Sərdar Cəlaloğlu “Qaynar Qazan”da (II hissə): “Vaqifi Qarabağ xanının qardaşı, arvadının üstündə öldürdü”-VİDEO

Sərdar Cəlaloğlu: “Azərbaycan müxalifətinin ən güclü vaxtları onun birlik yaradan vaxtlarıdır”

 

 

Şah İsmayıl Xətaisiz, Nadir şahsız, Qacarsız Azərbaycan xalqı yoxdur, onlarsız Azərbaycan dövlətçiliyi yoxdur

 

Onun adı bu günlərdə o qədər çox olayda çəkilir ki, bəzən təqib etmək belə çətin olur. “Qaynar Qazan”ın da son bir neçə hissəsində qonaqlarla ondan – Nobel mükafatını Azərbaycana gətirmək istəyən bu adamdan danışmışıq. Tariximizin yaralı yeri müzakirə olanda Sərdar Cəlaloğlunu görürük. Şəhidlərimiz mövzusunda ailəsindən şəhid vermiş Vətən övladı kimi Sərdar Cəlaloğlu yazır. Ədəbiyyat söhbətləri – tarixin qalmaqallı arxivlərinin pərdəarxasından danışanda Sərdar Cəlaloğlu meydana çıxır. Azərbaycan siyasi sisteminin önəmli məhək daşlarından biri də odur – Sərdar Cəlaloğlu. Özü demiş, ölkənin siyasi gündəmini müəyyənləşdirən 3-5 adamdan biri. Azərbaycan siyasətinin ən çox kitab yazan partiya sədri də odur. Qurani-Kərimin izahını yazan – indiyə qədər hətta 22 cildini hazır edən də Sərdar Cəlaloğludur. Baxmayaraq ki, ərəb dilini bilmir. “Ərəb dilini və onun incəliklərini bilmədən Qurani-Kərimi Azərbaycan Türkcəsində necə izah edəcəksiniz” deyə soruşdum, çox maraqlı cavabı oldu. Müsahibəni sonadək izləyənlər o cavabı oxuyacaqlar. Burada məqsədim Sərdar Cəlaloğlunun – 65 yaşlı bu enerjili adamın etdiklərinin və onu xarakterizə edən əsas amillərin qısa xronikasını verməkdir. Mən Sərdar Cəlaloğlunu ən azı 20 ildir tanıyıram.

Türkiyədə oxuyanda Azərbaycandan gələn siyasətçilərin əksəriyyəti ilə görüşüb söhbətləşərdim. Məx xüsusilə fəal idim. Kim olur-olsun, Bakıdan gələn hər kəslə – alimi, siyasətçisi, tarixçisi ilə görüşər, tanış olar, əlaqələr yaradar, ölkədən xəbərlər alardıq. Günümüz Ankaranın bu başından o başına – otellərə, qonaq evlərinə şütüməklə keçərdi. Çox vaxt yol pulumuz olmazdı. Ya da gecə çox gec olar, payi-piyada yataqxanaya qədər gedərdik. Uşaqlar o qədər də həvəsli deyildilər, yük mənim üzərimə düşər, tək-tənha Ankaranın küçələrində boy göstərərdim. Azərbaycanın bütün ünlü adamları və siyasətçiləri ilə o zamanlarda – tələbəlik illərində tanış olmuşam. Bu tanışlıqların əksəriyyəti günəgün “Ankara gündəlikləri”mdə əksini tapıb – bəlkə qismət, enerji və həvəs olsa, o gündəlikləri də kitab şəklində dərc edəcəyəm bir gün. Və təbii ki, o gündəliklərdə Sərdar Cəlaloğlu ilə də bağlı sətirlər var. Mən Sərdar Cəlaloğlunu bax, o zamanlardan tanıyıram. Və elə ilk görüşdən Sərdar bəylə dost olduq. Yaxşı münasibətlər qurduq və tələbəlik illəri boyunca hər zaman qarşılıqlı hörmətə dayanan münasibərlərimiz oldu.

Bütün tələbə təşkilatlanmalarımıza dəstək verdi Sərdar bəy. Son dərəcə demokrat, istiqanlı və səmimi bir adamdır o. O zamanlar – bizim tələbəlik illərimizdə Sərdar Cəlaloğlu və partiyası çox aktiv idi. Mitinqlər ara vermir, piketlər kəsilmirdi. Ölkənin ən qaynar partiyalarından biri idi ADP. İlyas İsmayılovun gəlişi bir, Rəsul Quliyevin gəlişi başqa cür gücləndirmişdi onları. Biz də hər tələbə tətilinə gələndə günümüzün çoxunu ADP-nin qərargahında keçirər, o zaman çox qaynar olan gənclik təşkilatları ilə görüşər, müzakirələr aparar, diskussiyalar edərdik. Yaxşı xatırlayıram, sədri olduğum “Axın” Tələbə Birliyinin böyük tədbirləri olardı və onların əksəriyyətini ADP-nin qərargahında edərdik. Hətta Sərdar Cəlaloğlu bizə – Ankarada fəaliyyət göstərən “Axın” Tələbə Birliyinə partiyasının qərargahında 1 otaq da vermişdi. Biz Azərbaycana gələndə o otaqda fəaliyyət göstərirdik – təbii ki, təmənnasız.

Sonralar bu əməkdaşlıq “Hürriyyət” qəzeti ilə də davam etdi və zaman hətta məni bir xeyli “Hürriyyət” qəzetinin əməkdaşı da etdi. Orada həyatıma yön verən hadisələrlə qarşılaşdım.

Beləcə, Türkiyədə tələbəlik illərimiz sona çatana qədər bu əməkdaşlığımız davam etdi və biz təhsilimizi bitirib Azərbaycana qayıdanda düşünürdük ki, elə ADP-yə daxil olub orada da siyasi fəaliyyətlə məşğul olaq. Xoş bir təsadüf – Sərdar Cəlaloğludan gözləmədiyimiz soyuq münasibət, bizi siyasi partiyalara daxil olmaq düşüncəsindən azad etdi və mən sonralar Sərdar bəyə içimdə o qədər təşəkkürlər etdim ki. Əgər mənim planım baş tutsaydı, əvvəlcə dostum ADP-yə daxil olmalı, sonra ona münasibətə görə mən də dalısıyca gəlməli idim. Mən elə düşünürdüm ki, ADP-də mənim və silahdaşımın onların sıralarına gəlmə xəbərimiz toy-bayramla qarşılanacaq, bizi dərhal partiyaya qəbul edib partiyanın rəhbərliyinə qədər gətirəcəkdilər. Bilmirəm, niyə elə düşünmüşəm, amma şükür ki, düşüncələrim gerçəkləşmədi. Sərdar bəyə müraciət edən silahdaşım soyuq və həvəssiz şəkildə “ərazi təşkilatına müraciət edin, ərizənizin qəbul olunmasına yardımçı olmağa çalışaram” sözlərindən şok olmuş halda yanıma qaçdı. Biz dərhal hesabımızı götürdük və partiyaya daxil olmaq düşüncəsindən daşındıq. Vəssalam. Və bu haqda bir də indi – Sərdar Cəlaloğlu haqqında yazarkən düşündüm. O zaman niyə ADP-yə getməyə qərar vermişdik – Sərdar bəy bizə ən yaxın partiya sədri idi, ona görə.

Sonra Azərbaycan bizi də bir az özünə oxşatdı. İncikliklər, ayrılıqlar girdi aramıza. İllər, aylar derkən, bu günlərə qədər gəldik. Bir zaman ən yaxın dostlarkən, bir zaman ən uzaq yadlara çevrildik. Aylar illəri qovdu, köhnə dostluqlar unuduldu və siyasətin boz üzü özünü göstərməyə başladı.

Bütün hallarda Sərdar Cəlaloğlu mənim üçün o illərin ən əziz və çalışqan partiya sədri olaraq qaldı. ADP-nin böyük qərargahının adam əlindən hərəkət edilmədiyi günlərini görmüşəm mən. Suyu soğulmuş dəyirman kimi bir nəfərin belə uğramadığı ADP də olub gözlərimin qarşısında. Amma Sərdar Cəlaloğlu hər zaman öz dinamikliyini qoruyub saxlayıb. Durmadan, dayanmadan çalışıb öz üzərində. Biz siyasətçilərimizi “niyə kitablar yazmırsınız?” deyə yarğılayanda, Sərdar Cəlaloğlu cild-cild kitablar yazıb. O kitabları oxuyub anlamaqda əziyyət çəkmişik bəzən, amma Sərdar bəy kitabı kitab dalınca yazıb. Yorulmayıb. Həbsə düşüb. Mübarizə aparıb. Həbsdən çıxıb yoluna davam edib. O zaman Sərdar Cəlaloğlu bizim indiki yaşımızdan da cavan olub. Bəlkə ona görədir ki, onun gözlərimizdə elə o yaşda görür, ondan elə o yaşdakı enerjini gözləyirik. Bəzən heç fərqinə də varmırıq ki, yaşı 65-dir artıq…

Sərdar Cəlaloğlu Azərbaycan siyasətinin ən birləşdirici siyasətçilərindəndir. O, milli maraqları öz maraqlarından üstün tutduğunu ən azı 2 dəfə sübut edib. Heç kim öz yerindən qımıldanmazkən və kreslosundan bərk-bərk yapışarkən, Sərdar Cəlaloğlu iki dəfə ADP-nin sədrliyindən könüllü gedib və öz yerini İlyas İsmayılova və Rəsul Quliyevə təhvil verib. Bu, Azərbaycan siyasətində misli-bərabəri görünməmiş olaydır və düşünürəm ki, bu addımları müxalifətin və millətin birliyi naminə atıb Sərdar bəy. Düzdür, nəticəsi yenə Azərbaycanvarı olub, ancaq fakt da faktlığında qalır. İnanıram ki, günü bu gün də lazım olarsa, Sərdar bəy millətin maraqları naminə yenə partiyadakı vəzifəsindən gedər.

Onunla “Qaynar Qazan”da müsahibə götürəndə də elə bu yazdıqlarım haqqında düşündüm. Heç dəyişməyib. Demək olar ki, o illərdən bəri onunla müsahibə götürməmişdim. Amma iddialar və səmimiyyət ölçüsü də eyni qalırdı. Bir dəfə tələbə yoldaşlarımdan biri Ankarada “Nobeli Azərbaycana mən gətirəcəyəm” demişdi. Tələbəmizin o sözünü eşidəndə sehrlənmişdim sanki. Mən o qədər böyüklük aşiqiyəm ki, bir tələbənin bu iddiası məni xoşbəxt etmişdi. Mən o tələbəmizlə hər zaman qürur duydum. Sonu yaxşı olmadı, o tələbəmiz təhsilini başa vura bilmədi, çıxıb gəldi Azərbaycana, indi də buralarda hansısa xeyirli bir işlə məşğuldur, amma adını eşidəndə yenə o hissləri yaşayıram. Mənə elə gəlir ki, o cavan uşaq Nobel mükafatını Azərbaycana gətirəcək – bu millətin haqqını Nobel qardaşlarının varidatından götürəcək. Baxmayaraq ki,o tələbə artıq nə gənc deyil, nə də heç o iddiaları güman ki, yoxdur, bəlkə də özü belə o sözünü unudub, amma mənim üçün bir xəyallar aləmi var. Mən zatən xəyallar adamı deyiləmmi?

Bəlkə Sərdar Cəlaloğlunu mənim üçün hər zaman özəl edən həm də bu Nobel mükafatı iddiasıdır. Olmazmı? Niyə olmasın? Niyə ola bilməz ki? Biz hər şeyə qadir millət deyilikmi? Biz istəyəndə dağ dağa qovuşmurmu? O zaman niyə millət olaraq bu gücün, bu enerjinin, bu iddianın arxasında olmayaq ki?

Sərdar Cəlaloğlu ilə xatirələrdən kənar həm də ciddi bir söhbət etdik. Dindən, fəlsəfədən, Səməd Vurğundan, Cəfər Cabbarlıdan, qazaxlılardan, Ağa Məhəmməd Şah Qacardan, Nadir Şahdan, Şah İsmayıldan danışdıq. Azərbaycan müxalifətinin niyə birləşə bilməməsindən də danışdıq. Mitinqlərdən və bəzi etiraflardan bəhs etdik. Söhbətimizin necə alındığına isə əlahəzrət Oxucu və Tamaşaçı qərar verəcək.

“Qaynar Qazan”ın 42-ci qonağına bu xatirələri yadıma salıb yaddaşımı təzələdiyinə görə təşəkkür edərək onu Sizinlə baş-başa qoyuram. Qonağımız Azərbaycan Demokrat Partiyasının sədri Sərdar Cəlaloğludur.

Əvəz Zeynallı

“Qaynar Qazan”

I hissəni buradan oxuya bilərsiniz:

https://www.xural.com/s%C9%99rdar-c%C9%99laloglu-qaynar-qazanda-i-hiss%C9%99-m%C9%99n-polisl%C9%99-vurusmaq-planimi-yerin%C9%99-yetirmis%C9%99m-video/

(Sərdar Cəlaloğlu “Qaynar Qazan”da (I hissə): “Mən polislə vuruşmaq planımı yerinə yetirmişəm”-VİDEO)

 

II hissə

 

Mitinqə getsəm, bir partiya başqa bir partiyanın tabeçiliyinə düşmüş olar

 

– Orxan Məmmədov yazır: “Müsahibələrində müxalif qüvvələrin birləşməsinin vacibliyini vurğulayır. Bəs, bunun mexanizmini necə görür? Ümumiyyətlə, Azərbaycanda hakimiyyət dəyişikliyini necə proqnozlaşdırır Sərdar bəy?”

– Mexanizmi budur ki, biz ictimaiyyətə təsir gücü olan siyasi liderlərin qapısını dəfələrlə çalmışıq. Dəfələrlə müraciət etmişik ki, “qardaş, bir araya gəlmək lazımdır, hansı şərtləri deyirsiniz, o şərtlər çərçivəsində bir araya gələk, hansısa bir mərkəz yaradaq.” Çünki niyə? Yaxın təcrübəmiz göstərib ki, Azərbaycanda xalqın aktivliyi, eləcə də müxalifətin güclü olduğu dövrlər – müxalifətin güclü birlikləri olduğu dövrlərə təsadüf edir. O vaxt ki Azərbaycan müxalifətində birlik ideyası ortadan qalxdı, o vaxtdan başlayaraq, bütün siyasi partiyalar dağılıb sıradan çıxır.

– Hətta bu mitinqdə də belə bir təşəbbüs olmadı…

– Yox, təşəbbüs oldu. Adam göndərmişdilər. İndi mitinqlə bağlı deyirlər. Keçən mitinqdə bizim partiyadan 400-500 nəfər mitinqə qatılmışdı. Biz rəhbərlik səviyyəsində – mən istisna olmaqla – iştirak edə bilərik. Mən iştirak etmirəm, çünki partiyanın simvoluyam. Mən ora gedəndə elə bil ki, bir partiya başqa bir partiyanın tabeçiliyinə düşmüş olar. Ona görə getmirəm, yoxsa bir vətəndaş kimi gedərəm, çıxışlara əl də çalaram. Yəni bir QHT belə bir aksiya təşkil eləsə, gedəcəm. Amma bir siyasi partiya təşkil elədiyinə görə, siyasi etika baxımından, mənim orada çıxış eləməyim düz deyil. Niyə? Başqa bir partiyanın tədbiridir. Amma üzvlərimizin hamısı orada iştirak eləyib. Bunu Əli Kərimli də bilir, onun üzvləri də…

– Mən də bir neçəsini gördüm…

– İndi siyasi fəallığın azlığından danışan adamın özü də bəlkə heç o mitinqə getməyib. Daha bundan artıq mən nə edim? Yəni başqasının keçirdiyi mitinqə dəstək verirəm, başqasının keçirdiyi aksiyaya dəstək verirəm. Özüm niyə tək mitinq keçirmirəm? Mənim fikrim budur ki, bu cür kiçik mitinqlər bu problemlərin həllində effektsizdir və əksinə, hökumətin əlinə işləyir.

– Müxalifət niyə birləşə bilmir? Əsas olanı budur.

– Müxalifətin birləşməməsinin səbəbi…

 

İctimai qınaq olsa və siyasətçinin yerini də ictimai qınaq müəyyən eləsə…

 

– İddialar qoymur, eləmi? Ambisiyalar…

– Yox, e. Müxalifət özbaşına qalsa, heç vaxt birləşməz. Azərbaycanda ictimai rəy həddən artıq zəifdir. Məsələn, indi bu uşaq ki var, məni görmür, amma virtual aləmdə bu sualları verir. Amma küçədə məni görsə, yaxınlaşıb o sualları verə bilməz – cəsarət eləməz. Amma bu, cəsarət eləməlidir. Bu, məni küçədə görəndə soruşmalıdır ki, “Sərdar bəy, niyə birləşmirsiniz? Sərdar bəy, bəs sən necə siyasətçisən, niyə mitinqlərə getmirsən?” Məsəl üçün belə deyirəm. Yəni mənim üzərimdə ictimai nəzarət olmalıdır. Bir siyasətçi istənilən addımı atır. Çünki niyə? İctimai qınaq yoxdur ki… Fikrim çatır? İctimai qınaq olsa və siyasətçinin yerini də ictimai qınaq müəyyən eləsə, hər bir siyasətçi başa düşər ki, sosial təklifə zidd getmək olmaz. Cəmiyyət müxalifətin birləşməsini istəmir. Niyə? Çünki müxalifət birləşərsə, onun ardınca da xalq birləşməlidir və bir iş görməlidir. Xalq özü passivdir deyə, müxalifətin dağınıq olması onu o qədər də maraqlandırmır. Bu, məsələnin birinci səbəbidir. İkinci səbəbi, subyektiv amildir. Nə qədər insanlar şüur cəhətdən qeyri-siyasiləşiblərsə, bir o qədər də adi məişət adamına çevrilirlər. “Hə, sənin saçın belədir, sənin paltarın mənim xoşuma gəlmir. Filankəs mənə filan vaxt belə bir söz deyib, mən də onu ölənə qədər danışdırmayacam” və s. Yəni insanlar siyasi düşünmür. Milli və dövlət maraqları qalır bir tərəfdə, özünün fərdi incikliklərini çəkir ön plana. Ona prioritet verir. Bu yaxınlarda Sabir Rüstəmxanlı bizi yığmışdı. Əli Kərimli də orada idi, İsa Qəmbər də orada idi.

 

Əli Kərimli birliyin əleyhinə çıxdı

– Nəsə sərt bir söhbət olub o toplantıda…

– Orada mən birlik məsələsini qaldırdım. Dedim, mən başa düşmürəm. Azərbaycan iqtidarı hamıdan çox Əli Kərimliyə təzyiq eləyir. Məntiqlə təzyiqə məruz qalan müttəfiq axtarar ki, tək olmasın. Əli Kərimli bu ittifaqın əleyhinədir. Xeyir ola? Başa düşmürəm, bu, niyə belədir.

– Orada Əli Kərimli ittifaqın əleyhinə oldu ki?

– Harada?

– Həmin toplantıda.

– Əli Kərimli birliyin əleyhinə çıxdı. Dedi ki, “birlik bizə lazım deyil, onsuz da biz dağılırıq.” Əgər sən Azərbaycanda birliklərin yaranması və dağılması tarixini araşdırsan, görərsən ki, Azərbaycanda bütün birliklərin dağılmasında ilk addımı kim atıb.

– Kim atıb?

– Elə məsələ də orasındadır ki, o birliyin əleyhinə çıxanlar…

– Əli Kərimli?

– Əli Kərimlini müzakirə obyektinə çıxarmaq istəmirəm. …Birliklərin yaranması və dağılması tarixinə nəzər salın, özünüz görəcəksiniz ki, kim hansı davranışı nümayiş etdirib, kim nəyə görə atıb, sonra da nə əldə eləyib… Baxın da…

– Sabir Rüstəmxanlının partiyasındakı görüş gizli xarakter daşıyırdı?

– Əvvəlcə toplananlar Dünya Azərbaycanlıları Konqresi (DAK) adından çağırılmışdılar. Tədbir gizli deyildi, sadəcə qapalı idi. Məqsəd ümumiyyətlə, Azərbaycanda ictimai-siyasi durumu müzakirə etməkdi. Bütün dünya dağılır, III dünya müharibəsi qapıdadır, Azərbaycan müxalifəti elə bilir ki, heç bir şey yoxdur.

 

Sabir Rüstəmxanlıya etiraz olundu ki…

– Hələ orada deyəsən, Sabir Rüstəmxanlıya da irad tutulub ki, “ümumiyyətlə, sən kimsən ki, bizi bura yığasan?”

– Bir az Sabir Rüstəmxanlı da… Bilirsiniz, hər bir tədbirin öz etikası var da… Məsələn, bir var, sən bir partiyanın sıravi üzvlərini yığıbsan, özün də başda oturmusan, bir də var ki, səninlə bərabər statusda olan adamları ora yığıbsan, amma qeyri-bərabər situasiya yaradıbsan. Belə situasiyalarda bir az insanlar qıcıqlanırlar. Məsələn, orada dedilər ki, “elə bil sən bizim rəhbərimizsən. Yaxşı, bir dəyirmi masa yarat yığışaq ətrafına. Yaxşı, sən niyə başda oturmusan, biz də sənin ayaq tərəfində oturmuşuq?” Sonra durdu, gəldi, bizim yanımızda oturdu. Yəni belə şeylər məni o qədər də maraqlandırmır. Orada elə partiya rəhbərləri vardı ki, hesab elədilər ki, bir siyasi etika olmalıdır. Bir etiket var da diplomatiyada .

– Əslində dəyirmi masa olmalıdır…

– Hə, elə olmalıdır. Bilinməsin kim-kimə rəhbərlik eləyir. Belə kiçik detallar oldu və bunlar da qabardı, problemə çevrildi. Orada biz məsələni qoyduq. Əli bəy istənilən ittifaqın əleyhinə çıxdı. Müsavat partiyası isə funksional əməkdaşlıq təklif etdi, yəni kimsə bir məsələni gündəmə çıxararsa, dəvət edərsə, Müsavat partiyası ona baxar və gələr. Müxalifətin birliyi və bir araya gəlməsi məsələsi ilə bağlı mən fikrimi orada da dedim, burada da deyirəm. Azərbaycan müxalifətinin ən güclü vaxtları onun birlik yaradan vaxtlarıdır. Azərbaycan müxalifətinin tənəzzülü birlik ideyasının gündəmdən çıxarılması ilə başlayıb. Bunu da bilmək vacibdir.

– Bu, normal və təbii bir şeydir, belə də olmalıdır.

– Özümüz də bu dəqiqə birlik yaratmaq üçün cəhd edirik. Deyirlər e, “siz fəal deyilsiniz”, yenə də partiyalar arasında iş aparan bizim partiyadır. İndi biz gördüyümüz işlərin 90 faizini mətbuata çıxarmırıq, amma bu da o demək deyil ki, mən iş görmürəm.

 

Mən kişiyəm və kişi kimi də…

 

– Sərdar bəy, burada maraqlı suallar var. Həm Rəsul Quliyevlə bağlı, həm ADP ilə bağlı, həm dinlə bağlı… Ona görə də mən istəyirəm ki, biz tez-tez bu sualları cavablandıraq. Mehman Muradov Əlibəyli soruşur: “Sərdar bəydən xahiş edirəm, öz vicdanına, səmimi cavab versin. Fazil Mustafa ilə olan mübahisələrindən vaxt keçib. Heç düşünübmü ki, o mübahisədə Fazil bəy haqlı idi? Yoxsa, yenə də özünün haqlı olduğunu düşünür? Amma kişi kimi doğru söyləsin.”

– Hansı mübahisəmizdə?

– Bilmirəm, Fazil Mustafa ilə aranızda nəyin mübahisəsi olub?

– Fazil Mustafa ilə mənim aramda Şah İsmayıl Xətai ilə bağlı mübahisəmiz olub. Yəni diskussiyamız olub. Yəqin bunu demək istəyiblər…

– Yəqin…

– Mən bu gün də kişi kimi deyirəm ki, bir azərbaycanlı kişi deyil ki, öz tarixinə arxa çevirib, öz keçmişini tarixsizləşdirə. Mən kişiyəm və kişi kimi də xalqımın tarixinin keşiyində dururam. Həmişə də duracağam. Şah İsmayıl Xətai, Nadir şah Qacar Azərbaycan dövlətçilik tarixinin şanlı səhifələrini yazmış adamlardır. Onlarsız Azərbaycan xalqı yoxdur, onlarsız Azərbaycan dövlətçiliyi yoxdur. Onları bu gün də olmasa, gələcək nəsillər lazım olan səviyyəyə qaldıracaqlar. Mən bu qədər öz millətinə düşmən olan insan görməmişəm. Qəribəmə gəlir ki, belə insanlar haradan çıxırlar? Öz tarixinə tüpürmək, öz kökünü kəsmək, öz tarixinin şanlı səhifələrini başqa xalqların tarixinə yazıb, öz tarixinin utancgətirici səhifələrini yuxarı qaldırmaq ideyaları haradan əmələ gəlib? Bax, bu adam mənə nə deyir? Nədən peşman olmalıyam? Şah İsmayılı müdafiə etdiyim üçün peşman olmalıyam? Azərbaycanın imperiya tarixini Azərbaycan tarixindən silmək kişilikdir? Bu, nakişilikdir. Öz xalqının tarixinə xor baxan, öz xalqının tarixinə gürcünün, erməninin, farsın, rusun gözü ilə baxmaq nəinki nakişilik, nadanlıqdır, cəhalətdə olmaq deməkdir. Danışığına bir baxın, “kişi kimi”. Bu adamın mədəniyyəti yoxdur. Birincisi, mən öz sözümü deyirəm. O sözü də siyasətçi kimi deyirəm. “Kişi kimi”, “arvad kimi”, “qız kimi…” Bu nə yanaşmadır? Sən özün bir jurnalist kimi necə baxırsan ki, bütün tariximizi silib ataq – “bu adam belədir, o adam elədir.”

– Onda tariximizdə nə qalır ki…

– Yox, e. Tarixsiz xalq olar? Tarixsiz xalq yoxdur axı.

– Amma Şah İsmayılı İran daha çox mənimsəyir, daha çox özününküləşdirir.

– Ona görə ki, sən ona sahib çıxmırsan da. Sənin qiymətli bir əşyan var, qoyubsan ora, üzünü də çevirmisən. O biri də gəlib oğurlayır da… Tariximizi oğurlayırlar, xalçamızı oğurlayırlar, dolmamızı oğurlayırlar, mədəniyyətimizi oğurlayırlar, əxlaqımızı oğurlayırlar, hər şeyimizi oğurlayırlar da… Onun günahı oğruda, ya öz qiymətli malına sahib çıxmayan adamdadır?

– Təbii ki, sahib çıxmalıyıq.

– Sən nəzarət eləmirsən. Sən Qacara deyəndə ki, düşməndir, farsdır, Nadirə  deyəndə ki, farsdır, sən Şah İsmayıla deyəndə ki, farsdır, şiədir, müsəlman deyil, türk deyil, fars ona niyə sahib çıxmasın? Dünyanın ən nəhəng imperiyasını Şah İsmayıl yaratdı. Karl Marks o dönəmin 3-4 hökmdarının adını çəkir, onlardan biri də Şah İsmayıl Xətaidir. İngilis tarixi nəzəriyyəçisi Toembr Şah İsmayılın hərəkatını “o dövrün şiə inqilabı” adlandırıb. İnqilab bilirsən də, dünyada hansı dövrlərdən başlayıb?

Ə, kölə, o qədər kölə qalıbsan ki…

– Hə, 300 il əvvəl…

– Sən bu qədər böyük bir adamla fəxr eləməlisən ki, sənin millətinin nümayəndəsidir. O, türkdür, sənin dilində danışıb, sənin şüurunda düşünüb. Necə deyərlər, sənin mədəniyyətinin içində bişib, yetişib. Sən bununla fəxr eləmək əvəzinə… Ə, kölə, o qədər kölə qalıbsan ki, sənə elə gəlir ki, sənin xalqın böyük şəxsiyyət yetişdirə bilməz, sənin xalqın sərkərdə yetişdirə bilməz, dahi yetişdirə bilməz. Sən ancaq kölə ola bilərsən. Etibar yazmışdı ki, “Azərbaycan xalqı heç Nobelin yanından da keçə bilməz”. Ə, bu adamların öz xalqına bu cür aşağılayıcı baxmaqları nə deməkdir?

– Etibar Əliyev yazmışdı?

– Hə. Bu nə deməkdir? Öz xalqını bu cür aşağılamaq nə deməkdir? Bunu kişilik hesab edirsiniz? Öz xalqını kiçiltmək, öz tarixinə yan çevirmək, öz dədənizə-ananıza, adət-ənənələrinizə üz çevirməyi kişilik hesab edirsinizsə, bu kişilik deyil. Mən belə kişi deyiləm, kişi sənsən.

– Güntay Gəncalpda da belə yanaşma var…

– O, fars şpionudur. Bunu mən onun özünə də yazmışam. Onun özü fars cəsusudur. Bilirsinizmi, nətəridir? Bunu bəlkə də sadəlövh uşaqlar bilmirlər. Bunlar nə edirlər? Bir adamı götürüb onu cəmiyyətə türk kimi təqdim, təbliğ edir, sonra da onun dili ilə türkün əleyhinə propoqanda aparırlar, sonra da deyirlər ki, “baxın, bu, köklü türkdür. İndi də nə deyirsə, düz deyir də…” Fikrimi çatdıra bildim? Yəni bu, səni öz əlinlə vurmaqdır. Bu deyir ki, Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğal olunması müsbət hadisədir. Ayə, Heydər Hüseynov bunun üstündə özünü öldürüb e. Deyib ki, Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğalı işğaldır. İşğalın nə müsbət tərəfi ola bilər? Bu adam da deyir ki, Azərbaycanın işğalı müsbət hadisədir.  Məmməd Əmin  Rəsulzadə deyir ki, Rusiyanın tərkibində olan türklər kölədir, İranda yaşayan türklər farslarla bərabər hüquqludur, sadəcə orada bu-bu kimi şeylər var. Gedin, İran türkləri haqqında M.Rəsulzadənin yazdıqlarını oxuyun. Sən Məmməd Əmin  Rəsulzadəni necə lider hesab edirsən ki, onun fikirlərinə tərs fikirlər deyirsən? Yəni bütün bunların hamısı göstərir ki… Məsələn, Kəsrəvi var, guya türkdür.

 

Kəsrəvi kimi ləyaqətsiz adamdır…

 

– Türkdür, amma panfarsizmin banilərindəndir.

– Kəsrəvi sübut etməyə cəhd edir ki, bizim dilimiz farsdan dönmə dildir. Qardaşım, bu adam da – özünə demişəm – tarix sahəsində Kəsrəvi kimi ləyaqətsiz adamdır. Sən Azərbaycan tarixini tarixsizləşdirirsən. Hə, “Şah İsmayıl Xətai şiəlik ideologiyasını qəbul elədi”. O vaxt bir türk imperiyası var idi. Şiəlik o imperiyanın ideoloji silahı idi. Bu gün bir İran dövləti var, o götürüb o silahı. İndi kommunist ideologiyasını daşıyan Kuba, Çin, Şimali Koreya kimi dövlətlər var. SSRİ də var idi. İndi günah bu ideologiyadadır, ya o ideologiyanı daşıya bilməyən xalqdadır?

– Sərdar bəy, orada bir detal da var. Şah İsmayıl hərəkatını şiəlik hərəkatı kimi qiymətləndirmək olmaz axı. Qızılbaşlıq ideologiyası var idi…

– Qızılbaşlığın şiəliyə heç bir aidiyyatı yoxdur e…

– Tam olaraq milli, türkə aid olan bir ideologiya idi.

– Məhz “Qızılbaş” ona görə adlandırdılar ki, 12 İmama əlavə rəng verdilər. Qırmızı rəng bilirsiniz də, türkçülüyün rəmzidir.

– Bəli.

– Türk bayrağının rəngidir.

– Əslində, Şah İsmayılın hərəkatı milli bir hərəkatdır. Sadəcə, şiəlik məsələsindən istifadə olunub.

– Mən bu haqda o qədər geniş yazmışam ki… O dövrdə Şah İsmayıl Xətai o yolu tutmasaydı, burada bir imperiya yarada bilməzdi. Bura farsların, kürdlərin, ərəblərin hərəsinin bir parçası olacaqdı. Sadəcə, o, elə bir ideya verdi, elə bir gizli yol tutdu ki, qısa bir müddətdə 1 milyon kvadrat kilometrdən böyük bir ərazidə nəhəng bir Azərbaycan Türk imperiyası yaratdı. Bununla  mən fəxr eləyirəm. Şah İsmayılla eyni qanı daşıdığıma görə, fəxr eləyirəm. Əgər sən bunu bacarmırsansa, o zaman kimin qanını daşıyırsansa onunla fəxr elə. Mən Şah İsmayılla fəxr eləyirəm bu gün də. Gələcəkdə də fəxr eləyəcəm.

 

Əbülfəz Elçibəyin Qamsaxurdiyadan bir üstünlüyü vardı

 

– Onunla bağlı yenə mənim suallarım var, amma din bölümündə həmin sualları verəcəm. Keçmiş siyasi məhbus Orxan Danyal Eyyubzadənin bir sualı var. Bilmirəm, ona cavab verəcəksinizmi?

– Niyə vermirəm.

– Orxan yazır: “Sərdar bəy bilməmiş olmaz. Əbülfəz bəyə ilk xəyanəti kim etdi? Nəyə görə xəyanətə məruz qaldı? Nəyə görə Kələkiyə getdi?” Arxasını oxumuram, çünki konkret olaraq mövzunun kiməsə istiqamətlənməsini istəmirəm.

– Əvvəla, onu deyim ki, Əbülfəz Elçibəyin hakimiyyətdən getməsi qlobal bir hadisə idi. Bizdə Əbülfəz Elçibəy, Gürcüstanda Qamsaxurdiya, Polşada Lex Valensiya… Yəni hərəkat dalğası ilə gələnlər, bu dalğa geri çəkiləndə özü ilə gətirdiyi adamların hamısını geriyə aparırdı. O cümlədən də Əbülfəz Elçibəy getdi. Əbülfəz Elçibəyin Qamsaxurdiyadan bir üstünlüyü vardı. Qamsaxurdiya Əbülfəz Elçibəy kimi könüllü olaraq hakimiyyətdən imtina eləmədi, mübarizə apardı. Özünü də öldürdülər, tərəfdarlarını da öldürdülər.  Gürcüstanda vətəndaş müharibəsi başladı. Çox da böyük itkilər verdilər. Əbülfəz Elçibəy onu eləmədi. Eyni hadisəni biz Çilidə də gördük. Çilidə Salvador Alyendi idi. 150 nəfər Prezident Aparatında qaldı, hakimiyyəti vermək istəmədi. Çaxnaşma çıxdı. Salvador Alyendinin öldürülməsi bir tərəfə, sonradan onun onminlərlə tərəfdarını güllələdilər. Əbülfəz Elçibəy tamamilə fərqli bir mövqe tutdu. Millətin və dövlətin əmin-amanlığı baxımından özü şüurlu şəkildə hakimiyyətdən getdi. Baxın, Əbülfəz Elçibəyin yıxılmasının əleyhinə nə Türkiyə çıxdı, nə ABŞ çıxdı, nə də başqa bir ölkə. Əksinə, Türkiyə dedi ki, bu, sizin öz işinizdir, özünüz bilərsiniz. Bu, bir mesaj idi. Bu, o demək idi ki, hakimiyyəti ver. ABŞ dedi ki, bu hakimiyyət çevrilişidir, özləri bilər. Bir dənə də olsun dünya ölkəsi Azərbaycanda baş verən bu hadisəyə adekvat qiymət vermədi. Əbülfəz Elçibəy hakimiyyəti Azərbaycanın çox mürəkkəb bir dövründə idarə edirdi. Dövlət dağılmışdı, institutlar dağılmışdı. Rusiya bizi blokadaya almışdı. İran blokadaya almışdı. Gürcüstan da ki… Əbülfəz Elçibəy taxıl sifariş vermişdi, gəlib Qara dənizdə qalmışdı, Azərbaycanda da aclıq idi. O taxılın Azərbaycana gətirilməsinə imkan vermirdilər. Belə bir vəziyyətdə Əbülfəz Elçibəyin iki yolu vardı:

1. Az bir qüvvə ilə vuruşmalı idi. Azərbaycanda vətəndaş müharibəsi başlamalı idi və Suriya kimi bir dövlətə çevrilməli idi.
2. Ya da hakimiyyəti qoyub, dövlətin müstəqilliyini, suverenliyini itirməmək üçün elə ağıllı bir oyun oynamalı idi ki, o oyun bəzi planları doğrultsun.

Doğrudan da Əbülfəz Elçibəyin hakimiyyətdən xaricə qaçmamağı – baxmayaraq ki, xaricdən dəvət eləmişdilər – məhz Azərbaycanın içində qalması bəzi planları çox pozdu. Sonradan da qayıtdı gəldi, Azərbaycan müxalifətinə rəhbərlik elədi. Bu baxımdan, Əbülfəz Elçibəyə kim xəyanət elədi? Heç kim xəyanət eləmədi. Əbülfəz Elçibəyə xəyanət eləyən onu hakimiyyətdən yıxan insanlar oldu. Vəssalam.

Rəsul Quliyevlə ADP Azərbaycanın bir nömrəli partiyasına çevrildi

– Rəsul Quliyevlə bağlı suallar var. Aslan Həmidli bayaqkı sualların davamı olaraq deyir: “ADP-nin 1996-2005-ci illərdəki aktiv fəaliyyəti uzun illərdir ki, zəifləyib. Az hiss edilir. Lap dəqiq desək, 2007-ci ildən bu günə qədər əsas müxalifət partiyaları sırasını sanki tərk edib. Bütün bunları Rəsul Quliyevin ADP-dən getməsi ilə əlaqələndirmək olarmı?”

– Bəli. ADP İlyas İsmayılovun və Rəsul Quliyevin ADP-yə rəhbərlik etməmişdən qabaq hansı vəziyyətdə idisə, ondan bir qədər yaxşı vəziyyətdədir. Yəni İlyas İsmayılov gələndən sonra ADP bir qədər gücləndi, partiyamızın sıralarına çox yeni qüvvələr gəldi. Rəsul Quliyev də gələndən sonra ADP Azərbaycanın bir nömrəli partiyasına çevrildi. Təbii ki, Rəsul Quliyev gedəndən sonra biz o statusu itirdik. Partiyadan çox böyük parçalanmalar oldu, çox böyük qüvvələri itirdik. ADP əslinə qalsa, özünün gücünə uyğun olaraq bu gün mövcuddur. Azərbaycanda siyasi partiyaların güclü olmasının səbəbi nədir? İki səbəbi var:

1. O partiyalar hakimiyyətdə təmsil olunublar. Hakimiyyət resurslarından bu gün də istifadə eləyirlər.
2. Onlar Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin mirasına sahib çıxıblar.

Yəni ADP tamamilə kənarda, xalq hərəkatının tamamilə kənarında yaranıb və addım-addım inkişaf edib. Bir siyasi partiya kimi də biz hakimiyyətdə təmsil olunmamışıq. Ona görə də nə bizim o partiyaların malik olduqları əlaqələrimiz var, nə onların malik olduqları maliyyə mənbələrimiz var, nə o partiyaların malik olduğu sosial bazamız var, nə də o partiyaların malik olduğu digər siyasət üçün vacib olan resurslarımız var. Siz hakimiyyətdə olmuş, müəyyən mənada müəyyən imkanlar qazanmış bir siyasi qüvvə ilə, hakimiyyətdə olmamış bir qüvvəni necə eyniləşdirə bilərsiniz? Deyə bilərsiniz ki, siz də hakimiyyətə gəlmək üçün güclənə bilərdiniz. 1993-cü ildən bu tərəfə Azərbaycan Xalq Hərəkatı hökumətdə olmuş partiyalar, məsələn, Müsavat partiyası, AMİP… AMİP yüz minlərlə üzvü olan bir partiya oluyb, bu gün AMİP bizdən güclüdür?

Etibar Məmmədov getdi, AMİP öldü

– AMİP ümumiyyətlə, yoxdur.

– Niyə AXCP-nin, AMİP-in, Müsavat partiyasının , Liberal partiyanın – Lalə xanımın partiyasının ayrı-ayrılıqda necə zəiflədiyini görmürsünüz, deyirsiniz ki, ADP gücsüzdür. Nisbət götürəndə ən güclü qalan partiya elə Azərbaycan Demokrat Partiyasıdır. Özümüzü bu gün saxlamışıq, gücümüzü saxlamışıq. Yəni əgər AMİP yüz mindən 3 min nəfər üzvə qədər düşübsə, ADP tutaq ki, 100 mindən 10 min nəfərə düşüb. Və yaxud da ki, Müsavat partiyası. Müsavat 50-100 mindən bu günə düşüb. Yaxud da ki, AXCP. Əli Kərimlinin rəhbərlik elədiyi partiya 8 yerə parçalanıb, düzdürmü? Qüdrət Həsənquliyev BAXCP ilə, Fazil Qəzənfəroğlu Böyük Quruluş Partiyası ilə, Mirmahmud Fəttahoğlu KXCP ilə, hələ o birisi, bu birisi də gedib. Sadəcə olaraq, ümumi kontekstdən çıxanda görünə bilər ki, ADP zəifdir. Amma ümumi baxanda ADP zəif deyil. Lalə Şövkətin partiyası Azərbaycanda ən nəhəng partiyalardan biri idi. Bilirsiniz… Bu gün bu partiya varmı? Yoxdur. Yəni ADP Azərbaycanda gedən son siyasi zəifləməni öz çiynində daşıyır. Günah bizdə deyil. O zəifləmənin günahkarı biz deyilik. O zəifləmə bizə də təsir edir. Xalq passivləşib, inamını itirib. Möhkəm liderlər var idi. İndi də tez-tez deyirlər ki, əgər bu liderlər getsə, hər şey düzələrdi. Getdi də. Lalə Şövkət getdi, Liberal Partiya dağıldı, Rəsul Quliyev getdi, ADP zəiflədi, İsa Qəmbər getdi, Müsavat zəiflədi, Etibar Məmmədov getdi, AMİP öldü. İndi mən o adamlara sual verirəm. Deyirdiniz ki, bu liderlər köhnəlib, getsinlər, Azərbaycan siyasətinə yeni simalar gəlsin. Nə oldu? Təcrübə həqiqətin anasıdır. Mən hələ o vaxt bunun əleyhinə çıxırdım ki, əgər bu liderlər getsələr, Azərbaycanda partiya qalmayacaq. Baxın, buyurun. Hər şey göz qabağındadır. İndi Sərdar Cəlaloğlu bunu səndən 10 il qabaq görə bilir deyə siyasi passiv adamdır, ya hakimiyyət davası edir?

– Yeri gəlmişkən, AXCP məsələsində Ədliyyə Nazirliyi bu partiyanı qeydiyyata almadı. Hələ də havadadır. Siz kimi dəstəkləyirsiniz?

– Kimi qeydiyyata alıb ki?

– Əli Kərimlinin rəhbərlik etdiyi Xalq Cəbhəsi Partiyasının Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınma məsələsi davam edir hələ…

– Biz AXCP deyəndə, ancaq Əli Kərinmlini nəzərdə tuturuq, başqa kim var ki?

– Elə onu soruşmaq istəyirdim.

– Mirmahmud bəy KXCP-dir. Başqa partiyaların da öz adı var. AXCP Əli Kərimlinin simasında təmsil olunur, biz də onu AXCP-nin sədri olaraq tanıyırıq. Başqa kimi tanıya bilərik ki?

– Arif Əliyev soruşur: “Zamanında müttəfiq olduğunuz Rəsul Quliyevin Milli Şura və bu qurumun keçirdiyi mitinqlərin əleyhinə etdiyi çıxışları necə qiymətləndirirsiniz? Milli Şura haqlıdır, yoxsa Rəsul Quliyev?”

– Əvvəla, mən müttəfiq olmamışam, o, mənim rəhbərim olub – bu bir. Rəsul Quliyev həm Azərbaycan Ali Sovetinin sədri olub, həm də  Əbülfəz Elçibəyin hakimiyyəti dönəmində baş nazirin müavini olub. Yəni Rəsul Quliyevi kiçiltmək, onu gətirib bir partiya sədri kimi təqdim etmək… Bu adam danışanda bəzən Ali Sovetin keçmiş sədri kimi danışır. Bəzən Azərbaycan baş nazirinin müavini kimi danışır, bəzən ADP-nin keçmiş sədri kimi danışır, bəzən də bir siyasi lider kimi danışır. Ona görə də Rəsul Quliyevin danışıqlarına bir partiya sədrinin danışıqları kimi və ya Sərdar Cəlaloğlunun müttəfiqi kimi qiymət verməyin. O, dövlətdə ikinci adam olub və dövlətin ikinci adamı kimi o dövrün təcrübəsindən, o dövrün siyasətindən baxır və hadisələrə tamamilə fərqli bir qiymət verir. Ona görə də Rəsul Quliyevin baxışlarına adamların, belə deyək də, Əli Kərimliyə opponent kimi baxıb qiymət vermələri yanlışdır. Rəsul Quliyev bəzən haqlı olaraq, partiya üstünə çıxır və oaradan bütün partiya liderlərinə kənardan baxır. Çünki o, partiya sədri olanda, cəmiyyətə nəzarət edən adamlardan biri olub. O bilirdi ki, kim kimdir, nəçidir, kimin qüvvəsi nədir, hökümət kimə qarşı hansı siyasəti aparır – kimi zəiflətmək, kimi gücləndirmək istəyir? Kimin hansı əlaqələri var və o baxımdan, bu biliyi əsasında bəzən bu partiyaların davranışlarına bizdən fərqli qiymət verir. Bu bir. İkincisi, heç kəs mitinqin əleyhinə çıxmır. Mən də o fikirdəyəm ki, biz yalnız tərəfdaş və təəssübkeşlərimizlə mitinq keçirmək taktikamız yalnışdır. Mən bunu öz üzvlərimizə də demişəm. Bu xalq özü çıxmalıdır küçələrə, bu mitinq xalqın mitinqi olmalıdır. Xalq isə hələlik mitinqə gəlmirsə, gözləməliyik. O mitinqə hazır olanda mitinqləri təşkil eləyək. Amma Əli Kərimlinin keçirdiyi mitinq də – belə deyək də, qoyun olmayan yerdə keçi Əbdülkərim ağadır – nəhəng, 50-100 min nəfərlik mitinq olmayan yerdə də Əli Kəırimlinin keçirdiyi mitinqə gücü 5-10 min nəfərə çatıb çıxarırsa, ona da müsbət qiymət verilməlidir. Rəsul Quliyev də mitinqin mitinq kimi əleyhinə getmir. Sadəcə olaraq, o, çoxminli mitinqlərin təşkilinin vacib olduğunu deyir. Biz də bunu bilirik. Əli Kərimli də özü başa düşür. Əli Kərimli keçən dəfə mitinqini təxilə salanda, elə bunu demişdi. Rəsul Quliyevin dediyini demişdi ki, “insanlar mitinqə gəlmir, mən də təxirə salıram.”

 

Mən deyirəm ki, sənin əlində olan resurslara, imkanlara görə…

 

– Məmməd Balməmmədov da təxminən eyni şeyi soruşur ki, Rəsul Quliyevin Milli Şura və AXCP-ni hədəfə almasındakı məqsədi indiki YAP hakimiyyətinin gözünə girmək üçündürmü?

– Baxın, indi görürsünüzmü? Müxalifətin bir-birini tənqidini camaat iqtidara işləmək kimi düşünür. Bizdə belə bir atalar misalı var. Deyir, “yer bərk olanda öküz öküzdən görür…” Azərbaycanda çox ciddi problem var, bunu həll eləyə bilmirlər. Mən deyirəm ki, Müsavat günahkardır, Müsavat da deyir ki, ADP günahkardır. Yəni burada məqsəd iqtidara xidmət eləmək demək deyil. Burada daha böyük gözləntilərin qarşılığında nəticənin aşağı olmasıdır. Məsələn, Əli Kərimli deyir ki, mən Azrbaycan müxalifətinin lideriyəm. Düzdürmü? Cavan yaşlarında dövlət katibi olub, 3 ay da olsa… Dövlətdə təmsil olunub. Əbülfəz Elçibəyin yanında tərbiyə alıb, Əbülfəz Elçibəyin müavini olub, Əbülfəz Elçibəyin siyasi mirasına sahib çıxıb. Kifayət qədər də əlaqələri var. Maliyyə imkanları da ADP-dən yüz dəfə, min dəfə çoxdur. Düzdürmü? Mənim Əli Kərimlidən daha çox iş gözləməyim o demək deyil ki, mən Əli Kərimlini sevmirəm, nifrət eləyirəm. Mən deyirəm ki, sənin əlində olan resurslara, imkanlara görə qardaşım, sənin gördüyün iş azdır. Sən Azərbaycan iqtidarında olubsan. O iqtidardan devrilmiş adamların bir çoxu sənin ətrafındadır…

– Yəni bunu iqtidarın adamı kimi təbii ki, yox, bunu daha çox iş görə biləcəyi üçün, daha yaxşı olsun deyə deyirsiniz?

– Ay sağ ol. Ondan gözlənti çoxdur. İsa bəylə də bağlı, başqaları ilə də bağlı Rəsul Quliyevin mövqeyi budur. Yəni bunu eləyə bilən niyə eləmir? Doğrudan, bizi də tənqid eləyir, məni də tənqid eləyir. İndi adam deyir ki, niyə fəallıq eləmirsən? Bu adam məndən fəallıq gözləyir, bunu soruşur.

– Təbii ki… Umur da yəqin ki…

– Ay sağ ol. Rəsul Quliyev də umur. O, kiçiltmir. Əli Kərimlinin imkanı var ki, tutaq ki, iki dəfə ondan çox adamla mitinq eləyə. Çünki mitinqlərin təşkili müəyyən maliyyə imkanları ilə bağlıdır, Əli Kərimlinin də bizə nisbətən imkanları var. Niyə gətirməyib? Məsələn, Rəsul Quliyev bunu sual verir. Niyə bunu təşkil eləmir? Bu, o demək deyil ki, o da qayıdıb, desin ki, bəs sən bunu niyə eləmirsən? Mənim o imkanım yoxdur. Sənin kimi dövlətdə təmsil olunmamışam, vaxtında böyük əlaqələr yaratmamışam, resurslarım yoxdur. Tutaq ki, sənin kimi də mitinq təşkil edə bilməmişəm. Amma sən bir halda ki, bunu təşkil edirsən, o zaman mən deyirəm ki, bunu niyə canı-dildən eləmirsən? Elədiyin bu işi niyə keyfiyyətli görmürsən? Bu, hökumətə xidmət eləmək demək deyil ki…

– Rəsul Quliyevlə bağlı 3 suala qısaca cavab vermənizi xahiş edirəm.

– Buyurun.

– Tanışlığınız necə olub?

– İlk dəfə Rəsul Quliyevi mən Əbülfəz Elçibəyin dönəmində Bakıda icra hakimiyyətində görmüşəm.  Qurban bəylə (Red – Qurban Məmmədov, Sərdar Cəlaloğlunun qardaşı) mən ADP-nin binasını müzakirə etməklə bağlı Bakı icra hakimiyyətinə getmişdik. Dəhlizdə bir nəfər gördüm, Qurban bəylə zarafatlaşıb keçdi. Mənə dedi ki, “bu, Rəsul Quliyevdir”. Dedim, “Rəsul Quliyev kimdir?” Dedi, “naxçıvanlıdır, burada zavodda direktor işləyir…” Mən tanımırdım, yəni iqtisadiyyat sahəsində kimlərin olduğunu bilmirdim. Onunla qurtardıq. Bir müddət keçəndən sonra hadisələr oldu, Rəsul Quliyev baş nazirin müavini oldu, sonradan da Ali Sovetin sədri oldu. Yəni oradan tanıyırdım, amma heç bir əlaqəmiz yox idi. Sülhəddin Əkbər Qurban bəyin vasitəsilə həbsxanadan mənə xəbər göndərdi ki, “İxtiyar Şirinlə bizim azad olunmağımızla bağlı Rəsul Quliyevdən xahiş eləsin.” Mən də Rəsul Quliyevi tanımıram, heç bir əlaqəm də yoxdur. Mən də dedim ki, “qardaş, mən bunu necə ona deyim, o məni tanımır, mən onu tanımıram. Həm də mən kiməm axı, o mənim sözümə görə adam buraxdırsın. Ortada Heydər Əliyev var…” Bir-iki dəfə xəbər göndərdi, dedim, “mən gedən deyiləm…” Bir dəfə buradan uşaqlarla partiyanın həyətinə çıxırdım, Sülhəddin Əkbərin atasını gördüm. Mən Sülhəddin bəyin evində də olmuşam, ata-anasını da tanıyıram, ailə üzvlərini də tanıyıram. Rəhmətlik atası ilə görüşdüm, soruşdum ki, Bayram əmi, nə yaxşı bura gəlmisən? Dedi, “Sülhəddinə görə gəlmişəm, sən niyə Sülhəddinin azad olunmasına kömək eləmirsən?” Dedim, “vallah, mən elə bilirəm ki, gücüm çatmaz, amma düşünürsünüz ki, mən ona desəm, Sülhəddini azad edərlər, sabah gedib deyərəm”. Ali Sovetə bir məktub yazdım ki, “mən sizinlə görüşmək istəyirəm.” Heç üstündən bir həftə kemədi, mənə dedilər ki, “siz Ali Sovetin sədri ilə görüşmək istəyirsiniz, gəlin parlamentin binasına”. Getdim. Gözlədim, gözlədim, gözlədim. Qəbulda çoxlu adam var idi, hamı görüşüb getdi, mən qaldım. Axırda istədim, küsüb gedəm, dedim yəqin bu məni saymır. Axırda mənə gəlib dedilər ki, sizi təklikdə qəbul eləmək istəyir, ona görədir. Qəbula gələnlərin hamısı gedəndən sonra içəri girdim. 3-4 nəfər də yazarlar mənimlə birlikdə bunun otağına girdilər. Çünki sədrlə görüşürəm və bu görüşün də stenoqramını çıxaran adamlar var, qeydlər götürürlər. Sonradan bildim ki, o üç nəfərdən biri də onun müavini İlqar olub. Onlara dedi ki, “siz çıxın eşiyə”. Ondan sonra təklikdə qaldıq. Və təklikdə Ali Sovetin sədri kimi yox, bir Rəsul Quliyev kimi danışdıq.

Başladıq üstüörtülü şəkildə əməkdaşlıq eləməyə

– Onunla da münasibətləriniz başladı?

– Onda mən baxdım, gördüm ki, bu, Heydər Əliyevin siyasətini dəstəkləmir. Ölkədə çox yanlış və təhlükəli proseslər olduğunun fərqindədir. Mənim bilmədiyim çox ciddi faktları mənə dedi. Onda fikirləşdim ki, yaxşı, siz hökumətdə təmsil olunursunuz, bu qədər də dövlətinizi, xalqınızı düşünürsünüzsə, niyə açıq şəkildə bildirmirsiniz? Dedi, “şərtlər elədir ki, indiki halda mən bu şeyləri edə bilmirəm.” Elə həmin vaxtdan biz başladıq, gizli deməyək, üstüörtülü şəkildə əməkdaşlıq eləməyə. Əməkdaşlığımız nə oldu? Rəsul Quliyev müəyyən mənada biznes qurmaq istəyirdik, onlara dolayısı ilə dəstək verdi. Ondan sonra Rəsul Quliyev çıxıb getdi. O gedəndən sonra Rəsul Quliyevi bir ələkeçirmə kampaniyası başladı. O partiya istəyirdi öz yanına gətirsin, o partiya istəyirdi, öz əlinə çəksin. Mən onda başa düşdüm ki, Rəsul Quliyevi ələ keçirməkdə məqsəd heç də Azərbaycanda demokratiyanı dəstəkləmək məsələsi deyil.

– Maliyyə məsələsidir?

– Maliyyə məsələsi, bir də naxçıvanlıları bir-birilərinə qırdırmaq məsələsi idi. Belə bir ideya görsənirdi ortalıqda. Ona görə mən də fikirləşdim ki, biz onsuz əvvəl də əməkdaşlıq eləmişik, elə gəlsin, bizimlə birləşək. O baxımdan, mən bu ideyanı fikirləşirdim. Sonra bir dəfə İlyas müəllim (Red – İlyas İsmayılov, əvvəllər ADP-nin, sonralar isə Ədalət partiyasının sədri) mənə dedi ki, “necə eləyək ki, Rəsul Quliyevlə birləşək. Hamı istəyir ki, onunla birləşsin, biz də birləşə bilərik.” Mən də getdim Rəsul Quliyevin yaxın adamlarının yanına, onlar da dedilər ki, “Rəsul Quliyev öz partiyasını yaradacaq, siyasətə gəlmək istəmir, qayıtmaq istəmir…” Gəldim dedim ki, “İlyas müəllim, o adam siyasətlə məşğul olmaq istəmir. Bizimlə də əməkdaşlıq eləmək istəmir.” Üstündən bir müddət keçəndən sonra mənə bir nəfər zəng vurub dedi ki, siz Rəsul müəllimə vaxtilə belə bir təklif eləmisiniz. Dedim ki, “bəli, eləmişik”. Dedi ki, “Rəsul müəllim o məsələnin müzakirə edilməsi üçün sizi İstanbula dəvət edir. İstəyirsinizsə, gəlin, müzakirə eləyin.” Gəldim, İlyas müəllimə dedim ki, “bəs, belə bir xəbər gəlib, Rəsul Quliyev istəyir ki, bizimlə birləşsin, siyasi əlaqələr quraq, nə deyirsiniz?” Dedi ki, “get danış.” Getdim İstanbula, danışdım. Elə bir səviyyədə söhbətlər elədik ki, dedim, “Rəsul bəy, bu söhbətlər mənlik deyil, partiyanın sədri var, mən gedim partiyanın sədrini götürüb gəlim”… Gələndən sonra İlyas müəllimlə qayıtdıq İstanbula. İlyas müəllimlə Rəsul Quliyev partiyaların birləşdirilməsi, əlaqələrin qurulması ilə bağlı danışdılar və beləliklə də birləşdik.

 

İkili adamdır…

 

– Rəsul Quliyevlə bağlı yaddaqalan xatirələriniz varmı?

– Açığı deyim ki, Rəsul Quliyev birmənalı dəyərləndirilən adamlardan deyil. Bəzən onun elə keyfiyyətləri var ki, həqiqətən də adam qibtə edir ki, onun bu qədər müsbət keyfiyyətləri var. Məsələn, bir də görürsən adamın elə kiçik qayğılarına qalır, elə kiçik detallara diqqət edir ki, fikirləşirsən… Bəzən də adamın şəxsiyyətinə təsir edən davranışları da var. Bu da ondan irəli gəlir ki, onun müxtəlif rejimlərdə tərbiyə alması ilə bağlıdır. O, Rusiyanı da görüb, Azərbaycan Rusyanın tərkibində olanda da vəzifələrdə olub. Görünür, bunun təsiri var. İkili adamdır. Amma bununla bağlı uşaqlara da zarafatla dedim budur. Mən həbsxanadayam. Mənə xəbər göndərdilər ki, Rəsul müəllim səninlə danışmaq istəyir. Özün həbsxanada olubsan, bilirsən. Oradan bir telefon təşkil elədilər. Səhər saat 6-dır. Soruşur ki, nə var, nə yox. Gözüm yumula-yumula deyirəm ki, Rəsul müəllim, narahat olmayın, hər şey yaxşıdır. Belə deyir: “Ə, pahooo, nəyi yaxşıdır, ə. Türmənin nəyi yaxşı ola bilər?” (Gülür…) Dedim, “Rəsul müəllim, mən türmədəyəm e. Siz mənə ürək-dirək verməlisiniz, mən sizə ürək-dirək verirəm. Sən də mənə deyirsən ki, türmənin nəyi yaxşı ola bilər?”

– Onda Rəsul Quliyev vəzifədə idi?

– Yox e, onda Amerikada idi. Mən tutulmuşdum, onda deyir.

– Hə, 2003-cü ildə.

– Hə, 2003-cü ildə. Yadımda qalan bu hadisədir.

Rəsul Quliyev siyasi iddiası olmayacağı təqdirdə

– Bu yaxınlarda Rəsul Quliyevin 70 yaşı tamam olacaq, Vətənə qayıtmasını necə dəyərləndirirsiniz? 70 yaşlı adamın bundan sonra kənarda qalması… Bunu Xəyyam Şirinov da soruşur.

– Vallah, Rəsul Quliyev bir vətəndaş kimi, siyasi iddiası olmayacağı təqdirdə Azərbaycana gəlməsi üçün pöroblem yoxdur. Amma neçə ki, Rəsul Quliyevin siyasi iddiası var, hökumət onun Azərbaycana gəlməsinə o qədər də razılıq verməyəcək.

 

İlk Qarabağ şəhidimiz Ağa Məhəmməd Şah Qacardır

 

– Araz Vəliyev deyir: “Xahiş edirəm, ona Səməd Vurğundan sual verməyin…”

– Verməyin?

– Hə.

– Niyə?

– Yəqin ki, ya qazaxlıdır, ya da Səməd Vurğunu çox istəyir. Cavid Məmmədzadə də deyir ki, “birincisi Səməd Vurğun haqqında dedikləri ilə razıyam. Sualım da odur ki, Səməd Vurğuna nə verib, onu ala bilmir?”

– Əvvəla, onu deyim ki, bizim azərbaycanlılarda qəribə bir şey var. O qədər ciddi, o qədər əhəmiyyətli bir məsələ qaldırmışam. O qalıb bir tərəfdə, Səməd Vurğunun şəxsiyyət məsələsi, yaradıcılıq məsələsi çıxıb qabağa. Mən demişəm ki, Ağa Məhəmməd Şah Qacar fars olmayıb. Ağa Məhəmməd Şah Qacar Qarabağ separatizminin qarşısını almaq üçün gəlib, orada da onu öldürüblər. İlk Qarabağ şəhidimiz də Qacardır. Amma bu adam gürcülərə divan tutduğuna görə, Stalinin tapşırığı ilə xalqımıza, düşmən, fars kimi təqdim olunmağa başlayıb.

– Əslində, Stalin Azərbaycan xalqından İraklinin…

– İntiqamını aldı..

– İntiqamını aldı.

– Və bunu da demişəm.

– Orada onun gözünü çıxarması…

– Maraqlıdır. Qacarın bir taleyinə baxın. Şah Qacar  niyə İraklinin gözünü çıxardı? Qazax əvvəllər Şəmşəddin bölgəsi olub.

– Bəli, Şəmşəddin mahalı…

– Ay sağ ol. Oranı yağmalayırmış, kişiləri öldürüb, qadınları əsir aparırmış. Mütəmadi olaraq…

Ağa Məhəmməd Şah Qacar qazaxlılara görə, gedib İraklinin gözünü çıxarıb

– Yəni qazaxlılara görə…

– Ay sağ ol. Qazaxlılara görə, gedib İraklinin gözünü çıxarıb. İrakli həm də əlaltından ruslarla ittifaqda idi. Bilirsiniz də. Gürcüstan bizim protektoratlığımızda olub. Təhmasibin 3 arvadı gürcü knyazlarının qızı olub. Şah Abbasın anası gürcü qızı olub. Niyə? Gürcüstan bizim əlimizin altında bir protektoratlıq olub. Altdan-altdan ruslarla əlaqə yaradıblar. Ona görə İraklini cəzalandırıb ki, sən mənim təbəəm olaraq burada gəlib mənim millətimi qırırsan, özün də altdan ruslarla ittifaqdasan.

– Deməli, Stalin bu tarixi bilib, ona görə də məhz o bölgədən çıxan bir şairin əli ilə Qacarı vurub?!

– Əlbəttə. Mən də elə onu deyirəm. Deyirəm, taleyin ironiyasına baxın ki…

Vaqifi Qarabağ xanının qardaşı, arvadının üstündə öldürdü

– Düşmən hər şeyi bizdən yaxşı bilirlər, biz bilmirik.

– Mən bu haqda televiziyadakı çıxışımda da dedim. Biz gürcülərin gözü ilə baxmamalıyıq Qacara, qazaxlının gözü ilə baxmalıyıq. Sənin nənə-babanı məhv eləyib, yerindən-yurdundan didərgin salıb. Sən bir qazaxlı gözü ilə bax, gör, Qacar nə üçün İraklinin gözünü çıxarıb? O, Təbrizdən bura qədər gəlib çıxıb, milləti xilas eləyib, özü də Qarabağda həlak olub, sən də deyirsən Qacar Vaqifi öldürdü. Vaqifi kim öldürüb? Qarabağ xanının qardaşı, arvadının üstündə öldürdü. Bunun Şah Qacara nə kimi aidiyyatı var? Şah Qacar əslində Vaqifə demişdi ki, sizin apardığınız bu iş Azərbaycan üçün təhlükədir. Ona görə də yığışdırın bütün bunları. Həqiqətən də yığışdırdılar. İndi deyirlər ki, Vaqif böyük şəxsiyyətdir, hələ yubileyini də keçirirlər. Tarixdə də yazılıb ki, Vaqif Yekaterinaya məktub yazmışdı, onun da çox xoşuna gəlmişdi, ona görə ona qızıl əsa göndərdi.

– Hə, qızıl əsa göndərmişdi ona.

– Qızıl əsa Xarici İşlər naziri kimi Qarabağı qoparmaq üçün danışıqlar aparılmasına görə verilib.

 – Elə bil ki, hər şey kəllə-mayallaqdır. Elə bil ki, bu ölkənin heç bir düzəni yerində deyil. Yəni ya müstəqilik, ya da müstəqil olmamalıyıq. Əgər müstəqiliksə… Əslində, Səməd Vurğun böyük proletar şairidir, ona milli şair demək nə dərəcədə doğrudur?

– Lap milli deyil, proletardır, nə olursa-olsun, şairdir. Səməd Vurğunun burada kim şairliyini müzakirə edir ki? Mənə aidiyyatı yoxdur, o şairdir, ya şair deyil.

Cəfər Cabbarlının “Od gəlini” pyesi qadağan olunmalıdır

– Siz deyəsən, uyğun olmayan ifadələr işlətmişdiniz, onlar da…

– O, başqa məsələdir. Bilirsiniz, necədir? Mən bunu Cəfər Cabbarlı haqqında da demişəm, amma bunu heç kim bilmir. Mən demişəm ki, Cəfər Cabbarlının “Od gəlini” pyesi qadağan olunmalıdır. Sən burada məscid tikib azan verirsən, oradan da “Od gəlini”ndə deyirlər ki, “bu Quran, bu da dar ağacı, hansını seçirsən?” O da deyir ki, “Mən dar ağacını seçirəm”… Bunu bir müsəlman dramaturq yazıb, müsəlman bir xalq da ona baxıb əl çalır. Deyirəm ki, bu düz deyil. Əgər doğrudan da İslam dini cəmiyyətə oturuşubsa, biz İslam camiyyəsinin bir parçasıyıqsa…

– Sərdar bəy, cəhalətə də getməyək də… O dövrün cəhalətinə…

– Nə cəhalət? Rus sənə tapşırıb ki, dinin əleyhinə yaz, yazıbsan da… İslam doğrudan da cəhalət əlamətidir?

– İslama düzgün baxsaq, yox.

– Dünya elmləri tarixinə nəzər salın. Fizikanın əsasını kim qoyub?  Riyaziyyatın əsasını kim qoyub? Kimyanın əsasını kim qoyub? Astronomiyanın əsasını kim qoyub? Hamısının əsasını İslam alimləri qoyublar. Bayaq dedin ki, biz özümüzü tanımırıq. Biz indi İslamı tanımırıq deyə, deyə bilmərik ki… Bernar adlı məşhur tədqiqatçı var. Xristianlıq və elm mövzusunda yazıb. Cəmi səhifənin yarısı qədər yer tutub. İslam və elm isə əsərin 28 səhifəsini əhatə edib. İslam elmi necə inkişaf elətdirdi. İlk universitet harada tikildi? İlk dəfə kitablar harada dərc edildi? İlk dəfə tərcümə mədəniyyəti harada yarandı? Elmlərin əsası harada qoyuldu? Avropalılar hələ bilmirdilər ki, göydə ulduz var, Şərqin hər tərəfində abservatoriya var idi. Uluğ bəyin abservatoriyası, Nəsrəddin Tusinin Marağa rəsədxanası. Hər yerdə rəsədxana var idi, tədqiqat gedirdi, qardaşım. Nəsrəddin Tusinin xəritəsində Amerika nəzəri olaraq qeyd olunub. Avropalılar nə vaxt Amerikanı kəşf elədilər? Düz 200 il ondan sonra. 200 il əvvəl Nəsrəddin Tusi nəzəri olaraq Amerikanı öz xəritəsində göstərib və deyib ki, burada quru olmalıdır. Siz bu cür elmə nailiyyət verən bir dini gətirib deyirsiniz ki, bu, cəhalətə aparmır ki? Cəhalət XVI əsrdən sonra başladı. Başladılar Azərbycan nağılları ilə dini birləşdirməyə. Orta əsr fəlsəfəsi ilə Avropa fəlsəfəsini, xüsusilə Aristotelin cəfəng ideyaları ilə başladılar dinə təbliğ eləməyə. Bir çox şeytan kitabları ilə İslam dininə şərh verməyə başladılar, oldu cəhalət. Vəssalam. Bir din insanlığı necə cəhalətə sürükləyə bilər ki, bu dinin birinci şərti budur ki, “bu din sağlam ağıl sahiblərinə göndərilib və Allah-Təala da əmr edib ki, elm öyrən”. “Elm öyrənin!” deyən bir din elmlə necə ziddiyyət təşkil edə bilər?

– Əslində, onlar da İslamla vuruşmayıblar ki… İstər M.F.Axundov olsun, istər elə C.Cabbarlı olsun. Onlar İslam dini ilə vuruşmayıblar ki… O dövrün cəhaləti ilə vuruşublar, elə deyilmi?

 

II hissənin sonu

 

Xural.com