Qızı Nemət Pənahlının həbsindən yazdı: “Daşı günahsız olan atsın!”
Ara-sıra içimdən keçən bütün yaşadıqlarımı yazmaq istəyinə nə vaxt məğlub olacağımı düşünürdüm. Bir gün uzun zamandır ara verdiyim qələm-kağız xəlvətinə yenidən başlayacağımdan əmin idim. Amma bir şeylərin məni təhrik etməsi lazım idi ki, o təhrikin bu şəkildə, heç gözləmədiyim tərəfdən gələcəyinə inanmırdım. Həyatımda bu dəqiqə hər şey o qədər yolundadır ki, hətta son zamanlar bir vaxtlar nələrinsə nəfəsimin hər an tükənəcəyini hiss etdirəcək qədər ağır gəlib-getdiyini unutdurmuşdu. Bu yazdıqlarım sıradan bir ailənin həyatı deyil.
Azərbaycan müstəqilliyinin səbəbkarının ailəsinin həyatıdır. Məni yazmağa vadar edən də unutduğumu sandığım, amma ağrısının məndə ilk günkü kimi durduğu ilə bu sətirləri yazmağa başladığım bu dəqiqələrdə tanış olduğum həbsxana ziyarəti günləri vadar etdi. Ədalətlə və vicdanla yazası olsam, “həbsxana ziyarəti günləri” ifadəmdəki ziyarəti sözünü çıxarmalıyam. Amma bunu təəssüf ki, bu yazım oxucululara təqdim olunduqda mənim millətim tərəfindən şişirtmə kimi dəyərləndirərlər. Gerçək isə budur ki, biz o həbsxananın ziyarətçisi yox, dustaqları idik. Azadlıq aşiqi Nemət Pənahlıdan başqa oranın 9 məhbusu daha var idi. Ən balacasının 6 yaşı olduğu 10 məhbus. Ailəmiz arasında Hz.Yusifin həbs olunduğu Zavira zindanı adını verdiyimiz Qobustan həbsxanasının 10 məhkumu. O anları yaşayarkən, məhkum olduğumuz zaman belə yazarkən ağrıtdığı qədər acı vermirmiş yaşananlar. Bəlkə məhs buna görə yaşamaqdan qorxmadığım şeyləri yazmaqdan qorxurdum. 10 məhkumdan bəhs etdim, 2-sinin yolu tamamlamağa belə gücü çatmayan 10 məhkum. Mən o məhkumluğu ata babam olan Əhəd babanın gözlərində gördüm son anlarında. Bİr il sonra hökm aldığı cəzadan əfv edilmədən rəhmətə gedən nənəmin son günlərinə qədər dediyi bayatılarda dinlədim. Hələ 1-ci sinif şagirdi olan qardaşım Oğuzxanın dərsdən evə ağlaya-ağlaya piyada qaçıb gəldiyi səbəbdə yaşadım. Həmin gün mövzu “Mənim atam” idi və müəllim Oğuzxana “Sən yazmasan da olar. “Atam məhbusdur” yazmayacaqsan ki” deyib qardaşıma verdiyi vicdan hökmündə iliklərimə qədər duydum. Halbuki idrak əhli bir pedaqoq üçün “Mənim Atam” məhs Oğuzxanın atası haqqınsa yazılacaq bir inşa olmalı idi. O partaların qarşısında vicdan libasını soyunub rahat dərs deyə bilirdisə, bunu onun atasına borclu idi. Amma bir məhkumun hüqüqlarını qorumağa hər vicdanım var deyib ortalıqda sinəsinə vuran cəsarət edə bilməz.
İçimizdə məhkum olmağın ciddiyətini təkcə Oğuzxan qəbul eləmək istəmirdi. Qobustan həbsxanasının hər dəfə qapısında dayanıb içəri keçməyi gözlədiyimizdə səbəbsizcə gülməyə başlayırdı. Ətrafa “mən məhkum deyiləm, baxın gülürəm, heç vecimə də deyil” düşüncəsini verməyə çalışırdı. Babam öldükdən sonra ilk dəfə türməyə gedəndə yenə eyni şeyi etmək istədiyi halda gözyaşlarını saxlaya bilməyən ən balacamızın özü ilə mücadiləsini görməmək üçün hamımız ağlamışdıq. O rahat ağlayıb içini boşalda bilsin deyə, ağlamamaq üçün dirənməsin deyə böyük qardaşım Orxana qədər ilk dəfə türmə qapısında ağlamışdıq. Ağlamaq zəiflik demək deyil. Bizim ürəyimiz yorulmuşdu və təri gözlərimizdən axırdı. Yükümüz ağır idi o gün. Daha sağlığında bəraət etmədən vəfat edən bir məhkumumuz var idi. Gerçəkçi olmaq lazımdırsa, o illərdə tək-tük vicdanlı insan gördüksə belə bir neçəsini türmədə gördük. Uşaqlara həbsxana ziyarətçisi olmağın ağırlığını zəiflətmək istəyən nəzarətçilər. Oğuzxanla zarafat edir, güldürməyə çalışır, bəzən də heç nə edə bilməyib Oğuzxanın içində verdiyi mücadiləyə kövrələrək baxırdılar. Bəlkə min dəfə getdim türməyə, amma minində də mənim ruhuma, psixologiyama elə zərbələr vurdu ki, o anları illər sonra belə xatırlasam sızıltılarını dərindən hiss edəcəm. Biz Nemət Pənahlının övladları idik, anamız isə Nemət Pənahlının xanımı idi. Nəzarətçilər durumun ağırlığından o qədər xəcalət çəkirdi ki, hər səfərində min dəfə köks ötürə-ötürə “Allah görür, Allah bilir” deyirdi. Amma “qanun” budur. O, əmr quluydu. Allaha qulluq edə bilməyənlərin əmr quluydu. Bizi yoxlamaqdan həya edəcək qədər vicdanlı, imtina edə bilməyəcək qədər əmr quluydu. O an o qədər mənim əyilməz, baş əyməz ruhum incinirdi ki, o durumun ağırlığını arsızlaşmamış düşmənimin övladlarına belə arzulamıram. Mənim başı kəlağayılı nənəm həbsxana ziyarətinə bir dəfə dözə bildi. İkinci ziyarətimizdə onun da ölüm xəbərini apardıq içəri. Həbsxana deyib keçməyin… Qobustan həbsxanası neçə ki orada duracaq, bu 10 məhkumun səsi də, ayaq izləri də ondan getməyəcək. Tarix oranı bizlə biləcək. Bu isə Azərbaycan xalqının ən böyük utancı olacaq. Cavidlərin xanımlarının yaşadıqlarını utanc dəftərindən silə bilmədikləri kimi bu da silinməyəcək. Amma o qədər şanlı təqvimlərimiz, gerçək mənada şərəfli günlərimiz olsun ki, bu olanlara dəydi deyə bilsinlər. Yoxsa bu və bunun kimi yükləri nə xalq olaraq qaldıra bilərik, nə də dövlət.