Rus ekspertləri: Qazaxıstan ssenarisinin digər MDB ölkələrində təkrarlanması ehtimalı azdır
Rus ekspertləri: Qazaxıstan ssenarisinin digər MDB ölkələrində təkrarlanması ehtimalı azdır
Eyni zamanda agentliyin həmsöhbətləri qeyd ediblər ki, MDB ölkələrində və postsovet məkanında etiraz aksiyaları və hərbi-siyasi böhranların kəskinləşməsi riskləri hələ də qalmaqdadır.
Lakin Qazaxıstan iğtişaşları ssenarisinin MDB və postsovet ölkələrində təkrarlanması hazırda mümkün deyil. Bu fikri TASS-a müsahibə verən ekspertlər bölüşüblər.
Belarusiyada referendum
MDB Ölkələri İnstitutunun direktor müavini Vladimir Jarixin TASS-ın müxbiri ilə söhbətində Belarusda fevralda keçiriləcək konstitusiyaya dəyişikliklə bağlı referendumun yeni etirazlara səbəb ola biləcəyi barədə fikir bildirib.
“Belarusda kritik məqam var – bu, referendumun keçirilməsidir. İstənilən seçki prosesləri etirazlarda maraqlı olanlar üçün əlverişli səbəbdir”, – ekspert deyib. O, əmindir ki, Belarus cəmiyyətinin bir hissəsi bəyan edəcək ki, “bütün bunlar çəkilib, əslində, xalq buna qarşı çıxıb”.
Onun fikrincə, ölkənin yeni konstitusiyasının layihəsində bir sıra mübahisəli məqamlar var. Xüsusən də mühüm səlahiyyətlərin ÜmumBelarus Xalq Assambleyasına verilməsi nəzərdə tutulur, “təşkil olunma prinsipi qeyri-müəyyən olaraq qalır”, Jarikhin bildirib.
Donbass və Dnestryanıda eskalasiya olmadan
TASS-ın həmsöhbəti diqqəti Kişinyov və Tiraspol arasında qarşıdurma ilə bağlı qonşu Moldovada bəzi təlatümlərin baş verməsi ehtimalına yönəldib. Eyni zamanda, onun sözlərinə görə, Moldova hakimiyyəti başa düşür ki, xarici əlaqələri Qərb ölkələrinə yönləndirməkdə həddindən artıq fəal olsalar, nəinki Dnestryanı, hətta Qaqauziyanı da itirə bilərlər. “Böhran astanasında balanslaşma davam edəcək, lakin Moldova rəhbərliyi yenə də real eskalasiyaya getməyəcək”, – Jarixin bildirib.
Onun fikrincə, Ukraynada oliqarxiya ilə hakimiyyət arasında daxili siyasi qarşıdurma davam edəcək, lakin böyük biznes nümayəndələri çətin ki, ölkə rəhbərliyi ilə açıq mübarizəyə hazır olsunlar. “Zelenski oliqarxlara qarşı repressiv tədbirləri davam etdirəcək.
Eyni zamanda, mütəxəssis Donbasda gərginliyin kəskin şəkildə artacağını gözləmir “Kiyevə güclü təsir göstərən amerikalılar hələ də hesab edirlər ki, Çinlə hansısa yolla barışana qədər Ukrayna ətrafında vəziyyəti gərginləşdirmək onlar üçün sərfəli deyil. Ona görə də bu il Vaşinqton Kiyevin Donbassda kəskin addımlar atmasına imkan verməyəcək”, – deyə analitik fikrini yekunlaşdırıb.
Heç bir zəncirvari reaksiya olmayacaq
İMEMO RAS-ın Postsovet Araşdırmaları Mərkəzinin baş elmi işçisi Stanislav Pritçin TASS müxbirinə müsahibəsində Qazaxıstandakı iğtişaşların digər Mərkəzi Asiya ölkələrində də böhrana səbəb olmayacağı fikrini bildirib.
“Zəncirvari reaksiya mütləqdir ki, olmayacaq. Mərkəzi Asiya dövlətləri arasında belə dərin qarşılıqlı asılılıq olmadığı üçün siyasi sistemlər təcrid olunub və öz məntiqi ilə, öz daxili qaydalarına uyğun fəaliyyət göstərir”, – deyə o fikrini açıqlayıb və daha sonra bildirib ki, Qazaxıstanın cənubundakı qeyri-sabitlik faktorları regionun təhlükəsizliyinə mənfi təsir göstərə bilər, lakin Mərkəzi Asiya ölkələrinin təhlükəsizlik qurumları belə çağırışlara tab gətirə bilirlər. Mütəxəssis qeyd edib ki, Qazaxıstandakı böhran “daxili iqtisadi və siyasi amillərin unikal kompleksi və qismən də bəzi xarici amillər tərəfindən diktə edilib. Başqa dövlətlər üçün belə bir komplekt yoxdur”.
Pritçin Qazaxıstan hadisələrinin Özbəkistanda sabitliyin pozulmasına gətirib çıxara biləcəyi ilə bağlı fikirlərlə qətiyyən razılaşmır. Onun nöqteyi-nəzərindən bu, “başqa ölkələri hansısa ümumi mənzərəyə cəlb etmək üçün tamamilə ayrı-seçkilikdən kənar və əsassız cəhddir”.
Transqafqazın xüsusiyyətləri
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin MDBMİ-nin Qafqaz Problemləri və Regional Təhlükəsizlik Mərkəzinin baş elmi işçisi Nikolay Silayev qeyd edib ki, regionun problemləri hələ də həllini tapmasa da, Qazaxıstan ssenarisinin Zaqafqaziya ölkələrində təkrarlanması ehtimalı çox azdır.
“2020-ci ilin yayından biz Gürcüstanda indi daha kəskin və ya zəif olan siyasi böhranın şahidi oluruq. Lakin bu, kütləvi etirazların keçirildiyi Qazaxıstanda gördüklərimizdən tamamilə fərqlidir. Etirazçılar silahlı iğtişaşçılar yaratdılar. Transqafqaz ölkələrinin heç birində silahlı ixtişaş kimi şeylər gözləməzdim “dedi.
Ekspert qeyd edib ki, region dövlətləri “çox fərqli şəkildə qurulub” və etiraz aksiyalarının riskləri “güclü şəxsin gücünə əsaslanan, əhalisi sürətlə artan” ölkələrdə daha çoxdur. “Ermənistanın siyasi narazılığını bildirmək üçün öz mexanizmləri var. Gürcüstanda da belə mexanizmlər var, baxmayaraq ki, ölkənin siyasi sistemi açıq-aydın öz vəzifələrinin öhdəsindən gəlmir. Azərbaycanda isə bu məsələ daha mürəkkəbdir”, – deyə analitik əlavə edib.
Problemli Qarabağ
Qarabağ məsələsinə toxunan Silayev bəyan edib ki, problemin nizamlanmasında heç bir irəliləyiş yoxdur və “vəziyyət çox ağır olaraq qalır”, baxmayaraq ki, tərəflərin deeskalasiya üçün bütün vasitələr var.
“Sərhəd məsələsini müzakirə etmək üçün komissiya yaradacaqlarına söz veriblər və hələ də yaratmayıblar. Mən mənfi proqnozlar vermək istəməzdim, məncə, bunun üçün heç bir əsas yoxdur. Ən azından Qarabağdakı Rusiya sülhməramlı kontingenti etibarlı təminatdır. Hərbçiliyin yenilənməməsi ilə bağlı. Amma deməyəcəyəm ki, yeni nikbinlik mənbələri yaranıb”, – deyə o vurğulayıb.
Abxaziya və Cənubi Osetiyada nizamlanma
Silayevin fikrincə, Abxaziya və Cənubi Osetiya ətrafında gərginliyin artacağı gözlənilmir: “Orada tamamilə açıq-aşkar nizam-intizam yaradılıb. Nə qədər ki, Rusiya hərbçiləri oradadırlar və Rusiya Abxaziya və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyini tanıdığı üçün mən bunu deyirəm. Burada hər hansı bir böhran ssenarisi gözləməyin. Orada daxili siyasətdə hər şeyin asan olmadığı isə başqa bir məsələdir”, deyə o fikrini yekunlaşdırıb.
