Bakıda keçirilən COP29 sammiti nə üçün vacibdir?
Azərbaycanın 2024-cü ildə BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının (ÇNL) Tərəflərin Konfransına ev sahibliyi edən ölkəyə çevrilməsi, daha sadə desək, COP29 (artıq keçirilən analoji sammitlərin sayına əsasən) şübhəsiz ki, başqa bir xarici ölkədə dövlətimizin siyasətinin qələbəsidir.
Bu yaxınlarda Dubayda öz işini başa vuran COP28 iqlim sammiti 120-dən çox dövlət və hökumət başçısı da daxil olmaqla 100 minə yaxın nümayəndəni bir araya gətirərək, tədbiri BMT tarixində ən böyük tədbirə çevirdi. Ehtimal etmək olar ki, gələn il Bakıda keçiriləcək analoji sammitdə iştirakçıların sayı heç də az olmayacaq.
Aydındır ki, Azərbaycan son illərdə xarici siyasət sahəsində aparılan məqsədyönlü və balanslı iş sayəsində belə heyranedici uğurlara nail ola bilib. Dostluq və əməkdaşlığı gücləndirməyə yönəlmiş hər zaman aydın, şəffaf və birmənalı siyasət yürüdən Azərbaycan çoxsaylı siyasi, iqtisadi və regional inkişaf layihələrində fəal iştirak edir. Beləliklə, ölkə artıq dördüncü ildir ki, BMT-dən sonra ikinci ən böyük beynəlxalq təşkilat olan Qoşulmama Hərəkatına sədrlik edir. Üstəlik, 120 ölkənin yekdil qərarı ilə bu təşkilata rəhbərlik etmək şərəfi Azərbaycana həvalə edilib. Üstəlik regional iştirak və inklüzivlik amili, bunun sayəsində biz Avropa institutları ilə əməkdaşlığı uğurla inkişaf etdiririk.
Burada qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Avropa İttifaqının doqquz üzvü ilə strateji tərəfdaşlıq bəyannaməsi imzalamışdır ki, bu da faktiki olaraq ölkənin daha geniş regional əməkdaşlığa yönəlmiş xarici siyasət gündəliyini nümayiş etdirir. Və onu da qeyd etmək lazımdır ki, dünya siyasətində unikal nümunədir, çünki çox az ölkə eyni vaxtda İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının və Avropa Şurasının – 100-dən çox ölkəsini birləşdirən beynəlxalq təşkilatların üzvüdür. Beləliklə, müqayisədən danışsaq, Azərbaycanda COP29-un keçirilməsi ölkəmizin Qoşulmama Hərəkatına sədrliyindən və Təhlükəsizlik Şurasına üzvlükdən sonra xarici siyasətimizin ən böyük uğurudur.
Qeyd edək ki, hər növbəti ilin iqlim sammitinin yeri BMT-nin beş regional qrupu tərəfindən növbə ilə müəyyən edilir. Hər bir qrup konsensus əsasında öz üzvləri arasından konfransa ev sahibliyi edəcək ölkənin namizədliyini irəli sürməyə qərar verməlidir. 2024-cü ildə sammitin yerini müəyyənləşdirmək növbəsi Şərqi Avropa Regional Qrupundadır. COP28 zamanı isə bu qrupa daxil olan Azərbaycan öz namizədliyini irəli sürüb. Bizimlə birlikdə Ermənistan və Bolqarıstan da COP29-a ev sahibliyi etmək istəklərini bildirdilər. Lakin Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyası ilə Ermənistanın Baş Nazirinin aparatı arasında aparılan birbaşa danışıqlar sayəsində sonuncu bizim xeyrimizə namizədliyini geri götürdü. Bolqarıstan da belə etdi.
COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi bizim üçün nə üçün vacibdir?
Bəli, böyük beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi edən ölkə kimi turizmdən əldə olunan gəlirin və digər sırf iqtisadi səmərələrin təbii ki, öz yeri var, lakin bundan da vacib olan iqtisadi deyil, sırf siyasi fondur. Gəlin izah edək.
Birincisi, COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi Azərbaycanın iqlim məsələsində üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməsi səviyyəsində və BMT-nin özü tərəfindən etirafıdır. Və onu da deyək ki, onlar olduqca böyükdürlər. Ölkəmiz 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana qazlarını 35 faiz azaltmağı hədəfləyir. Növbəti məqsəd 2050-ci ilə qədər istixana qazlarını 40 faiz azaltmaqdır. Bu vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün cari ilin oktyabr ayında Azərbaycan “Masdar” şirkəti ilə birlikdə Xəzər regionunda və bütün MDB məkanında ən böyük xarici investisiyalar əsasında gücü 230 MVt olan ilk günəş elektrik stansiyasını istifadəyə verib. Bundan əlavə, 2027-ci ilə qədər Masdar, ACWA Power, bp, China Gezhouba, Nobel Energy və Baltech 1,6 GVt-dan çox gücü olan səkkiz günəş və külək elektrik stansiyası tikəcək. 2030-cu ilə qədər isə xarici investisiyalar hesabına quruda və dənizdə daxili istehlak, iqtisadiyyatın karbonsizləşdirilməsi və ixrac üçün 8 GVt-dan çox yaşıl enerji layihələri həyata keçiriləcək. Və nəhayət, 2031-2037-ci illərdə “yaşıl” enerjinin, hidrogenin, “yaşıl” ammonyakın istehsalı və ixracı üçün ölkəmiz beynəlxalq enerji şirkətləri ilə birlikdə təxminən 19 GVt enerji istehsal gücü yaratmağı planlaşdırır. Nəticədə 2050-ci ilə qədər ölkəmizin əksər hissəsi “xalis sıfır emissiya” zonasına çevriləcək.
COP29-un Azərbaycanda keçirilməsinin ikinci qalibiyyət amili ölkədə siyasi və iqtisadi sabitliyin BMT səviyyəsində tanınması ilə bağlıdır. Yəni Azərbaycanın belə böyük beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi etmək üçün ölkə seçilməsi o deməkdir ki, BMT baxımından Azərbaycan kifayət qədər sabitdir və risk səviyyəsidir.
