Aydın Canıyevin həbsinin qaranlıq məqamları

 

 Dindarlar: “Ona torba tikdilər”

 Sentyabrın 9-da xuliqanlıqda ittiham edilərək haqqında 12 sutka müddətinə inzibati həbs cəzası seçilən “Xural” qəzetinin cənub bölgəsi üzrə müxbiri Aydın Canıyevin sentyabrın 21-də azad ediləcəyi gözlənilsə də, haqqında gözlənilmədən iki ay müddətinə həbs qətimkan tədbiri seçildi. Əslində, nə baş verdi? A.Canıyev son illər dövri mətbuatda az-az görünsə də, çağdaş Azərbaycanın tanınmış imzalarından birinin sahibidir. A.Canıyev niyə həbs edildi? Bu sual ilk növbədə media əhlini və hüquq müdafiəçilərini düşündürür. Hər birimiz haqqında söz-söhbət yaradıb danışmağı xoşlayan elə bizlərin arasında A.Canıyev barəsində də xoş olmayan fikirlər var. Amma o, əsl jurnalistlərdən biridir, bütün mənfi və müsbət cəhətləri ilə. Bunu isə onun Lənkərandakı hadisələrlə bağlı “Xural” qəzetində dərc etdirdiyi silsilə məqalələr də sübut edir. Məhz bütün söz-söhbətlərə son qoymaq və həqiqəti axtarıb tapmaq məqsədilə Redaktorlar Birliyinin təşkilatçılığı və təşəbbüsü ilə bir qrup jurnalist – Elmin Bədəlov (“Yeni Müsavat”), Əfqan Muxtarlı (“Xural”), İdrak Abbasov (“Ayna”-“Zerkalo”), Hüquq Salmanov(“Turan”) və Əbülfət Namazov (“Obyektiv” TV) Lənkəran şəhərinə ezam edildi. Bu məqalədə də adları çəkilən şəxslərin müştərək işidir.

 “Aydın Canıyev yazılarına görə həbs edilib”

 İlk olaraq biz Lənkəranda A.Canıyevin tərəfdarları ilə elə şəhərin simvolu olan samovarlı çayxanada görüşdük. Bizimlə görüşən yerli sakinlər A.Canıyevin peşə fəaliyyətinə görə həbs edildiyini söylədilər. Lənkəran şəhər sakini Vüqar Əliyev A.Canıyevin həbsi ilə əlaqədar maraqlı məqama toxundu: “Aydının  məsciddə nalayiq hərəkət etdiyi üçün həbs edildiyini deyirlər. Amma biz əminik ki, Aydın yazılarına görə həbs edilib. Əgər belə olmasaydı, onu şeyxin qəbuluna dəvət etməzdilər. Aydın şeyxin nümayəndələri ilə görüşəndən dərhal sonra “Sədi”nin (Sədi Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin cənub bölgəsi üzrə nümayəndəsi Qəni Axundzadəyə deyilir – Red.) adamları məscidləri tərk etdilər. Lakin bir gün sonra Aydını provokasiyaya çəkdilər. Onu həbs etdirəndən sonra “Sədi”nin adamları yenidən üzə çıxdılar. Aydın “Sədi” barədə həqiqətləri yazdığı üçün həbs edildi. El dilində desək, ona “torba” tikdilər.

 “Sədi” barədə həqiqətləri deyən həbs edilir, təqib olunur

 Tək Aydın deyil, başqa adamlar da “Sədi” barədə həqiqətləri deyəndə həbs edilir, təqib olunur, barəsində şər-böhtan deyilir. Aydın “Sədi” tərəfindən “torba” tikilən birinci şəxs deyil. “Sədi” barəsində ölçü götürülməsə sonuncu da olmayacaq”.

İbrahim Acalov adlı dindar isə A.Canıyevin həbsi ilə bağlı ciddi sualların yarandığını bildirdi: “Aydının içkili vəziyyətdə olduğu söylənilir. Amma Aydını ora kim aparıb? Onu ağaca kim bağlayıb? Onu kim döyüb? ANS göstərir ki, Aydın Canıyev qan içindədir. Əgər o, şüşə sındırıbsa, üzü, əyni niyə qan içində olmalıdır? Sərpəkaran məscidinin axundu deyir ki, guya Aydın ondan pul istəyib. Biz Aydını yaxından tanıyırıq. O, kasıb olsa da,  mərd adamdır. O, acından ölər, amma kiməsə gedib baş əyib pul istəməz! Aydını Lənkəranda hamı tanıyır. Onun qələminin kəsərinə də bələdik. Aydın Canıyev jurnalist fəaliyyətinə görə həbs edilib”.

 Kişilərin yaxın düşə bilmədiyi Aydını qadın ağaca bağlayıb?!

 Daha sonra jurnalist qrupu hadisənin baş verdiyi Sərpəkəran kənd “Sahib-əz-Zaman” məscidində olub. Məscidin axundu M.Tahirov A.Canıyevin içkili vəziyyətdə məscidə gəldiyini bildirdi: “O, məndən 100 manat pul tələb etdi. Mənsə onun tələbinə əməl etmədim. Məni çox pis sözlərlə təhqir etdi. Sonra əli ilə məscidin şüşələrini sındırmağa başladı”. Axund bizə A.Canıyev tərəfindən sındırılan pəncərələri də göstərdi. Daha sonra axund bir sıra suallarımızı cavablandırdı.

 –        Telekanllarda Aydın Canıyevin qan içində olduğu göstərilir. O, kim tərəfindən döyülüb?

–        Aydın şüşələri əli ilə qırırdı. Ona görə üstünə qan sıçramışdı.

–        Aydın Canıyevin ağaca bağlayaraq döyülməsi barədə məlumat yayılıb.

–        Aydına yaxın düşmək mümkün deyildi. Kişilər ona yaxın gedə bilmirdilər. Aydın məsciddən çıxandan sonra Zemfira Xəlilovanın evinə gedib. Onu həmin qadın ağaca bağlayıb.

–        Kişilərin yaxın düşə bilmədiyi Aydın Canıyevi bir qadın necə ağaca bağlayıb?

–        Həqiqətən kişilər ona yaxın dura bilmirdi. Amma qadın onu bağlayıb.

–        Siz mətbuat konfransında söyləmisiz ki, Aydın Canıyev məscidə gəlməmişdən əvvəl Zemfira Xəlilovanın evində olub. Necə olub ki, oradan məscidə gəlib?

–        Həqiqətən də Aydın Zemfiragildən məscidə gəlib.

 Uzun çək-çevirdən sonra molla A.Canıyevlə düşmənçiliyinin olmadığını bildirsə də, şikayət ərizəsini geri götürməyəcəyini söylədi.

 Həbsin arxasında Qəni Axundzadə durur

 Molla ilə söhbət zamanı QMİ-nin cənub bölgəsinin nümayəndəsi Q.Axundzadə ilə də telefon söhbətimiz oldu. O, suallarımızı cavablandırmaq üçün bizi iqamətgahına dəvət etdi. O, jurnalistlərlə görüşəndə baş verən son hadisəni pislədiyini, A.Canıyevin tutulmağında əlinin olmadığını, amma 7 gün bundan əvvəl onun barəsində məhkəməyə müraciət etdiyini dedi: ”O, məni və dindarlarımızı təhqir edib. Buna görə məhkəməyə müraciət etmişəm, vəkilim var. Ona nə cəza versə, məhkəmə verər.”

 “Onu bizim həyətdə heç kim ağaca sarımayıb ”

 Bizə A.Canıyevin niyə məscid üzərinə “hücum” çəkməsi aydın olmadı və bu səbəbdən Lənkəran şəhərindən yenidən Sərpəkəran kəndinə qayıtdıq. Kənddəki kişilər isə nədənsə Zemfira Xəlilovanın evini bizə göstərmək istəmədilər. Amma sən demə, ev elə məscidlə üzbəüz imiş. Həm də adının çəkilməsini istəməyən yerli mənbə bizə hadisənin təfsilatı barədə məlumat verdi. Mənbə bildirdi ki, A.Canıyev Z.Xəlilovanın qızı Gülüş Xəlilova ilə tanış olub. A.Canıyev Gülüş xanımın kitabının redaktoru olub. Kitabın nəşrində də G.Xəlilovaya yardım edib. A.Canıyev ilk dəfə Z.Xəlilovanın evinə gələndə hər hansı bir insident baş verməyib. A.Canıyev bir müddət Xəlilovlar ailəsi ilə söhbət etdikdən sonra qəzəbli şəkildə məscidə gedib. Biz Zemfira və Gülüş Xəlilovalar ilə görüşmək istədik. Z.Xəlilovanın evdə olduğunun şahidi olduq.

 Evdə olsaydım, onu öldürərdim

 Lakin Z.Xəlilova bizimlə görüşmədi. Z.Xəlilovanın oğlu Elgüc Xəlilov hadisə zamanı evdə olmadığını söylədi: “Evdə olmamışam. Mənə zəng edib məsələ barədə xəbər verdilər. Sonra polisə zəng etdim. Evə gələnəcən onu həbs etmişdilər. Yaxşı ki, evdə olmamışam, yoxsa onu öldürərdim”.  E.Xəlilov A.Canıyevin  anası tərəfindən ağaca sarınması barədə axund M.Tahirovun dediklərini təkzib etdi:

 –        Onu bizim həyətdə heç kim ağaca sarımayıb. Yalan söhbətdir.

–        Aydın sizin ailənizə qarşı hansı nalayiq hərəkət edib?

–        Qışqır-bağır salıb, şüşələri qırıb.

–        Sizə nəyə görə gəlmişdi?

–        Su içməyə.

–        Bəs niyə şüşələri qırıb?

–        Bilmirəm.

 “Xural” qəzetində Lənkəranla bağlı yazılanlar həqiqətdir

 Daha sonra A.Canıyevin həbsində maraqlı olan QMİ-nin cənib bölgəsi üzrə Lənkəran səfəri zamanı A.Canıyevin Q.Axundzadə və məscidlərdə baş verən qanunsuzluqlar barədə yazılarının həqiqətə uyğun olub-olmamasını da araşdırdıq.

Lənkərana səfərimiz barədə xəbər tutan bir qrup dindar bizimlə görüşdü. Onlar A.Canıyevin yazdıqlarının həqiqət olduğunu söylədilər. İbrahim Acalov adlı dindar  Lənkəran məscidlərində anarxiyanın baş alıb getdiyini bildirdi. İ.Acalov Lənkəranın “Kiçik Bazar” məhəlləsində yerləşən “Hüsniyyə” məscidində baş verən qanunsuzluqlar barədə danışdı: “Bu gün Lənkəran məscidlərində anarxiya baş alıb gedir. Nədir bu anarxiya? Kimdir bu anarxiyanı yaradan? Anarxiyanın başında “Sədi” ləqəbi ilə məşhur olan şeyxin cənub bölgəsi üzrə nümayəndəsi Qəni Axundzadə durur. Onun əleyhinə çıxanlara şər-böhtan atılır. Bütün müəssisələr kimi məscidlərin də öz qanunları var. Əvvəla, məscidin fəaliyyəti üçün icmalar seçilməlidir. İcmalar məscid əhlindən, ətrafda yaşayan şəxslərdən təşkil edilməlidir.  “Sədi”  özbaşına, sifariş ilə icmalar yaradır. Bu zaman məscid əhlinin, əhalinin rəyi nəzərə alınmır. Elə hallar olub ki, adama gəlib deyiblər ki, şəxsiyyət vəsiqəni ver, səni icma üzvi edirik. Məsciddə namaz qılan dindarların bu işlərdən xəbəri olmur. Məscidlərin problemləri olanda məsələni icma həll etməlidir. Ancaq məscidin problemi yarananda biz icma üzvlərini tapa bilmirik. Çünki icma üzvlərinin əksəriyyətinin məscidlə əlaqəsi yoxdur. Bu məsələ ilə əlaqədar Dini İşlər üzrə Komitənin bölgədəki nümayəndəsi Qağayı müəllimlə də görüşdük. Onu məscidə dəvət etmişik. Qağayı müəllim məscidə gəlib. Biz icma üzvlərini də dəvət etmişik. Lakin onlar məscidə gəlmədilər. Bizim məscidimizdə namaz qılanlar dini icmanın üzvlərini tanımır. Bilmirik kimlərdən ibarətdir məscidimizin icma üzvləri. Haqqı deyənləri də şərləyirlər. Düz söz deyən dindarlara ad qoyurlar. Guya hansısa dövlətə işləyir, guya  agentdir. “Sədi” məscidlərin ərazisini ayrı-ayrı şəxslərə satır. Bu barədə əlimizdə ciddi sənədlər var. Torpaqlar qanunsuz satıldığından əldə edilən gəlirlərdə məscidlərin məsrəfləri üçün xərclənmir. Nəzir qutularına yığılan ianələrdən heç kimi xəbəri yoxdur. Ora yığılan pulların miqdarı, hara xərclənməsi barədə heç kimə hesabat verilmir.

Sədi günahsız adamları tutdurur…

 Qutular açılarkən heç bir akt tərtib edilmir. Bu iş Lənkəranda iki-üç nəfərin nəzarətindədir. İstənilən adamın başqa bir şəxsdən xoşu gəlməyə bilər. Lakin bunu gətirib ictimai yerə, məscidə calamaq doğru deyil. İki il əvvəl pak bir din qardaşımızı “Sədi”nin sifarişi ilə 15 sutka həbsə atdılar. Onun əməlləri barədə dəfələrlə şeyxə müraciət etmişik”.

 “Sədi”nin adamları məsciddə nalayiq hərəkətlər edirlər”

 Bizimlə görüşən dindarlar bildirdilər ki, A.Canıyevi məsciddə nalayiq hərəkətlərinə görə həbs etdirdiklərini söyləyənlərin özləri mütəmadi olaraq Allah evində nalayiq hərəkətlərə yol verirlər: “Hüsniyyə” məscidində Azərbaycanda olmayan ştat təsis ediblər. Bu ştat mütəvvəlli – “böyük” adlanır. Məscidimizə Həmdulla adlı şəxsi mütəvvəlli – “böyük” təyin ediblər. Həmdullanın məsciddə söylədiyi söyüşləri dilə gətirmək mümkün deyil. Həmdulla məscidə gələn dindarları, ağsaqqalları, bir sözlə, hamını təhqir edir. Oğlanlarını məscidə gətirib dindarları döydürmək istəyir. Bu adam rəsmən ruhi xəstədir. Onun əməlləri barədə Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin bölgə nümayəndəliyinin kadrlar şöbəsinin rəhbərinə müraciət etmişik. Amma xeyri yoxdur”.

Dindarlar axundların seçilməsində də haqsızlıqların edildiyini söylədilər: “Biz inandığımız, pak şəxslərin məscidlərdə axund olmasını arzulayırıq. Lakin məscidlərə axundlar mütləq “Sədi”nin istədiyi adamlar təyin edilir. Dindarların, əhalinin rəyi nəzərə alınmır. Bu səbəbdən də məscidlərin hamısında narazılıqlar var. Əvvəllər narazı dindarları “Əlikramın adamları” kimi qələmə verirdilər. İndi isə İranın agentləri adlandırırlar”.

“İcra başçısı mənə avtomat dirəmişdi”

 Azər Mehdiyev Qaraçılar məscidində də problemlərin yaşandığını bildirdi: “Məsciddə Quranın təsviri dərsini deyirdim. Bizə xəbər göndərdilər ki, “Dərslər dayandırılsın. Yuxarıdan göstəriş gəlib, müxtəlif qruplaşmalar var, təxribat ola bilər”. Sonra biz məsələni araşdırmağa başladıq. Dini Komitənin regional şöbəsinə müraciət etdik. Şöbənin müdiri Qağayı müəllimlə dəfələrlə  görüşdük. Bizə dedi ki, göstəriş “yuxarı”dan gəlib. Bildirdik ki, əgər məscidimizdə hansısa şəxslə bağlı problem varsa, gəlin birlikdə araşdıraq. Biz də bilək problemli şəxs kimdir. Bu məsələ ilə bağlı polis də daxil olmaqla dövlət orqanlarının hamısına müraciət etdik. Dövlət orqanları ilə əlaqədən sonra məlum oldu ki, rəsmi qurumlar dərslərin dayandırılması barədə göstəriş verməyib. Bu məsələ süni şəkildə şişirdilmişdi. Son olaraq “Sədi”nin otağına yığışdıq. “Sədi” dedi ki, məsələni həll etmək istəyirsinizsə, öz məscidinizin axundu qərar versin. Əgər məsələ bu idisə, bunu şişirtməyə ehtiyac yoxdur. Çünki məscidin axundu mənəm, mən də dərslərin keçirilməsinə problem yaratmamışam. Sadəcə, onlar ifşa olundular və məsələni ört-basdır etdilər”. A.Mehdiyev dini attestasiyaların formal aparıldığını bildirdi: “İstədikləri şəxsi imtahandan keçirirlər”. A.Mehdiyev Qəni Axundzadənin başa düşmədiyini söylədi: “Cümə namazlarının birindən sonra “Sədi” moizə dedi. Moizəsində bildirdi ki, “Bir zamanlar mənə irad bildirirdilər ki, məscidlər sökülür, niyə dinmirsən? O zaman mən danışa bilmirdim. İcra başçısı mənə avtomat dirəmişdi. İndi bu icra hakimi mülayimdir, mən sözümü deyə bilirəm”. Bu məsələ araşdırılmalıdır. Bu nə deməkdir? Necə yəni avtomat dirəmişdilər? Sən burada dini rəhbərsənsə, qabaqda getməlisən. İcra başçılarının göstərişi ilə məscidlərə edilən basqıların qarşısını almalısan. Bu moizə təhsilli din adamı tərəfindən edilən çıxış deyil”.

 “SPİD” Lənkəranda tüğyan edir”

 Dindarlar bizə A.Canıyevin Lənkəranda narkomaniya barədə yazdıqlarının da həqiqət olduğunu söylədilər: “Siz indi Lənkərandasınız. Xahiş edirik, bu gecə burada qalasınız. Özünüz şahidi olacaqsız ki, gənclər küçələrdə qollarına iynə vururlar. İş o həddə çatıb ki, qadınlar arasında da narkotikadan istifadə edənlər var. Bir iynədən 3-4 nəfər narkoman istifadə etməsi “SPİD”in yayılmasına səbəb olub. “SPİD” xəstəliyi Lənkəranda tüğyan edir. Bu xəstəliyə tutulanların sayı rəsmi statistikadan dəfələrlə çoxdur. Günü sabahdan xəstəlik əleyhinə tədbirlər başlamasa, çox acı nəticələrə səbəb olacaq”.

 Şeyxin qohumu məscidi zəbt edib?

 Bizimlə görüşən Vələdi kəndinin bir qrup dindarı özünü şeyxin qohumu kimi təqdim edən Zərnitac İsmayılovanın zülmünə məruz qaldıqlarını söylədilər: “Kəndimizin məscidinə Zərnitac xanımın bacısı oğlu Ramini axund təyin ediblər. Lakin Ramin attestasiyadan keçmədi. Buna baxmayaraq, o, məscidi tərk etmir. Ora gələn dindarları təhqir edir. Zərnitac xanım isə tamamilə məscidi zəbt edib. Özü ilə bir qadını məscidə gətirdi. Dedi ki, bu xanım Şeyx Hacı Allahşükür Paşazadənin bacısıdır. Guya şeyx məscidi buna verib. Bir qrup qadınla məscidə daxil oldular. Oradakı dindarları çölə çıxardılar. Xalçaları bayıra atdılar. Özləri ilə gətirən döşəkləri məscidə döşədilər. Bir sözlə, məscidi əlimizdən aldılar. Ondan şikayət də etmək olmur. Bizə bildirir ki, “İcra başçısı hər gün mənə məxsus istirahət mərkəzində olur. Heç kimdən  qorxmuram, gedin kimə istəyirsiz şikayət edin”.

 Lənkəran universitetində yoxlamalar başlayıb

 Lənkəran Dövlət Universitetinin müəllimləri isə bizə A.Canıyevin universitetdə korrupsiya faktları ilə bağlı yazdığı məlumatların həqiqət olduğunu söylədilər: “Artıq Baş Prokurorluq yanında Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə İdarəsində universitetlə bağlı yoxlamalara başlanılıb.

Söz yox ki, Q.Axundzadəyə ilə görüşəndə yuxarıda sözü gedən problemlər barədə də onunla söhbət etdik. Amma Hacı Qəni ona şər atıldığını iddia edirdi. Əlahəzrət fakt isə budur ki, jurnalistin yazdıqları təsdiqini tapır, Lənkəran əhli istər əli quranlısı və ya digərləri əldən gedir.

 Qəninin adamları hərəkətə keçdi

 Dünən Lənkərandan redaksiyamıza maraqlı məlumat daxil olub. Redaktorlar Birliyinin araşdırma qrupu Lənkəran şəhərini tərk etdikdən sonra əhali arasında vərəqə paylanıb. Mətbəə üsulu ilə çap edilən vərəqədə A.Canıyevin fotosu dərc edilib. Vərəqənin üst tərəfinə ““Redaktorlar Birliyi” araşdırmaya başladı” sözləri yazılıb. A.Canıyevin fotosunun altından isə “Redaktorlar Birliyi əxlaqsızı müdafiə edir” cümləsi yazılıb. Vərəqənin hansı mətbəədən və kimin sifarişi ilə çap olunduğu göstərilməyib. Bu faktın özü onu göstərir ki, A.Canıyev provokasiyaya cəlb edilib. Redaksiyamıza məlumat verən etibarlı mənbənin sözlərinə görə, vərəqələr şeyxin cənub bölgəsi üzrə nümayəndəsi Qəni Axundzadənin adamları tərəfindən paylanır. Mənbə həmcinin vərəqələrin “Olaylar” İnformasiya Agentliyinin cənub bölgəsi üzrə müxbiri Hafiz Mirzə tərəfindən hazırlandığını qeyd edib. H.Mirzə Lənkəranda Q.Axundzadənin adamı kimi tanınır. Deyilənlərə görə, Q.Axundzadə H.Mirzəni Həcc ziyarətinə göndərib. Azərbaycan mətbuatında yetərincə tanınan H.Mirzə KİV-lərdə Q.Axundzadənin müdafiəçisi qismində çıxış edir.

 Redaktorlar Birliyinin araşdırma qrupu

“Xural” qəzeti,

il 9, sayı: 049 (457), 02 oktyabr 2011