedi ki, elə burada sizi maraqlandıracaq bir adam var – Vurğun Əyyubov. Taleyin işinə bax, sən demə, Vurğun Əyyub Türkiyəyə keçiriləcək qəbul imtahanının elanı xəbərini dərc olunmaq üçün “Azadlıq” qəzetinin redaksiyasına gətiribmiş və bir neçə dəqiqədən sonra çıxacaqmış.

Bir neçə dəqiqədən sonra Vurğun Əyyub çıxdı və biz görüşdük. Bir neçə dəqiqəlik görüş mənim bütün həyatımı dəyişdi. Vurğun Əyyub bizi AXC-nin qərargahında yerləşən imtahan komissiyasına – Ellada Məmmədliyə istiqamətləndirdi. Sənədlərimizi verdik, imtahanlara qatıldıq və Türkiyəyə oxumağa göndərildik. Mən o proses haqqında geniş və ətraflı yazmışam. Zaman-zaman bu yazılar silsiləsi müxtəlif media orqanlarında çap olunub, amma güman ki, onu “Elçibəyin imtahanı” kitabı formasında yaxın zamanlarda nəşr etdirəcəyəm də. Orada yaddaşımda qalan bütün incəliklərinə qədər yazmağa çalışmışam və o kitabın, o imtahanın, o günlərin – ömrümün o hissəsinin qəhrəmanı Vurğun Əyyubdur. İndi “Qaynar Qazan”da 44-cü qonağım olan bu böyük insan.

Vurğun Əyyubla münasibətlərimiz də zaman-zaman ictimai-siyasi olayların fonunda ziqzaqlı olub. Haqqımda dediyi ən tənqidi yazıları və fikirləri “Xural”ın manşetindən yayınlayacaq dərəcədə dəyərli bilmişəm onu. Siyasətin dolambaclı yollarında nə qədər ağrılı-acılı günlərin olmasına baxmayaraq, mən Vurğun Əyyuba hər zaman Atamın gözlərindən baxmağa çalışmışam. Atam həmin o “Azadlıq” qəzetinin həmin o sadə redaksiyasında Vurğun Əyyuba demişdi ki, mən oğlumu bu ölkədən göndərmək istəyirəm, o, burada oxuya bilməyəcək, çünki burada hər yer rüşvətə bulaşıb. Vurğun bəy də demişdi ki, gəl, sənin oğlunu göndərək gedib Türkiyədə oxusun. İkimiz də şok olmuşduq. Türkiyə ikimizin də xəyallarımızın ölkəsi idi. Və… nəticədə mən Türkiyənin Ankara şəhərinə hüquq fakultəsində oxumağa göndərilmişdim. Bax, o zamandan Atam hər zaman deyərdi ki, “Vurğun bəy harada durursa, ora mənim üçün qiblədir!” Ömrünün sonuna qədər də elə bildi. Bizim münasibətlərin gərgin zamanlarında da mənə deyirdi o sözləri hər zaman…

Təbii ki, şəxsi münasibətlərimizin necəliyindən asılı olmayaraq, Vurğun Əyyub Azərbaycanın yaxın tarixində müstəsna rol oynamış şəxslərdən biridir. Milli Azadlıq Hərəkatından əvvəl “Çənlibel”dən başlayan siyasi mübarizə onu Azərbaycanda qurulan Elçibəy hökumətinin nazir statusunda vəzifəsinə qədər gətirdi. Azərbaycanın yaxın tarixinin ən önəmli islahatlarından birinin aparılmasında Vurğun Əyyub müstəsna rol oynadı. Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının sədri kimi, millətin ona etibar edilmiş ən vacib sahələrindən birinə başçılıq etdi. Hökumətdə bu vəzifəsinin öhdəsindən layiqincə gəldi. İndi, bu müsahibədə bizə aydın olur ki, zamanında onun ortadan götürülməsi planı da olub və baş nazir Pənah Hüseyn bu planın qarşısını almaq üçün onun mühafizəsinin təşkil edilməsi tapşırığını verib.

Vurğun bəyi daha çox Müsavat Partiyasının sıralarında və rəhbərliyində gördük hakimiyyətin dəyişməsindən sonra. Yollar oradan da ayırdı onu. İllərlə İsa Qəmbərin yaxın silahdaşı olsa da, partiyadan ayrıldı və hazırda ADR Hərəkatının rəhbərliyində təmsil olunan önəmli simalardan biridir.

Vurğun Əyyubla müsahibəmizdə bütün suallara aydınlıq gətirməyə çalışmışıq. Vurğun bəy danışan adam olmasa da, “Qaynar Qazan”da xeyli şeylər söyləyib. İstər keçmiş silahdaşlarına, istər də olaylara fərqli baxlış ortaya qoyub və güman edirəm ki, bu müsahibə də gündəmi silkələyəcək müsahibələrdən biri olacaq. Təbii ki, onunla bir saat yarımlıq müsahibədə bütün 60 illik ömrünü əhatə etmək mümkün deyil. Ən azından, Vurğun Əyyubun ömründə elə hadisələr var ki, düşünürəm, onlar haqqında ayrıca “Azadlıq salnaməsi”ndə söhbətləşmək lazımdır, amma yenə də bu müsahibə çox maraqlıdır. Məsələn, Vurğun Əyyubun İsa Qəmbərlə və Rauf Arifoğlu ilə bağlı dedikləri cəmiyyət üçün çox maraqlı olacaq…

“Qaynar Qazan”da Azərbaycanın ən maraqlı adamlarından biri Vurğun Əyyubdur.

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/qaynar-qazanda-vurgun-%C9%99yyub-i-hiss%C9%99-m%C9%99n%C9%99-sui-q%C9%99sd-etm%C9%99k-ist%C9%99yirdil%C9%99r-video/ (“Qaynar Qazan”da Vurğun Əyyub (I hissə): “Mənə sui-qəsd etmək istəyirdilər”-VİDEO)

II hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/qaynar-qazanda-vurgun-%C9%99yyub-ii-hiss%C9%99-indi-z%C9%99if-partiyalar-da-musavatdan-gucludur-video/ (“Qaynar Qazan”da Vurğun Əyyub (II hissə): “İndi zəif partiyalar da Müsavatdan güclüdür”-VİDEO”)

III-sonuncu hissə

Demişəm ki, əgər Əbülfəz Elçibəy prezident seçiləcəksə…

– Nə istefa vermədiniz, nə də vəzifənizi dondurmadınız?

– Yox.

– Heydər Əliyev rəsmən sizi işdən çıxardı rəsmən?

– Bəli. Fərmanda da heç bir səbəb göstərilmədi. Fərman oxundu ki, filankəs tutduğu vəzifədən azad olunur.

– Sonra dərhal Məleykənin təyinatı oldu, yoxsa?

– Yox, Məleykə xanıma qədər…

– Çox adam gəldi getdi?

– Mən çox arzu edirdim ki, qurduğumuz sistem bir az dayansın, özünə güc toplasın. Ona görə çox arzulayırdım ki, birinci müavinim Kamran İmanov sədr olsun. Onu da sədr qoydular. Bir ildən sonra onu çıxardılar, Faiq Nağıyev idi, nə idi, belə bir adamı qoydular. Bir ildən sonra onu da çıxardılar, sonra Məleykə xanım 6-7 il sadəcə olaraq əvəz elədi sədri. 6-7 ildən sonra onu sədr olaraq təyin elədilər.

– Çox maraqlı tarixçədir… Faiq Quliyev soruşur: ““Elçibəy prezidentliyə namizəd olsa mən ölkəni tərk edəcəm” cümləsinin müəllifi sizmisiniz? Söhbət 1998-ci il seçkilərindən gedir.”

– Faiq Quliyev mənim dostumdur, salamlayıram onu. Amma mən elə bir cümlə deməmişəm. Başqa cür demişəm o cümləni. Mən demişəm ki, əgər Əbülfəz Elçibəy prezident seçiləcəksə, mən onun komandasında olmayacağam. Yoxsa deməmişəm, mən ölkəni tərk edəcəyəm. Niyə tərk eləməliydim ki?

– Niyə olmayacaqdınız komandada?

– Onun öz səbəbləri var idi. Nə o zaman jurnalistlər soruşanda danışmamışam, nə də indi niyyətim yoxdur o haqda danışmağa. Sadəcə olaraq mən komandada olmaq istəmirdim.

– Faiq bəy ikinci sualını soruşur: “Məncə 1998-ci ildə Elçibəy namizəd olsaydı, bu gün tamam başqa siyasi mühitdə yaşayardıq. Sizin fikriniz?”

– Hər bir fikrə hörmətlə yanaşıram, amma mən çox da nikbin nəticələrə gəlib çıxa bilmirəm.

Əxlaqi baxımdan düzgün hesab eləmirdim ki…

– O komandaya bir inamsızlıqmı yaranmışdı 1993-cü ildəki hadisələrdən sonra?

– Yox, söhbət ondan getmir ki, Əbülfəz Elçibəyin 1998-ci ildə toplayacağı komanda 1992-ci ildəkinin eynisi olacaqdı. Söhbət ondan getmir… Bilirsiniz, mən hesab edirəm ki, bir siyasi əxlaq da var. Mən o illərdə Müsavat Partiyasının Baş katibi idim. Və Müsavat Partiyasının rəhbərliyi bu fikirdə idi ki, prezidentliyə namizəd İsa Qəmbər olmalıdır. Hərçənd ki, o zaman hələ İsa bəy qərarlaşmamışdı. Və mən əxlaqi baxımdan düzgün hesab eləmirdim ki, İsa Qəmbəri dəstəkləyə-dəstəkləyə mən gedib Əbülfəz Elçibəyin komandasında necə ola bilərəm? Təbii ki, başqa səbəblər də vardı, söhbət ondan getmir. Mənim dediyim odur ki, Faiq bəyin sualının ikinci hissəsinə niyə nikbin yanaşmıram? Azərbaycan cəmiyyəti dəhşətli dərəcədə ümidsizləşib. Elə 1998-ci ildə də o cür idi. Və sanki siyasətdən çiyrinmiş əhvali-ruhiyyədədir. Azərbaycan hakimiyyəti zorakı bir hakimiyyətdir. Ona görə mən, hətta Əbülfəz bəyin namizəd olarsa belə vəziyyətin dəyişəcəyinə nikbin baxmırdım. Bunun Əbülfəz Elçibəyin şəxsiyyəti ilə bir bağlılığı yoxdur.

Mən dinin təbliğ elədiyi Allahı qəbul eləmirəm

– Tural Əliyev soruşur: “Vurğun bəy, sizin inancınızla bağlı öz dilinizdən eşitmək istərdik. Dini görüşünüz nədir?”

– Mən özümü heç bir dinə mənsub hesab etmirəm. Heç bir dini qəbul eləmirəm. Mən Allahın varlığını qəbul edirəm. Özü də ona biri “Allah” deyir, biri “Mütləq İdeya” deyir, biri isə başqa bir şey deyir.

– Asif Ata Ocağının üzvü olmusunuz o zaman, eləmi?

– Bu, bir tarixdir. Yəni mən dinin təbliğ elədiyi Allahı qəbul eləmirəm. Mən dindarın inandığı Allaha inanmıram.

– Bəs hansı Allaha inanırsınız?

– Mən o Allaha inanıram ki, bu nəhəngliyi, bu sonsuzluğu, bu sərhədsiz harmoniyanı yaradan bir qüvvə var, bu, heç də təkamülçülərin dediyi kimi, təsadüfən iki üzvi maddənin birləşməsindən yaranmayıb. Mən buna inanıram. Dinləri isə daha çox vasitə kimi görürəm. Ona görə də qəbul eləmirəm heç birini. Dinlər insanlar arasında ayrı-seçkilik yaradır. Bəzən deyirlər ki, siyasət murdardır, siyasət ayrı-seçkilik yaradır. Baxın, dinlər azmı ayrı-seçkilik yaradır? Dinlər azmı qırğına səbəb olur? Dinlər azmı işıqlı beyinləri məhv edib? Ona görə də mənim üçün dinlərin hamısı eyni bir şeydir. Təhlükəli fikirlər dediyimi bilirəm, amma olanı demək lazımdır…

– Çox maraqlı və çox da təhlükəli fikirlərdir indiki dövrdə. “Asif Ata Ocağı” gəncliyin bir mərhələsi idi, eləmi?

– Çox gəncliyin. Mən Asif Ata ilə tanış olmuşam 1975-ci ildə. Bir az da Asif Ata ilə uzaq qohumluğumuz var idi. Onun rəhmətlik əmisi Həmid Əfəndiyev dəfələrlə bizim evimizdə olmuşdu. Həmid Əfəndiyevin xanımı bizim qohumlardan idi. Mən 1975-ci ildə “Ulduz” jurnalında Asif Əfəndiyevin bir essesini oxudum. Məni qəribə bir həyəcan bürüdü. İndiyənəcən rastlaşmadığım, tanış olmadığım bir üslub, fikir düzümü. Atamdan soruşdum ki, bu adam kimdir? Atam dedi ki, bəs bu filankəsin qardaşı oğludur. Arxasınca əlavə elədi ki, çox istedadlı bir adamdır. Və mən Asif Ata ilə Axundov adına kitabxanada tanış oldum. Onun o zaman Bakı Dövlət Universitetində fəaliyyət göstərən “Estetika qrupu” var idi. Bura gedib-gəldim və iki məşğələdən sonra Asif Əfəndiyev mənə təklif elədi ki, növbəti məşğələdə Fizuli haqqında bir məruzə edim. Mən də bir məruzə hazırladım: “Fizuli qəmi, Fizuli heyrəti.” 1975-ci ildə mənim 18 yaşım vardı, tribunaya çıxdım. Zal dolu idi. Qabaqda rəhmətlik Xudu Məmmədov, Mirəli Seyidov və başqa professorlar oturmuşdular. Zala baxdım, başım fırlandı, sol ayağım başladı titrəməyə. Tribunada idim deyə görünmürdü, əlimi uzatdım ki, ayağımın əsməyini dayandırım. Birinci cümləni dedim, gözlərim doldu. Hiss elədim ki, səsim titrəyir, ağlamaq istəyirəm. Birdən gözüm aşağıda oturan Xudu Məmmədova sataşdı. Xudu müəllim əlini ürəyinin üstünə vura-vura düz gözümün içinə baxdı. Təlqinedici bir baxış idi. Ondan sonra tam sakitləşdim.

Xudu Məmmədov məni ürəkləndirməsəydi, ağlayacaqdım

– Ürəkləndiniz…

– Hə, məruzə elədim, alqışlarla qarşılandı. Düşəndə Xudu Məmmədov məni qucaqlayıb alnımdan öpdü. Dedim ki, Xudu müəllim, Siz olmasaydınız, mən o məruzəni edə bilməyəcəkdim. …1977-ci ildə bitirdim və getdim Sabirabada işləməyə. Bütün Azərbaycanda – rayonda ilk dəfə olaraq 1979-cu ildə Asif Əfəndiyevlə görüşü mən keçirdim. Sabirabadın yeni tikilmiş mədəniyyət evi vardı və onun 700 nəfərlik geniş, böyük zalı vardı. Təsəvvürünüzə gətirin ki, o zal tamamən dolmuşdu, zalın yarısı qədər də adam ayaq üstə qalmışdı. Üç saatlıq tədbir boyu bu adamlar ayaq üstə qaldılar. Afişalar yazıb vurmuşduq. Hər kəs soruşurdu ki, filosof nə olan şeydir? Nədən danışacaq o? Asif Əfəndiyev çox maraqlı danışdı. Ondan sonra Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi başımızı ağrıtdı. Mənə çox hücumlar təşkil olundu və s. Bunlar tarixdir və ayrıca yazılmalı məsələdir…

– Bəli, çox maraqlıdır. Bəlkə də ayrıca söhbət olunmalı məsələdir.

– Asif Ata ilə mənim sonuncu söhbətim 1989-cu ildə oldu. Mənə dedi ki, oğlum, siyasətə qarışma, qoşulma ona. Dedim ki, yox. Əslində, o, haqlı idi. Ki, insanlarımızı mənəvi cəhətdən kamilləşdirmədən bu şeylərə getmək olmaz. Mən o zaman başqa cür fikirləşirdim. Dedim ki, Asif müəllim, xalqımız o qədər ağır dərd içərisindədir ki, siyasət olmadan bunları həll eləmək mümkün deyil. Sizin dediyiniz yol çox uzundur. Bir də, haradasa 1998-ci ildən sonra idi. Mən Müsavatda Baş katib idim, otağım böyük idi, siz görmüşdünüz.

– Bəli, böyük idi…

– Orada Asif Atanın görüşü təşkil olunmuşdu. Mən də orada iştirak eləmişəm. Asif Atanın məndə məktubları var. Arxivimdədir. Ocaqçılar istəyib o məktubları məndən. Yəqin ki, təqdim edəcəm onlara.

– Maraqlı olar. Verin, biz çap edək, elə təqdim olunsun… Asif Atanın ocağında hərənin öz adı var idi, sizin adınız nə idi?

– Yox, o zaman – bizim olduğumuz zaman yox idi.

Azad Rəhimovun babası inqilabçı məmur olub

– Eləmi? Asif Ata hər qəbul etdiyi adama ad verirdi. Rüfət Əliyev soruşur: “Vurğun Əyyub dövlət xadimi kimi müasir Azərbaycan tarixində neçə məmuru öz sahəsində inqilab etmiş məmur hesab edir?”

– İnqilab yoxdur ki, mən də adını çəkim. Söhbət indiki məmurlardanmı gedir?

– “…Azərbaycan tarixində neçə məmuru öz sahəsində inqilab etmiş məmur hesab edir?”

– Çətin sualdır… Cavab vermək mənim üçün çətindir. Məsələn, mən heç vaxt yaddan çıxarmaram ki, mən bunu Cəmil Həsənlinin kitabında oxumuşam, 1950-ci illərdə Sadıq Rəhimov adlı bir baş nazir olub. Deyirlər, indiki Azad Rəhimovun babası olub. İmam Mustafayev Mərkəzi Komitənin birinci katibi olub, o, Nazirlər Kabinetinin sədri olub, Mirzə İbrahimov Ali Sovetin sədri olub. O zaman Mərkəzi Komitədən qərar gəlib ki, Ermənistana qaz vermək lazımdır və Daşkəsən filizini Rustaviyə göndərmək lazımdır. Sadıq Rəhimov buna kəskin etiraz edib. Bunu Cəmil müəllimin kitabında oxumuşam və bu elə inqilab kimi bir şeydir. Ya da Mirzə İbrahimovun dil məsələsində göstərdiyi fəaliyyət…

– Şıx-Əli Qurbanovun Novruz bayramı məsələsində göstərdiyi fədakarlıq…

– Bəli, burada sizə maraqlı bir şey də deyim. Novruz bayramının keçirilməsi barədə ilk dəfə rəsmi yerdə danışan Əbdürrəhman Vəzirov olub. Əbdürrəhman Vəzirov komsomolun 1-ci katibi imiş, bir rəsmi toplantıda ilk dəfə bu məsələni qaldırıb.

– Allah, Allah…

– Hə. Biz nəinki uzaq tariximizi, heç yaxın tariximizi də yaxşı bilmirik.

– Qafil Həşimov soruşur: “Vurğun bəy yenə də mail.ru-da “World Poker Klub”da poker oynayır?”

– Kimdir o?

– Qafil Həşimov.

– Adamın adı Qafildir, birinci dəfədir belə bir ada rast gəlirəm. Amma hər halda bu adama təşəkkür edirəm ki, mənə bu məsələni araşdırmağım üçün işarə verir. Hansı ağıllı adam gedib bu cür oyunlarda öz adı ilə iştirak edər?

– Bu, nədir ki? Bu, internet oyunudur ki?

– Onun dediyindən belə çıxır ki, internetdə belə bir oyun var? Guya mən də oradayam? Balaca ağlı işləyən adam o cür yerlərdə heç vaxt öz adı ilə olmazdı. Necə ki, bu dostumuzun adı məndə bir az şübhə oyatdı ki, belə bir adam var, yoxsa yox?

– Bilmirəm, mən tanımıram.

– Təşəkkür edirəm hər halda. Mən araşdıraram, görüm, nə məsələdir?

– Sərxan Carçı soruşur: “Hər şeydən əvvəl dəyərli Vurğun bəyi salamlayıram. Vurğun bəy ilk dəfə tədqiqat əsəri hazırlayan birisinə nə tövsiyə edər?”

– Elmi bir sualdır. Təbii ki, ilk növbədə tədqiqat metodologiyasını özü üçün aydınlaşdırmalıdır. Hansı metodu seçəcək? İkincisi, topladığı faktlara və materiallara qarşı səmimi, dürüst və vicdanlı davranmaq, təhriflərə yol verməmək lazımdır. Üçüncüsü, nə qədər titullu alim olur-olsun, yazdığı yazıda onların fikri ilə razı deyilsə, etika çərçivəsində, qorxmadan etirazını bildirsin. Həqiqət naminə bunları etmək lazımdır.

Kommunist olmamışam, sovet ordusunda isə…

– Mobil Xeyrullayev soruşur: “Kommunist olub Vurğun bəy?”

– Yox, mən kommunist olmamışam. Sabirabadda işləyərkən – Sabirabadın birinci katibi Tovuzdan, onun xanımı da bizim qohumlardan idi – bir gün məktəbin direktoru çox qorxmuş halda gəldi ki, tez ol, bir ərizə yaz. Bir anket qoydu qarşıma. Dedim, Nəsib müəllim, bu nədir? Dedi ki, bəs səni partiyaya keçiririk. Dedim, bir məndən soruşubsunuzmu, mən partiyaya keçmək istəyirəmmi, bu, haradan ağlınıza gəlib? Dedi ki, bəs katibin xanımı Həqiqət müəllimə zəng eləmişdi ki, onu partiyaya keçirin. Dedim ki, çox nahaq zəng edib. Sən də çox nahaq əl-ayağa düşübsən, mən partiyaya üzv olmaq istəmirəm. Kişi çox təəccüblə baxdı üzümə. Deyəsən, ürəyində fikirləşdi ki, bunun başı xarabdı. Getdim rayona, atam soruşdu ki, nə hoqqa çıxarırsan orada? Niyə partiyaya keçməyibsən? Dedim ki, partiya yaxşı bir şey olsa, sən də keçərdin, sən niyə keçməyibsən? Bununla da söhbət yekunlaşdı.

– Neçənci ildə olub bu hadisə?

– Mən 1977-ci ildə getdim Sabirabadda işləməyə. Bu hadisə haradasa 1978-ci ildə oldu.

– Bu da elə inqilab kimi bir şeydir, çünki o illərdə Kommunist Partiyasına üzv olmaq çox böyük gələcək vəd edirdi.

– O vaxt kənd məktəblərində işləyən adamları əsgər aparmırdılar. Hələ 20 yaşım tamam olmamışdı müəllim kimi Sabirabada gedəndə. Rəhmətlik İsmayıl Şıxlı, rəhmətlik İsrail Mustafayev var idi – mənim sevimli müəllimlərim idilər. Onlar mənə dedilər ki, oğlum, gedib kənddə ilişmə, tez qayıt gəl aspiranturaya. Bu fikirlə getdim və maarif müdirindən xahiş elədim ki, Sabirabadın mərkəzində mənə 5-cə saat dərs verin ki, məni əsgər aparsınlar. Dedi, yox. 3 km aralıda Qalağayın kəndi var, məni göndərdi ora. Gördüm ki, əsgərlikdən qaçmaq istəyən imkanlı və nüfuzlu adamların hamısı buradadır. Və bunlar hamısı əllərində pul növbədə dayanıblar ki, partiyaya keçəcəklər. Mənim bu partiya söhbətim çıxanda, az qala mənə düşmən kimi baxırdılar. Dedim, qardaş, istəmirəm, mən partiya üzvü olmaq istəmirəm, gedin işinizi görün, mənə də belə düşmən kimi baxmayın.

– O zaman sovet ordusunda da xidmət etməyibsiniz?

– Yox.

Sovet sisteminə nifrətimin kökündə atamın dedikləri dayanırdı…

– Tam bir dissident ömrü yaşayıbsınız ki…

– Mənim atam müharibə iştirakçısı olub. Əsirlikdə olub. Bir dəfə ondan soruşdum ki, niyə partiyaya keçmirsən? Mənim atam bir kənd müəllimi idi. 7 dil bilirdi. Mənim atam üçün fərqi yox idi bu riyaziyyatdır, bu kimyadır. Məsələn, riyaziyyatdan olimpiadaya məsələlər gəlirdi. Mənim atam da Azərbaycan dili-ədəbiyyat müəllimi işləyirdi. Tovuzun çox güclü riyaziyyatçıları olub. Olurdu ki, məsələni həll edə bilmirdilər, gəlirdilər atamın yanına, kağızı dizinin üstünə qoyub elə həll edirdi məsələni. Mənim üçün çox təəccüblü idi ki, bu adam niyə indiyə qədər partiyaya keçməyib? Bir dəfə soruşdum, dedi ki, başından böyük suallar vermə, vaxt gələr, bilərsən. Sabirabadda işləyəndə bu sualı bir də verdim ona. Dedim, axı sən əsirlikdə olubsan, müharibədə olubsan, sən bizə danışmırsan, başına nə işlər gəlib, necə qurtarıbsan sən? Onda bir cümlə dedi. Dedi ki, bir nəfər var idi, o olmasaydı, bizim hamımızı güllələyəcəkdilər. Mənim atam Polşada əsirlikdə olmuşdu. Sonralar başa düşdüm ki, atam Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni deyirmiş. Mənə dedi ki, oğul, sovet ordusunun etdiyi vəhşilikləri mən gözlərimlə görmüşəm. Mənim əslində, sovet sisteminə nifrətimin kökündə bir az da atamın o sistemə soyuq münasibəti dururdu. Düzdür, elə açıq şeylər danışmırdı, demirdi, amma mən o soyuqluğu hiss edirdim. Sonra isə Asif Ata məktəbi məni o düşüncələrə gətirib çıxardı.

– Əli Kərbəlayi Rza yazır: “Azərbaycan siyasətində üzü ağ, əlləri təmiz, başını dik tuta bilən Vurğun Əyyubu salamlayır və gələcək günlərdə sağlam həyat arzulayıram.”

– Kərbəlayiyə təşəkkür edirəm. Bu Kərbəlayi çox inamlı, çox etiqadlı bir dindardır. Bəlkə hətta bəzi hallarda aşırı-ifratdır. Mənim dinə baxışlarımı o bilir. O bilir ki, mən heç kəsin dini baxışlarına görə onu aşağılamaq niyyətində deyiləm. Hər kəsin inancına hörmətlə yanaşıram. Çox qəribədir ki, biz çox yaxın dostuq.

– Əslində, nə gözəl. İnsanlar hərəsi öz fikrində…

– Bəlkə də məsələn, Kərbəlayinin yanında başqaları dinlə bağlı hansısa tənqidi fikirlər desələr, o, inciyər, üsyan edər, amma mən danışanda çox hörmətlə, öz bildiyini özündə saxlamaq şərti ilə dinləyir, narazıdırsa, bir-iki kəlimə ilə fikrini bildirir. Mən hesab edirəm ki, insanlar bu cür olmalıdır. Yoxsa dindar – özünü dindar hesab etməyənə, özünü heç bir dinə mənsub hesab etməyənə qarşı aqressiv hərəkət eləsə, o zaman cəmiyyətdə qan su yerinə axar. Bu mənada bir az dözümlü olmağı öyrənməliyik.

Əli Vəliyev, Süleyman Rəhimov, Mehdi Hüseyn və Mirzə İbrahimovun əsərlərini oxumayın…

– Ceyhun Mirzəli soruşur: “Vurğun bəyin fikrincə sosialist Azərbaycan yazıçılarının hansı əsərləri dəyərlidir? Söhbət Əli Vəliyev, Süleyman Rəhimov, Mehdi Hüseyn və Mirzə İbrahimovun əsərlərindən gedir…”

– Sual verən dostumuz sualını konkretləşdirib. Onların heç birinin yaradıcılığını oxumağı heç kimə tövsiyə etmirəm. Bir az içərisində tutaq ki, Mehdi Hüseynin “Yeraltı çaylar dənizə axır”, Süleyman Rəhimovun bəlkə “Kəsilməyən kişilər” əsərlərinin adlarını çəkmək olar. Qalanları isə bədii ədəbiyyat deyil və zövqlərini korlamasınlar.

– Daha bir sual: “Sizcə siyasilərimizin ədəbi zövqü hansı səviyyədədir?”

– Bu, çətin sualdır və mən heç kimin ağıl səviyyəsini ölçməmişəm. İkincisi, ədəbiyyat zövq məsələsidir. Zövqlə isə mübahisə etməzlər. Əgər bir ədəbiyyatşünas qarşımda otursa, onunla nəyinsə mübahisəsini apararam, amma sadə bir Oxucu ilə bunları dartışmaq çətin məsələdir, çünki zövq müxtəlifdir. Kiməsə onun daha çox zövqsüz olduğunu demək də mümkün deyil. Buna görə də suala cavab verə bilməyəcəm.

– İmanlı Məhəmməd soruşur: “Tələbələri tərəfindən bu qədər sevilməsinin sirri nədədir?”

– İmanlı mənim tələbəm olub. Mən də o sualı onun özünə verə bilərəm. Bu sualın cavabını özü daha yaxşı aydınlaşdıra bilər, nəinki mən.

– Xəzər Aslanov soruşur ki, bu hakimiyyətin süqutu xalqın, yoxsa müxalifətin birliyi ilə olacaq? Ümumiyyətlə, xalqın birliyi olmasa, müxalifətin birliyinin bir anlamı varmı?

– Məncə sualının sonunda özü təxminən cavab verib. Xalqla müxalifət bir-birindən ayrı düşərsə, heç nə əldə eləmək olmaz. Uğurun yolu xalqla müxalifətin birgəliyidir.

Növbəti prezident seçkilərində ADR-in öz namizədi ola bilər

– Ağaşirin Tarverdioğlu soruşur: “Növbəti prezident seçkilərində Vurğun Əyyub olaraq kimi dəstəkləyəcəksiniz?”

– Hesab edirəm ki, bu suala cavab vermək tezdir, çünki hələ namizədlər tam müəyyənləşməyib. Ola bilər ki, 2018-ci il prezident seçkilərində ADR öz namizədi ilə iştirak eləsin.

– Bu, maraqlı xəbərdir.

– Ya da bəlkə mövcud vəziyyəti müzakirə edib qərar verə bilərik.

– Bir sual da var, Azərbaycan mediasının son durumu ilə bağlı sizdən soruşurlar. Rauf Arifoğlu ilə həmyerli olmağınıza baxmayaraq, uzun müddət davam edən bir narazılıq olub həmişə aranızda, bir-birinizin əleyhinə olubsunuz. Bunun səbəbi nədir?

– Mən bu barədə danışmaq istəmirəm. Mənim yoldaşlıq elədiyim və sonradan siyahıdan sildiyim adamlar var. Onlar haqqında danışmaq istəmirəm.

– Maraqlıdır… “Siyahıdan sildiyim adamlar…”

– Bəli.

– Kimlər var o siyahıda? Çoxdurmu onlar?

– Bir xeyli var. Onlardan bəziləri sizin çox yaxın və əziz dostlarınızdır.

– Məsələn, çox maraqlı olar.

– Ad çəkməyə ehtiyac görmürəm.

– Yəni siz Rauf Arifoğlunu o siyahıdan silibsiniz?

– Mən Rauf Arifoğlu ilə nə salamlaşmıram, nə onun heç bir fikrinə münasibət bildirmirəm…

– Niyə? Axı uzun müddət çiyin-çiyinə olubsunuz? Bir partiyada təmsil olunubsunuz?

– Bir partiyada təmsil olunmaq hələ hər şey demək deyil.

– Yoxsa səbəb 2003-cü ilin prezident seçkiləridirmi? O vaxt deyəsən, hadisələrə yanaşmada fərqli fikirləriniz olmuşdu?

– Rauf Arifoğlunun mənə qarşı haqsız hərəkətləri olub, amma bu, əsas səbəb deyil.

– Əsas səbəb nədir?

– Əsas səbəb Rauf Arifoğlunun ictimai-siyasi mövqeyi ilə bağlıdır.

– Hakimiyyətə yaxınlaşmağımı?

– Dəqiqləşdirməyə ehtiyac görmürəm, məncə dedim hər şeyi. Ümumiyyətlə, danışmaq istəmirəm.

İsa Qəmbərlə aramızdakı körpülər yanıb

– Siz İsa Qəmbəri də o dəftərdən silmisiniz? Silinənlərin sırasında o da var?

– O şəkildə yox. Açıq deyim, mən İsa Qəmbərin 60 yaşını təbrik eləmirəmsə, o da mənim 60 yaşımı təbrik eləmirsə, bu, o deməkdir ki, körpülər yanıb.

– Çox sağ olun. Nəsə demək istəyirsiniz?

– Məsəl üçün, bəzi yaxın dostlarınız var və hiss edirəm ki, siz onlara yavaş-yavaş nəsə nəfəs verməyə çalışırsınız. Hesab edirəm ki, boşuna zəhmətdir. Məsələn, mən onlardan ikisinə 1989-cu ilin noyabr ayının 17-dən – Meydan Hərəkatının bir illiyinin tamam olmasından bu yana salam vermirəm.

– Kimlərdir?

– Onu gedib özünüz axtarıb taparsınız.

– Kimdir ki, mənim dostlarım? Siz kimləri nəzərdə tutursunuz?

– Axtarıb taparsınız özünüz.

– Amma tamaşaçılar baxacaq, onlar üçün məlum olmayacaq…

– Nə olar, qoy tamaşaçılar da bir az düşünsünlər…

– Çox sağ olun, çox maraqlı, çox gözəl müsahibə idi.

– Təşəkkür edirəm, müsahibəyə dəvət etdiyinizə görə. Ola bilər ki, bütün suallara tam açıqlığı ilə cavab vermədim, müəyyən münasibətləri, durumu nəzərə alaraq, amma cavablarımın heç birində də qeyri-səmimilik göstərmədim.

Son

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

840 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Vurğun Əyyub (II hissə): “İndi zəif partiyalar da Müsavatdan güclüdür”-VİDEO”

Xural Yazıldığı tarix 8 Yanvar 2018

Vurğun Əyyub: “Müsavat partiyasının əmanət edildiyi azsaylı adamlardan biriyəm”

“Qaynar Qazan”da Azərbaycanın ən maraqlı adamlarından biri Vurğun Əyyubdur.

Əvəz Zeynallı,

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

II hissə

Sizin ağlınıza gəlməyən adamlar övladları üçün yanıma gəliblər

– Zülfüqar Qubad bir maraqlı sual soruşub: “Eşitdiyimizə görə müxalifət funksionerlərindən birinin yaxın qohumunun imtahanlarda çox cüzi balı çatmayıb və həmin insan Əbülfəz Elçibəydən xahiş edib. Elçibəy də Sizdən xahiş edib ki, bəs bu uşaq filankəsin yaxın qohumudur, buna kömək et, qoy keçsin, bunun çox cüzi balı çatmır. Sizsə ərizənizi yazıb Bəyin stolunun üzərinə qoyubsunuz ki, mən işdən çıxıram, amma onu edə bilmərəm. Bəy də Sizə deyib ki, ərizənizi götürün, çox sağ olun, mənə Sizin kimi insanlar lazımdır.” Belə rəvayətlər, əfsanələr çoxdur. Amma bunların hansındasa həqiqəti olanı varmı?

– (Gülür…) Sual verənə təşəkkürümü bildirirəm. Bəli, bu, siz deyən kimi əfsanələr, rəvayətlər silsiləsindəndir. Məsələ bir az başqa cür olub. Əbülfəz bəyin məni sınaması üçün ehtiyac yox idi ki, mütləq bunun üçün ərizə yazmalı olaydım… Əbülfəz bəy məni kifayət qədər sınamışdı. O vəzifəyə də təbii ki, məni təsadüfi təyin eləməmişdi. Məsələ belə olmuşdu… O zaman Əbülfəz bəyə yaxın olan adamlardan və mənim dostlarımdan birinin övladı aşağı bal toplayaraq, başqa bir ixtisasa yer qazanmışdı. O isə Tibb Universitetini istəyirdi.

– Deməli, belə bir hadisə olmuşdu?..

– Bəli. O zaman həmin adam mənim yanıma gəldi. Özü də o bir hadisə deyildi. Bizim çox görkəmli sənət adamlarımız, şairlərimiz də var idi ki…

Elçin Əfəndiyev zəng edib dedi ki…

– Vurğun bəy, elə adamlar var idi?

– Çox. Onlar yanıma gəlirdilər. İzah edirdim ki, bu məsələdə onlara kömək edə bilmərəm. Kömək eləmək mümkün deyil, mümkün olsa da, kömək eləmərəm. Çünki bu, başqasının haqqını yeməkdir. Onlar da narazı qalırdılar ki, “prezident bizi tanıyır…” Mən də deyirdim ki, “bilirəm, prezidentin sizə böyük hörməti var. Buyurun, yanına gedin”. Əbülfəz bəy də onlardan kimisinə nəsə izah edirdi, kimisinə nəsə başa salırdı. Dostuma da zarafatyana bir cavab vermişdi ki, “mən ona söz deyə bilmərəm.” “Necə deyə bilmərəm? Siz bu ölkənin prezidentisiniz.” Bütün bunları sonralar o adam özü mənə danışıb. Deyir ki, “Əbülfəz bəy mənə güldü və dedi ki, “mən ölkənin prezidentiyəm, amma o sahənin prezidenti odur. Mən ona söz deyə bilmərəm””. Təbii ki, Əbülfəz bəy belə bir cavabı o adamı sakitləşdirmək üçün verib. Sizin ağlınıza gəlməyən adamlar övladları üçün yanıma gəliblər. Bunların içərisində məşhur sənət adamları, qələm əhli, sovet dövründən qalma, bizim dövrümüzdə də vəzifə daşıyan adamlar. Bunların bəzilərinə iki kəlmə bəs eləyirdi ki, baxın, “Azərbaycan dövlətinin siyasəti budur və biz bu məsələdə heç kimə kömək eləməyəcəyik”. Bəziləri isə bunu heç cür qəbul eləyə bilmirdi. “Prezidentə gedib deyəcəm”. Buyur, get! Ya da narazı qalıb gedirdi, arxamca rəvayətlər qururdu. Amma hesab edirəm ki, hər kəs əmin oldu ki, biz bu məsələdə heç kəsə üzgörənlik eləmədik. Azərbaycanda yüksək vəzifə tutanların övladları, qohumları və s. bu qəbuldan kömək görmədilər. Amma tutaq ki, Əbülfəz Elçibəy hakimiyyəti zamanı həbsdə yatan keçmiş Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin sədri Vaqif Hüseynovun övladı çox yüksək balla universitetə qəbul olundu. Ya indiki baş nazirin müavini Elçin Əfəndiyev o zamanlar özünü müxalifətdə hesab edirdi, – Azərbaycan İstiqlal Partiyasının üzvü, ya təəssübkeşlərindən idi – mənə zəng vurub dedi ki, “bilirəm, biz müxalifətdəyik, bizim övladlarımızı yaxına buraxmazsınız…”

– Elçin?

– Hə. “… ali məktəbdə oxusun”. Dedim, “Elçin müəllim, özünüzə yaraşan söhbət eləmirsiniz. Nəticələr çıxar, baxarıq…”

– Hələ imtahanın nəticələri açıqlanmamışdı?

– Sonradan məlum oldu ki, onun övladı yüksək balla yaxşı bir yerə qəbul olundu. Elmira Axundova öz övladı üçün çox narahat idi.

– İndiki deputat?

– Bəli. Nəticələr açıqlanandan sonra bəlli oldu ki, onun övladı çox yaxşı bir yerə qəbul olunub. O zaman o çox məşhur bir qəzet olan “Literaturnaya qazeta”nın əməkdaşı idi. O zaman deyirdilər ki, biz ruslarla düşmənçilik aparırırq. Həmin qəzetdə düz bir səhifə bu qəbulla bağlı yazı dərc etdirdi. Yəni belə şeylər olub.

Niyə ADR-dəyəm?

– Hə. Çox maraqlıdır. Firəddin Əlioğlunun sualları ilə başqa siyasi suallara keçək: “Sədr müavini olduğu ADR-in perspektivləri haqqında nə deyə bilər?” Eyni zamanda Samir Əhmədov soruşur ki, “ADR partiyaya çevriləcəkmi?”

– Mən ümumiyyətlə, çox sadə bir məntiqə əsaslanaraq deyirəm ki, əgər orada perspektiv görmürəmsə, niyə ordayam? Ortaya belə bir sual çıxır.

– Təbii…

– Təbii ki, mən ADR-in perspektivini yaxşı görürəm. Onu da deyim ki, ADR-in yarandığı müddət çox da deyil. Az müddətdə özündən deyən siyasi partiyalar ADR qədər təşkilatlana bilməzdi. Çox qısa zaman içərisində biz 50-dən çox rayon təşkilatı qurduq. ADR-in siyasi partiyaya çevrilib çevrilməyəcəyi məsələsinə gəlincə, ola bilər ki, Vurğun Əyyubun da sözünün bir çəkisi olsun. Amma heç bir halda bu qərarı nə Qubad İbadoğlu, nə Vurğun Əyyub, nə də digər müavinlər verməyəcək. Bu qərarı versə, ADR üzvləri verəcək. Əgər belə bir niyyət olarsa, o zaman ADR-in müvafiq qurumları var. O qurumlarda bu məsələni müzakirə edib, bir qərar verəcəyik.

– ADR-də durum demokratikdirmi?

– ADR-in Məclisi var, yəni bir qərar ancaq Məclisdə müzakirə olunub qəbul edilə bilər.

– Yəni deyirsiniz ki, bu, tək şəxsin verdiyi qərar ola bilməz?

– Heç bir halda… Heç bir halda belə bir şey olmayacaq. Mən hesab edirəm ki, o cür ciddi qərar nəinki Məclisdə verilməlidir, Məclisdə hər bir təmsilçi öz yerində rayon təşkilatında bu qərarı müzakirə eləməlidir. Çünki ADR-in də bir hərəkat olaraq fəaliyyət göstərir. Hərəkat olaraq bizim təşkilatda başqa-başqa hərəkatların, partiyaların nümayəndələri də var. Onların da fikirlərini mütləq almaq lazımdır. Çünki səhər ADR partiyaya çevriləcəksə, həmin adam iki partiyanın üzvü ola bilməz. Seçim eləmək məcburiyyətindədir. Ona görə də bu qərar yalnız və yalnız ADR-in müvafiq qurumlarında verilə bilər.

Sevinc xanımgil Müsavat partiyasını elə bir həddə çatdırıblar ki…

– Sevinc Hüseynova yazır: “Vurğun Əyyub indi ancaq köhnə dividentlərinə görə tanınır. Güclü siyasətçi kimi ADR təşkilatını niyə gücləndirə bilmir?”

– Mən düşünürəm ki, bu sualı verən hazırda Müsavat partiyasının Nəzarət Təftiş Komissiyasında olan Sevinc xanımdır. Sevinc xanımgil Müsavat partiyasını elə bir həddə çatdırıblar ki, indi nəinki ADR, hətta zəif partiyalar belə ondan güclüdür.

– Müsavatdan?

– Hə.

– Tanış bir adam xahiş etdi ki, adını anonim saxlayım və dedi ki, Müsavatda baş verənlərdə həm də Vurğun bəyin özü günahkar deyilmi?

– Nə mənada? Sual konkret verilməyib.

– Müsavat partiyasında qurultaydan sonra baş verən bölünmələrdən sonra Müsavat partiyası indiki duruma gəlib düşdü. Sizin təbirinizcə desək, ən zəif partiyalar belə indi Müsavat partiyasından güclüdür. Bu baxımdan, özünüzü günahkar hesab etmirsiniz ki? Çünki siz Müsavat partiyasının zamanında ikinci adamı olubsunuz. Ən səlahiyyətli adamlarından biri olmusunuz.

– Əvəz bəy, mən Müsavat partiyasında ikinci adam olmamışam. Mən Müsavat partiyasının əmanət edildiyi azsaylı adamlardan biriyəm. Mən Müsavatın – təsis deməyim – bərpa qurultayına qədər onun Mərkəzi Nəzarət Təftiş Komissiyasının sədri olmuşam. Mənim həyatımın böyük bir hissəsi Müsavatla bağlıdır. Bu gün də mən özümə söz vermişəm ki, Müsavat haqqında danışmayacam. İndi də Sevinc xanımın ADR haqqında o cür bədbin fikirlərinə görə söz dedim.

– Amma danışmasanız da soruşurlar. Məsələn, Ehtiram Əsgərli yazır ki, “Müsavatı necə geri alaq? Əski Müsavat olacaqmı?”

– Hər sual verənə hörmətlə yanaşıram. Onların sual vermək hüquqları olduğu kimi, mənim də cavab verməmək hüququm var.

Məni partiyadan gülməli bir arqumentlə azad eləyiblər

– Var, təbii ki…

– Mən istəmirəm indi mənim Müsavat haqqında danışdıqlarım diqqəti böyük problemlərdən yayındırsın. Növbəti bir konflikt, növbəti dedi-qodu, söz atışmasına gətirib çıxarsın. Təbii ki, Müsavatın indiki durumu məni narahat eləyir. Amma qətiyyən o işlərə qarışmaq niyyətim yoxdur. Onun bu hala düşməsində bəlkə də ən axırıncı adam mən ola bilərəm. Məni faktiki olaraq partiyadan azad eləyiblər. Özü də gülməli bir arqumentlə azad eləyiblər. Ki, guya mən üzvlük haqqı ödəməmişəm.

– O səbəbdən azad eləmişdilər?

– Bəli.

– Vurğun bəy, aylıq üzvlük haqqı nə qədər idi?

– Bir faiz, əgər işləyirsənsə…

– Maaşın bir faizi?..

– Bu arqument o qədər gülməlidir ki…

– Üzr istəyirəm, ayda ödəyəcəyiniz üzvlük haqqı nə qədər idi ki? Hətta bu səbəb olmuş olsa belə…

– İşləməyən adamlar üçün bir manat idi.

Müsavat üçün xərclədiklərim…

– Deməli, bir manata görə sizi Müsavatdan xaric ediblər?

– Amma mənim Müsavat üçün xərclədiklərim min ilin üzvlük haqqını eləyər. Belə bir absurd arqument idi. İkincisi, mənim iştirakım olmadan, məni dinləmədən necə azad edirsiniz?

– Bu da olmayıb?

– Olmayıb. Bir dəfə iclasa dəvət ediblər, mən də demişəm ki, indi xəstəyəm, növbəti iclasda gələrəm. Bu qərar o qədər absurd idi ki, hətta rayon təşkilatı o qərarı ləğv elədi. Amma Müsavat partiyasının Nizamnaməyə cavabdeh olan qurumu – Mərkəzi Nəzarət Təftiş Komissiyası rayon təşkilatının qərarını ləğv elədi və heç bir demokratik Nizmnamə tələblərinə sığmayan bir qərar qəbul elədi. İndi camaatda belə bir təsəvvür var ki, guya mən Müsavatdan özüm çıxmışam.

– Açığı, mən də elə bilirdim…

– Qətiyyən. Mən Müsavatda özümü Məclis üzvü hesab etməmişəm, ona görə ki, qurultay demokratik qaydalara uyğun keçirilmədiyi üçün orada seçilən Məclis üzvlərini mən legitim hesab eləmirəm. Özümü də legitim hesab eləmirəm. Amma mən partiyadan çıxmamışam. Partiyadan gedəcəyimi deməmişəm. Məni partiyadan bax, bu yolla azad eləyiblər. Və… Müsavatçılıq, yalnız Müsavat partiyasına bağlı olan bir şey deyil ki… Vaxtında Məhəmməd Əmin Rəsulzadə bunu deyib. Biz harada olmağımızdan asılı olmayaraq, müsavatçılıq ideologiyasının daşıyıcılarıyıq. Mən sadəcə indi Müsavat partiyasında baş verənləri kənardan ürəkağrısı ilə seyr eləyirəm. Heç bir daxili işlərinə-filan da qarışmaq niyyətim yoxdur.

– Elçin Aztürk yazır: “Müsavat Rəsulzadənin yadigarı idi. İndi həmin Müsavatdan əsər-əlamət qalmayıb. Partiya şəxsi mülkə çevrilib. Müsavat üçün bu qaranlığın sonu varmı? Yoxsa, tarixəmi qovuşdu?”

– Müsavatın bütün gücü onun demokratik tələblərə əməl etməsində və sahib olduğu ideologiyada idi. O demokratik tələblər, mənim fikrimcə, tapdalanır. Bu da Müsvatın zəifləməsinə gətirib çıxarır.

– Yəni siz hesab edirsiniz ki, bu gün Müsavat zəifdir.

– Bunu təkcə mən hesab eləsəydim, dərd yarı idi. Uzaqbaşı bunu mənim ayağıma günah kimi yazardınız. Amma cəmiyyətdə Müsavatın zəifləməsi haqda fikir hakimdir.

– Rəşid Hüseynov yazır: “Müsavat partiyasında müsavatçılıq ideologiyasının yoxluğunu hiss edirsinizmi?”

– Vallah, maraqlanmadığım üçün bir söz deyə bilmərəm. Sadəcə olaraq, onu deyə bilərəm ki, vaxtilə Müsavat partiyası müsavatçılıq ideologiyasına bir neçə töhvə vermişdi. Ortaya proqramlar qoyurdu, problemlərdən çıxış yolları ilə bağlı təkliflər irəli sürürdü. O işləri görən adamlar indi ya partiyadan çıxıblar, ya da azad olunublar. İndi qoysunlar ortaya…

İsa bəy tərəfkeşlik elədi

– Vüsal Qasımoğlu soruşur. “Müsavatın növbəti qurultayında Vurğun bəyin dəstəkləyəcəyi namizəd olacaqmı?”

– Təbii ki, olmayacaq. Çünki mən artıq Müsavat partiyasının üzvü deyiləm.

– Mən sizdən bir şey soruşum. Uzun illərdir siz İsa bəylə bir yol gəldiniz. Çox uzun illərdir, haradasa hərəkatdan bu tərəfə… Və bu qurultay məsələsndə mövqeləriniz haçalandı. Ədalətsizlikmi elədi İsa bəy, tərəfkeşlikmi elədi?

– Bəli, İsa bəy tərəfkeşlik elədi. Bunu nə qədər dansa da, bu, bir çox adamların gözü qarşısında baş verdi.

– Amma özü deyir ki, qurultaya qədər mən heç bir mövqe bildirmədim.

– Əlbəttə, açıq mövqe bildirmədi. Kinin nə deməyindən asılı olmayaraq, mən bunun şahidiyəm. Aşıq Ələsgər deyirdi ki,

Haqq ilə nahaqqı axtaran hakim,

Tapar, göz ilə qulaq arasında…

Mən qulağımla eşitdiyim, gözümlə gördüyüm məsələni gəlib dedim ki, “İsa bəy, Müsavat partiyasının uzun illərdən bəri Təşkilat şöbəsinin müdiri olan adam qapının ağzında dayanıb, rayon təşkilatlarından gələn nümayəndələrə deyir ki, İsa Qəmbərin seçimi Arif Hacılıdır. Özünüzü ora-bura vurmayın, gedin səs verin. Bunu qarşısını alın”. Mənə cavab verdi ki, “Şişirtmə…” O zaman mənim üçün hər şey aydın oldu.

İsa Qəmbərin təbrikini gözləmirdim

– Bir anonim yazmışdı, amma buna mən özüm də şahidəm. Ona görə sizdən soruşuram. 60 illik yubileyinizdə İsa bəy sizi təbrik elədi?

– Əgər siz o təbriki görməmisinizsə, mən də görməmişəm.

– Bəs, Əli Kərimli necə?

– Əli bəyin təbriki var idi, təşəkkür elədim. Sizi inandırım ki, mən onların heç birindən heç bir təbrik gözləmirdim. Heç lazım da bilmirdim.

– Amma hər halda cəmiyyəti maraqlandırır.

– Mənim problemim deyil, onların problemidir…

– İllərdir çiyin-çiyinə mübarizə aparan insanlar bu gün Azərbaycanda sayılıb seçilir. Onlardan biri yubileyini qeyd edir, digəri təbrik etməyi belə lazım bilmir.

– Amma onu da deyim ki, İsa bəyin 60 yaşı məndən qabaq oldu. Mən də onu təbrik eləməmişdim.

– Bəs siz niyə eləmədiniz?

– Təbrik eləməmək üçün ciddi əsaslarım var idi.

– Nə əsaslar idi onlar?

– Onlar mənim üçündür artıq.

– İncikliyiniz belə ciddidir?

– İnciklikdən daha böyük bir şeydir..

– Qopmadırmı, qırılmadırmı?

– Hə.

– Nazim Səfəvi Həmzəyev soruşur: “Vurğun bəy Elçibəy hakimiyyəti komandasının ən uğurlu adamı hesab edilir. Vurğun bəy necə, özünü Elçibəy komandasının uğurlu adamı hesab edirmi?”

– Mənim bu suala cavabım çox qeyri-təvazökar səslənər.

– Türkiyədə fəaliyyət göstərən tanınmış jurnalist Aynur İmran soruşur: “Bu gün Elçibəy hakimiyyətinin bir illik hakimiyyət dönəmində olsaydı, nəticənin bu qədər hüsranla bitməməsi üçün nələrin qarşısını alardı, öz komandasında kimlərin qarşısını alardı? Detallı və ad çəkərək mümkünsə… Yəni ümumi cavab istəmirik.”

– Aynur xanıma təşəkkür edirəm. Ümumi sual olduğu üçün ümumi cavab vermək məcburiyyətindəyəm. Komandanın məsuliyyətini mən daşımıram. Komandanı mən müəyyənləşdirməmişdim. Şərtlərlə olan bir şeyə cavab vermək istəmirəm. Tarix geri dönmür, o tarix olaraq da qalır. Bir şeyi də deyim. Başım mənə tapşırılan bir işi məsuliyyətlə, vicdanla yerinə yetirməyə o qədər qarışıb ki, ümumiyyətlə, komanda daxilində nələrin baş verdiyindən çox da xəbərdar olmamışam. Bir çox məsələlərdən də uzaqda olmuşam. Mən nə Nazirlər Kabinetinin – hökumətin iclaslarında iştirak eləməmişəm, nə orada…

– Hökumətə daxil deyildiniz?

– Yox, mən bayaq dediyim kimi, prezidentə tabe olduğum üçün hökumətin tərkibində deyildim. Orada olan müzakirələrə də məni heç bir zaman dəvət eləməyiblər. Bir dəfə Əbülfəz bəy Kələkiyə gedəndən sonra Sürət Hüseynov baş nazir olanda bir qalmaqallı müzakirədə iştirak eləmişəm. O zaman da iştirak etməyəcəkdim. Sadəcə birinci müavin olan Vahid Əhmədovun xahişini nəzərə alaraq, iştirak eləmişəm.

İsa Qəmbər istefa ərizəsini açıqlamazdan 2-3 saat əvvəl onun otağında olmuşam

– Vurğun bəy, qiyam dönəmini necə xatırlayırsınız? Sizdən o vaxt söz soruşan oldumu? Yəqin Aynur xanım da onu nəzərdə tutur. Həmin vaxt İsa bəy istefa verdi, Pənah Hüseyn istefa verdi. Bu istefalarla bağlı sizin mövqeyiniz oldumu? Bir yerə yığışdınızmı, orada fikrinizi bildirdinizmi?

– Mən sözümü tək İsa Qəmbərə demişəm. O, istefa ərizəsini açıqlamazdan 2-3 saat əvvəl onun otağında olmuşam. Məndən qabaq otaqdan Rahim Qazıyev çıxıb. Ondan sonra otağa mən daxil olmuşam və demişəm ki, “eşitmişəm istefa vermək fikrindəsən, qətiyyən belə bir şey eləmə…” O da mənə deyib ki, “bir xəbər gözləyirəm. O xəbərin nəticəsindən asılı olaraq qərar verəcəm”. Mən evə çatandan sonra – artıq iki saat keçmişdi – İsa Qəmbərin istefası barəsində eşitdim.

– Siz sonralar soruşdunuzmu ki, o hansı xəbər idi?

– Yox. Demədi də, mən də soruşmadım. Dolayı bir dəfə soruşdum, demədi, sonra da mən heç bir zaman soruşmadım.

– Belə ciddi nə baş vermişdi? Siz necə fikirləşirsiniz? O vaxtdan yəqin müəyyən məlumatlarınız da olmamış deyil.

– Qətiyyən bir söz deyə bilmərəm. Mənə elə gəlir ki, İsa bəy qiyamın yatırılıb-yatırılmaması imkanları ilə bağlı məlumat gözləyirmiş. Mənə elə gəlir. Yəni bu baxımdan dəqiq bir şey deyə bilmərəm.

– Mümkündür ki, ona məlumat veriblər ki, qiyamı yatıra bilməyəcəklər, o da istefa verib. Elədirmi?

– Mənə elə gəlir. Dəqiq heç bir şey bilmirəm. Ümumiyyətlə, Pənah Hüseynin də istefasının qəti əleyhinə olmuşam. İstefa verəcəyini bilməmişəm. İstefası barədə məsələ qaldırılanda ona da narazılığımı bildirmişəm ki, nəyə görə istefa verməlidir.

– Sürət Hüseynovun keçirdiyi iclasda nə baş vermişdi? Bayaq dediniz ki, bir qalmaqallı iclasda iştirak etmisiniz.

– O zaman dövlət katibi Lalə Şövkət, Baş nazir isə Sürət Hüseynov idi. Onların arasında Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası ilə bağlı bir problem yaranmışdı.

– Maraqlıdır…

Lalə Şövkətə xəbər göndərdim ki…

– Sürət Hüseynova başa salmışdılar ki, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası çox mühüm bir qurumdur. O, nəyə görə prezidentə tabe olmalıdır. Hətta ilk fərmanı da onun qarşısına qoymuşdular…

– Çox maraqlıdır.

– Mənsə bunun hansı fəlakətlərə səbəb olacağını bilirdim. Ona görə birinci müavinə dedim ki, sən Lalə xanımla tanışsan, – deyəsən, gənclik dövründə hansısa kursda bir yerdə oxumuşdular. Nəsə indi dəqiq xatırlamıram, amma münasibətləri var idi, – get, onunla danış, buna heç bir zaman yol vermək olmaz.

– Yəni sizin özünüzün Lalə xanımla heç bir əlaqəniz, kontaktınız yox idi?

– Yox. Heç bir əlaqəm olmayıb. Və hökumətdə olan bəzi adamlar da fikirləşirdilər ki, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasını Nazirlər Kabinetinin tabeçiliyinə qaytarmaqla qəbulda nələrsə eləyə bilərlər və bu zaman onlar guya qarşıdan gələn qəbul məsələlərini, oradakı prinsipləri müzakirə etmək adı ilə toplaşmışdılar. Mən də dedim ki, sizin buna səlahiyyətiniz yoxdur. Nazirlər Kabinetinin belə bir səlahiyyəti yoxdur və mən də bu müzakirələrdə iştirak etmək niyyətində deyiləm. Sadəcə olaraq Vahid Əhmədov mənə zəng vurub xahiş elədi ki, “iclası aparmağı Sürət Hüseynov mənə tapşırıb. İclasda iştirakını xahiş edirəm…” İclasda olduq, amma sonu qalmaqalla bitdi. Bütün müşavirə iştirakçılarına qarşı təkbaşına dayanmaq məcburiyyətində qaldım.

– İclasda Sürət Hüseynovun özü yox idi?

– Yox. Amma yaxın adamları zalda idi və onların içərisində universitet rektorları, texnikum direktorları da var idi. Hətta yadımdadır ki, bizim komandadan da bəziləri hücumu mənə yönəldirdilər…

– Allah… Allah…

– Təbii ki, bunların hamısına cavab verməli oldum. Çünki təkbaşına qalmışdım. Məni orada müdafiə eləyən, amma bununla belə səsini çıxara bilməyən tək adam, APİ-nin rektoru rəhmətlik Sərvər Aslanov idi. Həmçinin Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının üzvlərindən biri olan, bayaq adını çəkdiyim Zakir Hüseynov idi. Hətta o da yadıma gəlir ki, Sürət Hüseynovun yaxın adamlarından biri mənə qarşı kobudluq elədi, mən də o cür kobudcasına onun cavabını verdim. Dedim ki, “Atalar yaxşı deyib, uzunun ağlı topuğunda olar”…

– Saday?

– Yox, hansısa texnikumun direktoru idi.

– Nə istəyirdilər, Vurğun bəy? Məqsədləri nə idi?

– İstəyirdilər tələbə qəbulunda prinsipləri dəyişsinlər. Amma əsas məqsəd bu müşavirənin nəticəsi olaraq, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasını Nazirlər Kabinetinin nəzdinə qaytarmaq və oradan asılı eləmək idi. Onda da dedim ki, “mən bilirəm, kimə arxalanırsan. Mən nəinki səndən, heç o arxalandığın adamdan çəkinmirəm. Gedib, elə belə də özünə deyərsən”. Halbuki mən heç bir zaman Sürət Hüseynovla üz-üzə gəlməmişəm. Onun yanında olan bəzi adamların da mənə hörməti olub. Hərçənd ki, mənim onlara hörmətim yox idi.Yəni bunların hamısı olub. Tarixdir və artıq keçib gedib.

Əbülfəz Elçibəy Kələkiyə gedəndən sonra…

– Sizin göndərdiyiniz mesaj Lalə Şövkətə çatdırıldı? Lalə Şövkət sizi müdafiə elədi?

– Güman ki, çatdırılmışdı. Bilmirəm, müdaxilə elədi, ya eləmədi. Amma fakt odur ki, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası prezidentin tabeçiliyində qaldı.

– Vurğun bəy, siz Heydər Əliyevin dövründə işləməyə nə qədər davam elədiniz?

– (Gülür…) Demək olar ki, heç nə qədər.

– Heç işləmədiniz?

– Əbülfəz Elçibəy Kələkiyə gedəndən sonra Heydər Əliyev prezidentin səlahiyyətlərini yerinə yetirməyə başlayanda…

– İyulun 24-də…

– Mən o zaman fikirləşməyə başladım. Çünki tələbə qəbulu haqda elan prezidentin sərəncamından sonra verilməli idi. Düşündüm ki, bunu gecikdirsəm, sonradan mənim əleyhimə çevirəcəklər. Ona görə bir məktub yazdım…

– Heydər Əliyevə…

– Məktubun da başında yazdım ki, “Hörmətli Milli Məclisin sədri Heydər Əliyev. Ölkə prezidentinin Bakıda olmadığını nəzərə alaraq, MM-in sədri kimi sizdən xahiş edirəm ki, qəbul qaydalarını təsdiq edəsiniz”. Bu məktubla yanaşı, qəbul planı və s. çox qalın bir sənədlər qovluğunu onun yanına qoydum. Bunu hazırladıqdan sonra rəhmətlik Afyəddin Cəlilova zəng vurdum ki, “xahiş edirəm, bu sənədləri Heydər Əliyevə təqdim edəsiniz”. Göndərdim. Afiyəddin Cəlilov məktubun başına baxan kimi mənə zəng vurdu ki, “sən dəli olubsan? Sən neyləmək istəyirsən? Bu nə məktubdur?” Dedim ki, “Afiyəddin müəllim, nə məktubdur ki? Bəs necə yazmalıyam?” Dedi, “Başlıqda yaz ki, prezident səlahiyyətlərini icra edən…” Dedim ki, “Heydər Əliyevi Milli Məclisin sədri kimi tanıyıram. Hüquqi bir addım nəticəsində belə olub. Amma onun prezident səlahiyyətlərini icra eləməyini hüquqi baxımdan düzgün hesab eləmədiyim üçün də yazmıram”. Afiyəddin dedi ki, “bunun nəticəsi pis olacaq.” Dedim ki, “bu, artıq sizin işinizdir…” Onunla belə səmimi münasibətlərimiz var idi. Dedim ki, “Afiyəddin müəllim, mən onsuz da burada işləmək istəmirəm. Amma mən nə vəzifəmi dondurmayacam, nə də istefa verməyəcəm. Götürün, çıxardın.” Səhəri gün Afiyəddin Cəlilov yenidən mənə zəng vurub dedi ki, yaxşımı elədin, istədiyinə nail oldunmu? Soruşdum, nə oldu? Dedi ki, “Heç nə. Heydər Əliyev sənədləri mənim üstümə atıb, dedi ki, bu nə məktubdur, yazıb. Get, onun da fərmanını hazırla.” Dedim, lap yaxşı. Elə axşam evə gedəndə bu fərman televiziya vasitəsilə oxundu.

– Hə, yəni siz nə istefa vermisiniz, nə də vəzifənizi dondurmamısınız…

– Yox.

– Heydər Əliyev rəsmən sizi işdən çıxardı…

II hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

295 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Vurğun Əyyub (I hissə): “Mənə sui-qəsd etmək istəyirdilər”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 7 Yanvar 2018

“Qaynar Qazan”da Azərbaycanın ən maraqlı adamlarından biri Vurğun Əyyubdur.

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissə

Bəzi ağzıgöyçəklər yazırdılar ki…

– Bugünkü qonağımız Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının qurucusu və ilk sədri Vurğun Əyyubdur. O, Əbülfəz Elçibəy komandasının önəmli simalarından biridir. Bəy, xoş gəlibsiniz.

– Təşəkkür edirəm. Hamını salamlayıram.

– Əbülfəz Elçibəy komandasının önəmli simalarından biri dedim, düzmü dedim?

– Sözsüz, o komandada olmuşam, olmağımdan da heç bir peşimançılıq hissi keçirmirəm.

– Tam təsadüf nəticəsində diqqət elədim, sosial şəbəkələrdə siz də yazmışdınız ki, bu günlərdə test üsulunun tətbiqinin 25 ili tamam oldu – dünən. Necə xatırlayırsınız o günləri?

– Xatırlayanda indi də həyəcan bürüyür məni. Çünki bütün keçmiş Sovet İttifaqında ilk dəfə olaraq bunu tətbiq edirdik və o zaman bəzi ağzıgöyçəklər yazırdılar ki, biz bunu gedib Türkiyədən olduğu kimi götürüb gətirmişik. Təbii ki, belə deyildi. Mən cəmi Türkiyədə bir həftə olmuşdum. Sizin yaxşı bildiyiniz Öyrənci Seçmə və Yerləşdirmə Mərkəzində. Bir həftə ərzində onların iş prinsipləri ilə tanış olmuşdum. Bir həftəyə elə böyük bir prosesi olduğu kimi öyrənib buraya tətbiq eləmək qeyri-mümkün idi. Biz əsas prinsipləri öyrəndik və Azərbaycan mütəxəssislərinin, təhsil işçilərinin hesabına fərqli bir sistem qurduq. Bu sistem Türkiyə sisteminin təkrarı deyildi, Türkiyədə o sistem çox mürəkkəbdir – balların hesablanmasından tutmuş imtahanların keçirilmə mərhələlərinə qədər. Buna baxmayaraq, biz həyəcanla Əbülfəz Elçibəydən zaman istəmişdik – təxminən 3 ay ərzində biz bu sistemi hazırlayıb tətbiq etməli idik.

İmtahanlara 5 dəqiqə qalmış infarkt vəziyyətində idik

Və noyabr ayının 15-də – imtahanlar olan günü saat 15.00-da imtahanlar başlamalı idi. Bir ara xəbər gəldi ki, iki imtahan veriləcək məntəqəyə suallar çatdırılmayıb. Mən komandanı yığıb dedim ki, 10 dəqiqə vaxt ərzində bu suallar ora çatmasa, imtahanları ləğv edirik. Bu isə şəxs olaraq mənə də, bizim komandaya da, Azərbaycan dövlətinə də çox böyük zərbə olardı. 3-ə 5 dəqiqə qalmış demək olar ki, infarkt vəziyyətində idik.

– Təxribat, sabotaj var idi, yoxsa?

– Onu aydınlaşdırmaq imkanımız olmadı. Ya taksilərdə cavabdeh adamlar sualın çatdırılmasında niyəsə gecikmişdilər, ya da… Vaxta 5 dəqiqə qalmış xəbər gəldi ki, suallar artıq çatdı. Sevincimizin həddi-hüdudu olmadı və saat 3-də imtahanlar başladı.

– Hara çatmamışdı suallar? Bakı ərazisində idi?

– O vaxt imtahanların hamısı Bakı ərazisində keçirilirdi və 4 qrup üzrə bütün imtahanlar Bakıda keçirilirdi. İndi qruplar ayrı-ayrı günlərdə, ayrı-ayrı bölgələrdə keçirilir. Təxminən 140 min abituriyentin bir gündə, eyni zamanda imtahana girməsi, bunların təşkil olunması, təsəvvürünüzə gətirərsiniz ki, nə boyda iş və nə boyda məsuliyyət idi. Amma biz öhdəsindən gəldik.

– Amma imtahanın vaxtı da maraqlı olub, Vurğun bəy – 15 noyabr. Adətən yayda olur axı imtahan?

– İmtahan adətən sovet dövründə bilirsiniz ki, avqust ayında keçirilirdi. Zarafatla o dövrdə buna “məhsul yığımının başlandığı dövr” də deyirdilər. Amma biz hazır deyildik və Əbülfəz Elçibəyə müraciət elədik ki, imtahanların təxirə salınması barədə sərəncam versin və söz verdik ki, 3 ay ərzində biz bu imtahanı keçirəcəyik.

– Maraqlı bir sual var. İsa Qəmbərin qardaşı Rövşən Qəmbər soruşur: “Vurğun bəyi və ədalətli vətəndaşlarımızın hamısını test üsulunun Azərbaycana gəlişinin 25 illiyi münasibətilə təbrik edirəm. Test üsulunun Azərbaycana Türkiyədən gətirilməsini 1991-ci ildə niyə təklif etmədiniz? Hökumətdə olan çox siyasətçinin 1992-ci ildə deyil, 1993-cü ilə ertələməsini ən çox istəyənlərin əsas arqumentləri nə idi? Test üsulunun Azərbaycana gəlməsində və 3 ay gecikərək 15 noyabr 1992-ci ildə tətbiq olunmasında ən çox hansı 10 vətəndaşımızın böyük rolu olub?”

– Təşəkkür edirəm. Rövşən bəy bu 25 il ərzində test sisteminin müdafiəsində çox sabit dayanan insanlardan biridir. Hər il onun ildönümünü şəxsən özü qeyd edir sosial şəbəkələrdə və s.

Sistemin təşəbbüskarı və qızğın tərəfdarlarından bəlkə də birincisi Firudin Cəlilovdur

– Bəli, indi də böyük bir yazı yazmışdı…

– Rövşən bəy əvvəla deyim ki, bir neçə ildir mənə də deyib, yazır da. Ki, bu təşəbbüs onun rəhbərlik etdiyi və sonradan Müsavat partiyasına birləşən Ana Torpaq partıyasına məxsusdur. Ola bilər. Mənim bu barədə məlumatım yoxdur. Qəti bir söz deyə bilmərəm. Amma onu bilirəm ki, Rövşən bəy bu sistemi alqışlayan 10 adam varsa, onlardan biri və bəlkə də birincisidir. Onu da deyim ki, bu sistemin təşəbbüskarı və qızğın tərəfdarlarından biri, bəlkə də birincisi, Firudin Cəlilovdur. Firudin bəy o zaman Nazirlər Kabinetində hümanitar məsələlər üzrə müavin idi.

– Hələ Təhsil naziri deyildi?

– Xeyr. Və mənim bu işlə bağlı Türkiyəyə getməyimin də təşəbbüskarı Firudin bəy olub. Bu sistemin tətbiqi üçün təbii ki, bir siyasi iradə, siyasi bir qərar tələb olunurdu. Bu siyasi iradə və qərar Əbülfəz Elçibəyə məxsusdur. Ölkə prezidentinin iradəsi olmasaydı, təbii ki, biz bu sistemi tətbiq edə bilməzdik. Bu sistemin tətbiqi, onun elmi, texniki bazasının yaradılması isə istisnasız olaraq mənim rəhbərlik etdiyim komandanın zəhmətidir. Bu, yüzdə yüz belədir.

– 4 nəfərin adını çəkdiniz, 10 nəfərin yox…

– Yox, çox adlar çəkə bilərəm. Elçibəy hökumətinin müraciət etdiyim hər bir şəxsi bacardığı qədər kömək göstərib. İsa Qəmbər də, Pənah Hüseyn də, başqaları da. O zaman İqtisad Kollecinin direktoru idi, indi İsmayıllının icra başçısıdır, Mirdamət Seyidovdur deyəsən, onun çox köməyi dəyib texniki bazanın yaradılmasında. Bugünkü Odlar Yurdu Universitetinin təsisçisi Əhməd Vəliyevin çox böyük yardımı olub və s. Bu adları çox çəkmək olar.

– Tanınmış jurnalistlərimizdən Xəqani Səfəroğlu soruşur: “Testin 25 yaşı tamam oldu. Vurğun bəyin TQDK-da rəhbərlik etdiyi həmin tarixi komandası ilə əlaqəsi varmı? Kimlərin adını çəkə bilər?”

– Mənim topladığım komanda say etibarilə böyük deyildi. Nəzərdə tutmuşduq ki, gələcək illərdə kadr bankını bir az da genişləndirək. Eşitdiyimə görə onlardan bəziləri bu gün də qalıb işləyir. Onlarla heç bir əlaqəm yoxdur. Komandada olmuş bəzi şəxslər bayramlarda zəng edir, hal-əhval tutur. Məsələn, Emin Hacıyev demək olar ki, hər bayram mənə zəng edir. Bəziləri ilə təsadüfən küçədə, ya da hansısa tədbirlərdə görüşüb-salamlaşırıq.

– Vurğun bəy, TQDK məsələsini mən ayrıca Sizinlə “Azadlıq salnaməsi”ndə müzakirə etmək istəyirdim, amma hər halda mövzu açılıbsa və suallar varsa, soruşum. Bu ideya kimin ağlının məhsuludur? İlkin söhbət nə zaman başladı? Hakimiyyətə gəlməmişdənmi gedirdi bu söhbət, yoxsa gənclik arzularınızdanmı olub? Haradan ağlınıza gəldi bu TQDK, kimin ağlına gəldi?

– Mən 1984-cü ildə ovaxtkı Lenin adına APİ-nin – indiki Nəsirəddin Tusi adına APU-nun aspiranturasına daxil oldum və Bakıya köçdüm. Bakıya köçdükdən sonra bizim hər zaman görüşdüyümüz, müzakirələr apardığımız adamlar vardı – Əbülfəz Elçibəy, Məhəmməd Hatəmi, Firudin Cəlilov və s.

Bütün vəzifələrdən imtina eləmişəm

– O vaxtdan tanışsınız eləmi, Əbülfəz Elçibəylə?

– Bəli. Sonra “Çənlibel”in toplantılarında daha da yaxınlaşdıq və Azərbaycan təhsilində baş verən rüşvətxorluq, daha doğrusu, təhsili xərçəng kimi sarmış rüşvətxorluğun necə aradan qaldırılması barədə çoxlu müzakirələrimiz olub. 1991-ci ildə Sizin də içərisində olduğunuz 50 nəfər tələbəni Türkiyəyə oxumağa göndərdik. O qəbula da Əbülfəz Elçibəy Xalq Cəbhəsinin sədri olaraq məni rəhbər təyin eləmişdi.

– Qəbul Komissiyasının sədri Siz idiniz, bəli.

– Və artıq 1992-ci ildə Türkiyəyə göndəriləcək tələbələrin sayı çox oldu. Təxminən 2.000 nəfər. Mən o zaman açığını deyim ki, heç bir vəzifə daşımırdım. Mənə hətta bir neçə vəzifə demişdilər, Azərbaycan Televiziyasından tutmuş Təhsil Nazirliyinə qədər.

– Televiziyanın direktoru kimi?

– Televiziyada 1-ci müavin, Təhsil Nazirliyində 1-ci müavin, o şərtlə ki, bir neçə aydan sonra nazir və s. Bunların hamısından imtina eləmişəm. Firudin Cəlilovla çox yaxın münasibətdə idik. Bir gün Firudin bəy məni dəvət etdi ki, bəs Türkiyəyə göndəriləcək tələbələrin seçilməsində, prosesin aparılmasında ona kömək edim. Heç bir vəzifə daşımasam da, Firudin bəyə kömək edirdim. Türkiyədən imtahanların təşkil olunması üçün bir mütəxəssis gəlməli idi. Amma bu mütəxəssis gəlib çıxmırdı. Firudin bəy məndən xahiş elədi ki, Türkiyəyə gedim. Həm maraqlanaq ki, bu, niyə gəlmədi, həm də onların sisteminin necə olduğunu öyrənək. Rəhbər kimi mən, o zaman Təhsil nazirinin müavini Misir Mərdanov və İnşaat Mühəndisləri Universitetindən Zakir Hüseynov – akademik Ələşrəf Hüseynovun oğlu, İnşaat Mühəndisləri Universitetinin dosenti idi. Biz üçümüz getdik. Biz gedən günü həmin nümayəndə – Nihal Kalmış adlı bir xanım da bura gəldi. Biz qayıdanda artıq Nihal xanım bir çox işləri görmüşdü. Çox zəhmətkeş, enerjili bir qadın idi. ÖSYM-nin tanınmış və nüfuzlu adamlarından biri idi. Biz də gəldik və o imtahanları keçirdik. O imtahanlar test sualları vasitəsilə keçirildi. Ona test sistemi demək mümkün deyildi. Çünki abituriyentlər sualları əlləri ilə yazıb cavablandırmışdı, sonra müəllimlər o cavabları yoxlamışdılar və Nihal xanım o cavabları götürüb aparmışdı Türkiyəyə. Və öz sistemlərinə uyğun bir şəkildə bir bal sistemi qurmuşdular və nəticəni bizə göndərmişdilər. Yəni bu bir sistem deyildi. Sadəcə olaraq biz abituriyentlərə test sualları təqdim eləmişdik. Nə optik oxuyucu iştirak edirdi orada, nə başqa bir şey. Mən gəldikdən sonra prezident aparatında rəhmətlik Rafiq İsmayılovun rəhbərliyi ilə bir toplantı oldu. Bu toplantıda universitet rektorları və Təhsil Nazirliyinin yüksək vəzifəli məmurları iştirak edirdilər. Mən burada oturanlara bu sistem haqqında məlumat verdim. Aydın oldu ki, sistem haqqında bunların geniş məlumatı yoxdur. Bu rektorlar – bir-ikisini çıxmaq şərtilə – əksəriyyəti belə bir arqument irəli sürdülər ki, biz imtahanları bu sistemlə keçirməyə hazır deyilik, buna Azərbaycan cəmiyyəti də hazır deyil. İslahat birdən-birə olmaz, onu tədricən eləmək lazımdır. Təbii ki, mən onların bəzilərini başa düşürdüm. Bəziləri səmimi şəkildə bunu deyirdilər, bəziləri isə artıq qarşıdan avqust ayında qəbul imtahanları gəldiyi üçün onun həsrətini çəkirdilər. Amma Rafiq müəllim də, mən də bir daha bildirdik ki, bu, Azərbaycan dövlətinin iradəsidir və bunu biz həyata keçirəcəyik. Təbii ki, qəbuldan milyonlarla pul qazanan insanlar da sakit durmurdular, əleyhimizə iş aparırdılar. Hətta mən TQDK sədri olanda, bir dəfə səhər-səhər işə gələndə gördüm ki, 4-5 adam var. Soruşdum ki, xeyir ola, dedilər ki, bəs bizi Pənah bəy göndərib. Zəng elədim Pənah bəyə ki, Pənah bəy, bunlar nəyə lazımdır ki? Pənah bəy mənə dedi ki, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin araşdırması var, sənə qarşı sui-qəsd təşkil etmək istəyən qruplar var, qəbul imtahanlarında qazanacaqları əllərindən çıxıb və düşünürlər ki, guya mənim aradan götürülməyimlə bu prosesi dayandıracaqlar. Bu cür şeylər olub. Cəmiyyətdə bu sistemə qarşı bir inamsızlıq yaratmaq meylləri var idi, amma o zaman bizim televiziyada ardıcıl çıxışlarımız, şərhlərimiz, camaatla görüşmələrimiz bu inamsızlığı getdikcə aradan qaldırdı.

İndi… o cəsarəti göstərə bilməzdim

– Ən əsas da iş… Oxuyan uşaqların hamısının qəbul olunması…

– O, qəbuldan sonra idi. Amma qəbula qədər o inamsızlığı aradan qaldırmaq lazım idi.

– Vurğun bəy, indi illər keçib – 25 il keçib. O illərə baxanda Sizə necə gəlir? Doğrudan da böyük bir mafiya ilə üz-üzə gəlibsiniz. İndi olsaydı, yenə edərdinizmi?

– Tam səmimi deyim, bəlkə də gəncliyin coşğusu, romantizmi mənə cəsarət verdi. İndi dönüb o illərə, o işin həcminə baxanda, Azərbaycan cəmiyyətinin durumunu göz önünə gətirəndə, indiki ağlımla, ehtiyatlı hərəkət etməyimlə fikirləşirəm ki, o cəsarəti göstərə bilməzdim. Amma o zaman bu cəsarəti göstərdik. Və uğurlu da nəticə alındı.

– TQDK-nın sədri olmağı özünüz istədiniz, yoxsa Əbülfəz bəy dedi?

– İndi insanlar o qədər “mən belə elədim”, “mən elə elədim” deyirlər ki, adam utanır bu barədə danışmağa. Mən doğrudan da heç bir vəzifə tutmaq istəmirdim. TQDK ideyasını mən sadəcə olaraq deyirdim – ki, bax bu, belə olmalıdır, bu cür qurulmalıdır. Bir gün televiziyada eşitdim ki, TQDK yaradılıb və Vurğun Əyyub da bura sədr təyin olunub.

– Yəni təyinatınızı televiziyadan eşitdiniz?

– Bəli. Doğrusunu deyim ki, bu, məni çox hirsləndirdi. Necə yəni, mənim xəbərim olmadan məni vəzifəyə təyin edirlər. 3 gün o vəzifəni icra etmədim. Nəhayət, bir gün Firudin Cəlilovun yanında idim, sən demə, Firudin bəy Rafiq İsmayılov və Pənah Hüseynlə danışıbmış. Bir də gördüm onlar otağa girdilər. Məlum oldu ki, Pənah bəy bu fərmanın hazırlanmasında yaxından iştirak edib və düşünüb ki, mən bu vəzifəni sevinclə qəbul edərəm, çünki arzum idi ki, belə bir sistem qurulsun. Nəsə, Pənah bəylə uzun bir mübahisədən sonra axır ki, bu vəzifəni icra etməyə məni razı saldılar.

– Yəni ilkin olaraq narazı olubsunuz, eləmi?

– Bəli. Yəni mən heç bir vəzifə tutmaq istəməmişəm. May ayının 15-də biz parlamentin binasına gedərkən, “Moskva” mehmanxanasına çatmamış güllə səsləri gəldi. Ətrafdakılar bizi qorumağa çalışırdılar, xüsusən, İsa bəyi. Ara sakitləşəndən sonra İsa bəy mənə dedi ki, xahiş edirəm, get televiziyaya, ora mühüm yerdir. Mən Şəmkirin icra başçısı, sonra isə Kənd Təsərrüfatı naziri olan Qara Tofiqlə birlikdə ora getdim. Gördüm ki, Məmməd Muradı bir küncə sıxışdırıblar, otaqda müxtəlif adamlar var. Onları otaqdan çıxartdım. Televiziyada cəmi bir operator, bir rejissor, bir diktor qalmışdı – hər kəs çıxıb getmişdi. Üç gün televiziyanı mən idarə elədim. Sonra mənə dedilər ki, sən orada birinci müavin olaraq qal, çünki birinci müavin orada siyasi post hesab olunurdu. Mən etiraz elədim ki, mən televiziyada işləmək istəmirəm. Mən sadəcə olaraq 3-4 gün oranı idarə eləmişəm ki, boş qalmasın. Bir həftə də qalıb Məmməd İsmayıla kömək eləmişəm. Hətta belə bir arqument də dedim ki, deməzlərmi ki, Azərbaycan batıbmı ki, sədri də Tovuzdan olsun, birinci müavini də Tovuzdan olsun. Sonra Təhsil Nazirliyini dedilər, dedim, istəmirəm.

– Vurğun bəy, bəs haranı istəyirdiniz, yəqin özünüzün ürəyinizdə bir vəzifə olub…

– Vallah, tam səmimiyyətimlə deyirəm, mən ümumiyyətlə, vəzifə haqqında düşünmürdüm. Vəzifə tutmaq istəmirdim. Bundan başqa nəticə çıxarmaq istəyən var ki, guya komandadan narazılığım olub, nə bilim nə. Qətiyyən! Sözün düzü, özümü heç vəzifədə təsəvvür eləmirdim. Deyə bilmərəm, bu psixoloji hal necə yaranmışdı, amma belə idi.

– Tovuzlulardan danışdınız, amma tovuzlular da çox idi maşallah, çox idi, 14-15 nazir vardı…

– Yox, o qədər deyildi, bir neçə nazir, nazir statusunda olan vəzifələrdə tovuzlular var idi.

– Bunun bir səbəbi var idi, yoxsa bu, tam təsadüfi bir şey idi?

– O suala ancaq rəhmətlik Əbülfəz Elçibəy cavab verə bilərdi.

TQDK Azərbaycandakı mövcud idarəetmə institutları içərisində ən effektiv işləyən qurumlardan biridir

– Jurnalistlərdən Elvin Məhərrəmli soruşur: “İlk dəfə test üsulu ilə rüşvətsiz tələbə qəbulunun keçirilməsini təmin edib. Hazırda bu uğuruna kölgə düşürüldüyünü düşünürmü?”

– Bu suala cavab vermək çətindir. Mən dəfələrlə demişəm, Azərbaycanda idarəetmə institutları içərisində, müqayisədə ən təmiz, şəffaf fəaliyyət göstərən indiki Dövlət İmtahan Mərkəzi, o zamankı TQDK-dır. Əslində, deyim ki, onu Komitə etmək istəyirdilər. O zaman mən etiraz elədim ki, komitə bir az böyük səslənir, gəlin, hələ bir bu qəbulu keçirək, görək nə bacarırıq, bir Komissiya edək, sonra böyüdərsiniz. Və ilkin olaraq bu Komissiya Nazirlər Kabinetinin nəzdində yaradılmışdı. Mən orada qalıb işləməyə razı olduqdan sonra şərtlərimdən biri bu oldu ki, o Komissiya hökumətin tərkibində olmamalıdır, çünki hökumətin tərkibində olarsa, ona müdaxilə etmək arzusunda olanların sayı da çoxalacaq. Buna görə də Komissiyanı Elçibəyin növbəti bir fərmanı ilə Nazirlər Kabinetinin tərkibindən çıxarıb prezidentə tabe elədik ki, bura müdaxilə imkanları olmasın.

– Yəni strukturun formalaşmasında da Sizin – belə deyək, şərtiniz olub, eləmi?

– Bəli, əslində struktur yox idi. Sadəcə olaraq bir fərman var idi ki, TQDK yaradılsın, filankəs də ora sədr təyin olunsun. Qalan strukturun hamısını indiki Müəllif Hüquqları Agentliyinin sədri – o zaman mən onun birinci müavin təyin olunmasında çox təkid elədim – Kamran İmanovla birgə həll etdik. Onunla birlikdə təkliflərimiz verdik, Əbülfəz Elçibəy də onlara heç bir düzəliş eləmədən təsdiq etdi. Yəni bu mənada TQDK Azərbaycandakı mövcud idarəetmə institutları içərisində ən effektiv işləyən qurumlardan biridir. Təbii ki, onun fəaliyyətində məni narazı salan cəhətlər də var və bu barədə dəfələrlə mətbuatda fikrimi demişəm. Məncə, oradakı qüsurların bir çoxu TQDK-nın rəhbərliyinin və ya kollektivinin günahından deyil, daha yuxarı instansiyalarda hökumətin götürdüyü səhv xəttin nəticəsində ortaya çıxan qüsurlardır. Bu il belə bir qərar qəbul elədilər ki, universitetlərin nəzdində hazırlıq kursları yaradılacaq və o hazırlıq kurslarının imtahanlarının nəticəsində ali məktəblərə qəbul olunacaq. Məsələn, mən hesab edirəm ki, bu, tamamən yanlış yoldur.

– Geriyə dönüşdür…

– Sovet dönəmində belə bir şey var idi və hər kəs bilir ki, bu, qəbul imtahanlarına müdaxilə etməyin “qanuni” yolu idi. Hədsiz dərəcədə səhv mərkəzləşmə davam edir. Bu, olmamalıdır. Bunun olmasının səbəbi odur ki, Azərbaycanda qanunda əksini tapmasına baxmayaraq, ali məktəblərin müstəqilliyi və muxtariyyatı yoxdur. Ona görə də Dövlət İmtahan Mərkəzi də o cür sərt mərkəzləşmiş siyasət yürüdür. Hesab edirəm ki, bu 25 il ərzində tələbə qəbulu ikimərhələli olmalı idi. Mən 1992-ci ildə bunu demişdim. Ki, bir neçə ildən sonra biz ikimərhələli imtahan sistemini tətbiq edəcəyik. Bu, nə demək idi? Bu, o demək idi ki, birinci mərhələ orta məktəbin buraxılış imtahanları ilə əvəzlənəcək, orada biz 8 əsas fənndən abituriyentlərin bilik səviyyəsini yoxlayacaqdıq. İndi abituriyentlər hansı ixtisasa gedirlərsə, ona uyğun fənnləri öyrənib o biriləri öyrənmirlər, bu da onların hərtərəfli inkişafına və yetişməsinə əngəl olur. Bu olmayacaqdı. Müəyyən bir bal həddi qoyacaqdıq. Bu bal həddini keçən abituriyentlər ali məktəbə sənəd verə bilər. O zaman ancaq seçdiyi ixtisasa aid fənnlərdən imtahan verəcəkdilər. Keçə bilməyənlərə isə, biz ancaq orta məktəbi bitirmək haqqında attestat verəcəkdik. Çox təəssüf ki, bu, olmadı. Bunun olmamasının nəticəsidir ki, orta məktəblər öz funksiyasını itirib. Ali məktəbə getmək istəyən, abituriyent olacaq şagirdlər, konkret fənnlərdən repititora gedirlər, heç məktəbə də gəlmirlər və o biri dərslərə də hazırlaşmırlar. Bu da təhsilin bəlasına çevrilir.

Məleykə Abbaszadə bacarıqlı kadrdır

– Faktiki elədir… Vurğun bəy, Məleykə Abbaszadə sizin dövrün kadrıdır, yoxsa?

– Yox. Məleykə Abbaszadə güman ki, indi qarşımdan gəlsə, bəlkə də tanımaram. Ancaq elə tanıya bilərəm ki, televizorda-filanda görmüşəm. Mən o xanımı tanımamışam. Heç indi də tanımıram. Salam əleykimimiz də yoxdur, amma hesab edirəm ki, bacarıqlı kadrdır. Əgər siyasi hakimiyyət onun qarşısına düzgün tələblər qoysa, o, bu işləri yerinə yetirə bilər.

– Rahim Məmmədov soruşur: “Test üsulunun müəlliflərindən biri sizsiniz. Sizcə, bugünkü gündə test üsulunu niyə ləğv edirlər?”

– Mən deyə bilmərəm ləğv edirlər. Yəqin ki, ləğv etməzlər də. Amma o sistemdə öz arzularını həyata keçirmək üçün boşluqlar yaratmaq meylini mən görürəm və bu, yaxşı hal deyil.

– Bəzi institutlarda – məsələn, Gəncədə – test sistemi ləğv olunub. Əməlli-başlı artıq sözlü imtahanların dövrü başlayıb…

– Vallah, mən qəbul imtahanlarında elə hallarla qarşılaşmamışam…

– Qəbul yox, amma daxili imtahanlarda…

– Əvəz bəy, ali məktəblərdə semestr imtahanlarının necə keçiriləcəyini məncə, universitetlərin və müəllimlərin özləri müəyyən etməlidirlər. Məsələn, “Xəzər” Universitetində biz bir semestr ərzində iki imtahan keçiririk: aralıq imtahanları, sınaq imtahanları.

– Bu, sözlü olur, yoxsa testlə?

– Bu, müəllimdən asılıdır, məsələn, mən tələbələrimə deyirəm ki, əgər aralıq imtahanında 30 ballıq imtahan keçiririksə, məsələn, 10, ya da 5 ballıq bir açıq sual salacam. Və mən bilirəm ki, açıq sualın bir çox qüsurları var. Hərçənd ki, keçmiş sovet təhsilində çalışan adamların hər biri indi açıq suallardan ağız dolusu danışırlar. Test suallarının guya tapmaca olduğu barədə danışırlar. Bu, daha geniş söhbətin mövzusudur. Amma açıq suallar istənilən halda subyektivizm deməkdir. Açıq sualı mənə versələr mən bir cür qiymətləndirəcəm, Əvəz Zeynallı başqa cür qiymətləndirəcək, ya da professor filankəs başqa cür qiymətləndirəcək.

– Bir az da məntiq məsələsidir, deyirsiniz, eləmi?

– Yanaşma məsələsi var. Sən tələbənin qarşısına açıq sualları qoyarkən, hansı tələbləri irəli sürürsən və s. Amma mən nə qədər baş ağrıdan olsa da, bu sualları salıram. Tələbələr üsyan eləsə də, salıram. Niyə? Çünki bunlar filoloq olacaqlar, istəyirəm ki, bunların yazılı nitqi formalaşsın. Fikirlərini yazılı şəkildə ifadə etməyi bacarsınlar. Bax, o zaman orta təhsilin fəlakətləri ortaya çıxır. Məsələn, mənim bir tələbəm vardı, savadı, bilik dairəsi çox gözəl idi. Adam yazı yaza bilmirdi. Bu, o deməkdir ki, orta məktəbdə bu işlə məşğul olanlar öz işlərinin öhdəsindən gəlməyiblər. Və bu adama attestat verib ali məktəbə göndəriblər. Hamı bunun günahını testə atır. Burada testin nə günahı var? Bəs orta məktəbin məsuliyyəti hanı? Axı 10 il bu adam orta məktəbdə oxuyub? Axı bu adam orta məktəbi bitirəndə imtahan verib? Bəs niyə buraxmısınız bunu? Belə fəlakətlər üzə çıxır… Məsələn, “Xəzər”də müəllim özü müəyyənləşdirir…

– Firəddin Əlioğlu soruşur: “Bir pedaqoq kimi Azərbaycan təhsilinin müasir səviyyəsini necə qiymətləndirir?”

– Firəddin bəy təcrübəli bir təhsil işçisidir. Mən bilirəm ki, onun özü bu sualın cavabını bilir, sadəcə olaraq məndən eşitmək istəyir. Mən müasir Azərbaycan təhsilinin səviyyəsini çox aşağı hesab edirəm və bunu millətimizin fəlakəti kimi qəbul edirəm.

I hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

871 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

“Qaynar Qazan”da Azər Qasımlı (I hissə): “Siyasi iddiamız olmamalıdır?”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 3 Dekabr 2017

Azər Qasımlı: “İqtidar yeni bir siyasi partiyanın, strukturlaşmış yeni bir siyasi təşkilatın yaranmasını istəmir”

“Qaynar Qazan”da bu dəfə ReAL partiyasının Təşkilat Komitəsinin koordinatoru, partiya sədrinin siyasi məsələlər üzrə katibi Azər Qasımlı ilə söhbətləşmək qərarına gəldik. ReAL-çıların hamısı – daha doğrusu, əksəriyyəti, maraqlı insanlardır. Xüsusilə, hakimiyyətin onların üzərinə xüsusi amansızlıqla getməsi və İlqar Məmmədovu hər yoldan istifadə edərək azadlığa buraxmaması ReAL-ı daha da cazibə mərkəzinə çevirib. Onlar da elə bu amansızlığın altında əzilə-əzilə bərkiyir və alternativ olma yolunda əmin addımlarla irəliləyirlər. Biz “Qaynar Qazan”da ReAL-dan Erkin Qədirli ilə söhbətləşmişik və o müsahibə xeyli də səs-səda gətirmişdi. Sonra Natiq Cəfərli həbsxanaya düşdü və tez də çıxası oldu. Qrafikimizin də ağır olması bir müddət ReAL-çılarla müsahibəmizi ertələdi. Amma bu günlərdə, xüsusilə, ReAL-ın qurultayı ətrafında yaradılan salon bumu bir daha ReAL-ı gündəmimizə daşıdı. Bu dəfə ReAL-ın daha maraqlı bir səlahiyyətlisinə – Təşkilat Komitəsinin koordinatoruna müraciət etdik – Azər Qasımlıya. Bizi iqtidarın, ya da iqtidaryönümlülərin etdiyi kimi çək-çevirə salmadı, razılaşdıq və ReAL-ın ofisində görüşdük.

İşlərimizin həddindən artıq çox və ağır olması, bu dəfə məni qəfildən yaxalamışdı. Heç hazırlaşa bilməmişdim. Mən ReAL-ın ofisini zar-zor tapanda və ReAL-ın zalına daxil olub çəkilişə başlayanda məlum oldu ki, nə qalstukum, nə də kostyumum var. Mən rəsmi geyinməmişdim. Amma Azər Qasımlı rəsmi geyimdə idi. O, “Qaynar Qazan”ın əvvəlki bir neçə çəkilişlərinə də baxıb, mənim rəsmi geyinəcəyimi təxmin edib və elə də geyinib. Necə deyərlər, çəkilişə başlamadan bir geyim böhranı yaşadıq. Yapacaq bir şey yox idi, belə də davam etməli idik çəkilişə və elə bu məqamda birdən Azər bəy, “bir dəqiqə gözləyin” deyib ReAL-ın ofisinə – başqa bir otağa getdi. Bir neçə dəqiqədən sonra əlində bir kostyum, bir neçə qalstukla geri qayıtdı. Axı bu haqda bir neçə dəqiqə bundan əvvəl danışmışdıq. Mən ofisdə kostyum-qalstuk ola biləcəyini soruşmuşdum, amma Azər bəy olmadığını demişdi. Nə isə ki, mən dərhal gətirilən kostyumla qalstuku geyindim və bir azdan baxacağınız formada müsahibəyə başladıq. Tarazlıq təmin olunmuşdu. Azər bəylə ikimiz də rəsmi geyimdə idik…

Azər Qasımlı ilə ilk dəfə idi ki, müsahibə götürürdüm. Onun bəzi fikirləri ilə tanış idim. Xüsusilə, son günlər ReAL-ın qurultayı ilə bağlı çalışmalarını və yazdığı statuslarının ətrafında qoparılan müzakirələri nəzərdən keçirmişdim. Ümumiyyətlə, ReAL-çıların ilginc adamlar olduğunu bilirdim, amma hər tanımadığın müsahib də bağlı qazan kimidir – aça bildincə, açılar, aça bilmədinsə, qapana qapana gedər.

Mən Azər Qasımlı ilə söhbətdən çox pozitiv düşüncələrlə ayrıldım. Onu təxmin etdiyimdən maraqlı gördüm. Diqqətli, dəqiq, məsuliyyətli, nə istədiyini bilən, qərarlı, hökmlü və mübariz bir xarakter. Açığı, indiyə qədər rastlamadığım dərəcədə mənə uyan bir ReAL səlahiyyətlisi. Xüsusilə, onun xalqa münasibəti, “heç bir halda xalq günahkar ola bilməz” fəlsəfəsini daşıması – o, ReAL-ın da bu fəlsəfəni daşıdığını deyir, amma mən bunu ReAL-dan qabarıq formada hiss etməmişəm – “bacarmasaq, çəkiləcəyik”, “biz Azərbaycanın son şansıyıq” düşüncələrini əxz eləməsi, mənə xüsusi zövq verdi. Ənənəvi kimi qiymətləndirilən müxalifətə yanaşması da maraqlı idi və bu haqda indiyə qədər ReAL-çı dostların heç birindən bu qədər doyurucu bilgi almamışdım. Açığı, ReAL-a münasibətimin birmənalı olmamasına baxmayaraq, Azər Qasımlı ilə müsahibədən sonra fikirlərimdə bir açıqlıq yarandı və ReAL-ın, belə gənc siyasətçilərin olduğuna sevindim.

Azər Qasımlı İlqar Məmmədovla tanış olanda, ona “bu yola kəfənini geyinib gəlməlisən” deyilib. O fəlsəfəni daşıyır. Bu da mənim üçün maraqlı idi. Adətən, belə düşünmür siyasətçilərimizin əksəriyyəti. İndi siyasətə daha çox dəbdəbə, ya da iş-iş yeri kimi baxanlar var. Amma bura “boynuna kəfən geyinib” gələn adamların sayı yox deyəcək qədər azdır və bunu heç ReAL-çıların çoxu demir də. İlqar Məmmədova münasibətdə, onun azadlığı yolunda aparılan mübarizədə də bu, aydınca görünür. Hamı “boynuna kəfən geyinsəydi”, İlqar Məmmədov indi heç içəridə qalmazdı. Ən azından, ölkə hakimiyyətinə alternativ olduğunu iddia edən bir siyasi qüvvə, gərəkdir ki, ilk öncə öz liderini dartıb içəridən çıxara. Bunu edə bilmir ReAL və biz bu haqda da danışdıq Azər Qasımlı ilə. O da İlqar Məmmədovun yetərincə müdafiə olunmadığı fikri ilə razılaşır.

Azərbaycana, onun problemlərinə özlərinin məxsusi baxışları var. ReAL-ı hakimiyyətə alternativ görürlər və hakimiyyətə gələcəkləri təqdirdə, ən ibtidaidən ən aliyə qədər Azərbaycanı dəyişdirəcəklərinə söz verirlər. Elə buna görə də özlərini Azərbaycanın sonuncu şansı hesab edirlər. Bütün güclərini də qoyublar ki, qurultaylarını keçirib partiya olsunlar, ancaq hakimiyyət ən ağlasığmaz yollardan istifadə edərək, bunun qarşısını alır. Biz hakimiyyətin bu cür oyunlarını bilirik, tanışıq. Bu boyda ölkədə ReAL-a qurultay keçirməyə bir salon belə vermirlər. Heç bu gedişlə verməyəcəklər də. Amma gərəkdir ki, ReAL da elə alternativlər tapa ki, hakimiyyət onun arxasınca gedə, getməyə məcbur ola. Birini mən dedim Azər Qasımlı ilə müsahibədə – qurultayı çadırda keçirin! Niyə də olmasın? Mənə yer verməyən hakimiyyəti gedib Muğanda – Kür çayı ilə Araz çayının qovuşuğunda qurultay keçirib rəzil-rüsvay edərəm. Nadir Şahdan kəm olmamalıyıq axı, kişi Suqovuşanda qurultay keçirib özünü Şah seçdirib, tarixdə qalacaq qərarlar almışdı. Məsələn yəni… Qurultayı qəfildən – hərəyə bir stul götürüb hansısa bir meydanda, ya da parkda da keçirmək olar. Hakimiyyət özünə gələnə kimi qurultay da bitər, sədr də seçilər. Zatən ReAL-ın qurultayında alternativ namizəd olmayacaq – indiki halında İlqar Məmmədovun qarşısına kim çıxa bilər ki…

Azər Qasımlı ilə çox şeydən danışdıq. Saat yarımlıq söhbət o qədər maraqlı oldu ki, necə bitdiyinin fərqində olmadıq. Maraqlı adamdır Azər bəy. Getdikcə açıldı və nitqi də açıldıqca rəvanlaşdı, fikirləri qətiləşdi və daha inandırıcı olmağa başladı. Beləcə, saat yarımlıq müsahibəmizdə ReAL-ın Azərbaycanı necə dəyişəcəyindən ReAL-ın kadr potensialına, “kölgə kabineti”nə qədər hər şeydən bəhs etdik. Yarızarafat olsa da, Azər Qasımlı ReAL hökumətinfə Xarici İşlər naziri ola biləcəyini dedi. Nədən olmasın?!

Müsahibə bitəndə isə daha maraqlı bir məlumatla qarşılaşdıq. Sən demə, Azər Qasımlının mənə gətirdiyi kostyum-qalstuk İlqar Məmmədovun dəsti imiş. O zaman həbs olunandan elə ReAL-ın ofisində imiş. Azər bəy söz verdi ki, yaxın gələcəkdə – Azər Qasımlıda dərin inam var ki, hakimiyyət tezliklə İlqar Məmmədovu azad edəcək – İlqar bəy azadlığa çıxanda bu kostyumla qalstuku mənə hədiyyə verəcək. Mən də məmnuniyyətlə razılaşdım. Gələcəkdə yaratmağı düşündüyüm “Siyasi Məhbuslar Muzeyi”nə eksponat kimi gözəl olar bu hədiyyə!

Beləcə, budəfəki qonağımız, “Qaynar Qazan”ın 43-cü müsahibi ReAL partiyasının Təşkilat Komitəsinin koordinatoru, partiya sədrinin siyasi məsələlər üzrə katibi Azər Qasımlıdır. Onu dinləyirik. Bəlkə də Azərbaycanın gələcək Xarici İşlər naziri Azər Qasımlını…

Əvəz Zeynallı,

“Azadlıq salnaməsi”

I hissə

Hakimiyyət özünə alternativ olma iddiasından çəkinir

– “Qaynar Qazan”ın növbəti qonağı ReAL partiyasının Təşkilat Komitəsinin koordinatoru, partiya sədrinin siyasi məsələlər üzrə katibi Azər Qasımlıdır. Azər bəy, əslində biz sizin partiyada olsaq da, verilişimizə xoş gəlibsiniz. Suallarımıza qurultaydan başlamaq istəyirəm. Nədir məsələ? İşlər nə yerdədir?

– Məsələ o yerdədir ki, bizə qurultay keçirmək üçün yer vermirlər. Bu, açıq-aşkar görünür. Yer verməmələrinin səbəbi də budur ki, bu qurultayın keçirilməsini hakimiyyət istəmir. Niyə istəmir, çünki hər halda düşünür ki, həm İlqar Məmmədovun populyarlığı artar, həm də İlqar bəyin bu qurultayda partiyanın təsis olunmasından sonra sədr seçilməsi, İlqar Məmmədovun işinə daha siyasi çalar gətirər və hakimiyyətə alternativ olma iddiasını bir daha ortaya qoymuş olar. Digər tərəfdən də yeni bir siyasi partiyanın, strukturlaşmış yeni bir siyasi təşkilatın yaranmasını iqtidar istəmir. Çünki bu partiya yenidirsə, bunun ətrafında yeni bir cazibə qüvvəsi yarana bilər. Yəni hər iki məsələyə görə, hakimiyyət bunu istəmir. Hər halda biz prosesi belə görürük.

– Neçə müddətdir bu yer məsələsi davam edir? Hər halda xeyli vaxtdır, eləmi?

– Biz oktyabr ayının 2-də Bakı şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsinə etdiyimiz müraciətlə Əmircan qəsəbəsində yerləşən Mədəniyyət Sarayını qurultayımızın keçirilməsi üçün istəmişik. Yeri gəlmişkən, onu da deyim ki, həmin ərazidə, həmin yerdə digər siyasi partiyalar da öz qurultaylarını vaxtilə keçiriblər.

– Yəni zaman-zaman orada qurultaylar keçirilib?

– Bəli, yaxın bir il ərzində burada qurultaylar keçiriblər. Hər halda düşündük ki, bizə də o yeri verə bilərlər. Çünki belə bir praktika olub. Ayın 2-də biz müraciətimizi göndərdik. Bizim müraciətimizə 15 gün içində baxılmalı idi. Yəni qanunun gərəyi budur. Amma təəssüflər olsun ki, 15 gün içərisində müraciətimizə baxmadılar və burada da qanunu pozdular. Və yalnız ayın 26-da günorta bizə məktub göndərdilər ki, oktyabr ayının 29-da – biz qurultayımızı keçirmək istədiyimiz gün – həmin mədəniyyət sarayında, həmin zalda hansısa film nümayiş etdiriləcək. Bunu əsas gətirərək bildirdilər ki, həmin gün qurultayınızı keçirə bilməzsiniz. Amma başqa bir gün və başqa bir vaxt da təklif etmədilər. Yeri gəlmişkən, dostlarımız həmin gün gedib əraziyə baxdılar. Orada heç bir tədbir keçirilməyib.

400-600 yerlik otellər hamısı bizə “yox” dedilər…

– Açıq şəkildə görünür ki, icazə verilmir.

– İcazə verilmir…

– Siz alternativ yer təklif edirsinizmi? Yoxsa deyirsiniz, harada icazə verirsinizsə verin?

– Əslində, biz Əmircan qəsəbəsində yerləşən həmin zalla bağlı müraciətdən əvvəl Bakıda yerləşən və 400-600 nəfərlik zalı olan 4 və 5 ulduzlu otellərin hamısına müraciət etmişdik.

– Otellər hamısı yox deyir?

– Otellər hamısı yox deyir… Yalnız ondan sonra biz Mədəniyyət və Turizm İdarəsinə müraciət etmək məcburiyyətində qaldıq. Əslində, biz qurultayı normal bir oteldə keçirmək istəyirdik. Çünki bu, bizim haqqımızdır. Burada nəsə mənfi bir şey yoxdur, adi bir qurultay keçiriləcək. Qonaqlar və nümayəndələrlə birlikdə 500-600 nəfər gəlib orada iştirak edəcək. Yəni istənilən otel üçün bu, bir biznesdir. Təbii ki, biz onun kirayəsini ödəyəcəyik, əgər bir furşet olacaqsa, onun pulunu ödəyəcəkdik. İstənilən otel normal ölkədə buna “hə” deməli idi. Hətta bizim qurultayımızı öz otelində keçirmək üçün hər şeyi etməli idi.

– Həm də reklamdır…

– Təbii ki, həm də reklamdır. Amma təəssüflər olsun ki, bizdə vəziyyət fərqlidir.

– Beynəlxalq təşkilatlarla hər zaman əməkdaşlıq edən bir siyasi qüvvəsiniz. Belə deyək, Qərb yönümlüsünüz. Otellərin də əksəriyyətini avropalılar işlədir, xaricilər tikir. Yəni buradakı qərblilər oradakılardan fərqlidirmi? Yoxsa onlar da buraya gəlib öyrəşirlər? Yəni sizə nə deyirlər məsələn?

– Yəni buradakı qərblilər?..

– Qərb təfəkkürlü adamlardır, onu demək istəyirəm. Tutaq ki, beynəlxalq təşkilatların yerləri var burada, ATƏT-in deyəsən, “Landmark”da böyük salonu var, amma onu da vermirlər axı.

– Əslində, ATƏT-in missiyası indi yoxdur Azərbaycanda. Bildiyiniz kimi, onlar Azərbaycanı tərk ediblər.

Biz Qərbyönümlü deyilik

– Amma onların elə zalları var idi. Biz bir dəfə istədik, vermədilər, dedilər ki, biz yalnız mədəni tədbirlər üçün veririk.

– Əvvəla, biz qərbyönümlü deyilik. Biz Azərbaycan yönümlüyük.

– Belə yerləşib ictimai rəydə…

– Başa düşürəm, amma o yanlış fikirdir. Onu öncə qeyd edim ki, biz Azərbaycan yönümlüyük, çünki biz Azərbaycanda fəaliyyət göstəririk, bizim üzvlər hamısı Azərbaycan vətəndaşlarıdır, İlqar Məmmədovun özü təbii ki, Azərbaycan vətəndaşıdır, daim Azərbaycanda yaşayan bir insandır və Azərbaycan həbsxanalarında artıq 5-ci ilə keçdi ki, artıq həbsdə olan şəxsdir. Bizim üçün önəmli olan Azərbaycandır. Biz bilirik ki, hər biz ölkənin özünün maraqları var. İstər Qərb ölkələri olsun, istər Rusiya olsun, istər İran, istər Türkiyə olsun – bizim üçün önəmli olan Azərbaycan maraqlarıdır. Bu, birincisi. İkincisi, burada olan xaricilər də təbii ki, Azərbaycanda yerləşirlər. Necə ki, Azərbaycanda olan biznesmenlərə, iş adamlarına o şərait yaradılıb ki, fəaliyyət göstər, amma müəyyən qırmızı cizgilərə qədər, o qırmızı cizgiləri keçə bilməzsiniz. Eyni məsələ xaricilərə də aiddir, deyək ki, burada hansısa xarici oteldir, yaxud xarici sərmayə ilə tikilmiş bir oteldir, halbuki məncə, belə bir otel yoxdur. Bildiyiniz kimi, indi Azərbaycanda inhisarçılıq ciddi bir problemdir. Məsələn, bir Kempinski oteli vardı, onlar Azərbaycanı tərk etdilər. O, sadəcə bir otel idi, onun adını almışdılar, amma onu işlədən, belə deyək, arxasında duran azərbaycanlılar, Azərbaycan məmurları idi.

– Ona elə Kəmaləddin Heydərovun oteli deyirdilər…

– Hər kimindirsə, demək istədiyim odur ki, burada olan otellər də bilavasitə Azərbaycan iqtidarına bağlı olan yerlərdir.

400-600 nəfərlik bir yer tapa bilmirik ki…

– Tez-tez facebook səhifənizdə yazırsınız, bu da müəyyən söz-söhbətlərə səbəb olur. Deyirsiniz ki, siyasi partiyalara mitinq, yürüş üçün icazə verirlər, amma bizə heç bağlı olan salonlarda da icazə vermirlər. Nə deməkdir bu?

– Bu, faktın konstotasiyası deməkdir. Hər halda gördüyümüz odur ki, eyni mədəniyyət sarayında digər siyasi partiyalar öz qurultaylarını, siyasi tədbirlərini keçirilər. Amma bu gün Azərbaycanda istər rayonlar olsun, istər Bakının özü olsun, biz 400-600 nəfərlik bir yer tapa bilmirik ki, öz qurultayımızı keçirə bilək. Mən sadəcə faktı konstotasiya edirəm. Mitinqə icazə verirlər, halbuki açıq havadadır, kənardan iştirak etməyənlər, binalarda yaşayanlar da görə, müşahidə edə, baxa bilərlər. Bunlar açıq tədbirdir, elə deyilmi? Biz isə qapalı bir tədbir keçirmək istəyirik, amma buna baxmayaraq, bizə icazə vermirlər. Mən sadəcə faktı konstotasiya edirəm. Yəni burada kiməsə mesajmı deyim, kimə qarşısa bir kampaniyamı deyim, səslənmiş bir fikirmi deyim – belə bir şey yoxdur, heç nə gizlənmir bunun arxasında. Bu, hansısa siyasi təşkilatlara, mitinq keçirənlərə qarşı səslənmiş bir fikir deyil. Yanlış anlaşılmasın.

– Şəbnəm Karslı soruşur: “Hərəkat formasında enerjilərini tək istiqamətdə istifadə edirdilər. Təşkilatlanma, yeni partiyalaşma prosesi güclərini zəiflətməyəcək ki? Ümumiyyətlə, seçki prosesinin mənasız və nəticəsiz olduğu mühitdə partiyaya nə ehtiyac hiss etdilər?”

– Açığını deyim, mən bir şey anlamadım sualın qoyuluşundan. Amma gəlin belə yanaşaq məsələyə, partiya sözünü bir anlıq unudaq. Bu sözü götürək kənara qoyaq, yoxdur belə bir söz, yoxdur belə bir fikir. Partiya yoxdur. Siyasi təşkilat, hansı ki, Azərbaycanda siyasi islahatların keçirilməsini istəyir, özünü alternativ hesab edir, hesab edir ki, o hakimiyyətdə olsa, bu ölkəni daha yaxşı idarə edəcək və bu iqtidarın, bu sistemin alternativini gətirəcək – bu, təbii ki, siyasi təşkilatdır və belə bir təşkilat siyasi iddiasını ortaya qoymuş olur. Elə deyil? Və üstəgəl, bu təşkilatın əsas məqsədi nədir? Bu təşkilatın əsas məqsədi odur ki, hakimiyyətə gəlib öz proqramında yazılanları həyata keçirmək. Yəni söhbət konkret olaraq Respublikaçı Alternativ Partiyasından gedirsə, biz Azərbaycanda bütün sahələrdə islahatların vacibliyini vurğulayaraq o islahatları həyata keçirmək istəyən siyasi təşkilatıq. Bu gün Azərbaycanda elə bir sahə yoxdur ki, onun islahata ehtiyacı olmasın. Ümumiyyətlə, biz Azərbaycanda sistemi dəyişmək istəyirik. Yəni bu avtoritar, oliqarxik sistemi, tamamilə başqa bir sistemə dəyişmək istəyirik. Bu da təbii ki, hakimiyyətə gəlməkdən keçir. Hakimiyyətə gəlmək üçün nə etmək lazımdır? Güclü olmaq lazımdır. Güclü olmaq nə deməkdir? Strukturlaşmaq, təşkilatlanmaq deməkdir. Azərbaycanın bütün bölgələrində, hər kəndində, hər küçəsində üzvlərin və tərəfdaşların olması deməkdir. İndi sual verirəm, dünyada, o cümlədən də Azərbaycanda bütün bax bu dediklərimi özündə ehtiva edən anlayış hansıdır? Partiyadır. Partiya təşkilatıdır. Kimsə yeni bir ad qoya bilər, problem yoxdur. Eyni şəkildə ona hərəkat adı da qoya bilərsiniz, QHT adı da qoya bilərsiniz. Bizim üçün önəmli olan bu deyil, önəmli olan bu işin mahiyyətidir. Bax, bu mahiyyətin də adı partiyadır. Bunu heç kəs ləğv etməyibdir, bu, İngiltərədə də belədir, bu, Fransada da belədir, bu, hətta Ermənistanda da belədir, Rusiyada da belədir və yeri gəlmişkən, Azərbaycan respublikasının qanunvericiliyində də belədir.

Gedib evdə oturmalıyıq?

– Güclü olmaq üçün bütün dediklərinizlə bərabər, həm də böyük pul lazımdır. Varmı sizdə böyük pul?

– Bilirsiniz, yanlış bir təsəvvür var ki, siyasət böyük pullar üzərində qurulur. Mən qismən razıyam bu fikirlə, amma həyatda heç nə obsolyut deyil. Demək ki, bu, idealdır, mütləqdir, yalnız pul olmalıdır, pul olmasa heç nə olmayacaq – belə deyil. Tarixin müəyyən dönəmlərində – təkcə Azərbaycanda deyil – müxtəlif hadisələr, inqilablar olub. Sistemlərin transformasiyaları olub. Və yeri gəlmişkən, bütün bunlar yalnız böyük pullar hesabına olmayıb. Cəmiyyətdə gedən dinamikanın və proseslərin nəticəsi olaraq bunlar meydana gəlib, bu dəyişikliklər olubdur. Ona görə də mən düşünürəm ki, maliyyə məsələsini birinci sıraya qoymaq yanlışdır. Çünki başqa resurslar da var – insan resursu var, ölkədə gedən proseslər var, xarici faktor var, daxili faktor var. Təbii ki, maliyyənin də öz yeri var. Yeri gəlmişkən, bu əsnada bir fikir də söyləyim ki, Azərbaycan kiçik bir ölkədir. Məsələn, biz ABŞ-da olsaydıq, mən deyərdim ki, maliyyənin önəmi daha çoxdur. Birinci də olmasa, ikincidir ən azından. Mən hesab edirəm ki, bizdə elə deyil. Adi bir faktı deyim sizə. Məsələn, Bakıda az benzin istifadə edən bir maşına oturub Azərbaycanın ən ucqar bir rayonuna getsəniz, Qazax, Gəncə, ya da Gürcüstan sərhəddi tərəfə keçsəniz, benzinə nə qədər pul xərclənəcək? Və siz buna nə qədər zaman – ki o da önəmli bir resursdur – sərf edəcəksiniz? Yəni Azərbaycanda prezident kampaniyasında bir ay yaxşı, gözəl seçki kampaniyası keçirmək olar. Amma Amerikada siz bir aya prezidentliyə seçki kampaniyasını keçirə bilməzsiniz. Rusiyada da o cümlədən. Çünki bölgələr çox, ərazi böyükdür, ərazilər arasında saat fərqi var. Azərbaycanda bu, belə deyil. Yeri gəlmişkən, müasir texnologiyalar da bizə imkan verir, sosial şəbəkələr, internet. Bir status yazırsan, yüz min adam oxuya bilir. Yaxud hətta elə statuslar, videolar var ki, 1 milyon adama çatır.

– Böyük maliyyə məsələsini sözgəlişi dedim… Sualın 2-ci hissəsi var idi: “Ümumiyyətlə, seçki prosesinin mənasız və nəticəsiz olduğu mühitdə partiyaya nə ehtiyac vardı?”

– Yəni indi seçki mühiti yoxdur deyə, biz nə etməliyik? Gedib evdə oturmalıyıq? Siyasi iddiamız olmamalıdır? Ölkəni dəyişmək üçün heç bir çaba göstərməməliyik? Təşkilatlanmamalıyıq? Strukturlaşmamalıyıq? Saat mexanizmi kimi çalışan təşkilat qurmamalıyıq?

– Ziddiyyətli suallar var əslində. Məsələn, biri deyir ki, niyə partiya qurulur, bir başqa fikir var ki, ümumiyyətlə, seçki mühiti yoxdursa, niyə qurulur partiya? Belə bir sual da çıxır, niyə bu qədər gecikibsiniz?

– Gecikmənin əsasən, iki səbəbi var. Birinci səbəbi ondan ibarətdir ki, hər halda bu sualı verən şəxslər də bilirlər ki, Azərbaycanda bu gün avtoritar sistem mövcuddur. Avtoritar rejim altında, bu basqılar, bu təzyiqlər altında kimsə siyasi partiya qurmaq prosesindədirsə, ümumiyyətlə, bu ideyanı daşıyırsa, bu özü mən hesab edirəm ki, bir fenomendir. Bu özü bir qəhrəmanlıqdır. Bu prosesdə iştirak edən insanlar əsl qəhrəmandırlar – mən özümü və partiya rəhbərliyində olan insanları nəzərdə tutmuram, mən sıravi insanları nəzərdə tuturam. Və nə yaxşı ki, Azərbaycan cəmiyyətinin belə bir potensialı var ki, bütün bu basqılara, təzyiqlərə, ölkədəki avtoritar rejimə baxmayaraq, hələ də Azərbaycanın demokratik və cümhuriyyətçi gələcəyini görən və bunu istəyən insanlar var.

– Azər bəy, o komanda varmı?

– Təbii ki, var.

Güclü Lider, Güclü Komanda, Güclü Proqram!

– Yəni sizin özünüzün kölgə kabinetiniz varmı? Düşünürsünüzmü o haqda?

– Təbii ki, düşünürük. Yeri gəlmişkən, bir fikri də sizinlə bölüşmək istəyirəm. Bizim partiyalaşma prosesinin əsas sloqanı bilirsiniz hansıdır – Güclü Lider, Güclü Komanda, Güclü Proqram! İstənilən komandanı güclü lider idarə etməlidir. Proqramı da həm lider, həm də onun komandası həyata keçirməlidir. Amma proqram çox vacibdir. Çünki bir liderin ki komandası yoxdur, onun hakimiyyətə gəlməməsi daha yaxşıdır.

– Mütləq komanda olmalıdır…

– Bəli, komanda mütləqdir. O cümlədən də proqram. Proqram da mütləqdir. Çünki Azərbaycan cəmiyyəti əvvəlcədən bilməlidir ki, sən gəlib nə edəcəksən? Bu gün nədir və sən bunun yerinə nə təklif edirsən. Azərbaycan cəmiyyəti bunu əvvəlcədən bilməlidir. Proqram elə bil ki, sənin pasportundur. Adı vətəndaş ola bilər, amma onun vəsiqəsi yoxdursa, vətəndaş deyil. Hətta balaca uşağa da indi vəsiqə verirlər. Bir vəsiqəsi olmalıdır. Proqram da eyni şəkildə – mütləq olmalıdır. Təəssüflər olsun ki…

– Proqram varmı?

– Bizim proqramımız 2014-cü ildə yazılıb, 68 səhifədən ibarətdir, 4 bölümü var – Real Respublika, Real Güvənc, Real İnsan, Real Tərəqqi. Demək olar ki, Azərbaycanda elə bir sahə yoxdur ki, onunla bağlı biz öz fikirlərimizi, düşüncələrimizi və təkliflərimizi həmin proqramda əks etdirməyək.

– Çox təşəkkür edirəm. Mən bu proqramı oxumamışam, amma mütləq oxuyacam.

– İnternetdə bizim saytımız var – realpartiya.org. Orada həm pdf formatında var, həm Azərbaycan, həm ingilis dillərində o 68 səhifə. O cümlədən, həm Azərbaycan, həm ingilis dillərində bizim proqramın 36 qısa tezislər şəklində qısa, konkret özəti də var. Yəni 68 səhifəni oxumaq istəməyənlər girib özəti oxuya bilərlər. Məsələn, pensiyalarla bağlı ayrıca yazmışıq – pensiya sistemi necə dəyişəcək. Təhsil sistemi necə dəyişəcək. Orduda, Silahlı Qüvvələrdə hansı dəyişikliklər olacaq və s. və i.

2014-cü ildə təklif etmişdik: Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi ləğv edilməlidir

– Bu proqram 2018-ci ildə yenilənəcəkmi, üzərində işlənəcəkmi, yoxsa proqramınız dəyişməzdir?

– Proqramda müəyyən dəyişikliklər edirik. Çox qısa dəyişikliklərdir, ciddi dəyişikliklər deyil. Məsələn, biz 2014-cü ildə təklif etmişdik, həmin proqramda da öz əksini tapıb – Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi ləğv edilməlidir, onun bazasında da iki fərqli qurum yaradılmalıdır.

– Siz bunu proqramınızda yazmışdınız?

– Bəli, 2014-cü ildə yazmışdıq proqramımızda. Təbii ki, artıq Milli Təhlükəsizlik Nazirliyini ləğv ediblər, bunu proqramdan çıxarmaq lazımdır. Bəli, bu cür dəyişikliklər olacaq təbii ki. Amma prinsipial dəyişikliklər olmayacaq.

– O zaman hakimiyyət sizin proqramınızı diqqətlə oxuyur yəqin ki…

– Oxuyur… Oxuyur…

– Anar Əbülfət oğlu İsmayılov soruşur: “Yaxın gələcəkdə Respublikaçı Alternativ Partiyası bir partiya şəklində formalaşacaqmı? Partiya qurulmasına süni maneələr yaradılarsa, buna qarşı hansı addımlar atılacaq?”

– Müəyyən mənada mən bu sualın birinci hissəsinə cavab verdim. Belə ki, biz partiyanın təsis qurultayını keçirmək istəyirik və yeri gəlmişkən, burada da bir məlumat olaraq deyim ki, biz yenidən Mədəniyyət və Turizm İdarəsinə məktub göndərdik və həmin məktubda noyabr ayında və dekabr ayının 3-nə qədər olan müddətdə hər şənbə-bazar günlərini onlardan istədik. Dedik, özünüz seçin, hansı şənbə, hansı bazar günü – 5 həftə ərzində hər halda film, yaxud multfilm nümayiş etdirmədiyiniz bir günü bizə verin. İstədiyiniz zaman biz hazırıq. Bunu etməklə həm öz üzvlərimizə, həm də Azərbaycan cəmiyyətinə bildirmiş oluruq ki, biz bu qurultaya hazırıq. Və biz qurultayı istənilən zaman keçirə bilərik. Süni maneələr odur ki, hal-hazırda bizə qurultay keçirmək üçün yer verilmir. Və alternativ də yerlər təəssüflər olsun ki, hələlik tapa bilmirik. Amma biz bu yöndə çalışırıq, alternativ yerlər axtarırıq…

– Bəlkə açıq havada keçirəsiniz? Elə ideyalar olub zaman-zaman…

– Var, elə ideyalar da var. Fərqli-fərqli ideyalar səslənir. Amma məsələ burasındadır ki, açıq havada keçirilərsə, orada gizli səsvermə olmalıdır, mütləq şəkildə.

– Mağar qurmaq olar…

– Biz demokratik bir təşkilat qurmaq istəyirik. Demokratiyanın gərəyi gizli səsvermədir, bu, mütləqdir. Partiya məclisi qurultayda seçiləcək, o da yalnız gizli səsvermə yolu ilə keçiriləcək. Sədr, Nəzarət Təftiş Komissiyasının üzvləri gizli səsvermə yolu ilə seçiləcək. Bütün seçkilər gizli səsvermə yolu ilə keçiriləcək, o zaman da kabinlər quraşdırılmalıdır. İnsanlar sərbəst şəkildə o kabinlərə girməlidirlər, sonra çıxıb bülletenləri atmalıdırlar. Və bu proses ümumi götürəndə 8-10 saat sürəcək, əgər bir gün ərzində bunu edəcəyiksə. Yeri gəlmişkən, nizamnaməni, proqramı, digər bəzi sənədləri qəbul etməliyik. Orada müzakirələr olacaq. Yəni inanmıram ki, bizə açıq havada 3 saatdan çox şərait yaratsınlar. Şərait yaratsalar, mən əminəm ki, bizim üzvlər lap qar da, yağış da yağsa, 10 saat ayaq üstündə durarlar. Yəni o əzmimiz var. O əzmimiz var, amma bizə qapalı yeri vermirlərsə, açıq yeri 100 faiz verməzlər təbii ki.

– Respublikaçı Alternativ Partiyasının qurultayında alternativ olacaq, yoxsa seçkilər alternativsiz keçiriləcək?

I hissənin sonu

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

453 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Tomrid Hatəmi “Azadlıq salnaməsi”ndə (III sonuncu hissə): “Elçibəylə Hatəmini ayıran keçəl həmzələr…”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 22 Noyabr 2017

Tomrid Hatəmi: “Məhəmməd Hatəminin yatdığı yer elə Fəxri Xiyabandır”

Milli Azadlıq Hərəkatının əfsanəvi isimlərindən biri Məhəmməd Hatəmi Tantəkinin qardaşıdır. Adını da Məhəmməd Hatəmi qoyub. Maraqlı əsaslandırması olub Tantəkinin. Bizim tarixdən “Tomris Ana” kimi tanıdığımız adın kişiləşdirilmiş forması Məhəmməd Hatəminin düşüncələrinə görə, Tomrid olub. Yəni Tomris Ananı qarşılığı Tomrid Ata olub. Bu düşüncələrlə də qardaşının adını qoyub. Həmin o qardaşı – Tomridi, biz sonra Milli Azadlıq Hərəkatının hər mərhələsində onun və millətin yanında görürük. Son nəfəsində də Tomridi onun yanında gördük – cənazəsinə də Tomrid çiyin verdi.

Məhəmməd Hatəmi Tantəkinlə mənim münasibətim o qədər də yaxın, sıx və rəvan olmayıb. Hər zaman məsafəli olmuşuq, amma zaman-zaman ondan müsahibə götürmək istəmişəm. Bu haqda dəfələrlə yazmışam, Hatəmi ilə müsahibə götürmək imkanları alınmayıb. Zaman-zaman onu razı salanda mənim imkanlarım olmayıb (həbsxana illəri başlayıb), mən onu tapıb razı salanda, mənim imkanlarım olanda isə onunla müsahibə götürə bilmədim – haqqın rəhmətinə qovuşdu. Mən son zamanlarına kimi heç Tomridi də tanımadım.

Tomridlə Hatəminin son günlərində tanış olduq. Hər sözünün başı o idi. Nemət Pənahlı tez-tez ondan hansısa arxivlər haqqında soruşar, “nə olsa Tomriddədir” cavabını alardı. Onda bildim ki, Tomrid həyatında olduğu kimi, sirrlərində də vacib adamıdır Məhəmməd Hatəmi Tantəkinin. Elə bizim dostluğumuz da o çətin və ağır günlərdən – Hatəminin son günlərindən başladı. Boşuna deyilməyib: “Hər son bir ilkin başlanğıcıdır.”

Tomridlə Məhəmməd Hatəmi haqqında danışmaq istədim. Məhəmməd Hatəmini onun kimi kim tanıya bilərdi ki. Tərəddüdlə razılaşdı. Əslində, onu yaxından tanıyanlar Tomridin müsahibəyə gəlməyəcəyini dedilər, amma deyəndə etiraz etmədi. Sadəcə, buna zaman lazım oldu və təxminən 6 aylıq zaman zərfindən sonra Tomridlə “Azadlıq salnaməsi”ndə söhbətləşə bildik.

Maraqlı və məlumatlı bir müsahibdir Tomrid bəy. Onunla söhbətimizin təkcə Məhəmməd Hatəmidən ibarət olacağını zənn etsəm də, elə olmadı. Nəsillərinin, ümumən, cənubda yaşayan soydaşlarımızın, inqilabların tarixindən danışdıq həm də. Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin, Seyid Cəfər Pişəvərinin həyatından, onların rəhbərlik etdiyi inqilabların tarixindən ibrətamiz məqamları bölüşdük. Babalarının bu inqilablarla əlaqəsi var, nəsillərinin kişiləri bu inqilablarda iştirak edib. Məhəmməd Hatəmi Tantəkinin barışmazlığının və mübarizliyinin səbəbləri Tomrid bəylə danışınca, anlaşılır. Genetikdir həm də – qandır mübarizə. Bu kökün, bu əsalətin üzərində elə Məhəmməd Hatəmi rişələnər, boya-başa çatar…

Ondan son arxivlərini istəyəndə “hər şeyim – bütün arxivim Tomriddədir” demişdi. Elə də oldu. Tomdir bəy onda olan nə varsa, təqdim etdi. Böyük dissident şair İsfəndiyar Coşğunun yazdığı şeirlərin əldə olunanlarının hamısını Tomrid bəy bizə təqdim edib. Onların ilk nümunəsini dərc etmişəm, digər nümunələrini də dərc edib, bütün əlimizdə olan şeirləri bir kitab halında nəşr etməyə çalışacağam. Bundan başqa, Tomrid bəy Məhəmməd Hatəmi Tantəkinin “Lefortovo gündəlikləri”ni də bu sətirlərin müəllifinə təqdim edib. O gündəliklər də yaxın günlərdə işıq üzü görəcək. Və təbii ki, imkanlarımızı səfərbər edə bilsək, Məhəmməd Hatəminin bütün yaradıcılığını bir neçə cild şəklində təkrar edəcəyik. Beləcə, millətimizin və onun şanlı tarixinin qarşısında Məhəmməd Hatəmiyə aid olan qismini yerinə yetirməyə çalışacağıq.

“Azadlıq salnaməsi”nin 23-cü qonağı Məhəmməd Hatəmi Tantəkinin qardaşı Tomrid Hatəmidir. Onunla millətin və Məhəmməd Hatəminin taleyindən danışırıq…

Əvəz Zeynallı,

“Azadlıq salnaməsi”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

Tomrid Hatəmi “Azadlıq salnaməsi”ndə (I hissə): “Nəsillikcə inqilabçı olmuşuq”-VİDEO

II hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

Tomrid Hatəmi “Azadlıq salnaməsi”ndə (II hissə): ““Çənlibel” bu cür yarandı…”-VİDEO

III sonuncu hissə

Tomrid Hatəmi “Azadlıq Salnaməsi”nin III sonuncu hissəsində nə dedi:

– Məhəmməd Hatəmi çox döyüşkən adam olub

– “Çənlibel”ə görə siyasi təzyiqlər başlamışdı

– Məhəmməd Hatəmi ancaq xəyanət görüb

– “Çənlibel” niyə bağlanmalı idi ki? Sonuncu iclasda elan elədilər ki, “Çənlibel” artıq özünü buraxır

– Xalq Cəbhəsinin proqramı ondan ibarət idi ki, biz hökumətin yenidənqurma siyasətinə dəstək olmaq fikri ilə bu Cəbhəni yaradırıq – köməkçi, Kommunist Partiyasının köməkçisi kimi. Xalq Hərəkatı Cəbhəsi isə, onun ideyası, ideologiyası Seyid Cəfər Pişəvərinin, Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin, Səttarxanın və s. ideyasını irəli çəkən, o amallar uğrunda vuruşan bir Cəbhə idi.

– Azərbaycan ziyalısı qanın arxasında dayana bilmədi, ya da dayanmadı. Məsələn, rəhmətlik Xəlil Rza qaldı ikisinin arasında – bir tərəfdə Əbülfəz Elçibəy, bir tərəfdə Məhəmməd Hatəmi. Bilmədi ki, kimə yaxınlaşsın? Şəxsən mən özüm də elə vəziyyətə düşdüm.

– Xalq Cəbhəsində gözlənilməz insanlar ortalığa çıxdı. Bunlar kimlərdi, hansı məqsədlərlə ortaya çıxıblar? Əlbəttə, Məhəmməd Hatəmi bu şeyləri daha yaxşı bilirdi.

– Nemət cavan oğlan idi. Demək olar ki, Məhəmməd Hatəminin, bizim yanımızda böyümüşdü

– Keçəl Həmzələr öz işlərini gördülər, ona görə də dağıldı hərəkat

– Məhəmməd Hatəmi üçün əsas məsələ ideya, məslək sahibi olmaq idi. Məhəmməd Hatəmi başqa bir şey bilmirdi. Onun işi yalnız mənəvi, siyasi düşüncələr idi.

– Xalq Cəbhəsini quranlar səhv etmişdilər, onları aldatdılar

– Əgər Azərbaycan xalqının qabağına düşüb onu Azərbaycan Xalq Hərəkatı ideyasından çevirməsəydilər – onu çevirənlər Xalq Cəbhəsinin üzvləri oldular – indi çox güman ki, başqa cür vəziyyət ola bilərdi… Biz bunu xəyanət hesab edirik.

– Məhəmməd Hatəminin nəyi vardı ki – heç nəyi qalmadı!

– Bir dövlət, bir xalq, ancaq Məhəmməd Hatəmi kimi şəxslərin hesabına yaşayır – əlbəttə, dəyərdi…

– Partiya sədrlərinin hamısı Hatəminin haqlı, doğru, sabit olduğunu dedilər. Elədirsə, bəs siz haradasınız?

– Özünü nümayiş etdirmək bir şeydir, amma şəxsiyyətə hörmətlə yanaşmaq başqa şeydir

– Şahsevən Türk tayfasıdır. Bizim əslimiz, cinsimiz Türkdür. Soykökümüz Türkdür. Mənim nə anam, nə babam, nə atam bir kəlmə farsca bilməyiblər

– Məhəmməd Hatəminin Fəxri Xiyabanda dəfn olunması söhbətlərinə biganə qaldım. Hesab elədim ki, mənim qardaşım Məhəmməd Hatəminin Fəxri Xiyabanı elə onun atasının yanıdır

– Əgər Azərbaycan xalqı bir gün onu axtarıb tapsa, elə ora hər bir Azərbaycanlı üçün müqəddəs bir yerdir

– Məhəmməd Hatəminin yatdığı yer elə Fəxri Xiyabandır

– Fəxri Xiyabanda kimlər yatır? Bu gün qəhrəmandır, sabah düşməndir, birisi gün…

– Əbülfəz Elçibəylə Məhəmməd Hatəmi bir-biri ilə dost olublar, bir-biri ilə hər zaman fəxr ediblər

– Əbülfəz Elçibəylə Hatəmini bir-birindən ayıran Keçəl Həmzələr oldu

SON

Tomrid Hatəmi ilə “Azadlıq Salnaməsi” fotolarda:

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

325 dəfə oxunub

MANŞET / MÜSAHİB / QAYNAR QAZAN / XuralTAC

Tomrid Hatəmi “Azadlıq salnaməsi”ndə (II hissə): ““Çənlibel” bu cür yarandı…”-VİDEO

Xural Yazıldığı tarix 19 Noyabr 2017

“Meydan” hərəkatında olan döyüşkən ruh, qeydsiz-şərtsiz Məhəmməd Hatəminin ruhu idi…

“Azadlıq salnaməsi”nin 23-cü qonağı Məhəmməd Hatəmi Tantəkinin qardaşı Tomrid Hatəmidir. Onunla millətin və Məhəmməd Hatəminin taleyindən danışırıq…

Əvəz Zeynallı,

“Azadlıq salnaməsi”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/tomrid-hat%C9%99mi-azadliq-salnam%C9%99sind%C9%99-i-hiss%C9%99-n%C9%99sillikc%C9%99-inqilabci-olmusuq-video/ (Tomrid Hatəmi “Azadlıq salnaməsi”ndə (I hissə): “Nəsillikcə inqilabçı olmuşuq”-VİDEO)

II hissə

Tomrid Hatəmi “Azadlıq Salnaməsi”nin II hissəsində nə dedi:

– Mərkəzi hökumətin əmri ilə qoşunlar guya 3 gün müddətinə keçməli idi Şurəviyə, 3 gün müddətində yerli silahlarla təchiz edilməli idilər və geri qayıdıb bütün İranı demokratikləşdirməli idilər.

– Atam və əmim gəliblər evə ki, biz gedirik 3 günlüyə Azərbaycana, amma qayıdacağıq. Anam səbəbini soruşanda atam hər şeyi danışıb. …Anam o biri otağa keçib və atamın tüfəngini götürüb geri qayıdıb ki, məni və burada qoyduğun uşaqlarının hamısını güllələməlisən və elə getməlisən. Atam, “bu nə söhbətdir?” deyəndə, anam “ona görə ki, siz bir də bura qayıtmayacaqsınız” cavabını verib. Savadsız qadın olsa da, bilib ki, bu gedişin bir daha dönüşü yoxdur. Bundan sonra atam və əmim bütün ailəni yığışdırıb gəliblər.

– Mənim adımı qoyanda Məhəmmədin 17 yaşı olub

– 1945-ci ildən götürmüş olsaq, Məhəmməd Hatəmi uzun illər idi ki, siyasətin içində idi, 10 yaşından Təbrizdə gənclər hərəkatına qoşulmuşdu. Təbrizin küçələrində mühafizə ilə məşğul idi.

– Müstəqillik əsas amaldır, nə olursan ol, müstəqil ol

– Məhəmməd Hatəminin siyasi fəaliyyəti elə o dövrlərdən – 1945-ci ildən başlayıb

– Seyid Cəfər Pişəvərini terror edib öldürdülər

– Seyid Cəfər Pişəvərinin necə öldürülməsi və bunun planlaşdırılması Mir Cəfər Bağırovun məhkəməsində açılıb ortalığa qoyuldu

– Əmimi və atamı xalq düşməni elan edib, bizi Xudat tərəfə – bir ləzgi kəndinə sürgün elədilər. Əmimgili də Zaqatalada bir ləzgi kəndinə sürgünə göndərdilər – iki qardaşı bir yerdə saxlamadılar.

– Bizi türk olmayan kəndlərə göndərməkdə də məqsəd var idi – danışmağa adam tapmasınlar

– Və… Məhəmməd Hatəmi də bunların hamısını görür, iclaslarda iştirak edirdi

– Xəyanət… Xəyanət… Xəyanət… Seyid Cəfər Pişəvəri rəhmətə gedəndə onun ağzından çıxan yeganə söz “Xəyanət” olub. Bu söz sənədlərdə də var.

– Mir Cəfər Bağırov da, Stalin də, Beriya da kriminal insanlar olublar. Bolşeviklər bu kriminallardan qəşəng istifadə ediblər – bunlar kriminal dünyanın adamları idilər, gəlib birdən-birə inqilabın rəhbərlərindən biri oldular…

– Azərbaycanın azadlığı və müstəqilliyi uğrunda daim mübarizə gedib

– Dəniz kənarındakı çayxanaları ona görə məhv etdilər ki, onlar inqilab ocaqları idi

– Fuad Ağayev və Bəxtiyar Tuncay adlı iki gənc bir elmi birlik yaratmaq arzusunu bildirdilər, deyəsən, adı “Qızıl Qoç” idi.

– Təşkilatın ilkin adını müəyyənləşdirəndə Məmməd Elli dedi ki, gəlin təşkilatın adını “Çənlibel” qoyaq. “Çənlibel” axı Azərbaycan xalqının azadlıq simvolu idi, bir məkan idi. Bu ad hamının xoşuna gəldi, hamı qəbul etdi və “Çənlibel” bu cür yarandı. Məhəmməd Hatəmi isə təşkilatın adının “Koroğlu” olmasını istəyirdi. Məqsəd bir-birindən uzaq düşmüş elmi ictimaiyyətlə xalqı bir araya gətirmək idi.

– Məhəmməd Biriyanı – Azərbaycan Milli Hökumətinin Maarif nazirini zəlil gününə qoydular. Gecələr onun qapısına gətirib yemək qoyurdular.

– Məhəmməd Hatəmi istər Cənubi Azərbaycanda, istərsə Sovet hökumətində arzuolunmaz bir şəxs olduğu üçün, “KQB”-nin “qara siyahısı”nda olduğu üçün istəmirdi də – məsləhət də belə idi ki, irəlidə olmasın

– Azərbaycan ziyalıları “Çənlibel”də gedən söhbətləri görüb qorxuya düşdülər və çoxusu qaçıb aradan çıxdı, bir daha görsənmədi

– “Çənlibel”dəki insanların əksəriyyəti, demək olar ki, hamısı mövqelərini dəyişirlər və “Çənlibel” ideyasından uzaqlaşmağa başlayırlar

– “Çənlibel” təşkilatı siyasiləşmiş bir hərəkat idi, proqramla işləyən bir qurum idi

– Universitetdən cavan uşaqlar göndərirdilər, onlar gəlib Məhəmməd Hatəminin üzünə dururdular, qayıdırdılar – onlardan biri də Fazil Qəzənfəroğlu idi. Məqsəd Hatəmini “Çənlibel”in İdarə Heyətindən uzaqlaşdırmaq və bu yolla “Çənlibel”in istiqamətini dəyişdirmək idi.

– Hatəmi “Çənlibel”lə maraqlanan insanlara Cənubi Azərbaycanın inqilabi ruhunu gətirirdi, xalq ayaqlanmağa başlamışdı

– “Meydan” hərəkatında olan inqilabi və döyüşkən ruh, qeydsiz-şərtsiz Məhəmməd Hatəminin ruhu idi…

II hissənin sonu

Tomrid Hatəmi ilə “Azadlıq Salnaməsi” fotolarda:

Xural.com

Paylaş:

Oxumağa davam edin

590 dəfə oxunub