Manşetə çıxmalı olan yazılar bu kateqoriyada yer almalıdır
Jurnalist Tahirə Qafarovanın təqdimatında Hurriyyet.tv-nin “PƏNCƏRƏ” layihəsində “Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallı ilə “Hürriyyət” qəzetinin Vüqar Məmmədov media haqqında müzakirəsi keçirilib. Xural.com “Pəncərə” layihəsini təqdim edir:
Xural.com
Əvəz Zeynallının təqdimatında avqustun 15-i, saat 20:00-da Xural TV-nin youtube.com kanalında canlı yayımlanacaq “Siyasət meydanı” layihəsində Ümid Partiyasının sədri İqbal Ağazadə olub. İ.Ağazadə ilə “Siyasi mühacir problemi necə həll olunmalıdır” mövzusu müzakirə olunub. Bundan başqa, “Siyasət meydanında və AXH-də nələr baş verir?”, “Almaniyada daha bir azərbaycanlı gənc Dublin sazişi çərçivəsində İtaliyaya qayıtmamaq üçün qollarını doğrayıb. Ümid Partiyasının bu tip hadisəyə baxışı necədir?”, “Hakimiyyətə gələrsə mühacir məsələsini necə həll edəcək?”, “Mübariz Mənsomovun gəmi siyasəti necə aparılır? Əbülfəz Elçibəy gəmisini nə gözləyir?”, “Minlərlə, on minlərlə gənc ölkəni tərk edir. Təhsil probleminə Ümid Partiyasının baxışı necədir?” mövzularına toxunulub. Xural.com İqbal Ağazadə ilə “Siyasət meydanı”nı təqdim edir:
Xural.com
“Palmali” şirkərlər qrupuna aid “Məmməd Əmin Rəsulzadə” gəmisi Türkiyədə Liberiya bayraqlı “Doric Warior” gəmisi ilə toqquşub.
Musavat.com-un məlumatına görə, hadisə Ahırkapı Dəmir bölgəsində meydana gəlib. İki gəminin toqquşmasından sonra “Məmməd Əmin Rəsulzadə” gəmisinin kapıtanı “batırıq” deyə kömək çağırıb. Hadisə yerinə Sahil Güvənlik Xidmətinə aid 3 açıq dəniz qayığı və 3 xilasedici qayıq göndərilib.
“Palmali” şirkərlər qrupunun prezidenti Mübariz Mənsimov 6 ay öncə açıqlama verərək yeni inşa edilən gəmilərə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin və Elçibəyin adının veriləcəyini bildirmişdi. Sonra isə bu gəminin 1998-ci ildə inşa olunan “ADRİATİC MARİNER” adlı tanker olduğu üzə çıxmış, Ukraynada yanacaq qaçaqmalçılığı ilə istintaq açılan 21 yaşlı bu köhnə gəmiyə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin adının verilməsi sərt reaksiyalara səbəb olmuşdu. Hazırda batma təhlükəsində olan gəmi keçən həftə xüsusi törənlə açıq dənizdə səfərə çıxmışdı.
Virtualaz.org saytı isə yazır ki, tanker “…əvvəllər rüsvay olmuş keçmiş milli təhlükəsizlik naziri Eldar Mahmudovun atası – Əhməd Mahmudovun şərəfinə onun adını daşımışdı. Mahmudovun xüsusi xidmət orqanlarındakı mütəşəkkil cinayətkar qrupu ifşa edildikdən sonra Mənsimov 6 min 600 ton ağırlığı olan gəmisini tələsik ADRİATİK MARİNER-ə çevirdi.
Türk jurnalistlər şərhlərində təəssüflə etiraf edirdilər: ““Palmali Dənizçilik” şirkətinin rəhbəri Mübariz Mənsimovun azərbaycanlıların səmimiyyətindən və milli hisslərindən sui-istifadə etməsi, parkındakı 21 illik köhnə gəmini yeni kimi qələmə verməsi, heç bir şərhə sığmır”.
Gəminin özəllikləri:
Adı: Məmməd Əmin Rəsulzadə
IMO: 9175157
MMSI: 636019495
Çağrı İşarəti: D5UU2
Bayraq: Liberiya [LR]
Tonaj (GRT): 4606
Tam Boy x Tam Genişlik: 129.3m × 16.5m
İnşa edilmə tarixi: 1998
Qeyd edək ki, “Mammad Amin Resulzade” adlı gəminin məxsus olduğu “Palmalı” şirkətinin rəhbəri Mübariz Mənsimov baş vermiş insidentlə bağlı İnstagram sosial şəbəkəsində açıqlama verərək, Liberiya bayraqlı “Doric Warrior” gəmisinin “Rəsulzadə” gəmisini dayandığı yerdə vurduğunu, hər şeyin normal olduğunu və təhlükəli vəziyyətin olmadığını yazıb. Mənsimov hadisə ilə bağlı dərhal sevincək xəbər yazan saytları qınayıb və Azərbaycanda yüksək vəzifələr tutan bəzi rəsmi şəxslərini nəzərdə tutaraq onların ünvanına ittihamlar səsləndirib.
Əvəz Zeynallının təqdimatında avqustun 13-ü, saat 20:00-da Xural TV-də yayınlanan “Siyasət meydanı” layihəsində “12 mənzili o biri dünyaya aparmaq mümkündürmü?”, “Putin youtube.com-a və google.com-a qarşı hədə-qorxuya keçib, onlarla hesablaşacağını bildirib. Səbəbi?”, “Sakinlərin sözlərinə istinadən deyilir ki, onların mənzillərinə iddialı olan qadınlar keçmiş baş hərbi komissar, ehtiyatda olan general-leytenant, Milli Məclisin IV və V çağırış deputatı Əliağa Hüseynovun həyat yoldaşı Elmira Hüseynova və qızı Esmira Əliyevadır. Onların saxta sənədlər əldə etdiyi iddia olunur”, “Baş nazirin müavini Əli Həsənovun nəvəsi, iki nəfərin ölümünə səbəb olmuş yol qəzası törətməkdə təqsirləndirilən Nail Allahverdiyevin haqqındakı qərar niyə dəyişib?”, “Kamal Abdulla ilə məhkəmə davam edir”, “”Azərbaycan bayrağı” ordeni alan, oğlu Qarabağ müharibəsində döyüşərək iki ayağı dizdən aşağı kəsilən Gülnisə ana İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva ilə görüşəndən sonra Qusar bələdiyyə sədri onun torpaqlarını əlindən almağa cəhd edir”, “Mübariz Mənsimov Məhəmməd Əmin Rəsulzadə adına gəmini istismara buraxdı. Niyə indi?”, “Təhsili bu ölkədə bitirənlərin cəzası ağır olacaq”, “Azərbaycan təhsil sisteminin qocaman əfsanələrindən olan Vurğun Əyyubun səhhəti yaxşı deyil” kimi bu və digər mövzular təhlil olundu. Xural.com “Siyasət meydanı”nda Əvəz Zeynallının çıxışını təqdim edir:
Xural.com
Əvəz Zeynallının təqdimatında, avqustun 12-də, saat 20:00-da Xural TV-də yayımlanan “Siyasət meydanı” layihəsində “Azərbaycan siyasətində “qocalar” və “gənclər” problemi varmı?” mövzusu müzakirə olunub. Qonağımız 18 yaşından siyasət meydanında mübarizə aparan, siyasəti peşə olaraq qəbul edən AĞ Partiyanın başqanı Tural Abbaslıdır. Tural Abbaslı ilə müxtəlif suallara cavab tapmağa çalışmışıq. Xural.com “Siyasət meydanı”nda Tural Abbaslı ilə söhbəti təqdim edir:
Xural.com
Əvəz Zeynallının təqdimatında bu gün saat 17:00-da Xural TV-də yayınlanan “Siyasət meydanı” layihəsində AMEA-nın professoru, tanınmış filosof Əbülhəsən Abbasov oldu. Əbülhəsən Abbasovla “Siyasətdə nizam və xaos problemi”, “Etnik və dini rəngarəngliyə münasibət, cəmiyyətin müxtəlif fəaliyyət sahələrində və dövlət siyasətində onun yeri və rolu. Dominant funksionallıq məsələsi nədir?”, “Daxili və xarici determinantlar. Nədir onlar?”, “Cəmiyyətin özünüreallaşdırma kanallarının çoxluğu və optimallığı. İmkanlar və ehtimallar divergensiyası…”,- mövzularında müzakirəyə qulaq asacaq, yaranan suallarına cavab tapacaqsınız.
“Siyasət meydanı”nda qonağımız AMEA Fəlsəfə İnstitutunun professoru, Fəlsəfə elmləri doktoru Əbülhəsən Abbasovdur. Xural.com verilişi təqdim edir:
Xural.com
Dünən Binəqədi rayon məhkəməsində ADU-nun rektoru Kamal Abdullanın “Xural” qəzetinə və keçmiş əməkdaşlarına qarşı qaldırdığı məhkəmə iddiasına baxılıb. Məhkəmə iddiası “Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallının Binəqədi rayon məhkəməsinə qarşı etiraz vəsatəti səbəbi ilə təxirə salınıb. Vəsatət rədd olunsa da, Əvəz Zeynallı və digər cavabdehlərin vəkili Elçin Sadıqov qərardan Apellyasiya məhkəməsinə şikayət edəcəyi üçün məhkəmənin növbəti prosesi avqustun 27-si, saat 15.00-a təxirə salınıb. Xural.com Əvəz Zeynallının məhkəmə prosesi haqqındakı statusunu təqdim edir:
Dünən Kamal Abdulla ilə Binəqədi rayon məhkəməsində hazırlıq iclası keçirildi. Əvvəlki iclasdan fərqli olaraq bu iclas sakit keçdi. Prosesi başlayan hakim Emin Əliyev tərəflərə müraciət edib vəsatətləri olub-olmadığını soruşdu. Qarşı tərəfin vəkili iddiada qismən dəyişiklik etdiklərini, iddianın maddi təzminat hissəsini geri götürdüklərini dedi.
Beləliklə, məlum oldu ki, məndən tələb olunan 10.000, Vusala Aghabeylidən tələb olunan 5.000, Parvin Mursalovadan tələb olunan 3.000 və Elmira Baxşəliyevadan istənən 3.000 AZN-dən imtina olunub. Amma iddianın təkzib və üzr istəmək hissəsi öz qüvvədində qalıb. Sonra mən vəsatətlərimi təqdim etdim. Belə minnətli imtinanı qəbul etmədiyimi, ərizədən tam imtina olunmalı olduğunu dedim. Zatən mənim kimsəyə ödənəcək 1 manatımın belə olmadığını dəfələrlə mediada demişdim. Eyni zamanda ilk iclasda apardığı tərəfli və ədalətsiz prosesə hakim Emin Əliyevə etiraz etdim. Bizi cəzalandırmaqla hədələyən hakim, nədənsə qarşı tərəfin qoçuluq edən vəkilinə heç bir söz deyə bilməmişdi. Hakim vəsatətimi yazılı olmadığı üçün qəbul etmədi. Gələn prosesdə vəsatətim yazılı olacaq.
Başqa bir vəsatətim Binəqədi rayon məhkəməsinə etiraz oldu. Məhkəmənin sədri Araz Kazımovun ADU rektoru Kamal Abdulla ilə özəl dostluq münasibətlərinin olduğunu, A.Kazımovun atasının K.Abdulla ilə uzun müddət bir yerdə işlədiyini və onun dəfn mərasiminin ADU-dan götürüldüyünü qeyd etdim. Zatən vəkil də etiraf etmişdi ki, məhz “Xural” qəzetinin ünvanının bu rayonda yerləşdiyinə görə, Binəqədi rayon məhkəməsini seçiblər. Beləliklə, hakim vəsatəti rədd etdi, amma qərardan Apellyasiya şikayəti verəcəyimiz üçün prosesi 27 avqust 2019-cu il, saat 15.00-a təxirə saldı.
K.Abdullanın vəkili zalda özünü normal aparsa da, bayırda jurnalist kameralarına yenə ötən prosesdəki kimi cavablar verib. İrəli-geri danışıb. Olsun, mən Vəkillər Kollegiyasının və sədr Anar Baghirovun reaksiyasını gözləyirəm. Zatən vəkil haqqında da vəsatətim var, o da növbəti prosesdə təqdim olunacaq.
Presesdə iştirak edən çoxsaylı müstəqil media nümayəndələrinə, hüquq müdafiəçiləri Novella Jafarovaya, Arzu Abdullayevaya, Elchin Mammadə təşəkkür edirəm. Kanal13-ün (Aziz Qarashoglu və Lamiye Orucovaya) və Reaksiya TV-nin (Zaur Gariboghlu və Arzu Gojaoghlu) rəhbərliyinə və əməkdaşlarına, Azerfeedoma və Gulnaz Qanbarliyə, AzelTV və Sevinc Sadıqovaya, Elmidar Aliyevə və digər çoxsaylı həmkarlarıma təşəkkür edirəm. Mən bilirəm ki, K.Abdulla və onun tanrıtanımaz vəkilinin qarşısını almağa və onları geri addım atmağa bu müstəqil media və həssas ictimai qınaq səbəb oldu. Minnətdaram. Gücümüz həmrəyliyimizdədir.
Hörmətli Kamal Abdullaya isə bir daha səslənirəm ki, ziyalı adına uyğun hərəkət edib bütün iddia ərizəsini geri götürsün və əməkdaşları ilə arasında baş verən buzları əritsin. Belə daha gözəl və rahat olar…”
Xural.com
Zaur Qəriboğluyla “Xural TV”nin rəhbəri Əvəz Zeynallı Azərbaycan mediasının problemlərini müzakirə ediblər. Maraqlı müsahibəni diqqətinizə çatdırırıq. Xural.com verilişi təqdim edir…
Xural.com
“Universitetə öz əsəri kimi baxdığından ssenarisi üzrə də idarə edir”
Azərbaycan Dillər Universitetinin rektoru, akademik Kamal Abdulla ilə filologiya-jurnalistika fakültəsinin keçmiş dekanı Vüsalə Ağabəyli arasındakı qalmaqal artıq məhkəmə müstəvisinə keçib. Rektor Kamal Abdulla qarşı tərəfi və “xural.com” saytını məhkəməyə verərək 10 min manat təzminat tələb edir. Eyni zamanda, rektor “kilis.az”saytında Vüsalə Ağabəyli barədə ciddi ittihamlar səsləndirib, məhkəmə instansiyalarının onun xeyrinə qərar qəbul edəcəyini bildirib. Meydan TV-nin suallarını Vüsala Ağabəyli cavablandırır.
– Vüsalə xanım, rektor Kamal Abdulla ilə qarşıdurma nədən başladı və münasibətlər nə üçün məhkəmə müstəvisinə keçdi?
– Kamal Abdulla dostunun qızını bəhanə edib mənə hücum etdi, sonrakı müsahibələrində fərqli mənzərə ortaya qoydu. Etiraf etdi ki, öz komandasını yaratmaq istəyir, Vüsalə Ağabəyli də onun komandasının üzvü deyildi və özünə uyğun, xasiyyətinə bələd olduğu adamı fakültəyə dekan təyin etmək istəyir. Bir növ də dostunun qızını da bəhanə kimi istifadə etdi.
– Amma o, sizi tədris prosesində çox ciddi nöqsanlara görə töhmət almaqda ittiham edir. Nöqsanlarınız nədən ibarətdir?
– 2018-ci ilin oktyabrından noyabrına qədər, bir ay ərzində Təhsil Nazirliyinin təşkil etdiyi Akkreditasya Komissiyası Dillər Universitetinin bütün fakültələrində araşdırma aparmışdı, həm tədris sənədləri, həm elmi fəaliyyət, həm ixtisasların göstəriciləri araşdırıldı və qənaətbəxs sayıldı. Əgər mənim cüzi də olsa səhvim olsaydı, kənardan gələn ekspertlərin diqqətindən yayınmazdı. Bəs niyə nazirliyin ekspertləri hər hansı nöqsanı və faktı aşkara çıxara bilmədilər? Amma bundan sonra mən Kamal Abdullanın dostunun qızının dərsində iştirak etdim və dərsi düzgün təşkil etmədiyini gördüm.
– Ümumiyyətlə, dostu kimdir, konkretlik gətirə bilərsinizmi?
– Söhbət Çərkəz Qurbanlının qızı Nərgiz Qurbanlıdan gedir. Kamal müəllim əvvəllər bizim universitetdə çalışıb, Ümumi Dilçilik Kafedrasının müdiri idi, həmin illərdə onun bir neçə dostu olub. Mənim atam Dillər Universitetində işləməyib və onunla dostluq münasibətləri olmayıb deyə, məni təhqir etməli, əzməli və ağlına gələn davranışı göstərməlidir?! Bu gün rektor vaxtilə dost olduğu insanların övladlarına himayədarlıq edir, idarəetməni dostluq münasibətləri üzərində qurur ki, sabah həmin adamlardan da istifadə etsin.
– Rektorun söylədiklərinə görə sizi bir il əvvəl dekan vəzifəsindən çıxartmaq istəyib, amma yalvarmağınız nəticəsində qərarını dəyişib. Hətta belə bir cümlə işlədib: “Bir qadının bu qədər yalvarmağı müqabilində işdən çıxartmağa ürəyim gəlmədi, sonra gördüm mümkün deyil…” Belə bir hadisə olubmu?
– Sizcə, bu, akademik cümlədir, yaxud fikirdir?! Əgər bir dekanın rektorun dediyi dərəcədə nöqsanları varsa, yalvarıb ağlamaqla kimisə işə götürürlər və ya işdən çıxarırlar?
– Bəlkə rektorun dediyi kimi sizin iş prinsiplərinizlə rektorun iş prinsipləriniz uyğun gəlmir? Ümumiyyətlə, nədən ibarətdir onun iş prinsipləri?
– Kamal Abdullanın iş prinsipləri ondan ibarətdir ki, o, təhqir edəndə susmalısan, onun dostlarına xüsusi meydan verməlisən, nəhayət, heç bir yerdə nöqsanlardan danışmamalısan.
– Təhqir edir?
– Əlbəttə, özü də çox açıq formada təhqir edir.
Vüsalə Ağabəyli
Mənbə: meydan.tv
– Bu, siz tərəfdən ciddi ittihamdır, müəllimlər də, kollektiv də susur?!
– Hamı susur, çünki işlərini itirmək istəmir. Susmayanda mənim kimi hədəfə gəlirlər. Biri var dəhlizdə qeyri-etik ifadə işlətsin, biri də var Elmi Şuralarda, rektoratda. Səni ayağa qaldırıb çox kobud, rektora yaraşmayan ifadə işlədir, ardınca sual edir ki, xoşun gəlmir? Səndən cavab gözləyir ki, görsün, hansı cavabı verəcəksən. Bəziləri də “Kamal müəllim, ərk edirsiniz” deyə reaksiya verir. Çox qəribə vəziyyət yaranıb. Kamal Abdulla bizi təhqir edir, böhtan atır, amma bizim iddialarımızı Dillər Universitetinin ünvanına yönəldir. Niyə kollektivi bu məsələyə qarışdırır? Əgər rektor çox ideal idarəetmə qurduğunu sübut etməyə çalışırsa, hamının ondan razı olduğunu göstərmək istəyirsə, etiraz edən bir-iki nəfərin fikirlərindən niyə narahat olur? Yaxud humanizmdən danışır və deyir ki, Vüsalə Ağabəylini işdən yox, vəzifədən çıxarıb, Elmira Baxışəliyeva yaşlı olduğu üçün kənarlaşdırıb, bəs Pərvin Mürsəlovanı niyə işdən uzaqlaşdırıb?
– Sizə töhmətin açıq dərsdəki nöqsanlarınıza görə verildiyi bildirilir, əsası varmı?
– Deyilənlərlə razılaşmıram. Çünki mən açıq dərsi rektorun əmri əsasında təşkil etmişdim. Əmrdə göstərilməyib ki, dərs 90 dəqiqə dinlənilməlidir, mən tərəfdən əmrin sonunda göstərilən meyarların hamısına riayət olunub. İkinci, o biri komissiya üzvləri niyə gizlədilir? Suala cavab yoxdur, mən də bilmirəm. Məsələ ondadır ki, 6-7 nəfər komissiya üzvünün hər biri protokolu imzalayıb, məgər, mən onları məcbur etmişəm?
– Sizdə protokol varmı?
– Əlbəttə. Onlar gördükləri dərsi qiymətləndiriblər. Sual yaranır, niyə onlara başqa bir irad bildirilmir, münasibətləri dinlənilmir? Yaxud nə üçün təklif olunmadı ki, Nərgiz Qurbanlının dərsi yenidən təşkil olunsun, buyursun keçsin? Birinci dəfə 4 bal alıb, ikinci dəfə təşkil olunsun və 10 bal alsın.
– Ümumiyyətlə, universitetdə, töhmət proseduru necədir, rektor qərarı özü qəbul edir, yoxsa, Elmi Şuranın, yaxud başqa bir komissiyanın təqdimatı əsasında əmr verir?
– Dekabrın 17-də Elmi Şurada etiraz çıxışı etdiyimə görə elə həmin günü töhmət verdi.
– Hansı məsələ haqda çıxış etmişdiniz?
– Nərgiz Qurbanlı məsələsinə görə. Rektor dedi ki, sən bizi barmağına dolamısan, ürəyin istədiyin kimi onu qiymətləndirmisən, o, mənim dostumun qızıdır…
– Eləcə də deyir ki, dostumun qızıdır…?
– Bəli, eləcə də deyir. Hələ bir də əlavə edir ki, sən kimə ilişdiyini bilmirsən…
– Bunları da deyir?
– Bəli, deyir və gözləyir ki, mən susam. Əlimi qaldırıb “olar münasibət bildirim” demək istəyirəm, cavab verir ki, lazım deyil sənin münasibətin.
– Yəni 50 ilə qədər yaşı olan Dillər Universitetində professor, müəllim yoxdurmu ki, rektora dayan desin?
– Bir nəfər dedi, Tərbiyə İşləri üzrə prorektor və sosial məsələlər üzrə müşavir Ələddin müəllim, amma bugünkü gündə onun pis vəziyyətdə qalmasını istəmirəm. Ələddin müəllim etiraz etdi və pis vəziyyətə düşdü, hazırda o heç yerdə yoxdur və sonradan elə vəziyyətə düşdü ki, haqqımdakı məlum rəyi imzalamağa məcbur oldu.
– Siz bu məsələn ictimailəşdirməzdən əvvəl rektora müraciətlər etmisinizmi?
– Rektor dekabrın 17-də mənə töhmət verib, razılaşmamışam və bir gün sonra, dekabrın 18-də müraciət etmişəm. Müraciətimdə hüquqi əsaslar göstərdim, Əmək Məcəlləsinin maddələrinə istinad edərək töhmətin qanunsuzluğunu ortaya qoydum. Cavab gözlədim, amma bunun əvəzində Nərgiz Qurbanlının kabinetimə hücumu təşkil edildi. Düşünüldü ki, bəlkə mən də onun üslubunda cavab verim, ancaq heç bir reaksiyam olmadı. Bundan sonra Nərgiz Qurbanlı ağlına gələn ifadələr işlətdi, az qaldı əl qaldırsın, bunu görənlər var. Təsəvvür edin ki, işçilər Nərgiz Qurbanlını otağımdan necə çətinliklə çıxartdılar. Hətta mənə irad tutdular ki, niyə Nərgiz Qurbanlının səsini yazmısan, nə üçün yazmamlıydım?! Axı mən hansı formada Qurbanlının nəslimə, atama söydüyünü necə sübut edə bilərdim? Ümumiyyətlə, Nərgiz Qurbanlı rektorun dostunun qızı olduğuna görə atama söyməlidir? Mənim atam onun atasından da yeri gəlsə, qat-qat artıq insandır. Dekabrın 17-də mənə töhmət verib, bir gün sonra əmr imzalayır ki, bu töhmət əmrində verilən müddəalar araşdırılsın. Sual yaranır, əvvəla, araşdırardın və töhmətin uyğun olub-olmamasını bilib sonra verərdin də. İkincisi, dekabrın 17-də töhmət verilib, 3 gün sonra, 20 dekabrda Nərgiz Qurbanlının müraciətini yazıblar. Hətta xronologiya da uyğun gəlmir, təşkilatçılıq işi də düzgün qurulmayıb.
Vüsalə Ağabəyli
Mənbə: meydan.tv
– Siz işə getmədən necə maaş tələb etmisiniz, buna aydınlıq gətirə bilərsinizmi?
– Elə şey ola bilər? İşə getməyən adam necə maaş tələb edə bilər? Rektor kart sisteminə mayın 1-dən keçib, əgər kartım işləməyibsə, mayın maaşını necə almışam? Maaşım yarımştat dosent maaşıdır, fəlsəfə doktoruyam, aldığım maaş 340 manatdır. İyunda maaşımı kəsib. Qərəzli addımdır. Necə olur ki, rektorun komandasında olanlar işə gəlmir, amma maaş alırlar?!
– Dediklərinizi faktlarla təsdiqləyə bilərsinizmi?
– Bəli.
– Məsələn, kimlər?
– Asudə xanım Kamal Abdullanın sağ əli sayılan Nüşabə Tanrıverdiyevanın yaxın qohumudur, baxmayaraq ki, bunu inkar edir. Onu xadimə adı ilə yazdırsalar da, işə gəlmir. Mən bu məsələni aşkarlayan kimi işdən uzaqlaşdırdılar. Əgər yalan idisə, niyə işdən çıxartdılar? Deməli, bu adam işdə olmadığı halda 326 manat maaş alırdı, amma mən dosent kimi 300 manatımı ala bilmirəm.
– Nüşabə Tanrıverdiyevanın vəzifəsi nədən ibarətdir?
– Nüşabə Tanrıverdiyevanın vəzifəsi hər şeydir, universditetdə həm maliyyə, həm işəgötürmə məsələlərinə baxır, hər şeyə nəzarət edir. Bu adam yeməkxana işçilərinin də gəlib-getməyinə nəzarət edir.
– Rəsmi vəzifəsi nədir?
– Ad olaraq maliyyə işləri üzrə müşavir gedir, amma mühasibatlığın da işlərinə nəzarət edir.
– Əvvəllər Dillər Universitetində çalışıbmı?
– Xeyr, Nüşabə Tanrıverdiyevanı Slavyan Universitetindən gətirib.
– Vüsalə xanım, ikinci töhməti işdə bir dəfə olduğunuz üçün aldığınız bildirilir. Doğrudanmı, işə getmirsiniz və töhməti buna görə almısınız?
– Əgər kartım işləmirdisə, ayda bir dəfə necə sistemə düşüb? Bu, necə olur? İşləyən kartdırsa, o biri günlər niyə hesablanmayıb? Bu suallara cavab verilməlidir.
– Kamal Abdulla universitetdəki bu vəziyyəti komik adlandırıb, sizin tərəfdən bu mənzərə necə qiymətləndirilir?
– Kamal Abdulla universitetə öz əsəri kimi baxdığından ssenarisi üzrə də idarə edir. Yəni nə qayda-qanun, nə əsasnamə, nə də Əmək Məcəlləsi nəzərə alınır, yalnız özünün qanun və qaydaları işləyir, heç kəs də buna etiraz edə bilmir.
– Bəlkə Kamal müəllim universitetin idarəetməsində daxili əsasnaməyə əsaslanır?
– Axı daxili əsasnamədə elə bir şey yoxdur. Elmi Şura var və onun əsasnaməsinə görə dekanı işdən çıxartmaq üçün ən azı onun rəhbərlik etdiyi fakültə Elmi Şurasının üçdə iki hissəsi rektor qarşısında vəsatət qaldırmalıdır. Akkreditasya Komissiyasının mənim fəaliyyətimi noyabrda qənaətbəxş hesab etdiyini yuxarıda söylədim, dekabrda isə rektorun 3 nəfərdən ibarət yaratdığı komissiya nə qədər “nöqsanlar” aşkarladı, bunlar töhmət əmri verəndən sonra olub. Sual yaranır, əgər pis dekan idimsə, fakültə Elmi Şurası rektor qarşısında niyə vəsatət qaldırmayıb?
– Təhsil nazirinə, Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsinə və Prezident yanında Təhsil Komissiyasına müraciət etmisinizmi?
– Bəli, adını çəkdiyiniz bütün qurumlardan məhkəməyə müraciət etmək haqda cavab məktubu almışam.
– Bəs təhsil naziri ilə görüşə cəhd etmisinizmi?
– Əlbəttə, əvvəl alınmadı, sonra səhhətimdə problem olduğundan Türkiyəyə getdim, o zaman məni axtarıblar. Yenə cəhd edəcəm.
– Sizə universitetdə açıq və gizli formada dəstək verənlər varmı?
– Dəstək verənlər çox idi, amma qorxurlar. Təsəvvür edin ki, şöbə-şöbə gəzib tapşırıq verirlər ki, “Facebook”da, universitetin səhifəsində Vüsalə Ağabəylinin əleyhinə status, şərh yazıb, cavab verin ona. Və bunu yazandan sonra da şəklini çəkib göstərirlər ki, filankəslər yazdı. Yalnız yeməkxana işçisi və xadimə qalıb ki, səhifəmə şərh yazmasın, çox təəssüf ki, “copy past” şəklində şərhlər yazırlar, məsələnin məğzini bilmirlər. Əgər onlar yazdıqlarımdan stressə düşürlərsə, niyə səhifəmi izləyirlər, izləməsinlər də? İkinci də stressə düşənlər bəs Kamal Abdullanın addımlarından niyə stressə düşmürlər, təsəvvür edin ki, akademik-rektor o boyda kollektivi əleyhimə qaldırıb.
– Yəni trollar ordusu yaranıb?
Vüsalə Ağabəyli
Mənbə: Meydan .tv
– Tam doğrudur və açıq şəkildə çalışırlar, bunu gizlətmir də. Məsələ ondadır ki, başqa tələbələr mənə deyirlər ki, sizə dəstək şərhlərini silirlər, bəs hardadır burda söz azadlığı?! Görün, hansı vəziyyətdir ki, jurnalist yetişdirən universitetin rektoru gənclər üzərində bu cür manipulyasiya edir, hələ bu gənclər gələcəyin jurnalisti olacaqlar, indidən onları hansı hala salırlar?! Tələbələr məni çox dəstəklədilər, ayağa qalxmışdılar, xəstəxanada yanıma gəldilər ki, qayıdım yerimə. Baxın, Kamal müəllim onların məni müdafiə etmələrini iğtişaş adlandırır, amma özünün dostunun qızı, Tərcümə fakültəsinin dekanı Bənövşə Məmmədovanın yerini dəyişəndə, tələbələr etiraz etdiyi üçün onu dekan sevgisi saydı. Niyə ayrı-seçkilik edirsən, hanı bəs eyni dediyin prinsip? Rektor burda Konstitusiyanı da pozur.
– Sizinlə bərabər cəzalandırılan həmkarlarınız da var, onlar universitetdə korrupsiya hallarının olduğunu iddia edir, deyilənləri bölüşürsünüzmü?
– Korrupsiya varsa da, günahkar rektordur, o, vəziyyəti tənzimləməli, problemləri aradan qaldırmalıdır. Əgər mənim adi müəllimə dərsi düzgün təşkil etmək haqda söz demək haqım yoxdursa, nəyə müdaxilə edə bilərəm? Ola bilməz ki, rektorun universitetdəki vəziyyətdən xəbəri olmasın, bir semester dərsə gəlməyən tələbələr var…
– Elələri də var?
– O cür tələbələr çoxdur və məndə də onların adı var. Semestr boyu dərsə gəlmir və fəxri məzun kimi universiteti bitirir. Çünki onlar Kamal müəllimin trollar ordusundandır. Təxminən 70-ə yaxın belə tələbə var, az deyil.
– Vüsalə xanım, Kamal Abdulla məhkəmələrdə də qalib gələcəyini deyirsə, bundan sonra nə düşünürsünüz?
– Mən geri durmayacam, bu, mənim üçün iş məsələsi deyil. Mən Kamal Abdulladan nə vəzifə istəyirəm, nə kreslo, nə də başqa bir şey. Ümumiyyətlə, onun rektor olduğu zaman heç bir administrativ vəzifədə çalışmaq istəmirəm. Sadəcə, onun qanunsuz hərəkətlərini sübut etmək istəyirəm. Demək istəyirəm ki, siz bu insanlarla bu cür davranış sərgiləyə bilməzsiniz və işçiləri təhqir etmək olmaz. Sona qədər gedəcəm, biz məhkəməyə verməmişdik, amma rektor hələ fevralda təkidlə deyirdi ki, buyursunlar, müraciət etsinlər, görsünlər, kim qazanacaq. O zaman deyirdi ki, məhkəmələrin nəticəsi universitetin xeyrinə olacaq. Hələ iddia ərizəsi ilə tanış olmadan hardan bilir ki, xeyrinə həll olunacaq? Görünən odur ki, hələ onun xeyrinə gedir. Amma bu, o anlama gəlməsin ki, yerli məhkəmələrin və medianın qarşısını almaqla susacağıq, biz beynəlxalq mətbuata çıxacağıq. Kamal Abdullanın yerli mediaya ciddi təsiri var, hansı orqanda əleyhinə yazı, yaxud informasiya yayıldısa, həmin media orqanı məhkəmə ilə hədələnir. Artıq “xural.com” məhkəməyə verilib. Biz xarici mediaya çıxacağıq, bunun üçün tərcüməçiyə ehtiyacımız yoxdur, çünki ingilis dilini bilirik. Yerli məhkəmlərdə qarşımızı alacaq, üz tutacağıq Avropa Məhkəməsinə, görək, orda necə qarşımızı alacaq?!
Meydan.tv
Xural.com saytının baş redaktoru Əvəz Zeynallı Kanal13-ün qonağı olub. Azərbaycan Dillər Universitetinin rektoru tərəfindən məhkəməyə verən Ə.Zeynallı bu haqda fikirlərini bölüşüb: “Kamal Abdulla ilə bir yerdə işləmək olar, ancaq Kamal kimi olmaq olmaz və ya onunla yemək yemək olar ancaq onun xarakterində olmaq olmaz. Mən çox təəssüf edirəm ki, bu adam haqqında bu günə kimi müsbət düşünmüşəm. Hər addımda qabağımıza Sovet adamları çıxır və bunlar Azərbaycanda kiçik SSRİ yaradıblar!”
Xural.com Əvəz Zeynallının Kanal13-ə verdiyi müsahibəni təqdim edir:
Xural.com
Əvəz Zeynallının təqdimatında Xural TV-nin “Siyasət meydanı” layihəsi özünün 20-ci bölümü ilə davam edir. 05 avqust 2019-cu il, saat 20:00-da yayınlanan verilişin mövzuları əsasən, “Prezidentin müşavirəsi niyə sönük keçib?”, “Baş Nazir Novruz Məmmədov və Administrasiya rəhbəri Ramiz Mehdiyev müşavirədə niyə iştirak etməyiblər?”olub. Xural.com “Siyasət meydanı” verilişinin 20-ci bölümünü təqdim edir. Qonaqlarımız Elçibəy hökumətinin Baş Naziri, Azərbaycan Xalq Partıyasının sədri Pənah Hüseynlə, AĞ Partiyanın sədri Tural Abbaslıdır.
Xural.com
Ukrayna Qarapapaq Türkləri Milli Şurasının Sədri Daşqın Gülməmmədov müxtəlif ölkələrdən olan ictimai xadimləri, KİV rəhbərləri və təmsilçilərini “Ukrayna Qarapapaq Türkləri Milli Şurasının 5 ili” yubiley medalı ilə təltif etmək barədə əmr imzalayıb.
Bu barədə mətbuata UQTMŞ İnformasiya Departamentindən məlumat veriblər. UQTMŞ Rəyasət Heyəti Sədrinin müavini Vilayət Xəlilovun təqdimatı əsasında, Ukrayna ilə bağlı informasiyaların yayılmasında aktivlik göstərmiş, Ukraynanın ərazi bütövlüyü və milli suverenliyi barədə Ukraynanın dövlət maraqlarını qorumuş KİV rəhbərləri və təmsilçiləri, jurnalistlər, həmçinin ictimai xadimlərin”UQTMŞ 5 ili” yubiley medalı ilə kütləvi təltif etmək barədə qərar qəbul edilmişdir. Təltif edilənlərdən 23 nəfəri Azərbaycanın tanınmış KİV rəhbərləri, jurnalisti, media yazarları və ictimai xadimləridir. Medalların təqdim edilmə mərasimləri iki həftə ərsizdə UQTMŞ-nın səlahiyyətli nümayəndələri tərəfindən Kiyevdə, Vinniçada, Bakıda, Ankarada və Marneulidə təşkil ediləcək.
UQTMŞ Sədrinin 012/(019) saylı, 05.0.2019 tarixli əmri ilə, “Ukrayna Qarapapaq Türkləri Milli Şurasının 5 ili” yubiley medalı ilə təltif olunan şəxslərin tam siyahısı:
Ukrayna vətəndaşları
Volovodyuk Volodimr Volodimroviç
Malinovskaya Olqa Oleqovna
Şuljenko Sergey Qriqoroviç
Şurin Andrey Romanoviç
Azərbaycan vətəndaşları
Abışova Vüsalə Mahir qızı
Ağacanov Elçin Alı oğlu
Allahverdiyev Toğrul Ağəli oğlu
Allahverənov Azər Kərim oğlu
Babyev Ziya Şakir oğlu
Bəşirov Ruslan Cəlil oğlu
Qafarov Əfqan Məhəmməd oğlu
Qəribli Məmmədəli Qərib oğlu
Quliyeva Aynur Camal qızı
Ələsgərli Əfsanə Bayram qızı
Əliyev Məğrur Möhtərəm oğlu
Əliyevə Arifə Vahid qızı
Əhədov Əlişir Alxas oğlu
Hüseynov Nicat Sakit oğlu
Cəbrayılov Ramil Əfqan oğlu
Cəfərov Mənsur Rəğəbət oğlu
Canbaxışlı Nahid Baxışəli
Zeynallı Əvəz Tapdıq oğlu
Mirzə Afiq Yelmar oğlu
Fərəcov Aqil ələsgər oğlu
Şərif Gülxar Cəbrail
Şəfiyev Nadir Yusuf oğlu
Gürcüstan vətəndaşları
Əliyev Sərkərdə Sərxan oğlu
Bayramova Samirə Teymurxan qızı
Məmmədov Azər Süleyman oğlu
Məmmədov Nizami Zilli oğlu
Qazaxstan vətəndaşları
Sailaukizi Alma
Xametjanova Aida Kıdırbekovna
Türkiyə vətəndaşları
Ahmet Aydın Ali Sait
Muhammet Kutlu Nazim
İncedere Suat Namaz
Soğuksu Muharrem Akif
Polşa vətəndaşları
Kosiçinska Kladiya Maqdalena
Mamon Marçin
Çieslavska Anna
Yaponiya vətəndaşı
Vakizaka Keisuke Yudji
Özbəkistan vətəndaşı:
Salamov Şuxrat Nasiroviç
Tunis vətəndaşı
Dridi Xaled Ben Belqasem
Belorusiya vətəndaşı
Ostrovskiy Aleksandr Aleksandroviç
“Ukrayna Qarapapaq Türkləri Milli Şurasının 5 ili” yubiley medalı 10 iyun 2017-ci ildə Ukrayna Qarapapaq Türkləri Milli Şurasının yaradılmasının 5 illik yubileyi münasibəti ilə UQTMŞ Rəyasət Heyətinin qərarı ilə təsis edilib və həmin medalla Ukrayna vətəndaşları, xarici vətəndaşlar və yaxud vətəndaşlığı olmayan şəxslər təltif edilir. 2017-ci ildə medall 53 şəxs, 2018-ci ildə 7 şəxs bu medalla təltif edilmişlər.
Ukrayna Qarapapaq Türkləri Milli Şurası 17 iyul 2012-ci ildə, Kiyevdə keçirilən Ukrayna Qarapapaq Türklərinin 1-ci Məclisində təsis edilib. 6 may 2014-cü ildə Ukrayna Ədliyyə Nazirliyi Dövlət Qeydiyyat Xidməti tərəfindən təkrarən, Ümumukrayna İctimi Birliyi statusunda dövlət qeydiyyatına alınıb. Hazırda Ukraynanın ən böyük ictimai birliklərində birdir. UQTMŞ-nın Ukraynanın 24 vilayətində rəsmi qeydiyyatdan keçmiş 24 vilayət təşkilatı fəaliyyət göstərir. Mərkəzi Mənzil-Qərargahı Vinniça şəhərində yerləşir.
Əvəz Zeynallının moderatorluğunda Xural TV-nin “Siyasət meydanı” layihəsi… Azəravtoyol”da nələr baş verir?”, “Bakıda süni tıxacları kimlər yaradır və süni tıxaclar kimlərə lazımdır?”, “Mobil rabitə operatorlarının iqtisadi dələduzluqları…” Qonağımızı Ağ partiyanın sədrinin iqtisadi və sosial məsələlər üzrə müşaviri Ramin Əbilovdur. Ramin bəylə insanları ən çox maraqlandıran sosial hadisələr haqqında danışmışıq. Yolları necə dağıdırlar, korrupsiya hər sahəyə necə sirayət edib, “Azercell”, “Bakcell” və “Nar” mobil operatorları insanlara necə zülüm edir, onların cibini necə oğurlayaraq boşaldır. Diqqətlə baxın, çox maraqlı faktlar eşidəcəksiniz…
Xural.com
Əvəz Zeynallının təqdimatında “Əyri oturaq, düz danışaq!”ın#003-cü qonağı Kanal 13-ün təsisçisi Əziz Orucovdur. Müsahibimiz Əziz Orucov Kanal 13-ə olan xaker hücumundan, bu hücumun kanala vurduğu ziyanlardan danışır. 360 min abunəçisi olan Kanal 13-ün rəhbəri tamaşaçı auditoriyasının bu qədər geniş olmasını heç bir texniki üsullara bağlı olmayaraq, tamaşaçıların öz istəklərinə müvafiq surətdə yaranması ilə əlaqələndirir. Ə.Orucov hücumların son vaxtlar SOCAR prezidenti Rövnəq Abdullayevin oğlunun 2 milyon dollarlıq qol saatı ilə bağlı olduğunu xatırladır: “Mənə dedilər ki, əgər Rövnəq Abdullayevlə bağlı tənqidi materiallar yayımlasanız, sizin problemləriniz yaranacaq. Kanal 13-də ictimaiyyətin diqqətində olan Rövnəq Abdullayevin oğlunun bu saatı hansı pullarla əldə etməsi ilə bağlı xəbər və məlumatları yaymışıq. Çünki söhbət Azərbaycan büdcəsindən oğurlanmış pullardan gedirdi. Bundan sonra üzərimizə hücumlar başladı…
Bəzi xakerlərin təşkilatçılığı ilə Kanal 13-ün facebook və instaqram hesablarının ələ keçirildiyini açıqlayan kanal rəhbəri hesab edir ki, artıq müstəqil media qurumlarına təzyiq vasitələri dəyişdirilib – həbslər xaker hücumları ilə əvəz olunub. Əziz Orucov onu da bildirdi ki, məsələ ilə bağlı artıq müvafiq hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət olunub. Məsələ araşdırılır. Əziz Orucov daha həssas məqamlara da toxundu: “Mən bu məsələni Avropa Məhkəməsinə qədər aparmaq niyyətindəyəm, çünki Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanları çərçivəsində bunun həllini görmürəm…” Əvəz Zeynallı, “bu ölkədə Respublika prokurorluğunu məhkəməyə vermək mümkün deyil. Bütün ədliyyə sistemi prokurorluğun yeni oyunlarının oyunçusuna çevrilib. Bütün instansiyalar ərizəni bir-birinə ötürür, vaxt keçir ki, iddiaçılar Avropa Məhkəməsinə qədər gedib, çıxa bilməsinlər…” – dedi. Bu müsahibə çox maraqlı müsahibədir və Əziz Orucovun açıqladığı faktlar mətbuatın uzun müddətində qalacaq.
Xural.com
“Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallı ilə müsahibinin ikinci bölümünü təqdim edirik.
Ötən bölümümüzdə dərc olunan söhbətimiz zamanı Əvəz bəydən “Qaynar qazan”a hakimiyyət nümayəndələrini dəvət edib-etməməsi barədə soruşmuşdum. “Çox təşəbbüs göstərmişəm” demişdi. Bizim sualımız:
– Konkret kimləri dəvət etmisiniz?
– Sizin müsahibə götürməyə çətinlik çəkmədiyiniz bəzi adamlar var, məsələn, Siyavuş Novruzov hakimiyyətin danışan dillərindən biridir. Bir neçə ay ərzində götür-qoy etdi və gəlmədi. Zahid Oruc gəlmədi. Özü açıq dedi ki, mən səni tanıyıram, bizim münasibətlərimiz yaxşıdır, amma “Qaynar qazan”ın formatı başqadır. Hər halda, o dövrdə bəlkə də Zahid Orucun vəzifəyə getmə ehtimalı var idi… Mən sonra bu haqda düşündüm. Mən hörmətli Əli Həsənova dəfələrlə zəng etdim, onun köməkçisi ilə danışdım. Köməkçisi dedi bir aya əlaqə saxlayın, sonra xəbər çıxmadı. Mən cənab İlham Əliyevə dəfələrlə müraciət etmişəm. Digər nazirlərə müraciətlərim olub, “Qaynar qazan” üçün.
– Bəlkə sizin müxalif düşərgə ilə daha yaxın olmağınız, o çevrədə görünməyiniz müsahibələrə əngəl olub?
– Ola bilər. Yəqin ki, mən müəyyən ictimai qurumlardakı fəaliyyətimə özüm də göz gəzdirəcəyəm. Hər yerdə görünmək… Əslində açığı, bu, həm mənim vaxtımı çox aparır, həm də hiss edirəm ki, jurnalistika imkanım məhdudlaşır. İstər-istəməz haradasa olanda tərəf kimi görünürsən. Bu, əslində mənim tərzim deyil.
– Deməli, seçim etmək haqda düşünürsünüz?
– Jurnalistikanı seçib, kənardakı müəyyən qurumlardan uzaqlaşacağam. Qarabağ Komitəsinə gəlincə, Qarabağ bizim bütün millətin ümumi problemidir. Gerçəkdən də bizim Qarabağ Komitəsinin fəaliyyəti çox müstəsna fəaliyyətdir. Məncə, tarix bunu yadında saxlayacaq. Çünki biz Qarabağ Komitəsində fəaliyyətə başlayandan etibarən Qarabağ məsələsi həqiqətən də ölkədə prioritet məsələyə çevrildi. Prezidentdən tutmuş, Mehriban xanıma, ölkənin ən yüksək zirvələrində bu məsələ daim öndə oldu. Sonra Xalq Hərəkatı yarandı, daha sonra parçalandı. Yəni bütün hamısının rəhni, kökü Qarabağ Komitəsindən gəldi. Amma bütün hallarda mən jurnalistika məsələsinə önəm verirəm. Bizim canlı yayımlar başlayıb, “Qaynar qazan”ın, “Azadlıq salnaməsi”nin ayrı bir formatı var. Siz özünüz bu işlərin içindəsiniz. Canlı yayın həddindən artıq məsuliyyətli və gərgin bir iş imiş.
– Həm də kiçik imkanlar və kiçik kontingentlə, eləmi?
– Yox, kiçik imkan deyəndə bu, bir az böyük çıxır, bəy! Mən bütün zamanlarda “0″ imkanlarla işləmişəm. Hətta o vaxtlar. Düzdür, kənardan elə biliblər ki… Yadımdadır, 2011-ci ildə biz canlı yayıma keçəndə ölkədə yer yerindən oynadı. Güc mərkəzləri fikirləşdi ki, xeyir ola, pulları kimlər verirlər, bu, haradan canlı yayına keçdi? Təbii ki, bircə aydan sonra bu işlər dayandı.
“Operatorum da, çəkənim də, montaj edənim də, üstünə qışqırıb-bağırdığım da Məlahət xanımdır” |
– Bəs indi necə, necə deyərlər, ictimai əsaslarla işləyirsiniz, yoxsa bu fəaliyyətin maddi tərəfi də var?
– Vallah canlı yayının maddi tərəfi nə ola bilər ki? Mən bilmirəm, bəlkə də var.
– Axı işçilər, onlara maaş ödənilməsi məsələsi var…
– İşçi deyəndə… Bizim işçimiz yoxdur. Maraqlı bir misal var. Rəhmətlik Qulu Əsgərov İrəvanda konsert keçirirmiş. Aparıcı təqdim edir. Deyir oxuyur Qulu Əsgərov, sözləri, bəstəsi Qulu Əsgərovun, tarda ifa edir Qulu Əsgərov. Məlahət xanımla, həyat yoldaşımla bir yerdə işləyirik. Operatorum da, çəkənim də, montaj edənim də, üstünə qışqırıb-bağırdığım da xanımımdır. Bir o, bir mən…
– Heç olubmu ki, etiraz olaraq yayımı dayandırsın?
– Bir azca qalıb o cür olsun. Yenə sağ olsun, məni çətin vəziyyətdə qoymayıb. (Gülür) Amma ikimiz başlayırıq, ikimiz bitiririk, işçimiz yox, kiçik imkanlar da yox. Başqa neyləməliyik ki? Balıq, su məsələsidir də… Ölkədən getmək variantı var. Mən bu ölkədən gedə bilmirəm.
– Təklif, təşəbbüs olub?
– Yüz dəfələrlə olub, deyiblər də. Xarici ölkələrə göndərilənlərlə bağlı bizim dövlətin ayrıca bir siyasəti var. Bəzən deyiblər ki, get, orada nə istəyirsən, elə, biz də dəstək verək! Əslində çox maraqlı bir şeydir. Amma mən prinsipial olaraq ölkədən getməyi düşünmürəm. Sadəcə olaraq, xaricdə yaşaya bilmərəm. Özüm kənardan gəlmişəm axı. 9 il Türkiyədə yaşamışam, orada jurnal çıxartmışam.
– Ondan da əvvəl Göyçədə yaşamısınız. Bəlkə o illərdən də danışaq…
– Hə, Göyçədə yaşamışam. Sonra da Vladivostoka əsgərliyə getmişəm, bütün Rusiya boyu… Mən əsgərlikdə olanda həmişə kəndə məktub yazırdım. Atam mənə yazdı ki, Əvəz, daha kəndə məktub yazma, orada heç kim qalmayıb.
– Sizin ailə 1988-ci ildə Göyçədən çıxdı?
– Biz 1987-ci ildə çıxmışdıq, ailə olaraq qaçqın deyilik. Amma 1988-ci ildə proseslər başladı, bütün el-oba oranı tərk etdi. Mən onda əsgərlikdəydim. 88-ci ilin iyulunda Gəncədən əsgərliyə getdim. Dekabrda isə kənd çıxdı. Əsgərlikdə olarkən sinif yoldaşlarıma, qohumlarıma məktublar yazırdım. Mənim bir az da sentimental gəncliyim olub. Hamıya məktub yazırdım. Mən əsgərlikdə 780, ya 790 məktub almışdım. 2 illik əsgərlik 720 gün edirsə, mən təqribən 790 məktub almışdım. Hər günümə təxminən 1-2 məktub alırdım. Darıxırdım, o qədər yazırdım ki… Hamıya. Moskva ətrafından başlayan hərbi xidmət Vladivostokda bitdi. Atam yazdı ki, bala, daha Ermənistana məktub yazma, çünki orada heç kim yoxdur. Mənim heç ağlıma belə şeylər gəlmirdi. 88-ci ilin dekabrında Ermənistanda zəlzələ oldu. Mən onda gedib ərizə yazdım ki, hərbi hissədən Ermənistana yardım və oraya köməyə getmək istəyirəm. O zaman sovet ordusunda kampaniya xarakterli belə bir məsələ var idi. Mən də ərizə yazdım ki, Ermənistana gedib xidmətimi orda davam etdirmək istəyirəm. İndi mən ağıllı fikirləşmişəm ki, elə buradan Ermənistana gedərəm, oradan da ev yaxındır, Gəncədəki ailəmə yaxın olaram. Bir də baxım ki, aləm dəydi bir-birinə, generallar tökülüb gəldilər. Soruşdular ki, sən bilirsən Ermənistanda nə baş verib? Dedim, nə baş verib ki, mən gedib orada qulluq etmək istəyirəm. Təbii ki, mənim ərizəmi qəbul etmədilər, dedilər artıq Ermənistanda heç bir azərbaycanlı yoxdur və ora getsəniz həyatınıza təhlükə olar.
– Əvəz bəy, bir müşahidəmi bölüşüm, xahiş edirəm səmimi cavab verəsiniz. Vaxtilə dəliqanlı, daha sərt xarakterli Əvəz Zeynallı necə oldu ki, indiki kimi təmkinli birinə çevrildi? Bunu özünüzə təlqin etmişiniz, yoxsa yaş öz sözünü deyib?
– Yox, əslində mən elə o vaxt da beləydim.
– Amma içərinizdə başqa bir Əvəz də var idi…
– Ola bilər. Hər bir insanda olur. Məsələn, 30 iyun Sevgililər gününə başlayanda mənə elə gəlirdi ki, bütün millət deyəcək, nə ağıllı təklifdir, halal olsun! Yaxud qəzet, ya digər işlərlə bağlı layihələrə başlayanda fikirləşirdim ki, hamı deyəcək eşq olsun-filan… Mən Türkiyədə də elə düşünürdüm ki, jurnalı çıxaranda hamı deyəcək halaldır… Amma bu işləri gördüm ki, nə dəstək, əslində köstək var, adamın ayağından dartırlar, dərin bir susqunluq, sakitlik. Tutaq ki, biz deyirik 30 iyun Sevgililər günüdür, Azərbaycanın xalq artisti gedib sevgililər günündə konsert keçirir. Burada artıq sən istər-istəməz gərginləşirsən və radikallaşırsan.
– Bəlkə bu məsələni zamanın ixtiyarına buraxmaq daha düzgündür?
– İndi düşünürəm ki, bəli, bəlkə də bəzi şeyləri zamanın ixtiyarına buraxmaq daha doğrudur. Məsələn, 2011-ci ildə mən həbs olunan ərəfədə müəyyən hadisələr var idi ki, onda başqa cür etmək olardı.
– Yəni siz həbs olunmaya bilərdiniz?
– Təbii ki. Sanki mən özüm həbs olunmaq istədim. Mən o yazıları yazmasaydım, o dərinliyə getməsəydim, məni həbs etdirənlərin əlinə o dəstavuzu, o faktı verməsəydim, məni kim həbs edə bilərdi ki?
– İndi artıq özünüz üçün müəyyən bir çərçivə cızmısınız, eləmi?
– Ona çərçivə də demək olmaz. Amma indi, deyəsən, daha bir az təmkinliyəm. Həbsxanada rəis bir dəfə çağırdı… Hərdən rəislə söhbətlərimiz olurdu, həmişə də dava, qırğın, əsəbləşirdim, çığırırdım, bağırırdım, eynən azadlıqdakı kimi. Bir gün məni çağırdı, 4-5 saat oturdum. Mənim sakitcə oturduğumu görəndə qayıtdı ki, ay Əvəz, burada rəis mənəm e, mən əməliyyat xarakterli söhbətlər etməliyəm, səni danışdırıb, xəbər almalıyam, amma sən məni danışdırıb xəbər alırsan, sənin özündən xəbərin var? Dedim, nə olub? Qayıtdı ki, sən həmişə bir kəlməyə görə yer-göyü dağıdırdın, cavab qaytarırdın. İndi sən sakitcənə oturmusan. Dedim, mən bu boyda akademiya oxuyuram axı. Yəni həbsxana böyük bir akademiyadır. Məsələn, mən 2011-ci ildə deyirdim ki, məni kimsə tuta bilməz. Amma indi kimsə deyəndə ki, məni heç kim tuta bilməz, dərhal onun əvəzinə qorxuram. Deyirəm, bu adam bilmir ki, yolla gedə-gedə adamı həbs edib ömürlük də verə bilərlər. Bəlkə həyat da adamı bir az öyrədir, cilalayır.
– Bugünlərdə Milli Mətbuatın 144 illiyi ilə bağlı tədbirlər keçirildi, medianın durumundan danışıldı, təqdirlər, tənqidlər oldu, təltiflər edildi. Uzun illərini mediaya həsr etmiş birisi olaraq siz nə düşünürsünüz?
– 1991-ci ildən aktiv şəkildə medianın içindəyəm, 28 ildir. Mən hazırkı media çərçivəsində deyiləm. Yəni biz tamam ayrı bir qalaktikanın, düşərgənin adamlarıyıq. Mükafatlandırmalar, tədbirlər mənlik deyil.
– Yəni “Məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam…”
– Hə, bir az elə. Mən bu media qrupun, bu media təfəkkürünün içində deyiləm. Mən bir dəfə də yazmışam. Mən bu hakimiyyətin, bu mətbu anlayışın dövründə hər hansı bir mükafat, ad, təltif, hər hansı bir şeydən imtina etmişəm. O zaman ev məsələsində müəyyən araşdırmalar oldu. Məni tam yaxşı tanımayanlar dedilər ki, Əvəz də ev istəyir. Mən onda dedim ki, mən bu dövrdə hər bir mətbu təltifdən imtina etmişəm. Əslində mən bunları doğru hesab etmirəm. Gözümün önündə o boyda Türkiyə, o boyda dünya ölkələri var. Sezen Aksu, Əhmək Kaya, Nilufər kimdir? Bunlar əfsanə adamlardır, düzdürmü? Bunların heç biri xalq artisti deyil e. Yaxud Uğur Dindar, Məmmədəli Birand, Reha Muxtar, Cevizoğlu kimi çox nəhəng adamların heç biri nə əməkdar jurnalist, nə filan deyil. Həm də onlara kimsə risk edib deyə bilməz ki, gəl, sənə ev verim. Çünki onun on dənə evi var. Çünki bir proqrama 100 minə çıxır. Yadımdadır, ŞouTV-də 32-ci gün var idi, Məmməd Əli Birand proqrama görə 150 min alırdı. Bir proqrama ev, maşın alırdı, onun nə ehtiyacı var idi ki? O vaxt mənim çox böyük xəyallarım var idi. Deyirdim bir yer götürəcəyik, “Xural Siti” şəhərciyi açacağıq, mərkəzdə “Xural”ın özünün böyük ofisi olacaq, orada “Xural”da işləyənlər olacaq. Qardaş, biz media olaraq bunu edə bilərik də…
Söhbətimizin sonunda qızlarına nəsihətini xatırlayır:
– Bu uşaqlara mən həmişə demişəm, indi də deyirəm, yaxşı oxuyacaqlar, bu Vətənə dönəcəklər və bu Vətəndə işləyəcəklər. Bu ölkədən, bu Vətəndən getmək yoxdur!
Qızlardan soruşuram: “Sözmü?”
Həm Banu, həm Selcan birgə “təbii ki, söz” deyirlər… Gənclərimizə uğur arzulayıb, Əvəz Zeynallıya təşəkkür edib söhbətimizə yekun vururuq.
Elşad PAŞASOY,
“Yeni Müsavat”
“Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallının hər iki övladı – Selcan və Banu Türkiyə universitetlərinə yüksək nəticə ilə daxil olub. Həmkarımızın bu sevincini bölüşmək, həmçinin hər verilişi olaya çevrilən “Qaynar qazan”ın sahibi ilə digər mövzularda söhbətləşmək istədik. Telefon zəngimizə cavabında redaksiyamıza dəvətimizi məmnuniyyətlə qəbul etdi və övladları ilə birgə gəldi. Demə, şəhər gəzintisinə çıxıbmışlar, sadəcə, sözümüzü yerə salmadıqları üçün istirahətlərinə ara verib “Yeni Müsavat”a gəliblər.
– Əvəz bəy, təşəkkür edirəm, dəvətimizi qəbul etdiyiniz üçün. Amma bir qeydimi deyim ki, açığı, sizinlə budəfəki görüşümüzün əsas səbəbkarları ilə gəlişiniz çox xoş oldu. Sizi övladlarınızın uğuruna görə ürəkdən təbrik edirik!
– Təşəkkür edirəm. Vallah, təsadüfən belə alındı. Görünür, elə siz də bu niyyətdəymişsiz. Deyir “niyyətin hara, mənzilin ora”. Selcan böyük qızımdır, İstanbul Universitetinin ictimaiyyətlə əlaqələr fakültəsinə qəbul olub. Amma genəldə qəzetçilik, jurnalistika gedir.
– Deməli, ata-anasının peşəsini davam etdirəcək?
– Anası da, mən də istəyirdik ki, təbib olsun. Əslində ikisi də jurnalist olmaq istəyib. Mən həmişə deyirdim ki, siz onsuz da jurnalist ailəsində böyümüşünüz, jurnalistikanı bilirsiniz, saytla işləməyi, saytı tam idarə etməyi bacarırsınız. Demək olar ki, jurnalistikanın bütün sirlərini öyrəniblər. Ona görə də həmişə deyirdim ki, bu peşəyə əlavə vaxt sərf eləməyin, başqa bir sənətlə məşğul olun, yenə də jurnalistika həmişə sizin yanınızda olacaq. Amma iş elə gətirdi ki, Selcan universitetin ictimaiyyətlə əlaqələr fakültəsinə qəbul oldu. Banu da jurnalist olmaq istəyirdi. Banunun da özünün əlavə hobbiləri var. Hətta hobbi müəyyən dərəcədə peşəkarlığa çevrilib. Koreya dilini müəyyən dərəcədə öz-özünə öyrənməyə çalışıb. Koreyanın çox məşhur müğənni qrupları var, onların mahnıları çıxan kimi, o mahnıları dərhal türkcəyə çevirib YouTube-da qoyurdu. Özünün YouTube müəyyən işləri də var. Biz çox çalışdıq ki, uşaqların ikisindən biri tibbə getsin. Nəhayət, Banu bizi qəbul elədi.
– Özü də yüksək balla qəbul olunub, bildiyimə görə…
– Bəli, 100-də 100 topladı. Maksimum nəticə toplayıb İstanbul Universitetində tibb fakültəsini qazandı. Selcansa 89 bal topladı. Amma Selcan eyni zamanda Bakı Mühəndislər Universitetində oxuyurdu, ingiliscə. Dərsləri də çox idi. Həm də bu il Selcan özünü “məğlubedilməz” hesab etdi, bir az rahatladı. Yəni buradakı təhsilini tamamlamadan bacısı ilə birgə İstanbula gedəcək. Hədəfləri çox böyükdür. Elə mənim də hədəflərim böyükdür. İndiki uğurları onlar üçün ilkin mərhələ hesab edirəm.
Xahişimizlə qızlar da söhbətə qoşulub bir neçə kəlmə deyirlər. Maraqlıdır, gənc tələbələr təhsillərini uğurla başa vurandan sonra Azərbaycana dönmək, burada çalışmaq istəyirlərmi, yoxsa planları başqadır?
Selcan:
– Təbii ki, Azərbaycana qayıdacağam. Amma ondan əvvəl Türkiyədəki təhsilimi Avropada, Amerikada davam etdirmək istəyirəm. İnşallah, daha mükəmməl təhsil alıb vətənimə dönməyi düşünürəm. Hələlik jurnalistikanı seçmişəm, amma hüquq sahəsində də çalışmaq istəyirəm.
Banu:
– Mən də xaricdə təhsilimi, uzmanlığı başa çatdırandan sonra Azərbaycana qayıdacağam və həkim olacağam, inşallah!
– Maraqlıdır, jurnalist ailəsində böyümək necə hissdir?
Qızlar bir ağızdan “mükəmməl” deyirlər. Banu əlavə edir: “Bəzi məsələlər də var”.
– Bəs darıxdırıcı olmur ki?
Selcan:
– Yox, əksinə, çox əyləncəlidir. (Gülüşmə) Ölkədəki bütün proseslərdən xəbərdar olmaq çox maraqlıdır.
Əvəz bəy “sarı sim”ə toxunur:
– Uşaqlar həbsxana həyatını da görüblər axı…
Banunun replikası:
– Amma o, əyləncəli deyildi.
Əvəz Zeynallı bu yerdə həbsxana həyatına ekskurs edir:
– Mənim həbsxana gündəliklərimin adı “Selcanın məmləkəti”dir. İlk həbs olunduğum gün yatmadım. Elə gözümü yumdum – Selcan, gözümü açdım-Selcan. Mənim gündəliklərim var, kənddən, hərbi xidmətdən, Türkiyədən belə, gündəlik yazmışam. Amma həbsxana həyatında gündəlik yazmaq fikrim yox idi. Selcan bunların hamısını mənə yuxuda dedi və mən də elə səhərisi gündən etibarən yazmağa başladım, kitabı da belə adlandırdım. 3 aydan sonra mənə dedilər ki, müstəntiq guya sənə lütf olaraq ailəvi görüş verir, 2011-ci il, dekabrın 29-da. Amma müstəntiq deyib ki, sadəcə, mən istəmirəm Əvəz müəllimin qızları gəlsin, onu burada görsün, o uşaqlar travma ala bilər. Onda Selcanın 10, Banunun 8 yaşı var idi. Sonra müstəntiq özü də mənə dedi ki, görüş verirəm, amma istəmirəm uşaqlar gəlsin. Mən ona çox ağır söz dedim. Dedim, vallah, siz uşaqların travma alacağını, mənəvi cəhətdən sarsılacağını düşünürdünüzsə, niyə onların atalarını şərləyirdiniz? Dedim, mənim qızlarım sizin kimi polkovniklərdən ləyaqətlidir, onlar gələcəklər, bu dəmir məhəccərləri görəcəklər, rahat, heç bir travma almadan da qayıdacaqlar. Selcan da, Banu da Ağır Cinayətlərdəki bütün məhkəmə proseslərimə gəldilər. Düzdür, qanunla uşaqların iştirakı olmaz, amma orada tolerant yanaşırdılar.
– Çox keçmiş olsun, Əvəz bəy! İstəməzdim həyatınızın ağır dönəmlərindən danışaq. Amma bunsuz da keçinmək olmur. Sizin gündəliklərinizin bir hissəsi də Göyçənin Ağbulaq kəndindən bəhs edir şübhəsiz. O yerlər necə, yuxunuza girirmi?
– Bəy, ümumiyyətlə, mən yuxularımı kənarda görmürəm. Bilmirəm, hamıdamı belədir? Mənim doğulduğum kəndlə – Ağbulaqla Ankaranın təbiəti o qədər oxşardır ki… Mən Ankarada oxuyanda həmişə kəndimizi yada salırdım. Özü də Ankara qazlaşmamış şəhərdir. Qışda həddindən artıq soyuq, yayda çox isti şəhərdir, eynən bizim kənd kimi. Bizim kənddə də qar dizə vururdu. Durub baxırdım ki, hər evin bacasından tüstü çıxır. Ankara da elədir. Qazlaşmadığı üçün adamlar kömür, odun yandırır. Qarda dururdum ki, şəhərin evlərindən tüstü qalxır. Qızıl Ayın ortasında baxırdın ki, bir maşın kömürü töküblər və daşıyırlar. Mənə o qədər maraqlı gəlirdi ki…
– Siz də Türkiyədə ali təhsil almısınız. Tale elə gətirdi ki, qızlarınız da ilk addımlarını Türkiyədən atdılar…
– Mən istəyirdim hər ikisi Ankaraya qəbul olsun, buna çalışdıq. Sonra baxdıq ki, Ankaranın xüsusi prestiji var, Ankara universitetləri daha çətindir, həm də maliyyə məsələləri var.
– Yeri gəlmişkən, uşaqların təhsili ilə bağlı ödəniş problemləri yaranmayacaq ki?
– Təbii ki, olacaq. Elə indi onu düşünürəm. Amma böyük ehtimal var ki, Selcan bursa düşsün. Burs olanda ödənişsiz olur, hər şey dövlət hesabına həllini tapır. Banu bizi çətinə salacaq, çünki Türkiyədə tibb sahəsində güzəştlər yoxdur.
– Hər halda, sizin kontingentdə imkanlı adamlar, dostlarınız olmamış deyil. Eyni zamanda Əvəz Zeynallının populyarlığı öz sözünü deyə bilər…
– Açığı, bizim populyarlığımız və kontingentimiz bizə heç bir zaman gəlir gətirməyib. Yəni bizim bütün işlərimizin maddi tərəfi hər zaman zəif olub. Çalışmışıq, vuruşmuşuq. Kontingent dediyimiz insanlar da bəzən çəkiniblər, ehtiyat ediblər, həbs olayından əvvəl də, sonra da. Amma bütün hallarda əsasən qızların özlərinə inanıram ki, bunlar daha yaxşı oxuyacaqlar. Məsələn, Banu son 20-25 ildə oxuduğu kursda ilkə imza atdı, İstanbul Universitetində 100 topladı. Mən əminəm və əslində ona arxayınam ki, orada da dərslərini yaxşı oxuyacaqlar, yalnız 100 bal toplayacaqlar.
– Amma o da ola bilər ki, iş adamları, təhsilə dəstək vermək istəyənlərdən xoş mesaj gəldi…
– O daha yaxşı olar. O mənada dostlarımız da çoxdur. Banu artıq öz-özünə bir kampaniya yaradıb, özünə bir hücrə yaradıb, kassa ayırıb, altına da yazıb: “Banuya yardım fondu”. (Gülüşmə) Selcansa rahatdır, çünki bursludur. Banu o gün səhər məni çağırıb ki, bax, ata… Görürəm ki, Banu bir banka qoyub, üstünə də yazıb ki, maddi və mənəvi yardımlarınıza açığam. Sonra da yazıb ki, maddi baxımdan olmasa da olar, amma mənəvi baxımdan yardımlarınızı gözləyirəm. Bu, mənə nəyi xatırlatdı? Doğrudan da “atalar və oğullar” məsələsi var. Banudan soruşdum ki, Banu, sən bizim ozamankı kampaniyalarımızdan məlumatlısan? Dedi, yox, ata. O zaman Banu çox uşaq idi. 2009-2010-cu illərdə bizim böyük kampaniyalarımız var idi, mən mətbuat konfransı keçirirdim, 3 kiloluq bankanı qoyurdum, üstündə yazırdım ki, “Xural”ı xilas edin! Onda oxucular gəlirdi, bizə kömək edirdilər. O gün baxıram və öz-özümə düşünürəm ki, atanın getdiyi yoldur, indi Banu da çıxış yolu kimi bu variantı seçib. Yəqin düşünüb ki, ay Allah, görəsən, necə olacaq, deyib hə, elə mən atamdan başlayım.
– İnşallah, nəticə yaxşı olar və belə kampaniyaya da ehtiyac qalmaz. Əvəz bəy, “Qaynar qazan”a “saldığınız həmsöhbətləriniz barədə fikirləriniz maraqlıdır. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
– Siz uzun illərdir peşəkar jurnalistika ilə məşğulsunuz, hakimiyyətli-müxalifətli əksər şəxslərdən müsahibələr götürürsünüz. Görürsünüz nə qədər çətindir? Biz deyirik ki, demokratik ölkə quraq. Tutaq ki, bu sistemdən, bu rejimdən narazıyıq da. Amma bizim demokratik ölkə qurmaq istədiyimiz adamlar belə, danışmaq istəmir. Yəni ölkə elə bir mühitdədir ki, nə hakimiyyəti, nə müxalifəti…Təsəvvür edirsiniz, açıq sualdan nə qədər çəkinənlər var… Təsəvvür edirsiniz, “Qaynar qazan”da durum nə qədər çətindir. Son 3-4 ayda birinci prezidentimiz Ayaz Mütəllibov özü xahiş etdi ki, mən “Qaynar qazan”da danışmaq istəyirəm. Sonra biz Tural Abbaslıdan müsahibə götürdük. Bir də Mirşahin zəng etdi ki, danışmaq istəyirəm.
– Danışmaq istəməyənlər mövqelərini nə ilə izah edirlər?
– Mən bizim çox hörmətli dostumuz Qüdrət Həsənquliyevi “Qaynar qazan”da danışdırmaq üçün çox çalışdım. Yaxınları vasitəsilə xəbər göndərdim, müavinlərə dedim ki, gəlsin, söhbət edək. O dedi ki, Əvəz istəyirsə, oturaq, söhbət edək, müsahibə verək, amma mən hesab eləmirəm ki, kimin ağlı var, “Qaynar qazan”a getsin. Bu məsələlər çox uzun zaman kəsiyində olub, ona görə ad çəkdim.
– Siz hətta ölkə xaricinə də çıxdınız…
– Bəli, biz Avropada Qənimət Zahidlə və Arif Məmmədovla görüşüb danışdıq. Açığı, mən ora səfər etmişdim, “həm ziyarət, həm ticarət” oldu. Amma Türkiyədə Becan Fərzəliyevlə görüşdüm. Becan müəllim müsahibə vermək istədi, biz məhz bu məqsədlə getdik, çəkdik, gəldik.
– Hakimiyyət nümayəndələrini necə, “Qaynar qazan”a dəvət etmişiniz?
– Çox təşəbbüs göstərmişəm.
– Konkret kimləri dəvət etmisiniz?
(Davamı növbəti sayımızda)
Elşad PAŞASOY,
FOTO: “YM”
Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi yanında Bakı Şəhər Memarlıq və Şəhərsalma Baş İdarəsi iki mərtəbəli qeyri-yaşayış binasının tikintisinə razılıq verib, binada ofis və uşaq bağçasından başqa sauna da yerləşəcək.
Tikinti reyestrinə əsasən, obyekt Bakı şəhəri Xətai rayonunda yaşayış kompleksi ərazisində inşa ediləcək. O, 15 sot torpaqda inşa edilir və ümumi sahəsi 5813 kvadrat metr olacaq. Binanın layihəsi “Kontinent İnşaat” şirkəti tərəfindən hazırlanıb. Tikinti işlərinin sifarişçisi Azərbaycan Prezidentinin İşlər İdarəsidir.
Auditoriyanın təxminən 67%-i türk telekanallarını izləyir, qalan hissə Rusiyanın və kiçik seqment Qərb ölkələrinin payına düşür
Dövlət Statistika Komitəsi 2018-ci ilin KİV-lərə aid iqtisadi, demək olar ki, onların mövcudluğu və inkişafının bünövrəsini təşkil edən əsas məlumatlarını dərc edib. Azərbaycanda KİV-in əsas qanuni gəliri reklamdan daxil olur. Bu göstəricilər 2017-ci ilin göstəricilərindən bir qədər yaxşıdır, amma yenə də Azərbaycan KİV-lərinin dərin böhranını göstərir.
2018-ci ildə Azərbaycan KİV-lərinin reklam gəlirləri 7 mln. 747,2 min manat (4,03 mln. avro) təşkil edib. Bu, bir il əvvəl olduğundan 3 mln. 60 min manat (1,87 mln. avro) çoxdur.
2017-ci ildə Azərbaycanda kütləvi informasiya vasitələrinin reklam gəlirləri 4 mln. 684,8 min manat (2,3 mln. avro) təşkil edib. Bu, əvvəlki ilə nisbətən 6,2 mln. manat (3,1 mln. avro) azdır. 2016-cı ildə reklam gəlirləri 10,9 mln. manat (5,4 mln. avro) təşkil edib.
Azərbaycanda kütləvi informasiya vasitələrinin 2018 və 2017-ci illərdə reklam gəlirləri (min manat)
Mənbə: Dövlət Statistika Komitəsi
Televiziyanın gəlirləri 3,5 mln. manatdan (1,7 mln. avro) 6,9 mln. manata (3,6 mln. avro) qədər artıb.
Radionun gəlirləri 701 min manatdan (350 min avro) 360,2 min manata (187,2 min avro) qədər azalıb.
İnternet-medianın gəlirləri 352 min manatdan (176 min avro) 474,5 min manata (247 min avro) qədər artıb.
Qəzetlərin və jurnalların gəlirləri 35,5 min manatdan (17,7 min avro) 1 min manata (520 avro) qədər azalıb.
Azərbaycanda mediareklam bazarının strukturu (%)
Mənbə: Dövlət Statistika Komitəsi
Azərbaycanda mediareklam bazarının strukturu (%)
Mənbə: Dövlət Statistika Komitəsi
Orta hesabla KİV-lərin payına düşən gəlir:
Televiziya: 10 TV – hər birinə illik 690 min manat (360 min avro).
Radio: 10 kanal – hər birinə illik 36 min manat (18,7 min avro).
Onlayn-media: 300 resurs – hər birinə illik 1581 manat (823 avro).
Qəzetlər və jurnallar: 30 nəşr – hər birinə illik 33 manat (17 avro).
KİV-in iqtisadi cəhətdən müvəffəqiyyətli və azad inkişafının, habelə azad iqtisadiyyatın göstəricisi dünyada qəbul edilmiş mediareklam bazarının ölkə ÜDM-inin strukturunda həcmi normasıdır ki, bu norma 1% təşkil etməlidir.
Media reklamının ÜDM-də payının misli görünməmiş şəkildə azalması
2018-ci ildə Azərbaycan ÜDM 79,8 mlrd. manat (41,5 mlrd. avro) təşkil edib.
ÜDM-də media reklamının payı 0,008% təşkil edib.
Adambaşına reklamdan gəlir – 0,69 manat (0,35 avro).
İdeal olaraq yerli media reklamı bazarı ən az 400 mln. avro təşkil etməli idi, amma demokratik ölkə quruluşu və açıq iqtisadiyyat olması şərtilə.
Ənənəvi KİV-lər auditoriyalarını və təsirlərini itiriblər
Reklam bazarının vəziyyəti ekspertlərin Azərbaycan mediasının auditoriya sayında böyük itkilər verməsi haqqında rəyini təsdiq edir. Əsas informasiya mənbəyi olan yerli televiziya ölkənin bütün teleauditoriyasının 20%-i həcmində auditoriyaya malikdir. Auditoriyanın təxminən 67%-i türk telekanallarını izləyir, qalan hissə Rusiyanın və kiçik seqment Qərb ölkələrinin payına düşür.
Leqal və qeyri-leqal dotasiyalar
Demək olar ki, KİV-lər dövlətin dotasiyasındadır. Rəsmi olaraq 2018-ci ildə 33 qəzetə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiyaların İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondu tərəfindən yardım kimi 2,21 mln. manat (1,15 mln. avro) ayrılıb.
Orta hesabla bir nəşrə ildə 67 min manat (34,8 min avro) düşüb.
Amma bu yardım forması uğursuz olub, belə ki, qəzetlər ümumiyyətlə nüfuzlarını itirib. Onların gündəlik pərakəndə satışı onlarla, yüzlərlə və nadir hallarda minlərlə nüsxə olur. 2019-cu ildən oxucu tələbatının tamamilə yox olması ilə əlaqədar 17 çap KİV-nə yardımın dayandırılması haqqında qərar da bunu təsdiq edir. Onlara “Şərq”, “Ədalət”, “Unikal”, “Palitra”, “Paralel”, “Azad Azərbaycan”, “Həftə içi”, “Bizim yol”, “Olaylar”, “Üç nöqtə”, “Oxu məni”, “Hürriyyət”, “Reytinq”, “Hərbi and”, “Türküstan”, “İqtisadiyyat”, “Mövqe” qəzetləri aiddir.
“Səs”, “Yeni Azərbaycan”, “İki sahil”, “Yeni Müsavat”, “Kaspi”, “Kaspiy”, “525-ci qəzet”, “Bakı xəbər”, “Yeni zaman”ın maliyyələşdirilməsi davam edib.
Maliyyələşdirmə üçün meyar son üç ildə müntəzəm olaraq çap edilmə, birdəfəlik tirajın ən az 5000 nüsxə olması, səhifə sayının ən az 16 (A3 formatında) olması, pərakəndə və abunəlik üzrə ümumilikdə gündəlik satışın ən az 2000 nüsxə olmasıdır.
Belə bir sual ortaya çıxır, tiraj 5 mindən, satış da 2 mindən az deyilsə, tirajın təxminən 60 faizi hara olur?
Yeganə pərakəndə satış məntəqəsi olan qəzet köşkləri arasında sorğu göstərib ki, sözügedən qəzetlərin bir nömrəsi onlarla və nadir hallarda yüzlərlə nüsxə satılır. Tirajın əsas hissəsi abunəlik əsasında müxtəlif müəssisələrə paylanır, bu da yuxarıdan verilən göstərişlə məcburi abunəliyə dəlalət edir. Bu qəzetlər əsasən KİV haqqında Qanunun və Jurnalistin Peşə-Etika Qaydalarının müddəalarını pozmaqla fəaliyyət göstərir və bu səbəbdən də cəmiyyətdə onlara tələbat yoxdur.
Belə olan halda sual yaranır: Bəs rəhbərlərinin bahalı maşınları, villaları, mənzilləri və s. olan “KİV-lər nə ilə yaşayır?” Cavab birdir – hakimiyyət tərəfindən qeyri-leqal maliyyələşmə ilə, çünki bütün bu media vasitələri rejimin carçılarıdır.
Demokratik dövlət quruluşunun KİV-in iqtisadi vəziyyətinə təsir etməsinin əyani nümunəsi postsovet Baltika ölkələridir.
2018-ci ildə Estoniyada birbaşa poçt göndərişi ilə media-reklam bazarının ümumi həcmi 104 mln. avrodan çox təşkil edib və 3,1% artıb. Reklamın televiziyada payı 25%, internetdə 19%, qəzetlərdə və küçə reklamı 16% təşkil edib. Klassik küçə reklamının həcmi azalıb, bu zaman rəqəmsal tablolarda reklam bir il ərzində 40% artıb. Küçə reklamının artmasına həm küçələrdə, həm də ticarət mərkəzlərində yeni videoekranların quraşdırılması şərait yaradır, deyə Pribaltikada Kantar Emor-un rəhbəri Marqo Veskimyagi bildirib.
2017-ci ildə jurnallarda reklam həcmi 16% azalıbsa, ötən il azalma 3,3% təşkil edib. Qəzetlər, azalan tirajlara baxmayaraq, bazarda öz payını saxlamağa müvəffəq olub – 2017-ci ildə onların payı cəmi 0,5%, ötən il isə 0,4% azalıb. “Məsələn, 2016-cı ildə göstəricilər bir il əvvəlki dövrlə müqayisədə 6% azalıb”, deyə Veskimyagi əlavə edib.
Latviyada ötən il mediareklam bazarı Estoniyadan iki dəfə çox artıb və onun həcmi 123 mln. avroya çatıb. Hər üç Baltika ölkəsini radioreklam və küçə reklamı həcminin sürətlə artması birləşdirir. “Estoniyada adambaşına düşən reklamın payı cənub qonşularından çoxdur”, deyə Veskimyagi əlavə edib.
Litvada mediareklam bazarı 2017-ci illə müqayisədə 4,3% artıb və 116 mln. avroya çatıb.
2018-ci ildə hər üç Baltika ölkəsində mediareklamın həcmi 343 mln. avro – 2017-ci ildə olduğundan 4,4% çox təşkil edib (bu, Azərbaycanda olduğundan 76 dəfə çoxdur).
Kantar şirkətinin direktoru Oskars Rumpeters qeyd edib ki, 2018-ci ildə Baltikada reklam həcminin artımını ən çox küçə reklamı təmin edib (+4,1 mln. avro). Ümumilikdə Baltikada jurnalların həcmi azalıb. Latviya bütün KİV-lərdə reklam artışı qeydə alınan yeganə Baltika ölkəsidir.
Üç Baltika ölkəsinin əhalisinin ümumi sayı 7,5 mln. nəfər təşkil edib (bu, Azərbaycanda olduğundan 2,5 mln. azdır). Adambaşına reklam bazarının həcmi 40 avro təşkil edib (Azərbaycanda 0,35 avrosent, 100 dəfədən də çox geridə qalır).
Cədvəl
Mənbə: Dövlət Statistika Komitəsi
Qazaxıstanda 2018-ci ildə ölkənin reklam bazarı 118 mln. dollar təşkil edib və 2017-ci ilin analoji göstəricisi ilə müqayisədə 6% artıb. ÜDM-də payı 0,07% təşkil edib.
Qazaxıstan reklam bazarının strukturu (%)
Mənbə: google
Media bazarında televiziya 52%, desktop-internet 16%, radio 8%, çap mətbuatı isə 6% təşkil edir.
Rusiyada reklam bazarı dinamik şəkildə inkişaf edib və həcm haqqında təxminləri 2 mlrd. avro (439 mlrd. rubl) geridə qoyub. ÜDM-də reklamın payı 0,44% təşkil edib. Faktiki olaraq, Rusiya 2007-ci ildəki vəziyyəti bərpa edib, bu da siyasi-iqtisadi blokada şəraitində böyük uğurdur. Reklamın artışı azad biznes rəqabəti şəraitində daxili mal, xidmət istehsalı bazarının inkişafı ilə şərtlənib, burada reklam alıcı tələbatı yaratmağın real mühərrikidir.
Reklam strukturu aşağıdakı şəkildə formalaşıb (mlrd. avro)
Mənbə: DSK
Dünya lideri və qızıl 1%-ə uyğunluq etalonu
ABŞ təkcə reklam həcminə görə deyil, onların ÜDM-in 1%-nə uyğunluğuna görə də lider mövqeyini qoruyub saxlayır.
2018-ci ildə ABŞ-da mediareklam bazarı 19,5 mlrd. dollar (17,2 mlrd. avro) təşkil edib. ÜDM-də onun payı 1% təşkil edib.
ABŞ
ÜDM 19,4 trln. dollar (17,2 trln. avro)
Reklam 190,5 mlrd. dollar (170,4 mlrd. avro)
2017-ci il üzrə ötən ilki mediareklam bazarı icmalında biz ənənvi olaraq KİV böhranından çıxış tədbirləri təklif etmişdik.
Keçən ilki hesabatdan:
Təxirəsalınmaz tədbirlər
Sadalanan faktlar və təmayüllər təxirəsalınmaz tədbirlər görülməsini tələb edir. Bu tədbirlər aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:
Bu hesabatda hər il təkrarlanan xəstəliyin müalicəsi reseptlərini təklif etməyəcəyik, belə ki, bu, mənasızdır. Azərbaycan jurnalistikasının dağılması tarixindən göründüyü kimi, hakimiyyət müəyyən siyasət çərçivəsində hərəkət edir – KİV nə qədər yoxsuldursa, o qədər asılıdır. Bu, rejimin strategiyasıdır. Amma bu strategiyanın öz müsbət cəhətləri var. Hakimiyyət KİV-i zərərsizləşdirərək, özünün cəmiyyətə təsirini zərərsizləşdirib, ona informasiya məkanında azad dünyanın qanunlarına və təmayüllərinə uyğun yaşamaq imkanı verib. Buna görə biz vətəndaş kimi ona minnətdarıq, amma jurnalist kimi yox.
İyulun 17-də saat 20:00-da Əvəz Zeynallının moderatorluğu ilə “Siyasət meydanı”nda Ağ partiyanın başqanı Tural Abbaslı və Qarabağ Komitəsinin dönəm sədri Sahib Kərimli “Prezident hasarları uçurur?!”, “Qarabağ Komitəsinin 23 İyul mitinqinə icazə veriləcəkmi?”, “Gürcüstan Azərbaycana dostdur, yoxsa düşmən?” mövzularını müzakirə ediblər. Xural.com müzakirənin videosunu təqdim edir:
Xural.com
Əvəz Zeynallının moderatorluğunda Xural TV-nin “Siyasət meydanı” layihəsində bu gün qonağımız Elçibəy hökumətinin Baş Naziri, Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri Pənah Hüseyndir… Pənah Hüseynlə ölkə və dünya gündəmini müzakirə edirik. Xural.com “Siyasət meydanı”nın 10-cu bölümünü təqdim edir:
Xural.com
Real TV-nin rəhbəri Mirşahin Ağayev “Qaynar Qazan”da…
Əvəz Zeynallının təqdimatında “Qaynar Qazan”ın 54-cü qonağı REAL TV-nin rəhbəri Mirşahin Ağayevdir. Mirşahinlə “Qaynar Qazan”da 2 saatlıq söhbətimiz oldu. Gerçəkdən sensasion müsahibə alındı. Mirşahin elə şeylərdən və elə şeylər danışdı ki, gündəm uzun müddət bu müsahibəni danışacaq. “Artıq qərəzsiz deyiləm…”, “10 il əvvəl qəhrəman idim, indi deyiləm…”, “Mövqeliyəm artıq…”, “Dövlət İlham Əliyevdir…”, “Dövlət İlham Əliyevin vücududur…”, “Kimsə söyüş söydüyümü sübut etsə…”, “Artıq mənim zamanımdır, Mirşahinin vaxtıdır…”, “25 ildir bu günü gözləmişəm…”, “Daha başımın üstündə Seyfulla yoxdur…”, “Daha kəskin olacağam, hamısını biçəcəyəm…”, -deyir… Elə şeylər deyir ki… Xural.com Mirşahinlə “Qaynar Qazan”da müsahibəni təqdim edir:
Xural.com
Pənah Hüseyn
Elçibəy hökumətinin Baş Naziri, Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri
Məlum olduğu kimi, iyulun 16-da Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin yaradılmasının 30 ili tamam olur. 1988-ci ilin əvvəlində etirazçı dərnək kimi Qarabağın müdafiə edilməsi uğrunda başlayan, 1988-ci ilin noyabrında möhtəşəm xalq hərəkatına rəhbərlik edən gənc siyasət adamları 1989-cu ildə hədəfi, strukturu, lideri bəlli olan bir təşkilat yaratdılar. AXC adlanan bu təşkilatın təsisçi üzvlərindən biri də Pənah Hüseyn idi. AXC-nin ilk İdarə Heyətinin üzvü olan Pənah Hüseyn sonradan Azərbaycan Respubikasının dövlət katibi, Baş Naziri kimi yüksək vəzifələrdə təmsil olundu. O, 13-15 iyun 2009-cu ildə “Yeni Müsavat” qəzetində “Varlıq” başlığı ilə çap olunan bu yazısında 30 il əvvəlin hadisələrindən, AXC-nin yaradılmasının təfərrüatlarından bəhs edib. Xural.com yazını 30 illik ərəfəsində təkrar dərc edir:
Ön söz
Bu il iyulun 16-sı ən yeni Azərbaycan tarixinin iki çox mühüm hadisəsinin ildönümüdür. 20 il əvvəl – 1989-cu ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin (AXC) I (təsis) konfransı keçirilib və AXC elan olunub. Bu günlə və bu hadisə ilə bağlı olan və AXC-nin elan olunması qədər əhəmiyyət daşıyan digər məsələ Əbülfəz Elçibəyin bu təşkilatın sədri seçilməsidir. Bu yazı həmin hadisələrə həsr edilir. Lakin əvvəldən qeyd etmək istəyirəm ki, bu, bir yubiley yazısı deyil.
Azərbaycanın II Prezidenti Əbülfəz Elçibəy
1. Mənbələr
AXC-nin fəaliyyətini əks etdirən bir çox sənədlər itib, itirilib, məhv olub və ya məhv edilib. Məsələn, məhv edilib birdəfəlik itirildiyini dəqiq bildiyim sənədlər arasında ən qiymətlisi kimi 1989-cu il iyulun 16-dan 1990-cı il 19-20 yanvar gecəsinə qədərki AXC İdarə Heyəti iclaslarının protokollarının yazıldığı dəftərxana jurnallarını göstərə bilərəm. Bunlar həmin jurnallardır ki, AXC-nin 9 dekabr 1989-cu il tarixli ümumrespublika müşavirəsində mən İdarə Heyətinin əksəriyyəti adından “Respublikada yaranmış ictimai-siyasi vəziyyət: AXC-nin problemləri və inkişaf istiqamətləri haqqında” məlumat-məruzə ilə çıxış edərkən onlardan birini qaldıraraq “AXC İdarə Heyətinin qərarlarının anatomiyası burada əks olunub” deyə fikirlərimin doğruluğuna sübut gətirmişdim.
AXC İdarə Heyətinin protokollarının hamısı maraqlı sayıla bilər və tarixi əhəmiyyətə malikdir. Lakin heç şübhəsiz ki, 1990-cı ilin 9 yanvar, 13 yanvar, 17 yanvar və 19-20 yanvar tarixli protokolları daha böyük maraq doğurur. Bu protokolların xüsusi dəyəri ondan ibarət idi ki, onlar ikinci İdarə Heyətinə seçilmiş mərhum professor Dilarə Əliyeva tərəfindən əllə yazılmışdı və bu gün heç kəs onların saxtalaşdırılması iddiasını qaldıra bilməzdi. Əvvəlki protokolların əksəriyyəti mən və qismən Hikmət Hacızadə tərəfindən yazılmış və bir qayda olaraq iclasa sədrlik edənlər tərəfindən imzalanmışdı. Həmin dəftərxana jurnallarının nə qədər əhəmiyyətli sayılmasını ondan görmək olar ki, AXC-nin hakimiyyətə gəlməsi ilə nəticələnən 1992-ci il 14-15 may hadisələri zamanı qəti hərəkətlərə gediləcəyi barədə qərar qəbul ediləndən sonra AXC qərargahında aparılan tədbirlər zamanı bu jurnallara AXC-nin digər sənədlərindən fərqli münasibət olmuşdu. Yəni o jurnallar saxlanmaq üçün təşkilatın maliyyə vəsaiti ilə birlikdə yalnız sədrin bildiyi şəxsə – mənim yaxın dostlarımdan birinə verilmişdi.
…1996-cı ildə mən həbs edilən vaxt yaranmış qarışıqlıq və panikada digər bəzi sənədlərimin içində həmin jurnallar da yandırılıb.
Lakin ola bilər ki, birdəfəlik məhv edilmiş materialların da təkcə yaddaşlarda yox, başqa, maddi bir izi də qalsın. Mənə məlumdur ki, haqqında danışılan 9-20 yanvar tarixli protokolların kserosurətləri vardı və istisna deyil ki, bu surətlər saxlanır. Məsələ burasındadır ki, AXC Məclisinin yarımleqal şəraitdə keçən 05 fevral 1990-cı il tarixli Ağdaş sessiyasının qərarı ilə İdarə Heyəti üzvlərinin 20 yanvar hadisələri ilə bağlı fəaliyyətini təhqiq edən xüsusi komissiya yaradılmışdı. Məclis üzvü, sonradan məşhur vəkil olmuş mərhum Səməd Pənahov komissiyanın sədri təyin edilmişdi. Məclisin qərarına uyğun olaraq İdarə Heyətinin göstərilən tarixlərdə keçirilmiş iclas protokollarının – 19-20 yanvar tarixli protokolun axırıncı səhifəsi istisna olmaqla – surətləri komissiyaya verilmişdi. Surəti verilməyən səhifədə qoşunların Bakıya daxil olacağı halda AXC üzvlərinin nə etməsi barədə İdarə Heyətinin qərarı yazılmışdı. O səhifənin surətini sədrlə və İdarə Heyətinin bəzi üzvləri ilə razılaşdıraraq komissiyaya vermədim…
Beləliklə, AXC-nin bir sıra maddi materialları birdəfəlik itib və ya itirilib, məhv olub, yaxud məhv edilib. Lakin bəzi şəxslərin səhvən güman etdiklərinin əksinə olaraq heç də hər şey yox olmayıb. Hesab edirəm ki, AXC-nin yaradılmasının 20 illiyi ərəfəsində 16 iyul təsis konfransının saxlanılan materiallarının dövriyyəyə buraxılmasına ən yeni tariximizin bu ən möhtəşəm hadisələrindən biri haqda tam və doğru təsəvvürün olması, qaranlıq məqamların aydınlaşdırılması, tarixi həqiqətin bərpa edilməsi baxımından ehtiyac var. Xüsusən ona görə ki, hətta həmin proseslərin iştirakçılarının çoxunun sağ olduğu indiki vaxtda da bu tarixin müxtəlif adamlar tərəfindən saxtalaşdırılmasına səylər göstərilir.
2. Tədqiqatlar və “Tədqiqatlar”
2.1. Tədqiqatlar
(tarix elmləri doktoru Aydın Balayev, t.e.d. Prof. İ.Musayev, f.e.d. Prof., Ə.Abbasov, politoloq – jurnalist D.Furmannın əsərləri)
Məncə, AXC-nin I (təsis) konfransından bəhs edən dərc olunmuş ilk akademik material tarix elmləri doktoru Aydın Balayevin 1988-90-cı illər hərəkatı, AXC-nin fəaliyyəti haqqında indiyə qədər ən yaxşı elmi iş olan və 1992-ci ildə çapdan çıxmış “Azərbaycan milli hərəkatı: Müsavatdan Xalq Cəbhəsinə qədərki dövr” kitabındakı “Azərbaycan Xalq Cəbhəsi” məqaləsidir. Rusca yazılmış bu məqalədə (41-ci səhifə) təsis konfransı haqda cəmi dörd qısa cümlədən ibarət bir abzas var: “1989-cu il iyulun 16-da Bakıda yarımleqal şəraitdə AXC-nin təsis konfransı keçirildi. Konfrans təşkilatın sədrini, 15 nəfərdən ibarət İdarə Heyətini və Mərkəzi Məclisin üzvlərini seçdi. Azərbaycan EA Əlyazmalar İnstitutunun əməkdaşı, tarix elmləri namizədi Əbülfəz Əliyev AXC-nin sədri seçildi. Konfransda AXC-nin proqramı və nizamnaməsi təsdiq edildi”.
Bu cümlələr sonradan çap edilmiş elmi əsərlərdə, ensiklopedik xarakterli kitablarda, dərsliklərdə, demək olar ki, eynən təkrar edilir. Bu informasiyaya əlavə olaraq AXC proqramının müəllifin mühüm hesab etdiyi müddəalarından çıxarışlar verilib. Bununla yanaşı, qısa şərh verilərkən konfransda suverenlik haqqında deklarasiyanın qəbul olunduğu ötəri qeyd edilir. A.Balayevin bu məqaləsi 2000-ci ildə çapdan çıxmış “20 yanvar hadisələri: sənədlər, mövqelər, şərhlər” adlı kitabda müəllif tərcüməsi ilə bir qədər qısaldılmış variantda Azərbaycan dilində dərc edilib.
İsa Qəmbər “Azadlıq” meydanında çıxış edərkən
Bəhs edilən dövrdə AXC-nin fəaliyyəti mövzusuna aid başqa tədqiqat əsərlərindən tarix elmləri doktoru İ.Musayevin Türkiyədə çapdan çıxan, sonra “BDU-nun elmi xəbərləri”ndə Bakıda təkrar dərc edilən məqaləsini qeyd etmək lazımdır. Lakin bu məqalədə də təsis konfransı haqda hadisənin qeydə alınıb xatırlanmasından başqa informasiya yoxdur.
Bu sırada D.Furmanın və Ə.Abbasovun 2001-ci ildə Moskvada A.Saxarov adına Muzey və İctimai Mərkəzin nəşrləri seriyasının “Azərbaycan və Rusiya: cəmiyyət və dövlət” adlı 4-cü buraxılışında dərc olunmuş irihəcmli məqaləsi də istisna deyil. Təhlil metodikası, hadisə və proseslərə verilən şərh və çıxarılan nəticələr baxımından mübahisəli olsa da, ümumən maraqlı və ən azı diskussiyalar üçün əhəmiyyətli tədqiqat sayıla bilən bu məqalə “Azərbaycan inqilabı” adlanır. Orada yazılır: “16 iyul 1989-cu ildə yarımleqal şəraitdə keçirilən AXC təsis konfransında Elçibəy bu təşkilatın sədri seçilir”. Sonra müəlliflər o dövrdə Azərbaycanda və AXC-də gedən hadisələr haqda özlərinin irəli sürdüyü abstrakt sxematik modeli əsaslandırmaq üçün guya konfransda yuxarı orqanların qərarlarının yerli təşkilatlar üçün yalnız tövsiyə xarakteri daşıması haqqında çox mühüm qətnamə qəbul olunduğunu iddia edirlər. Deyirlər ki, guya bunun nəticəsində AXC öz qorxu və riski ilə hərəkət edən yerli təşkilatların amorf federasiyasına çevrildi, nəticədə AXC-də kənd və rayon ziyalılarının, habelə səfalət içində yaşayanların və işsizlərin təsiri artdı.
AXC sədri Əbülfəz Elçibəy
Əvvəla, konfransda ümumiyyətlə belə bir qətnamə qəbul olunmamışdı. İkincisi, yerli təşkilatların muxtariyyəti haqda müddəa nəzərdə tutulursa da bu, AXC Nizamnaməsinin ilkin layihəsində təsbit edilmişdi. O da Pribaltika modelindən daxil olmuş və müəlliflərin iddiasının tam əksinə olaraq məhz “Xalq Cəbhəsində hakimiyyət tam şəkildə Elçibəy qruplaşmasına keçəndən sonra” minimuma endirilmiş və faktiki olaraq ləğv edilmişdi.
2.2. Zərdüşt Əlizadənin “tədqiqatları” AXC təsis konfransı və Əbülfəz Elçibəyin AXC-yə sədr seçilməsi tarixinin saxtalaşdırma nümunəsidir
AXC-nin I (təsis) konfransı haqda tədqiqat xarakterli mənbələrdəki hadisəni təsbit çərçivəsi ilə kifayətlənən məlumatlardan fərqli informasiyalara AXC-nin yaradılmasında iştirak etmiş və bir müddət rəhbərlərindən biri olmuş Zərdüşt Əlizadənin müxtəlif vaxtlarda dərc edilən çıxış, müsahibə və məqalələrində rast gəlinir. Bu materiallarla tanışlıq göstərir ki, Z.Əlizadə I (təsis) konfransın keçirildiyi gündən başlayaraq konfrans haqda təhrif olunmuş şərh və məlumatların ilk və əsas mənbəyi kimi çıxış etməyə başlayır. Z.Əlizadənin Azərbaycan xalqına, Azərbaycan milli hərəkatına, onun təşkilatı olan Xalq Cəbhəsinə, onun lideri Əbülfəz Elçibəyə və rəhbərlərinə patoloji nifrət, qərəz, yalan və böhtanla dolu bu çıxış və müsahibələrindəki iftiraları A.Saxarov adına Muzey və İctimai Mərkəzin 2001-ci ildə Moskvada buraxdığı “Azərbaycan və Rusiya: cəmiyyət və dövlət” toplusuna daxil olan “Azərbaycan elitası və kütlələr SSRİ-nin dağılması dövründə” adlı məqaləsində “konseptuallaşdırılır və sistemləşdirilir”.
Nəhayət, bu iftiralar Z.Əlizadənin Rasim Ağayevlə birgə yazdığı və 2005-ci ildə Moskvada rus dilində çap olunmuş 615 səhifəlik “Azərbaycan: ikinci respublikanın sonu (1900-1993)” kitabında da davam etdirilir (əslində kitab müəlliflər tərəfindən ayrılıqda işlənmiş iki tam müstəqil hissədən ibarətdir və Z.Əlizadəyə kitabın ikinci hissəsi aid edilməlidir – P.H.).
Tarixə Z.Əlizadənin gözü ilə baxsaq, AXC dəhşətli dərəcədə eybəcər, qorxulu və karikatur bir nəsnə kimi meydana çıxır. AXC-nin I (təsis) konfransından bəhs edən hissələrdə təsvir olunmuş mənzərə bunu özgə cür ifadə etməyə yer qoymur. Z.Əlizadənin cızma-qarasını aşağıda özünüz oxuyun.
“…Konfrans iyulun 16-na – bazar gününə təyin edildi. Konfrans yeri hakimiyyət orqanlarından gizlədilirdi və bunun üçün qəsdən onun Abşeron bağlarının birində keçiriləcəyi haqda şayiə yayılmışdı. Əslində, Ağamalı Sadiq 8-ci mikrorayonda sünnət toyu adı altında bir yer kirələmişdi. Tədbirin konspirasiyası o qədər ciddi idi ki, informasiyanın ötürülməsi zəncirindəki qırılmalar üzündən bəzi nümayəndələr konfransa gəlib çıxa bilmədilər.”
“…15 iyulda mən və Leyla Yunus Yusif Səmədoğlunun evinə getdik və ona xəbər verdik ki, sədrliyə onun namizədliyini təqdim edəcəyik. Mən ona dedim ki, səsvermədə onun qalib gələcəyinə əminəm, lakin qorxuram ki, o, Əbülfəzin tərəfdarlarının psixoloji təzyiqinə tab gətirməz. ”Onlar bağırışacaqlar, hədə-qorxu gələcəklər, stolun üstünə çıxacaqlar. Siz bunların heç birini vecinizə almayın və səsverməni gözləyin. Susun, öz namizədliyinizi geri götürməyin və səsverməni gözləyin. Səsvermədə siz ona qalib gələcəksiniz. Yusif Səmədoğlu razılıq verdi və söz verdi ki, Əbülfəzin tərəfdarlarının təxribatlarına uymayacaqlar.
Hər halda AXC MTM-nin veteranları konfransın mövcud vəziyyətə dair qətnamə layihələrini yazdılar. Təşkilat qrupu rayonlarda seçki konfranslarının keçirildiyini bildirdi və 1989-cu il iyulun 16-sı gəlib çatdı…
Konfransda mandat komissiyası çalışırdı. Mənə tanış olmayan xeyli şəxs var idi. Rəyasət Heyətini seçdik. Yusif Səmədoğlu konfransa sədrlik edirdi. Sənədlərin mətni paylandı. Proqram üzrə mən məruzə etdim. Heç bir ciddi müzakirə getmədi. Mən sadəlövhcəsinə bunu sənədin mükəmməlliyi kimi başa düşdüm. Nizamnamə tələm-tələsik, qaçaq-basdı müzakirə edildi. Qəbul edildi. Bu zaman zalda qəribə hadisələr baş verməyə başladı. Hansısa gənc şəxslər tribunaya çıxaraq erməniləri lənətləməyə başladı.
– Siz proqramdan danışırsınızmı? – deyə mən onların birindən soruşdum.
– Yox.
– Əgər proqramdan danışmırsınızsa, xahiş edirəm, keçib yerinizə oturun.
Antierməni çıxışı kəsmək o vaxt ciddi antipatriotik hərəkət hesab olunurdu. Bir qrup naməlum adam, açıq-aydın əyalət adamları qəzəblənmişdi. Mən aydınlaşdırmaq istədim ki, bu adamlar AXC konfransına necə düşüblər.
– Siz hansı rayon konfransından seçilmisiniz? – deyə mən ən həyasız qışqırıqçıdan soruşdum.
O, özünü itirdi:
– Kirov rayonundan.
Mən Kirov rayonundan olan fəhlələr Hüseynə və Fizuliyə müraciət etdim:
– Onu siz seçmisiniz?
– Yox, o, bizim rayon təşkilatından deyil.
– Yaxşı, siz hansı rayon təşkilatından seçilmisiniz? – deyə mən əl çəkmədim.
O, özünü bir qədər də itirdi:
– Qaradağ rayonundan.
Mən Qaradağ rayon nümayəndələrinə müraciət etdim:
– Bu adamı siz seçmisiniz?
– Yox, – deyə onlar cavab verdilər.
– Onda mən Mandat Komissiyasından xahiş edirəm ki, bütün nümayəndələrin mandatları yoxlansın.
Hay-küy qalxdı. Bu bir qrup gənc elə bağırırdı ki, sanki stadionda idilər. Konfransın real pozulması təhlükəsi yarandı. Qərara alındı ki, tez AXC-nin rəhbər orqanlarını seçib işi başa çatdırsınlar. Sədrin seçilməsindən başlandı. Rəhim Qazıyev Əbülfəz Əliyevin namizədliyini irəli sürdü. Mən Yusif Səmədoğlunun namizədliyini verdim. İsa Yusifə yaxınlaşdı:
– Yusif bəy, sizin namizədliyiniz müzakirə olunur. Yığıncağı sizin aparmağınız etik olmaz. Sədrlik yerini müvəqqəti mənə verin.
Nəzakətli Yusif Səmədoğlu dərhal kənara çəkildi. Toplantını İsa aparmağa başladı. Və həm də çox özünəməxsus şəkildə aparmağa başladı. O, Yusifin tərəfdarlarına söz vermirdi, yalnız o adamlara söz verirdi ki, onlar Əbülfəzi tərifləyirdilər: – O, necə dissidentdir, o, xalq uğrunda həbsxanada yatıb… Üçüncü, dördüncü…
Nəhayət, mən dözmədim:
– İsa, nə üçün digər tərəfə söz vermirsən?
O dinlədi, Yusifin tərəfdarlarından kiməsə söz verdi. Lakin sonra yenə Əbülfəzin şərəfinə tostlar başladı. Və birdən həngamə başladı. Gəlmələr “Əbülfəz, Əbülfəz” deyə qışqırmağa başladılar. Vəziyyət gərginləşirdi”…
…AXC Konfransı futbol fanatlarının toplantısına bənzəməyə başladı.
Və bu zaman mənim qorxduğum baş verdi. Yusif Səmədoğlu dözmədi. O, ayağa durdu və dedi: – Biz cəbhəni xalqın birləşməsi üçün yaradırıq. Onun üçün yaratmırıq ki, onu parçalayaq. Sədrlik postu dəyərmi ki, biz özümüzü belə aparaq. Mən öz namizədliyimi geri götürürəm.
İsa elə bunu gözləyirmiş kimi dərhal elan etdi:
– Səsverməyə keçirik.
– Bu nə özbaşınalıqdır. Nə üçün bu biabırçılığa son qoymursunuz,- deyə mən etirazımı bildirdim.
Bu zaman hüquqşünas Fuad Ağayev mənə yaxınlaşdı:
– Namizədlərdən biri könüllü şəkildə namizədliyini geri götürdü. Bir namizəd qalıb. Hər şey nizamnaməyə uyğundur. Sənin etirazın əsassızdır.
Səsvermə belə oldu: lehinə 80, əleyhinə 11, bitərəf qaldı 20. İdarə Heyətinə siyahı üzrə səs verilərkən İsa Qəmbər razılaşdırılmış Nəriman Zülfüqarovun əvəzinə Pənah Hüseynovun adını oxudu. Belə nümayəndə heyəti olan yerdə etiraz etməyin mənası yox idi. Məclisi – AXC-nin parlamentini də siyahı ilə təsdiq etdilər və dağılışdıq.
Adamlara belə yanaşıldığını başa düşmək çox ağır idi. Evdə mən həyat yoldaşımdan bunu təsdiqləyən fikir eşitdim. «Mənim kafedra müdirim deyir ki, Əbülfəzin seçilməsi Xalq Cəbhəsinin sonu olacaq».
– Yox – deyə mən öz – özümü və onu sakitləşdirdim. Mən nümayəndələrin sənədlərinin yoxlanmasında təkid edəcəm və konfransın nəticələrinin ləğv edilməsinə nail olacam.
Səhər isə aydın oldu ki, təsis konfransının bütün sənədləri yoxa çıxıb. Təşkilat məsələləri üzrə məsul olan şəxslərdən heç kəs onların harada olduğunu bilmir…”
3. AXC Təsis Konfransı və AXC və Ə. Elçibəyin AXC sədri seçilməsi haqqında tarixi həqiqət
Z.Əlizadədən bu uzun iqtibası mən bir neçə səbəbə görə gətirdim. Əvvəla, məşhur filosofun o sözlərini bölüşürəm ki, hər hansı bir şəxs bir şey təsvir edirsə, eyni zamanda özünün də təsvirini yaratmış olur. İkinci, Z.Əlizadənin haqqında danışdığı hadisənin yüzlərlə şahidi vardır və qoy onlar bu hədyanı oxuyub, bütün digər keyfiyyətlərlə yanaşı, onun sadəcə yalançı olduğunu da görsünlər. Üçüncü Z.Əlizadənin son 20 illik ömrünü həsr etdiyi «AXC I (təsis) konfransında saxtakarlıq edilmişdir» iddiasının saxta olduğunu konfrans haqqında bütün uydurmalara rəğmən özü- öz sözləri ilə açıb göstərib və sübut edib. Z.Əlizadə nə deyir? “Konfransda sədr seçkisi başlanmış, iki namizəd irəli sürülmüş (hərçənd ki, aşağıda göstərəcəyik ki, üçüncü namizəd də olmuşdur – P.H.), qızğın müzakirələr getmiş, bir namizədin tərəfdarları fəallıq göstərmiş, digər namizəd davam gətirməyərək namizədliyini geri götürmüş, səsvermə keçirilmiş, 80 nəfər lehinə, 11 nəfər əleyhinə və 20 nəfər də səsvermədə iştirak etməməklə Əbülfəz Əliyev sədr seçilmişdir”. AXC-nin artıq sədr seçkisi zamanı təsdiq edilən və həmin vaxta qədər də əsas götürülən nizamnaməsinin 5.4 bəndinə görə nisbi səs çoxluğu qazananlar seçilmiş hesab olunur. Odur ki, Z.Əlizadənin guya konfransda saxta mandatlı nümayəndələrin olması haqqındakı çəfəngiyyatı da əhəmiyyətini itirir.
Z.Əlizadənin də qeyd etdiyi kimi, AXC sədrliyi məsələsi konfransa xeyli qalmış Təşəbbüs Mərkəzində müzakirə olunmağa başlamış və Əbülfəz bəyin namizədliyi orada İsa Qəmbər tərəfindən irəli sürülmüşdü. Onun İsa Qəmbər tərəfindən əvvəlcə Ziya Bünyadovun namizədliyinin irəli sürülməsi, lakin özünün, Leyla Yunusova və T.Qasımov tərəfindən göstərilən müqavimətə görə akademikin namizədliyinin keçmədiyi haqqında söylədikləri inandırıcı deyil. Çünki Ziya Bünyadov AXC üzvü deyildi. Qarabağa Yardım Komitəsi yaradılan ərəfədə mən Yazıçılar İttifaqında İsa bəylə birlikdə Ziya Bünyadovla görüşdə iştirak etmişdim. Mərhum akademik ona Qarabağa Yardım Komitəsi sədrliyinin təklif edildiyini bildirərək söylədi ki, əgər AXC Təşəbbüs Mərkəzi komitəyə girsə, o, bu postla razılaşa bilər. Lakin İsa bəy bunun mümkün olmadığını bildirərək, öz növbəsində Z.Bünyadova AXC-yə girməyi təklif etmişdi və akademik də öz növbəsində buna razılaşmamışdı. Yalnız Y.Salmanov konfransda çıxışı zaman məlumat verdi ki, Z.Bünyadov Sumqayıt təşkilatından AXC üzvlüyünə daxil olub. Lakin bu məlumat təsdiqini tapmadı. AXC Qarabağa Yardım Komitəsinə daxil olmaqdan imtina etdikdən sonra Z.Bünyadov da komitəyə sədr olma təklifindən imtina etmişdi.
Siyasətlə, ümumiyyətlə ictimai təşkilat fəaliyyəti ilə məşğul olan hər kəs bilir ki, bu və ya digər təşkilata rəhbər seçilməsi kimi məsələlər ciddi münasibət tələb edir. Konfransa bir gün qalmış Z.Əlizadənin Y.Səmədoğlunun evinə gedərək onu sədrliyə namizədliyə razı salması haqqında dedikləri onların bu məsələlərə olduqca qeyri-ciddi yanaşdıqlarını, diletant olduqlarını göstərir. Üstəlik də «Əbülfəz Əliyevin adamları nə deyir desin, susun. Namizədliyinizi geri götürməyin. Səsvermədə siz qalib gələcəksiniz» sözləri uydurma deyilsə, hansı anlama gəlir? Müzakirə zamanı heç nə deməyib susan adamı necə sədr seçmək olar? Xüsusən o halda ki, rəqib Əbülfəz bəydir.
Yalnız Z.Əlizadənin Əbülfəz Elçibəy haqqında böhtanlarına cavab vermək üçün deyil, hərçənd ki, hesab edirəm bu bizim ən mühüm mənəvi borclarımızdan biridir, ədalət və həqiqət naminə də bir məsələyə aydınlıq gətirirəm. Konfransda Z.Əlizadənin başqa bir namizədi irəli sürəcəyi bizə bir neçə gün əvvəldən məlum idi və bu heç kimi narahat etmirdi. Konfrans nümayəndələrinin siyahısı da, sədrlik məsələsində kimə səs verəcəkləri də məlum idi. Nümayəndələrin mütləq əksəriyyəti əvvəlcədən seçimini etmişdi və Əbülfəz bəyin istənilən halda yüzdə doxsan səs alacağı yəqin idi. Bir gün qalmış Z.Əlizadənin Y.Səmədoğlunu namizəd kimi göstərəcəyi və ola bilsin ki, Tofiq Qasımovun da namizədliyinin irəli sürüləcəyi haqqında, səhv etmirəmsə, R.Qazıyev tərəfindən xəbər alınmışdı. Allah və bu toplantıda iştirak edənlər (İsa Qəmbər, N.Nəcəfov, E.Məmmədov, N.Pənahlı, Becan Fərzəliyev, R.Qazıyev) şahiddir ki, Bəy birlik məsələsinin sədrlikdən daha mühüm olduğunu, odur ki, həmsədrlik institutunun təsis edilməsini və hər üç nəfərin sədr seçilməsini təklif etdi. Digərləri, mən də daxil, buna qəti etiraz etdik.
AXC sədri Əbülfəz Elçibəy, türkiyəli məşhur vəkil İbrahim Bozyel və Sabir Rüstəmxanlı
Mən indiyə qədər Z.Əlizadənin konfransda Əbülfəz bəyin namizədliyinin kifayət qədər nüfuzlu şəxslər tərəfindən irəli sürüləcəyini və müdafiə ediləcəyini bilə-bilə konfransa bir gün qalmış Yusif Səmədoğlunu namizədliyə razı salmasını və «siz yalnız susun, səsvermədə qalib gələcəksiniz» deyərkən nəyi nəzərdə tutmasını tam şəkildə başa düşə bilmirəm. Bəziləri bunu eşidən kimi «onun məqsədi Cəbhədə uduzduğunu görüb konflikt, intriqa salmaq və təşkilatı parçalamaqdır» demişdi. Mən onun konfransdan dərhal sonra açıq-açığına sədrə qarşı iyrənc böhtan kampaniyasına başlamasını da eynən bu cür dəyərləndirmişdim. İsa Qəmbərin xəbərdarlığına baxmayaraq, 1989-cu ilin oktyabrında siyasi intihar olduğu aydın ola-ola Məclisin sessiyasının çağırılmasında təkid edərək, həmin Məclisdə faktiki olaraq AXC-dən kənarlaşdırılması zamanı etdiyi hərəkətlər də bu cür dəyərləndirilmişdi. Baxmayaraq ki, «mənim burdan yalnız meyitim çıxar», demişdi.
4. AXC təsis Konfransının Protokolu
Lakin onun bu cəhdlərinə baxmayaraq, AXC sel kimi el gücünə çevrilirdi…
İsa Qəmbər tərəfindən irəli sürülən və N.Nəcəfov, E.Məmmədov, N.Pənahlı, R.Qazıyev, B.Fərzəliyev, V.Əyyubov, S.Rüstəmxanlı, Tağı Xalisbəyli, İsmayıl Şıxlı, İbrahim İbrahimov, Yusif Salmanov, Ramiz Tağıyev, Sülhəddin Əkbər, Cəlilov Cabbar, Fəzail Ağamalıyev və digərləri tərəfindən dəstəklənən namizədin aldığı səs heç bir halda 80 ola bilməzdi. Həqiqətdə isə, göstərəcəyimiz kimi, əleyhinə verilmiş 11 rəqəmindən başqa lehinə verilən səslərin 80 olması, 20 nəfərin səsvermədə iştirak etməməsi məsələsi Z.Əlizadənin öz böhtanını əsaslandırmaq üçün uydurduğu rəqəmlərdir. Leyhinə səslər xeyli çox olmuşdu və 20 nəfərin də səsvermədə iştirak etməməsi haqqında deyilənlər xəyal məhsulu hesab olunmalıdır.
Oxucu çox yəqin ki, başa düşüb ki, əlimizdə AXC I (təsis) konfransı haqqında Z.Əlizadənin dediklərini təkzib edən, xatirələrdən daha mötəbər sayılacaq hansısa bir mənbə vardır. Geniş mənada yuxarıda göstərdiyim elmi təhqiqat işləri, hadisə iştirakçılarının xatirələri, xüsusən hadisəyə yaxın dövrlərdə verilmiş, dərc olunmuş müsahibələr, çıxışlar belə mənbələr sırasına aid edilə bilər. Lakin ilkin mənbə anlayışının konkret mənası baxımından daha mühüm sayılacaq materiallar da var.
Bunlardan birincisi, məncə, AXC Məclisinin 28-29 oktyabr tarixində keçirilmiş birinci sessiyasının elə həmin günlərdə dərc edilmiş və yayılmış protokoludur. (Yubileydən sonra həmin protokolu KİV-də dərc etdirməyini nəzərdə tuturam – P. H.) Həmin protokolun 7-ci səhifəsində Məclisin iclasına sədrlik edən Səfər Alışarlı sorğulara aydınlıq gətirərkən bildirir: «Biz təsis konfransının materiallarını diqqətlə araşdırdıq. Hətta audiolentləri də başdan-ayağa dinlədik. Lakin protokolda Məclis haqqında kiçik abzasdan başqa heç nə tapa bilmədik. Yeri gəlmişkən, təsis konfransının protokolunda, mən qətnamələri nəzərdə tuturam, bəzi qeyri-dəqiqliklər var». Beləliklə, məlum olur ki, təsis konfransının materialları – protokolu və hətta maqnitofon yazısı olub və 1989-cu ilin oktyabrında saxlanırdı. AXC Məclisinin birinci sessiyasının protokolunda I (təsis) konfransı ilə bağlı digər məlumatlar konfrans üzvü olan Məclis üzvlərinin çıxışlarındakı məlumatlardır. Lakin bu çıxışlar əsasən Məclisin və İdarə Heyətinin yenidən seçilməsini istəyənlərin konfransdakı seçkilərin qeyri-demokratikliyi barədə mülahizələridir və subyektiv xarakter daşıyır. Bəzi texniki xarakterli məlumatlara da rast gəlinir. Məsələn, Sumqayıtdan Yusif Salmanov Təsis konfransında Sumqayıta 3 yer verildiyini, lakin indi sənədlərdə bir yer göstərildiyini bildirir.
İlk mənbə kimi əhəmiyyət kəsb edən digər material AXC bülleteninin 3-cü nömrəsidir. Burada AXC təsis konfransı haqqında ümumi məlumatlar və bəzi qətnamələrin mətni dərc olunub. Dərc olunan qətnamə Azərbaycanın dövlət suverenliyi haqqında qətnamədir.
Mən hesab edirəm ki, AXC İdarə Heyətinin bəzi sonrakı qərarları, o cümlədən Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti haqqında qətnamənin bütünlüklə iqtibas gətirildiyi 12.04.1990-cı il tarixli qərarı da bu qismə aid edilə bilər.
Nəhayət, məncə, ən mühüm ilk mənbə AXC təsis konfransının katibləri Lətifə Məmmədova və Ruhəngiz Hüseynova tərəfindən iclasın gedişində yazılmış protokol qeydləridir. Bunlar əlyazısı ilə iki nüsxədə qeydə alınmışdır və bu cəhətdən fövqəladə əhəmiyyətə malikdir.
5. Konfransın bilavasitə gedişi barədə danışmazdan əvvəl, məncə, bir məsələyə də aydınlıq gətirilməlidir. AXC təsis konfransı nə üçün iyulda və iyulun 16-da keçirildi?
AXC-nin təsis konfransının iyulda keçirilməsi ideyası birdən-birə yaranmış, qərara bağlanmış və sürətlə həyata keçirilmişdi. Hələ 1989-cu ilin apreli və mayında, hətta iyunun əvvəllərində AXC Təşəbbüs Mərkəzində belə bir fikir hakim idi ki, AXC-nin təsis qurultayı 89-cu ilin payız-qışında keçiriləcəkdir. Belə hesab edilirdi ki, həmin dövrə qədər yerlərdə təşkilatlanma getməli və aşağıdan təşəbbüslə dayaq dəstələri yaradılmalı, dayaq dəstələri tərəfindən nümayəndələr seçilməli və bu nümayəndələrdən ibarət qurultay Xalq Cəbhəsini elan etməlidir. Digər ideya klassik Xalq Cəbhəsi modellərində olduğu kimi, ən ümumi, məsələn, o şəraitdə milli suverenlik və yenidənqurma hədəflərinə malik müxtəlif təşkilatların Xalq Cəbhəsi formasında birləşməsi idi. Ola bilər ki, 1988-ci ilin noyabr-dekabr günlərində bu ideya həyata keçə bilərdi. Lakin Pribaltika respublikalarından fərqli olaraq Azərbaycanın partiya və ziyalı elitası bu prosesə elə də aktiv qoşulmadı və üstəlik, 1988-ci ilin 5 dekabrında meydan dağıdılıb respublikada fövqəladə vəziyyət elan olunması, həbslər, repressiyalar fəallaşmış fərdləri və kütləni qorxutdu və yerlərdə təşəbbüs xeyli səngidi.
Fərdi və ya kollektiv subyektiv iradəyə ehtiyac yaranmışdı. Xalq Cəbhəsi əvvəlcə yaranmalı idi ki, proses getsin. AXC Təşəbbüs Mərkəzi yarandıqdan sonra da dayaq dəstələrinin yaradılmasının gözləniləndən ləng getməsi bir çoxlarını Xalq Cəbhəsinin yuxarıdan, mövcud qüvvələrlə elan olunması ideyasına gətirirdi. Açığı, bu ideya yetişmişdi. Lakin bəziləri üçün şablondan imtina etmək prosesi çox çətin gedirdi. Utopik olan belə təsəvvür hakim idi ki, həqiqətən xalqın cəbhəsi olmaq üçün dayaq dəstələri əhalinin, ərazi və müəssisələrin azı yarısını əhatə etməlidir ki, xalqın adından danışmaq hüququ, bir növ mandat qazansın.
AXC Təşəbbüs Mərkəzində özünü çox yad hiss edən Nemət Pənahlı bu məsələdə xüsusi təkid göstərirdi. Doğrudur, bir-iki dəfə gəldikdən sonra, o, AXC Təşəbbüs Mərkəzindəki söhbət və danışıqları ola bilsin ki, səmimi şəkildə, sadəcə, başa düşməyərək, mənasını anlamayaraq və ya mənasız sayaraq bir daha həmin toplantılara qatılmadı. Bundan başqa, Pribaltika xalq cəbhələrinə Moskvanın münasibətinin pisləşməsi Azərbaycanda Vəzirovun da Cəbhəyə münasibətini kəskinləşdirdi. İş o həddə çatmışdı ki, təşkilatın başqa adla yaradılması təklifləri müzakirəyə çıxarıldı. Lakin əksəriyyət artıq müstəqil sosial-psixoloji şifrəyə çevrilmiş Xalq Cəbhəsi terminindən imtinanı yaxına buraxmadı.
Lakin iyulda tamam kənar xarici təsir bu qərarın verilməsi üçün həlledici rol oynadı.
AXC-nin I (təsis) Konfransının 1989-cu ilin iyulunda keçirilməsi Zviad Qamsaxurdiyanın adı ilə birbaşa bağlıdır…
…AXC TM 89-cu ilin may ayının 15-16-da keçirilən Tallində Baltik xalqlarının III Assambleyasında iştiraka dəvət aldı və mən, AXC Təşəbbüs Mərkəzinin üzvləri Nəriman Zülfüqarov və Emin Əhmədovdan ibarət heyətlə Tallində olduq. Koordinasiya Şurasının üzvü olduğum üçün mən heyətə rəhbər təyin edildim və Tallində bir sıra görüşlərdə AXC-ni təmsil etdim. Qeyd edim ki, assambleyanın sənədlərində bizim heyətin fəaliyyəti də öz əksini tapmışdı. Pribaltika xalq cəbhələrinin bundan əvvəl keçirilən qurultay və digər tədbirlərində Qarabağla bağlı ermənilərin maraqlarına uyğun qətnamə və bəyanatlar qəbul edilmişdi və bu assambleyanın da müvafiq sənədinin layihəsi nümayəndələrə paylanmışdı. Bizim heyətin etiraz mövqeyini əks etdirən müraciət hazırlandı və həmin müraciət ümumi iclasda oxunaraq assambleyanın materiallarına daxil edildi. Assambleyanın gedişində erməni nümayəndələr əsasən Estoniya Xalq Cəbhəsinin yaradıcısı və rəhbərlərindən olan Rafiq Qriqoryan başda olmaqla, Pribaltikada yaşayan erməniləri təmsil edirdi və Qarabağla bağlı fəaliyyəti və diskussiyanı da əsasən onlar aparırdı. Erməni Milli Hərəkatını rəsmən İrəvandan olan yeganə (səhv etmirəmsə) Ohenasyan adlı bir nümayəndə təmsil edirdi. O vaxt Levon ter-Petrosyan başda olmaqla, AOD-un rəhbərliyi həbs edilmişdi və Moskvada barələrində istintaq aparılırdı. Odur ki, AOD assambleyada çox populyar idi. Olduqca passiv olan həmin nümayəndə də bizimlə ciddi diskussiyalara girmirdi və şəxsi görüşlərdə mehribanlıq göstərirdi. Lakin mehribancasına da, «sizin torpaqlar çoxdur, bizim azdır, ona görə də siz gərək razı olasınız ki, erməni xalqına bu torpaqlar verilsin, siz türklər demoqrafik yolla sürətlə çoxalırsınız, ona görə könüllü olaraq Ermənistandan getməlisiniz» kimi açıq-saçıq fikirlərini dilə gətirməkdən çəkinmirdi. Daha çox nümayəndə ilə təmsil edilən Gürcüstan Xalq Cəbhəsi ilə daha sıx tanışlıq quruldu və mən onlara bizim, Leyla Yunusun əlaqə telefonlarını və ünvanlarını verdim.
…1989-cu ilin iyunun sonunda məhz mənimlə Tallində tanış olan Gürcüstan Xalq Cəbhəsinin üzvünün xətti ilə bizə Tiflisdə görüş keçirmək dəvəti gəldi və biz Tiflis dəmiryol vağzalında düşdükdən sonra Avtandil adlanan həmin şəxs məni tapıb gördükdən sonra qarşılayan heyətə gələnlərin həqiqətən Azərbaycan Xalq Cəbhəsi olduğunu dedi…
…Tiflisdə dərhal gördük ki, vəziyyət bizdən kəskin şəkildə fərqlidir. Gürcüstan Xalq Cəbhəsi orada öz təsir gücü və imkanlarına görə hətta ikinci və üçüncü belə deyildi. Prosesləri əsasən Zviad Qamsaxurdiyanın rəhbərlik etdiyi «Dəyirmi masa» idarə edirdi və açıqca görünürdü ki, Zviad və digərləri Gürcüstan Xalq Cəbhəsinin təşəbbüsçü və təşkilatçısı olan bu tədbirin alınmasında maraqlı deyil. Zviad Qamsaxurdiya ilk andan tədbirdə sabotaj mövqeyi tutdu… Yenə Z.Əlizadənin yuxarıda göstərilən kitabdakı bir hissəyə müraciət edirəm.
“…Sözü uca boylu, çalsaç, gözləri əyilmiş birisi aldı. Hamı dərhal susdu. Zviad! O, təkəbbürlə Bakıdan gələn qonaqlara müraciət etdi:
– Sainqlo barədə nə fikirdəsiniz?
Biz çaşqın halda bir-birimizə baxdıq.
– Sainqlo nədir?
– Bu, qanunsuz yolla və ədalətsizcəsinə Azərbaycana verilmiş gürcü torpaqlarıdır. İndi isə siz onu Şəki-Zaqatala zonası adlandırırsınız.
Bu zaman Hikmət Hacızadə sakitcə dilləndi:
– Cənablar, biz bura sizin çağırışınızla gəlmişik ki, yanan odu söndürək. Siz isə bu ocağa vedrə-vedrə benzin tökmək istəyirsiniz. İndi bu cür məsələləri qaldırmaq və müzakirə etmək vaxtıdırmı? Gəlin torpaqdan yox, demokratiyadan danışaq.
Zviad Qamsaxurdiyanın dayanmaq fikri yox idi. O, daha irəli gedərək bildirdi ki, Gürcüstana gəlmiş və burada məskunlaşmış köçəri türklər indi SSRİ dağıldığı və müstəqil dövlətlər yarandığı bir vaxtda Gürcüstanı tərk edib Azərbaycana köçməlidir.
Bu vaxt Pənah Hüseynov qəzəblə müdaxilə etdi:
– Siz necə dediniz? Onlar nə vaxt və nəyin üstündə Gürcüstana gəlmişdilər?
– Şah Abbasın zamanında, – Zviad cavab verdi.
– Onlar at belində, əllərində qılınc və nizə gəlib bu torpaqları tutub və burada yaşamağa başlayıblar. Onları qovmaq istəyirsiniz? Silahlarınızı alın, atları yəhərləyin və döyüşə hazır olun, başlayaq!
Ara qarışdı…”
Açığı, mən Zviad Qamsaxurdiyanın da, Hikmət Haçızadənin də, özümün də nə dediyimi yaxşı xatırlayıram. Lakin mən Zviad Qamsaxurdiyadan sonra Etibar Məmmədovun, İsa Qəmbərin, elə Zərdüşt Əlizadənin özünün yüksək səviyyəli, tutarlı, gözəl və məntiqli çıxışlarını da xatırlayıram. Z.Əlizadə bunları tamam “unudaraq” və adətinə sadiq qalaraq məni təhrif edir, bütün tərifləri Zurab Kostavaya yağdırır…
…Mövzuya qayıdaq. Bizimkilərin çıxışlarından sonra bərabər səviyyəyə və qarşılıqlı hörmətə keçən müzakirədə AXC və Gürcüstan Xalq Cəbhəsi və ona daxil olan 7 partiya arasında əməkdaşlıq sazişinin imzalanması gündəmə gəldi. Qamsaxurdiya açıq-aydın cığallığa keçdi və sonda ondan yapışdı ki, AXC hələ təsis olunmayıb, sadəcə, təşəbbüs qrupudur, heç kimi təmsil etmir və sənədi imzalamaqdan imtina etdi. Sənəd imzalanmamış qaldı. Bu hadisə “aşağıdan təşkilatlanma” tərəfdarlarının geri çəkilməsi üçün son dəlil oldu. Elə oradaca dərhal, gözləməyərək AXC-nin təsis konfransını keçirmək barədə qərar qəbul edildi və sürətlə həyata keçirildi.
6. AXC Təsis Konfransı
…Məncə, Gürcüstana səfər iyulun 2-də başlamış, 2-3 gün çəkmişdi. Qayıdandan sonra Təşəbbüs Mərkəzinin (TM) ilk iclasında – iyulun 6-da konfransa hazırlığa start verildi. Konfrans 16 iyul 1989-cu ildə saat 10-da başladı və fasiləsiz 8 saat davam etdi. Konfransda 30 rayon şöbəsini təmsil edən 196 səsvermə və 240 məşvərətçi səslə nümayəndə qeydə alınmışdı. Konfransın iclaslarını aparmaq üçün Yusif Səmədoğlu sədr, Lətifə Məmmədova və Ruhəngiz Hüseynova katiblər seçildi. Gündəliyə TM tərəfindən hazırlanmış 6 məsələdən ibarət gündəlik təklif edildi və təsdiq olundu:
1. AXC Təşəbbüs Mərkəzinin hesabatı;
2. Siyasi vəziyyət haqqında;
3. AXC TM-in mətbuat vasitələri ilə əlaqələri;
4. AXC Nizamnaməsinin təsdiqi;
5. AXC məramnaməsinin təsdiqi;
6. Təşkilat məsələləri.
Əsas məruzələr üçün 20, çıxışlar üçün 5 dəqiqə müəyyən edildi.
TM-in hesabatı haqqında Tofiq Qasımov məruzə etdi. Məruzədə göstərilirdi: “Əsas məqsədi yenidənqurma proqramının həyata keçirilməsini təmin etmək olan, mövcud Konstitusiya çərçivəsində respublikanın milli müstəqilliyinə nail olmaq və hüquqi dövlət qurmaq uğrunda mübarizə aparacaq AXC-ni yaratmaq ideyası 1988-ci ilin yayında meydana gəlmiş, qeyri-formal təşkilatların birgə iclasları keçirilərək müzakirələr nəticəsində proqram layihəsi hazırlanıb təkmilləşdirilmiş və 1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında ümumxalq hərəkatı zamanı meydanda mitinq iştirakçıları arasında paylanmışdır. Noyabr hadisələri zamanı meydanda özəklərin təşkilinə başlanmışdı. Meydan hadisələrinin axırında 100-ə yaxın özək dəstəsi mövcud idi. 1989-cu ilin mart-aprel aylarında AXC-nin Təşəbbüs Mərkəzi yaradılır və AXC Nizamnaməsi tərtib olunur. AXC Təşəbbüs Mərkəzi yaradılandan sonra onun tərkibi genişləndirilmiş, Koordinasiya Şurası, Ağsaqqallar Şurası, nəzəriyyə qrupu, şəhər və kənd rayonları ilə əlaqə qrupları, respublikada baş verən hadisələri dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün mətbuat qrupu, qaçqınlarla iş qrupu, Sumqayıt hadisələrinin kökünü aşkara çıxarmaq, istər repressiya, istərsə də aşkarlıq dövründə azərbaycanlıların zorla yaşayış yerlərindən çıxarılmasını aydınlaşdırmaq üçün komissiyalar yaradılmış və fəaliyyət göstərmişdir. Hazırda Bakı şəhərində 200-ə qədər dayaq dəstəsi fəaliyyət göstərir. 24 kənd rayonunda dayaq dəstələri yaradılmışdır. Nəzəriyyə qrupu milli məsələ, respublikanın tam təsərrüfat hesabına keçirilməsi, Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə dair konsepsiyalar hazırlamışdır. Mətbuat qrupu Moskva, Pribaltika və xarici radiostansiyalarla əlaqə yaratmışdır. Qaçqınlarla iş qrupu onlara əlindən gələn kömək göstərmiş, onlar arasında sorğu keçirmiş, başlarına gələn hadisələri dəqiq öyrənməyə çalışmışdır. AXC tələb edir ki, onlar öz dədə-baba yurdlarına qayıtmalı və təhlükəsizlikləri təmin edilməlidir. Bundan əlavə, onlara dəyən maddi və mənəvi zərər mərkəzi hökumət tərəfindən ödənilməli, onlar iş yerləri ilə təmin olunmalıdır. Martda AXC Təşəbbüs Mərkəzi qeydiyyatdan keçmək üçün Azərbaycan KP MK və Ali Sovetə müraciət etmiş, lakin rəsmi cavab alınmamışdır. 1989-cu il aprelin 10-da TM-dən 10 nəfərin iştirakı ilə Azərbaycan KP MK I katibi Ə.Vəzirovla görüş keçirilmişdir. Azərbaycanda kənarda yaşayan azərbaycanlılarla iş TM-in diqqət mərkəzində olmuşdur. 1989-cu il iyulun 2-də AXC Koordinasiya Şurası Gürcüstanda doğulmuş, hazırda Azərbaycanda yaşayan ziyalıları ilə birlikdə geniş heyətlə Gürcüstanda olmuş, Gürcüstan Xalq Cəbhəsi, digər qeyri-formal təşkilatlarla, ziyalılarla və yerli azərbaycanlı əhali ilə görüşlər keçirmişdir. Bu, Gürcüstanda azərbaycanlılarla gürcülər arasında münasibətdə yaranmış gərginliyin qarşısı alınmışdır”.
Məruzədən sonra İsa Qəmbər çıxış edərək AXC-nin inkişaf mərhələləri haqqında məruzə ilə üst-üstə düşməyən məqamlar barədə fikirlərini konfrans iştirakçılarına çatdırdı. Qeyd etmək lazımdır ki, konfransda ediləcək məruzələrin yazılı mətnləri hazırlanmamış və müzakirə edilib təsdiqlənməmişdi. Odur ki, bir sıra hallarda söylənən fikir və mülahizələr məruzəçinin subyektiv mövqeyini ifadə edirdi. Konfransa hazırlaşarkən razılaşdırılmışdı ki, hesabat yalnız 1989-cu ilin martında AXC Müvəqqəti Təşəbbüs Qrupu və “Varlıq” təşkilatının birləşməsi ilə yaradılmış AXC Təşəbbüs Mərkəzinin fəaliyyəti haqqında olacaq. Məsələ burasındadır ki, 1989-cu ilin martına qədərki dövr barədə ciddi fikir ayrılıqları qalırdı. Hələ Koordinasiya Mərkəzi yaradılarkən qərara alınmışdı ki, bu mərkəz nə o vaxta qədər özünü AXC Koordinasiya Qrupu adlandıran qurumun, nə də “Varlıq”ın davamı deyildir və onların fəaliyyəti üçün məsuliyyət daşımır.
Lakin Tofiq Qasımov məruzəsində AXC-ni 1988-ci ilin yayında – təxminən iyulun sonu-avqustun əvvəlində elan edilmiş AXC Təşəbbüs Qrupunun davamı kimi verdi və AXC-nin yaranmasını bu qrupun fəaliyyəti ilə bağladı. Halbuki Azərbaycanda yenidənqurma tərəfdarlarının cəbhə formasında kütləvi təşkilatını yaratmaq ideyasına “Varlıq” təşkilatı da iddia edirdi. 1988-ci ilin avqust-sentyabrından “Varlıq” və AXC Təşəbbüs Qrupu arasında vahid qurumda birləşmək üçün danışıqlar aparılırdı. O dövrdə “Varlıq”ın hazırladığı AXC proqram layihəsi də eyni mənbədən istifadə olunmaqla hazırlanmışdı. Sonradan aydın oldu ki, milli münasibətlər, suverenlik, Cənubi Azərbaycan məsələləri istisna olmaqla, bir-birini təkrar edir. Yayda “Varlıq”ın üzvü, Tartu Universitetində (Estoniya) Lotmanın aspirantı olan Arif Acalov Estoniya Xalq Cəbhəsinin sənədlərini gətirdikdən sonra proqram yazılmasında əsasən işçi material kimi onlardan yararlanmışdıq. Firudin Cəlilovun mənzilində bir neçə gün davam edən toplantılardan sonra proqram mətni əsasən hazırlanmışdı. Noyabrda meydan hadisələri başlandıqdan bir gün sonra çıxışlarda meydanda Xalq Cəbhəsinin yaradılacağı haqqında çağırışlar səslənməyə başladı. Bu çağırışlar meydan hadisələri haqqında ilk dəfə rəsmi mətbuatda məlumatlar dərc etməyə başlayan “Molodyoj Azerbaydjana” qəzetinin 19 noyabr tarixli sayında da xatırlanır. Meydanda mitinq 17 noyabrdan başlayaraq əsas etibarilə “Varlıq” üzvlərindən ibarət olan və F.Cəlilovun rəhbərlik etdiyi Nümayiş Komitəsi tərəfindən idarə olunurdu. Xalq Cəbhəsinin elan olunması çağırışlarını da onlar səsləndirirdi. 18 noyabr günü Əbülfəz bəy, İsa bəy və F.Cəlilov bildirdilər ki, onlarla Zərdüştün qrupu arasında razılıq əldə olunub və proqram mətnlərinin birləşdirilməsi işini bir günə yekunlaşdırmaq lazımdır. “Varlıq”dan mənə, Müvəqqəti Təşəbbüs Qrupundan Hikmət Hacızadəyə bu işi yerinə yetirmək tapşırıldı. Mən Hikmətlə onun həmin vaxt yaşadığı mənzildə bir sutka işlədik, mətnləri birləşdirmək üçün çalışdıq və işi yerinə yetirdik. Tam məsuliyyətlə deyirəm ki, Əbülfəz bəy, İsa bəy və F.Cəlilov bu məsələdə ciddi tolerantlıq nümayiş etdirdi. Lakin əslində razılıq əldə olunduqdan sonra – 19-u gecəsi hər şey pozuldu. Məlum oldu ki, meydanın dənizdən baxanda sol tərəfində Zərdüştün dəstəsi öz layihələrini asıb və təbliğata başlayıblar. Aydın oldu ki, Z.Əlizadə və onun qrupundakı nüfuzlu şəxslər millətçilərlə birləşməkdən vaz keçiblər. Z.Əlizadə özü açıqca etiraf edir ki, heç vaxt “millətçilərlə” birləşmək tərəfdarı olmayıb və yalnız onun qrupu deyilən qurumda milli-demokratik meyli bölüşənlərin sayı və təsiri çoxalıb üstünlük təşkil etdikdən sonra məcburən birləşməyə razılıq verib. Z.Əlizadə “separat Xalq Cəbhəsi” elan etdikdən sonra elə həmin andan meydanı idarə edən “Varlıq” üzvləri və Nemət Pənahlı tribunadan onların təbiri ilə desək, saxta Xalq Cəbhəsini təbliğatçılarını xəyanətdə, partiya mafiyasının tapşırığını yerinə yetirərək xəyanətdə ittiham etdilər və xainləri meydandan qovmağa çağırdılar. Meydanda tədricən Nemət Pənahovun təsiri güclənmişdi. “Saxta” cəbhəçilərə qarşı əsl düşmən kampaniyası başladı, onları sadəcə meydandan qovdular. Beləliklə, meydanda Xalq Cəbhəsini elan etmə ideyası alınmadı…
Milli Azadlıq Hərəkatının liderlərindən Etibar Məmmədov və Əbülfəz Elçibəy
Yəni həm tarixi, həm də faktiki baxımdan I (təsis) konfrans ən azı bərabərhüquqla “Varlıq”ın fəaliyyətinin davamı idi və İsa bəy bu məsələni qeyd etdi…
Konfransda siyasi vəziyyət haqqında məruzə ilə Əbülfəz Əliyev (Elçibəy) çıxış etdi. Əbülfəz bəy o dövrdə SSRİ-də gedən proseslərin yeni və orijinal konsepsiyası ilə çıxış etdi. O, proseslərin mahiyyətinin SSRİ-nin parçalanması olduğunu, bu prosesin labüd, təbii və mütərəqqi olduğunu, lakin kənar faktorların təsiri ilə mürəkkəbləşdiyini göstərdi. Məruzədə belə kənar faktorlar olaraq beynəlxalq güclər, silah mafiyası və regionda erməni amili göstərilir, Qarabağda gedən proseslər də bu prosesə bağlanır.
Doğrudur, Əbülfəz bəy o vaxt sonradan daha geniş yayılan və əksəriyyət tərəfindən qəbul edilən yanaşmadan fərqli olaraq Qarabağ hadisələrini SSRİ-nin parçalanmasının qarşısını almaq üçün Moskvanın ortaya atdığını irəli sürdü: “Azərbaycanda gərgin vəziyyət ermənilərin daşnak və başqa partiyalarının, hökumətlə qeyri-formalların birləşib müstəqil dövlət yaratmaq, Ermənistanın SSRİ tərkibindən çıxması istiqamətindəki birgə fəaliyyətindən sonra başlamışdır. Odur ki, Qarabağ hadisələrini, Azərbaycana müdaxiləni Ermənistanın SSRİ tərkibindən çıxmasının qarşısını almaq üçün onların diqqətinin Moskva tərəfindən Qarabağ hadisələrinə yönəldilməsi kimi başa düşmək olar”.
Sonra Əbülfəz bəy Orta Asiyadan Məshəti türklərinin qovulmasını bu yanaşmadan izah etdi və bunların eyni həlqənin hadisələri olduğunu vurğuladı. Əbülfəz bəy yerlərdə milli münaqişələr yaradaraq bundan gəlir əldə etmək istəyən silah mafiyası üzərində xüsusi dayandı.
***
«Silah mafiyasının əsas məqsədi demokratiyanın inkişafına mane olaraq xalqlar arasına ədavət toxumu səpmək, onları milli müdafiəyə qaldırmaq və altdan silah satmaqdır. Bu mafiyaya hərbçilər və yuxarı təbəqələrin nümayəndələri daxildir…
…AXC xalqı qırğından xilas etmək üçün yaradılır. Bu xilas yolu Azərbaycanda demokratiyanın inkişafından keçir. Azərbaycanda demokratiyanın inkişafı çox çətinliklərlə qarşılaşır, çünki respublikada rüşvətxor dəstə başqa yerlərdən daha güclüdür. Aparatımız köhnə despot üsulu ilə işləyir. Azərbaycanda çox güclü olan bu despotizm psixologiyasını aradan götürməliyik…
…Son vaxtlar Azərbaycanda işıq ucu görünür. Müxtəlif qüvvələr yaranır. Xalq demokratiyaya hazırdır. Bir-iki ildən sonra müstəqil siyasi partiyalar yaranacaq. AXC xalqı qırğından qurtarmaq üçündür. Bunun üçün: 1. Ziyalıların tam xalq mənafeyindən çıxış etməyə başlaması və xalqla birləşməsi. 2. Ziyalıların tələbə gənclərlə birləşməsi lazımdır”.
Məruzə ətrafında geniş müzakirə aparıldı. Məruzəçiyə verilən və protokol materiallarında qeyd olunmuş «Sovet imperiyasının Azərbaycana müdaxiləsi təhlükəsi nə qədərdir?», «Sosialist ölkələrində demokratiyanın inkişafı və milli məsələlərin meydana çıxması haqqında hansı əlaqə vardır?», «Dağıstanda vəziyyət gərgindir, AXC buna hazırdırmı?», «SSRİ-dən ayrılmaq probleminə niyə pis baxılır?», «Əgər mərkəz idarə edə bilmirsə, respublikalar niyə müstəqil olmasın?» və s. bu kimi suallar dövrün ictimai ab-havası və nümayəndələrin siyasi ovqatı, konfransın ümumi mühiti və səviyyəsi haqqında təsəvvür yaradır.
SSRİ-dən ayrılmaq probleminə həmin vaxt AXC sənədlərində qoyulması məsələsinə münasibətdə Əbülfəz Elçibəyin mövqeyi barədə bu suala verilən və protokol qeydlərində əksini tapmış cavab böyük əhəmiyyətə malikdir: «Bizdə demokratik qüvvələr buna hazır deyil. Konfransda dövlət suverenliyi haqqında qətnamə olacaq». Qeyd edək ki, SSRİ-dən ayrılmaq tələbinin AXC proqramında rəsmən təsbit olunması məramnamə və qətnamələrin müzakirəsi zamanı bir neçə dəfə qaldırıldı. Hər dəfə bu təkliflər Elçibəy tərəfindən dəyərləndirildi, cavablandırıldı. Konfrans nümayəndələrinin əksəriyyəti tərəfindən milli müstəqillik xəttinin lideri kimi qəbul edilən Elçibəyin mövqeyi bu məsələdə həlledici oldu. Bu, Elçibəyin milli hərəkatın ən böyük strateqi olmaqla bərabər, eyni zamanda optimal, rasional və praqmatik kurs müəyyənləşdirə bilən siyasətçi olduğunu göstərən klassik nümunədir.
Məruzəçiyə verilən bir sıra suallara cavablarda hərəkatın fəaliyyət formaları ilə bağlı məsələlərə aydınlıq gətirilir:
Vurğun Əyyub («Çənlibel» cəmiyyətinin sədri): – Nümayişlərə münasibətiniz? Onlar lazımdır ya yox?
Elçibəy: – Başıpozuq nümayişlər dağılmağa gətirib çıxarır. Nizamlı və idarəolunan nümayişlər, mitinqlər lazımdır.
Umudov Şəmsəddin (Oktyabr rayonu): Xalqı necə qızışdırmaq lazımdır ki, imperiyaya qarşı çıxsın?
Elçibəy: – Millətlər qızışdırılanda ola bilər ki, imperiyanı yıxsın. Ola da bilər ki, imperiyaya xidmət etsin. Demokratik mübarizə ən yaxşı yoldur.
Məruzə ətrafında çıxışlardan:
Heydərov Musa Feyzulla oğlu: «Bizim yeganə ideologiyamız idrakı puçlara qarşı çıxmaqdır. Xalqımıza birlik lazımdır. Meydanda çox “öldü var-döndü yox” deyən var idi. İndi yoxdur. Biz Yusif bəyin arxasınca getməliyik”.
HAŞİYƏ: Meydan hadisələrinin iştirakçılarını tənqid edən və hamını Yusif Səmədoğlunun arxasınca getməyə dəvət edən bu Musa Heydərov o Musa Heydərovdurmu ki, Zərdüşt Əlizadənin parodiyasında tam başqa şəkildə və obrazda meydana çıxır? Əlizadə Rasim Ağayevlə birgə buraxdığı kitabın 381-ci səhifəsində yazır ki, onun əslən İsmayıllı rayonunun Lahıc kəndindən olan, İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun dosenti Rəşid adlı qonşusu, – hansı ki onu, yəni Zərdüştü öz maşınında İsmayıllıya aparıb məşhur hakim Tahir Kərimli ilə də tanış edibmiş və ümumiyyətlə, bütün qəlbi ilə Qarabağa, AXC-yə rəğbət bəsləyirmiş, – Cəbhənin təsis konfransı haqqında eşidib ona deyibmiş ki, iştirak üçün ona da bir mandat düzəltsin. Zərdüşt bəy imtina edib deyibmiş ki, mandatı rayon konfranslarında seçilmiş nümayəndələrə verirlər (Əslində, Z.Əlizadə bu uydurmasını quraşdırarkən unudur ki, konfransda iştirak etmək üçün heç bir mandata ehtiyac yox idi. Hər bir AXC üzvü konfransda iştirak edə bilərdi və konfransda məşvərətçi səslə 200-dən çox AXC üzvü iştirak edirdi). Rəşid onunla razılaşıbmış, ancaq Zərdüşt bəy ürəyində hiss edib ki, Rəşid ondan incik qalıb. Bax, həmin Rəşid konfransdan iki gün sonra onunla həyətdə rastlaşarkən incik-incik belə deyib: «Bu necə olur ki, mən Cəbhədən ötrü bütün ruhumla yanıram, Cəbhənin işlərindən ötrü öz maşınımla rayonlara gedirəm, sizsə mənə mandat vermirsiniz? Ancaq Cəbhəyə heç bir aidiyyəti olmayan bizim institutun dosenti Musa Heydərov bu gün mənə deyir ki, 15 iyulda Ordubad uşaqları ilə oturublarmış çayxanada. Onların hansısa bir yerlisi gəlib və təklif edib ki, Əbülfəz Əliyevi sədr seçmək üçün təsis konfransına getmək lazımdır və onlara 25 manat paylayıb. Onlar da konfrans nümayəndəsi olublar. Musa Heydərov qürrələnirmiş ki, o, hətta konfransda çıxış edib, yerlisini tərifləyib, öz çayxana komandası ilə onu sədrliyə keçiriblər».
Yusif Səmədoğlu: – Bizim əsas məqsədimiz xalq içində ideya və məfkurə birliyi yaratmaqdır. Ona görə yığışmışıq ki, Xalq Cəbhəsini elan edək.
Salmanov Yusif (tarix müəllimi, Sumqayıt): – Ziya Bünyadov Sumqayıt Xalq Cəbhəsinə qoşulub. Bizə allahlıq iddiasında olan liderlər lazım deyil. Bizə demokratik qaydada seçilmiş idarə heyəti lazımdır.
Z.Əlizadə: – Əbülfəz bəy respublikada vəziyyəti düzgün işıqlandırdı. Biz hisslərə aludə olmamalıyıq. Vəziyyətdən şüurla çıxmalıyıq. Biz hüquqi savadsızlığımızdan Qarabağın hüquqi statusunu müdafiə edə bilmədik. Konstitusiya məsələsinə əlavələr zamanı xalqın başı Topxanaya qarışmışdı. Xalq deputatları qurultayına namizədlərin irəli sürülməsi zamanı xalqın başı repressiyalara qarışıq idi. Bu, düşmənlərimizin şüurlu işidir.
Təklif: – AXC meydanda baş verən hadisələri təhlil etməli bu barədə geniş məlumat verməlidir.
Təklif qəbul edilir.
***
Gündəliyin 3-cü məsələsi. Mətbuatla əlaqə barədə Leyla Yunusova çıxış etdi. Onun çıxışı əslində Təşəbbüs Mərkəzinin hesabatının fəaliyyəti haqda hesabatın tərkib hissəsi idi. Lakin Təşəbbüs Mərkəzi mətbuat, informasiya məsələlərinin əhəmiyyətini nəzərə alaraq və bu sahədə L.Yunusovanın fəaliyyətinə verilən qiymətin ifadəsi olaraq ona xüsusi məruzə ilə çıxış etməyi təklif etmiş və məruzə gündəliyə salınmışdı. Protokol qeydlərində L.Yunusovanın çıxışı və bu ətrafda müzakirələri olduğu kimi verilir:
«Mən İngiltərə, Fransa və SSRİ mətbuat vasitələri ilə əlaqə saxlayıram. Biz dünyanın Azərbaycan haqqında necə fikirdə olduğunu bilirik. Bütün informasiyalar ermənilərdən alındığına görə hadisələr obyektiv işıqlandırılmırdı. Litvada 200-dən çox qeyri-formal çap vasitələri var. Biz mərkəzi mətbuata DQMV haqqında məlumat verirdik. Lakin bütün məktubları zibil yeşiklərinə atırdılar. Xarici mətbuatla əlaqə zamanı məlum oldu ki, Azərbaycanı haqqında heç bir məlumat yoxdur. Demək olar ki, boşluqdur. İndi AXC-nin fəaliyyəti nəticəsində “Ekspress-xronika”da bizdə olan hadisələr (repressiyalar və başqa məsələlər) haqda məlumatlar çap edilir. Moskva ziyalıları «Pravda» qəzetindən çox bu qəzetə inanır. «Russkiye vedomosti» qəzetində Hikmət Hacızadənin və İsa Qəmbərovun Qarabağın tarixi və baş verən hadisələr haqqında geniş yazıları dərc edilib. AXC apreldə Bakıda qeyri-formalların beynəlxalq konfransını keçirdi. Ermənilər və Vəzirov buna qəti etiraz edirdi. Moskvada AXC tərəfdarlarının «Çıraq», «Ulduz», «Araz» adlı jurnalları çıxır və orada Ermənistanda öldürülən azərbaycanlıların dəqiq sayı, İsa Qəmbərovun, Zərdüşt Əlizadənin məqalələri çap olunur. «Azadlıq» radiosunun Azərbaycan redaksiyası bizə böyük kömək göstərir. Onlarla əlaqəni Etibar Məmmədov qurur. Münhendə çıxan «Stranı mir» jurnalının yanvar-fevral nömrələrində ermənilərlə yanaşı Leyla Yunusovanın məqaləsi verilmişdir. İngiltərənin «Qardian» qəzeti müxbirinin AXC Təşəbbüs Mərkəzinin üzvü Zülfüqarovun evində olduğu barədə qəzetlərdə komendantın məlumatını oxumusunuz. Lakin bundan sonra həmin qəzetdə Sumqayıt, Qarabağ hadisələri barədə 3 məqalə verildi. İngiltərə jurnalisti Sumqayıtda azərbaycanlıların necə yaşadığını gözü ilə gördü və bunu işıqlandırdı”.
Əlövsət Qasımov (Kirovabad): – Mətbuat qurumunun nə üçün xarici ölkələrlə əlaqəsi var, ancaq respublika və SSRİ mətbuatı ilə əlaqəsi yoxdur? Gəncədə olan hadisələri niyə lazımi qədər işıqlandırmır? Mən «Vışka» qəzetinin müxbiri Orlovaya müraciət etdim. Gəncə hadisələri barədə məlumat verdim. O isə mənə «sizin millət vəhşidir» dedi.
L.Yunusova: – Mən sizin telefonunuzu əlaqədar yerlərə verərəm. Onlar sizlə birbaşa əlaqə saxlayacaq.
Sual: – SSRİ Ali Sovetinin sessiyasında bildirildi ki, Naxçıvanda, Kirovabadda, Sumqayıtda qazdan istifadə olunub. Bu barədə nə üçün respublika mətbuatında məlumat yoxdur?
L.Yunusova: – AXC-nin necə gərgin vəziyyətdə işlədiyini bilirsiniz. Ona görə də bütün məlumatlar səhih olmalıdır.
Siyabov Ələsgər: – Bizdə elə təsəvvür yaranıb ki, dünyada ermənilər bizə qarşı xristianlarla birləşib birtərəfli məlumatlar çatdırır. Bəs Şərq ölkələrindəki mətbuat bu hadisələri necə işıqlandırır?
L.Yunusova: – Şərq ölkələrində, Türkiyədə, Orta Asiya respublikalarında hadisələr düzgün işıqlandırılır. XIX partiya konfransında Zərdüşt Əlizadə ərəb ölkələrinin nümayəndələrinə müsahibə verərək hadisələri düzgün başa saldı, bu da həmin qəzetlərdə əksini tapmışdı.
***
Gündəliyin dördüncü məsələsi kimi AXC Nizamnaməsi təsdiqə çıxarıldı. Nizamnaməni Sabit Bağırov təqdim etdi.
İsa Qəmbərov: – Nizamnaməyə bir bənd əlavə edək ki, maliyyə qrupu seçilsin. Rəsmi təsdiq edilmədiyimizə görə bankda hesabımız yoxdur. Birinci qurultay sentyabrın axırlarında keçirilməlidir. Qurultaya qədər bu qrup fəaliyyət göstərsin. Bu gün Məclisi seçəcəyik. Məclisə hər rayondan bir nümayəndə düşəcək. Rayon nümayəndələri həmin şəxsləri seçib təklif etsin.
Təklif edirəm ki, TM-in üzvləri də Məclisə daxil olsunlar, çünki onlar konkret bir işlə məşğul olur və bu işi davam etdirəcəklər. Redaksiya heyəti seçilsin. Nəzarət komissiyası ancaq qurultaya tabe olsun. Sədr və İdarə Heyəti seçilsin. Sədr İdarə Heyətinə daxil olmur və səsvermə hüququ yoxdur. O, AXC-ni təmsil edəcək.
Tofiq Qasımov: – Bizdə monarxizmə meyl güclüdür. Ona görə də sədr vəzifəsi hələlik olmasın. İdarə Heyəti və Məclis seçilsin, hazırda TM-in işlədiyi prinsiplə işləsinlər.
Zərdüşt Əlizadə: – Sədr seçməyin tərəfdarıyam. Bir nəfəri sədr seçib tanımalıyıq. Və sədr xalqın layiqli oğullarından biri olmalıdır.
Pənah Hüseynov: – Mən Tofiq müəllimin dediklərini təsdiq edirəm. O ki qaldı xalqın monarxist əhval-ruhiyyəsinə, bu adamların demokratik əhval-ruhiyyəsi buna imkan verməz. Təklif edirəm ki, sədr seçilsin.
İsa Qəmbərov: – Təklif edirəm ki, Ağsaqqallar Şurası seçilsin. AXC nəzdində. Onun tərkibi bu gün müəyyən edilsin və təsdiq edilsin.
Etibar Məmmədov: – Nizamnamə və təşkilat məsələləri qurultaya qədər müvəqqətidir. Ona görə də iki təklifim var: 1. Sədr bizə mütləq lazımdır. Onun səsvermə hüququ yoxdur. 2. Qurultaya qədər üzvlük məsələsi müzakirə edilsin. Əlavə edilsin ki, AXC-yə qəbul həm fərdi, həm də kollektiv şəkildə olmalıdır.
Becan Fərzəliyev: 1. Sədr İdarə Heyətinə daxil olmalı və səs hüququna malik olmamalıdır. 2. Ağsaqqallar Şurası barədə. Heç ziyalıya bu barədə sədd qoyulmur. Kim istəsə daxil ola bilər və İdarə Heyətində səsvermə hüququna malik deyillər, ancaq təklif verə bilərlər.
Qərar 1. Nizamnamə əlavə və təkliflərlə birlikdə qəbul olunsun. Əleyhinə 2 nəfər səs verir.
***
Gündəliyin beşinci məsələsi – Məramnamənin təsdiqi müzakirəyə çıxarıldı. Məramnaməni Z.Əlizadə təqdim etdi.
Təkliflər.
Sual: – Proqram Pribaltika respublikalarının proqramlarını nə dərəcədə təqlid edir?
İsa Qəmbərov: – Proqramı tərtib edərkən Pribaltika və dünya xalqlarının təcrübəsi nəzərə alınıb. Lakin bu, Azərbaycanın problemlərini əhatə edən və Azərbaycan üçün hazırlanmış proqramdır.
Natiq Ələsgərov: – Təklif edirəm, Məramnaməyə yeni maddə – Azərbaycanın siyasi azadlığı məsələsi daxil olunsun.
(Protokol materiallarında bu təkliflə bağlı qeyd yoxdur. P.H.)
(Səsə qoyulur. Məramnamə yekdilliklə qəbul olundu.)
Məramnamənin əsas mətni ətrafında geniş müzakirələrin aparılmaması onunla bağlı idi ki, bir sıra aktual və konkret məsələlər barədə qətnamələr hazırlanaraq nümayəndələrə paylanmışdı. Konfrans hazırlanarkən qərara alınmışdı ki, sentyabrda keçirilməsi gözlənilən qurultayda məramnamənin son mətni təsdiq edilənə qədər bu qətnamələr aid olduqları məsələlər barədə proqram xarakteri daşıyacaq. Məramnamə müzakirəsinin davamı da bu qətnamələr ətrafında getdi.
***
Azərbaycan iqtisadiyyatı barədə qətnaməni Zərdüşt Əlizadə təqdim etdi. Qətnamədə model olaraq ilk dəfə Estoniyada hazırlanmış tam təsərrüfat hesablı respublika modelinə keçilməsi nəzərdə tutulurdu.
Protokol materiallarında azad iqtisadi zonalar təklifi və azad işçi qüvvəsi ifadəsinin sərbəst işçi qüvvəsi ifadəsi ilə əvəz edilməsi təklifləri qeydə alınmışdı. Qətnamə yekdilliklə qəbul olundu.
***
Konfransa qədər və konfransda ən ciddi diskussiya predmeti olan Azərbaycanın suverenliyi haqqında qətnamə layihəsini Pənah Hüseyn təqdim etdi. Samizdat AXC bülleteninin 3-cü sayında dərc edilmiş həmin qətnamə o dövrdə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi və suverenliyi məsələsinə münasibətdə fərqli mövqelərin kompromisi olaraq hazırlanmışdı. Lakin AXC-nin milli demokratik platformaya əsaslanan təşkilat kimi yaranmasını şərtləndirirdi. Qətnamədə aşağıdakı tezislər irəli sürülürdü.
“- Milli respublikalarda, o cümlədən Azərbaycanda, sosial və iqtisadi tərəqqi, demokratiya və aşkarlıq uğrunda aparılan mübarizə milli hərəkat forması alaraq milli suverenlik uğrunda mübarizə ilə sıx surətdə bağlıdır. Milli varlığın, milli mənlik şüurunun məntiqi nəticəsi olaraq milli suverenlik tələbi irəli sürülür.
– Müstəqil suveren dövlətə malik olmaq hər bir millətin tərəqqisi üçün ən əlverişli şərait yaradır, demokratik prosesləri, onun sosial və iqtisadi inkişafının optimal variantını təmin edir.
– Azərbaycanda demokratik respublika quruluşu sovet sosialist quruluşu ilə əvəzləndikdən sonra onun suverenliyi ləğv edilib və indiyə qədər bərpa olunmayıb.
– Azərbaycan SSR-nin dövlət hüquqlarının qaytarılıb onun suveren statusunun bərpa olunması AXC-nin proqram məqsədini təşkil edir.
– Suverenlik dövlətin tam müstəqilliyi olub sərbəst daxili və xarici siyasət aparılmasını, öz sosial iqtisadi və xarici siyasətini sərbəst şəkildə seçmək və inkişaf etdirmək hüququnu, qanunlarını qəbul etmək azadlığını nəzərdə tutur. Suveren dövlətin qanunları heç bir özgə dövlətin qanunları ilə məhdudlaşdırıla bilməz. Suveren dövlət başqa bir dövlətin tərkibinə daxil ola bilməz. Suveren dövlətin digər dövlətlərlə əlaqələri onlarla bloklara və ya ittifaqlara girmək həmin dövlətin konstitusiyası ilə deyil, beynəlxalq müqavilələrlə müəyyən olunur. Suveren dövlət öz təbii sərvətlərinin (torpaq və onun təki, dəniz şelfi, məhəlli və daxili sular, atmosfer vəs.) ali sahibidir. Suveren dövlət öz ərazisində və vətəndaşları üzərində ali və şəriksiz hakimiyyətə malikdir. Azərbaycan SSR-nin dövlət statusu bu tələblərə cavab vermədiyinə görə o, suveren dövlət sayıla bilməz.
– Bununla birlikdə, AXC hazırda Azərbaycan SSR-nin SSRİ tərkibindən çıxması məsələsinin qoyulmasını məqsədəuyğun hesab etmir. Bu məsələdə AXC tarixi reallığı, müasir beynəlxalq şəraiti, SSRİ-də milli münasibətlərin gərgin, ziddiyyətli və qeyri-stabil xarakterini, ölkədə gedən milli proseslərin dinc humanist inkişafı və ümumiyyətlə cəmiyyətin inqilabi yenidən qurulmasının ali mənafelərini əsas tutur. AXC belə hesab edir ki, SSRİ-də inkişaf etmiş vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlətin yaradılması, mülkiyyətin müxtəlif formalarının mövcudluğuna imkan verilməsi, iqtisadiyyatda, siyasətdə, mədəniyyətdə və təhsil sistemində ictimai və xüsusi təşəbbüs azadlığının bərqərar olması, respublikanın tam təsərrüfat hesabına keçməsi, respublika hökumətinin mərkəzi orqanlara tabeçilik prinsiplərinin ləğv edilməsi, mülkiyyətin, iqtisadi əlaqələrin, mədəniyyətin dövlətsizləşdirilməsi, Azərbaycan vətəndaşlığı kateqoriyasının tətbiqi, daxili qoşun hissələrinin yaradılması məsələlərinin həlli, SSRİ tərkibində qalmaqla Azərbaycan SSR-nin dövlət suverenliyinin əldə olunması üçün hələ ki, ən əlverişli və humanist yoldur.
AXC SSRİ tərkibində qalmaqla respublikanın suverenliyinə nail olmaq perspektivini yalnız inqilabi yenidənqurma proseslərinin davam etməsi şəraitində mümkün hesab edir. Yenidənqurma baş tutmayacağı halda, Azərbaycanın tam dövlət suverenliyi uğrunda mübarizəyə başlayacaqdır.”
Qətnamə ətrafında müzakirələr aparıldı.
Əkbərov Sərdar (Naxçıvan): -Azərbaycan Respublikasının SSRİ tərkibində qalması barədə maddə çıxarılsın.
P.H.: Təklif qəbul olunur.
Sual: SSRİ-nin tərkibində qalmaqla bizim hansı hüquqlarımız olacaqdır? Milli ordu yaranması məsələsi necə qoyulur?
P.H. Söhbət milli ordunun yaranmasından yox, daxili qoşun hissələrinin yaranmasından gedir. 30-cu illərdə bu, mövcud olub, lakin sonra ləğv edilib…
Qətnamə əleyhinə 5 nəfər olmaqla sonradan üzərində hüquqşünaslar işləmək nəzərə alınmaqla qəbul edildi.
***
(Proqram, Azərbaycan SSR-nin dövlət suverenliyi haqqında qətnamə səsə qoyulub qəbul edildikdən sonra Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti haqqında qətnamə müzakirə edilərkən Etibar Məmmədov yenidən tam suverenlik məsələsini qaldırdı. Protokol materiallarında bu barədə belə bir qeyd var.
Etibar Məmmədov: «Proqrama daxil etmək lazımdır ki, Azərbaycanın tam suverenliyi təmin olunsun. Məlumdur ki, dövlət daxilində ikinci suveren dövlət yaratmaq mümkün deyil. Buna görə də birinci suverenliyə nail olmaq lazımdır. Bu isə SSRİ tərkibində mümkün deyil». Ə.Elçibəy çıxış edərək «Biz ilk şərt kimi indiki mərhələdə Azərbaycanın SSRİ tərkibindən çıxması məsələsini qoya bilmərik» mövqeyini təkrarladı, bunu əsaslandırdı.
AXC – 9 dekabr 1989-cu il tarixli müşavirəsində AXC İdarə Heyətinin əksəriyyətini təmsil edən 9 nəfər üzvünün mövqeyini əks etdirən məruzədə bəyan olundu ki, Azərbaycanda hərəkat, eyni zamanda milli azadlıq və demokratik hərəkatı xarakteri daşıyır. Bu hərəkatın ali məqsədi müstəqil Azərbaycan dövlətinin yaranması və həmin müstəqil dövləti demokratik cəmiyyət şəklində görməkdir. 20 yanvar hadisələrindən dərhal sonra AXC-nin tələbi və bilavasitə iştirakı ilə toplanan Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 23 yanvar tarixli sessiyasında İdarə Heyəti Azərbaycanın SSRİ tərkibindən çıxması tələbini qoydu və bu tələb Ali Sovetin tarixi qərarında əks olundu. 5 fevral 1990-cı ildə AXC Məclisinin Ağdaş sessiyası Azərbaycanın SSRİ tərkibindən çıxması konsepsiyasını irəli sürdü və bu barədə AXC strukturlarına müraciət etdi…)
***
Azərbaycan Demokratik Respublikasına münasibət haqqında qətnamə layihəsi haqqında Pənah Hüseyn mərüzə etdi.
Qətnamədə ADR-in yaranması Azərbaycan xalqının milli mənliyinin hüquqi və siyasi cəhətdən təsdiqi, Azərbaycan milli hərəkatının qələbəsi, bu hərəkatın siyasi təşkilatı olan Azərbaycan milli xalq firqəsi – Müsavatın tarixi xidməti olduğu elan edildi…
ADR-ə münasibət haqqında qətnamə faktiki olaraq AXC-nin müsavatçılıq ideoloji sisteminə keçdiyini göstərdi. 1991- ci ildə bu, rəsmən AXC Məramnaməsində təsbit edildi….
***
Türk xalqlarının müasir dövrdə vəziyyəti və problemləri haqqında İsa Qəmbərov məruzə etdi…
***
Kərkicahanda Qasım Qırxqızlı. Şuşadan Məmməd Umudvar çıxış etdilər… Qarabağ məsələsinə dair qətnamənin əsası kimi TM nəzəri qrupunun hazırladığı Qarabağ konsepsiyası qəbul edildi….
***
İsa Qəmbərin təklifi ilə hər bir rayon şöbəsindən bir nəfər olmaqla və AXC Təşəbbüs Mərkəzi tam heyətdə Məclisə seçildi. Məclis üzvlərinin siyahısı saxlanmasa da, ilk heyətin ümumi sayının 75 olduğu , bunlardan 12-nin Bakı şəhərini, 26-nın digər şəhər və kəndləri, həmçinin Sumqayıtı 3 üzvün təmsil etməsi haqda qeydlər var.
***
İsa Qəmbərin təklifi ilə Bəxtiyar Vahabzadə, İsmayıl Şıxlı, Sabir Rüstəmxanlı, Vaqif Səmədoğlundan və Tağı Xalisbəylidən ibarət tərkibdə Ağsaqqallar Şurası seçildi.
***
İsa Qəmbər İdarə Heyətinə 16 nəfərdən ibarət namizədlər verdi. AXC orqanlarına namizədlər ayrı-ayrı qeyri rəsmi toplantılarda və ya görüşlərdə müzakirə edilsə də, Təşəbbüs Mərkəzində rəsmən müzakirə edilib təsdiqlənməmişdi. İsa bəy Cəbhə üzvləri və cəbhədaxili bütün qruplar arasında böyük nüfuza malik idi. Əbülfəz Elçibəy AXC-nin yaranmasında ən böyük xidməti olan şəxsin İsa Qəmbər olduğunu sonralar dəfələrlə qeyd etmişdi. Təsis konfransının hazırlanması və keçirilməsi işini koordinasiya edən (faktiki olaraq təşkilati məsələlərə rəhbərlik edən) İsa Qəmbər AXC orqanlarına namizədlər barədə təklifləri Təşəbbüs Mərkəzi və ya Koordinasiya Şurası adından yox, şəxsən öz adından verirdi. Bunu ona görə qeyd edirəm ki, sonradan, 2005-ci ildə yazdığı kitabda Z.Əlizadə bu məsələləri özünəməxsus şəkildə təqdim edir: «Mənə redaksiya qrupunun əsas fiqurlarından biri kimi cari siyasi həyatın aktual və vacib məsələlər barədə konfrans layihələrinin yazılması tapşırılmışdı. Təbii ki, həmişə olduğu kimi, bu işlərə AXC Təşəbbüs Mərkəzinin bütün yaradıcı qüvvələri cəlb edilmişdi. “Varlıq”dan olanlar təşkilat məsələləri ilə məşğul olmağa üstünlük verirdilər. Bizim təşkilat işlərində iştirakımız yalnız ondan ibarət olub ki, İsa, Leyla və mən İdarə Heyətinin konfransa təqdim etməyi nəzərdə tutduğumuz 15 nəfərlik siyahısını müəyyənləşdirdik. Fəalların dairəsi artıq müəyyənləşmişdi və onların hamısı İdarə Heyətinin siyahısına daxil edilmişdi. İsa Pənah Hüseynovun namizədliyində təkid edirdi, lakin mən Nəriman Zülfüqarovun namizədliyinin üstündə durdum. İsa geri çəkildi və daha inad etmədi. Sonrakı hadisələr göstərdi ki, o, başqa çür hərəkət etmək qərarına gəlibmiş.” (səh 370-371).
Əvvəlcə konfransın yaradıcılıq tələb edən işlərinin «təbii olaraq və həmişə olduğu kimi, Zərdüştün olduğu qrupdan gələnlərin üzərinə düşdüyü və konfransın cari siyasi məsələlərinə aid ən aktual və vacib məsələləri barədə qətnamə layihələrinin yazılmasının “redaksiya qrupu”nun (başqa yerlərdə Z.Əlizadə özünü nəzəriyyə qrupunun rəhbəri kimi də təqdim edir – P. H.) əsas fiquru kimi ona tapşırılması haqqında: Yuxarıda göstərildi ki, konfransın əsas məruzəsi olan «Siyasi vəziyyət haqqında məruzəni Əbülfəz Elçibəy hazırlayıb məruzə etmişdi və bu, konfransda ictimai-siyasi vəziyyət haqqında qətnamə layihəsi üçün əsas qəbul olunmuşdu. Nümayəndələrə mətni paylanan cəmi dörd qətnamənin ikisini Əbülfəz Elçibəyin bilavasitə iştirakı və rəhbərliyi ilə mən hazırlamışam və konfransa məruzə etmişəm. Əbülfəz bəyin məruzəsinin məntiqi davamı olan həmin qətnamələr göstərildiyi kimi, AXC-nin milli demokratik ideoloji-siyasi platformada duran təşkilat kimi yaranmasını şərtləndirmişdi. Yenə bu ideoloji sistemi tamamlayan ideya nəzəri tərkib olaraq “Sosialist sistemi ölkələrində türklərin vəziyyəti haqqında” qətnamə İsa Qəmbər tərəfindən yazılmışdı və məruzə edilmişdi. Yalnız bir qətnamə layihəsi Zərdüşt Əlizadənin müəllifliyi ilə konfransda müzakirəyə çıxarılaraq qəbul olunmuşdu. «Azərbaycanda iqtisadi inkişafı haqqında» adlanan, Z.Əlizadə tərəfindən təqdim olunan qətnamə layihəsi iqtisad elmləri doktoru Vahid Axundovun AXC üçün hazırladığı tam təsərrüfat hesablı respublika konsepsiyasının müxtəsər şərhi idi və Z.Əlizadənin bu məsələdə rolu şairin yazılmış şeirini oxuyan aktyor misalı ilə müqayisə edilə bilər. Onun adından gedən AXC-nin təsis olunması haqqında cəmi bir cümlədən – «Azərbaycan Xalq Cəbhəsi dayaq qrupları və rayon təşkilatları nümayəndələrinin təsis konfransı Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin yaradıldığını elan edir” – ibarət qətnaməni elə iclasın gedişində yazıb Əbülfəz bəyin məsləhəti ilə Zərdüşt Əlizadəyə vermişdim ki, oxusun. Zərdüşt olduqca gərgin görünürdü və Əbülfəz bəy onun gərginliyini azaltmaq və AXC-nin yaradılmasında olan real xidmətlərinin qəbul edildiyinin simvolik göstəricisi kimi təklif etdi ki, qətnaməni Zərdüşt elan etsin. Mən bu şəxsin özü haqqında xəstə fantaziyalarında hansı obraz yaratdığını deyə bilmərəm. Ancaq həqiqət belə olub və başqa faktlar varsa buyurub ortaya qoysun.
O ki qaldı mənim namizədliyimlə bağlı məsələyə, Konfransa qədər çox belə siyahılar olub. Mənim də tərtibində iştirak etdiyim başqa bir siyahıda, məsələn, Becan Fərzəliyev də İdarə Heyətinə namizədlərin siyahısında var idi. Zərdüştün dediyi siyahıdan mənim dərhal məlumatım var idi və üstəlik, onu konfrans başlamamışdan əvvəl Leyla Yunusova da mənə göstərmişdi. O, mənim İsa bəylə yaxınlığımı bildiyinə görə, həmin siyahı ilə bağlı problem olub-olmadığı ilə maraqlanmışdı. İsa bəy namizədləri təqdim edərkən Zərdüşt Əlizadə də daxil olmaqla heç bir nümayəndə etiraz bildirməmişdi. 16 il sonra, 2005-ci ildə bu şəxs nə üçün o vaxt durub öz namizədini konfransa təqdim etmədiyini izah etmək üçün müzakirə olunan məsələlərin yerini dəyişir, guya İdarə Heyəti seçkisinin sədr seçkisindən sonra keçirildiyini iddia edir. Guya artıq sədr seçkisi ilə bağlı konfransda yaranmış vəziyyəti, nümayəndələrin hansı tərkibə malik olduğunu görüb anlayandan sonra N.Zülfüqarovun namizədliyini qaldırmağa lüzum görməyib. Halbuki sədr seçkisi İdarə Heyəti seçkilərindən sonra olmuşdu. Onun kitabında bu barədə müvafiq hissəyə oxucu yazının birinci hissəsində baxa bilər. Əslində, is İsa Qəmbərin təklif etdiyi namizədlərə yeganə əlavə Rəhim Qazıyev oldu. Oktyabr rayon şöbəsinin nümayəndə heyəti onun namizədliyini İdarə Heyətinə irəli sürdü və təklif keçdi. Əbülfəz bəy sədr seçildikdən sonra o, nizamnaməyə müvafiq olaraq İdarə Heyəti tərkibindən çıxdı. Rəhim Qazıyev barədə təklifin yekdilliklə keçməsində əvvəlcədən sədrin İdarə Heyətindən çıxmasının məlum olması əhəmiyyətli rol oynadı.
***
Bundan sonra İsa Qəmbərin təklif etdiyi namizədlərdən 5 nəfərdən ibarət tərkibdə Nəzarət Təftiş Komissiyası seçildi.
***
İsa Qəmbərin təklif etdiyi namizədlərdən 3 nəfərdən ibarət maliyyə qrupu seçildi. (Arzu, Fəxrəddin, Zöhrab.)
***
Bundan sonra İsa Qəmbərin təklif etdiyi namizədlərdən Baş redaktor Nəcəf Nəcəfov olmaqla Ağamalı Sadiq, Səfər Alışarlı, Xaliq Hacıyev, Əhməd Cavadov, Tariyel Allahverdiyevdən ibarət AXC mətbu orqnlarının redaksiya heyəti seçildi.
***
…Gündəliyə uyğun olaraq AXC sədr seçkiləri oldu.
Birinci təklifi Zərdüşt Əlizadə verdi.
«Gürcüstanda Xalq Cəbhəsi ilə ağır şəraitdə keçən görüş göstərdi ki, bizə Yusif Səmədoğlunun sədr seçilməsi lazımdır».
Rəhim Qazıyev: Əbülfəz Əliyevin namizədliyini təklif edirəm.
Səfər Alışarlı: İsa Qəmbərovu ağıllı, hörmətli bir yoldaş kimi tanıdığımız üçün onun namizədliyini təklif edirəm.
İsa Qəmbərov öz namizədliyini geri götürdü.
Qızğın mübahisələr oldu və buna görə də Yusif Səmədoğlu öz namizədliyini geri götürdü. Açıq səsvermədə Əbülfəz Əliyevin əleyhinə 9 nəfər səs verdi.
Zərdüşt Əlizadə Yusif Səmədoğlunun namizədliyinin səsə qoyulmasında israr etdi. Bundan sonra sədr seçkisi haqqında protokol materiallarında qeyd yoxdur. Lakin mən xatırlayıram ki, səsvermə nə qədər əcaib olsa da, çünki Yusif Səmədoğlu çoxdan namizədliyini geri götürmüşdü və özü Əbülfəz Elçibəyə səs vermişdi, Zərdüşt Əlizadənin namizədinə (Yusif Səmədoğluna yox) cəmi 12 səs verildi…
***
Bu bir yubiley yazısı deyil. Bu yazı xatirə, ya elmi məqalə də deyil. Odur ki, hadisə, onun iştirakçıları haqqında bütün təfərrüatlar, təfsilatlar, təəssüratlar verilmir. Təhlil və nəzəri ümumiləşdirmələr də yoxdur. Bunlar sonra olacaq. Burada sadəcə nə vaxtsa yazılacağına ümid etdiyim kitab üçün toplanmış hazırlıq materiallarının bir hissəsi, o cümlədən AXC I (təsis) konfransının protokol qeydləri ilk dəfə olmaqla dərc edildi. Dərc olunan mətndə böyük bir yeri ömrünün 20 ilini həmin hadisələri saxtalaşdırmağa həsr etmiş birisindən iqtibaslar tutur. Odur ki, bu yazı müəllif yazısı da deyil və mənim adım, soyadım bir-iki epizodu çıxsaq, sadəcə, materialları toplayıb çapa təqdim edən şəxs anlamında qəbul olunmalıdır…
…AXC (təsis) konfransının 20 illiyi ərəfəsində qəzet oxucusu marağı baxımından mübahisəli görünən mövzuya bir belə həcmdə mətnin çapı üçün lütfkarlıq göstərib yer ayırdığına görə əziz dostum «Yeni Müsavat» qəzetinin baş redaktoru Rauf Arifoğluna təşəkkür edirəm.
Xural.com
Dünən Azərbaycan Respublikasının 1-ci prezidenti Ayaz Mütəllibovun həyat yoldaşı Ədilə Mütəllibova haqqın dərgahına qovuşdu. Onu son mənzilə yaxınları və ictimaiyyət nümayəndələri Təzə Pir məscidinin “Vida zalı”ndan yola salıblar. Xural.com-un mərasimdə olan əməkdaşının müşahidələrinə görə, istər hakimiyyət, istərsə də müxalifət cəbhəsindən mərasimə qatılanların sayı o qədər də çox olmayıb. Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva mərasimə gül çələngi göndərib. Ölkənin tanınmış adamlarından millət vəkili Vahid Əhmədov, Vətəndaş və İnkişaf Partiyasının sədri Əli Əliyev, Reaksiya TV-nin redaktoru Zaur Qəriboğlu və Xural TV-nin redaktoru Əvəz Zeynallı mərasimdə iştirak ediblər. Ayaz Mütəllibovun alovlu tərəfdarları, xüsusilə, Hacı Əbdül, Əflan İbrahimov kimi adamlar tədbirə gələn adamların sırasında olmayıblar. Bir neçə il bundan əvvəl, Ayaz Mütəllibovun Moskvada yaşayan oğlunun yasına gələn müxalifət liderləri – Müsavat partiyasının başqanı İsa Qəmbər və AXCP sədri Əli Kərimli də qonaqlar sırasında gözə dəyməyiblər.
1-ci prezident Ayaz Mütəllibovun son dərəcə kədərli və bitkin olduğu müşahidə olunub. Prezident hətta həyat yoldaşı Ədilə Mütəllibovanın cənazəsinin başında vidalaşarkən özünü saxlaya bilməyərək hönkür-hönkür ağlayıb. Xural.com-un əməkdaşı Ayaz Mütəllibovun bu kədərli anını videonun yaddaşına köçürə bilib.
Allah rəhmət eləsin!
Xural.com
Elçibəy hökumətinin Baş Naziri Pənah Hüseyn özünün facebook səhifəsində Heydər Əliyevin sensasion sərəncamının mətnini yayıb. Pənah Hüseyn yazıb:
“Mən təklif edirəm ki, Milli Məclis 09 iyul 2019-cu il tarixli iclasında Heydər Əliyevin aşağıdakı sərəncamının (xüsusilə, 1-ci bəndin 2-ci abzası) nə üçün, niyə, nəyin müqabilində, kim və ya kimlər tərəfindən yerinə yetirilmədiyi məsələsini müzakirə etsin. Bu sərəncam indi də qüvvədə olduğuna görə icra edilsin.
Sərəncamı kimlər, nəyin müqabilində sabotaj edib, icra etməyib, Xəzərsahili torpaqların hasarlanması (xalqdan oğurlanması) qanununun əsil müəllifi kimdir, bu qanunun qəbul edilməsində korrupsiya faktları və s. barədə yaxın günlərdə Xural TV-nin “Siyasət meydanı” verilişində canlı evirdə müzakirə ediləcək.
Azərbaycan Respublikasında Xəzər dənizi sahillərindən istifadənin tənzimlənməsinə
dair bəzi tədbirlər haqqında
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI
Son vaxtlar vətəndaşların Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatına daxil olan çoxsaylı müraciәtlәrindәn aydın olur ki, bir sıra yerlərdə Xəzər dənizinin (gölünün) sahilboyu zolaqları altında olan torpaqlar yerli əhalinin maraqları və ictimai ehtiyacları, habelə həmin sahələrin dövlətin müstəsna mülkiyyətində olması nəzərə alınmadan ayrı-ayrı fiziki və hüquqi şəxslərin istifadəsinə və icarəsinə verilmişdir. Həmin torpaq sahələrində bağ evləri və digər obyektlər inşa edilmiş, dənizin içinədək hündür hasarlar çəkilmişdir. Bununla da əhalinin dəniz sahilinə gediş-gəlişi xeyli dərəcədə məhdudlaşdırılmışdır.
Ölkə vətəndaşlarının Xəzər dənizi sahillərində çimərlik və istirahət hüququnun maneəsiz gerçəkləşdirilməsini təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Su Məcəlləsinin 36-cı, 50-ci və 74-cü maddələrini rəhbər tutaraq qərara alıram:
1. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə, Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Torpaq Xəritəçəkmə Komitəsinə, Bakı və Sumqayıt şəhərləri, Xaçmaz, Şabran, Siyəzən, Xızı, Abşeron, Salyan, Neftçala, Lənkəran, Masallı və Astara rayonlarının icra hakimiyyəti başçılarına tapşırılsın ki: [1]
Xəzər dənizi (gölü) sahilinin 130 metrlik zolağında yerləşən torpaqların Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş inzibati və ya məhkəmə qaydasında, hüquqi və fiziki şəxslərin istifadəsindən və icarəsindən geri alınmasını təmin etsinlər:
həmin torpaqlar hüquqi və fiziki şəxslərin istifadəsindən geri alınarkən Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada və hallarda Azərbaycan Respublikası Torpaq Məcəlləsinin 70-ci maddəsində göstərilmiş tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin etsinlər.
2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti Azərbaycan Respublikasının Xəzər dənizi sahillərindən istirahət və turizm məqsədləri üçün daha səmərəli istifadə olunması üçün Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Torpaq Komitəsi ilə birlikdə təkliflər hazırlayıb iki ay müddətində Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etsin.
3. Bu Sərəncamın 1-ci bəndində göstərilən icra hakimiyyəti orqanları verilən tapşırığın icrası barədə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə hər ay məlumat təqdim etsinlər.
Heydər ƏLİYEV,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Bakı şəhəri, 13 yanvar 2003-cü il
№ 1122
İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ SƏNƏDLƏRİNİN SİYAHISI
13 avqust 2010-cu il tarixli 321 nömrəli Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin Fərmanı (“Azərbaycan” qəzeti 15 avqust 2010-cu il, № 177, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2010-cu il, № 8, maddə 726)
SƏRƏNCAMA EDİLMİŞ DƏYİŞİKLİK VƏ ƏLAVƏLƏRİN SİYAHISI
[1] 13 avqust 2010-cu il tarixli 321 nömrəli Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin Fərmanı (“Azərbaycan” qəzeti 15 avqust 2010-cu il, № 177, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2010-cu il, № 8, maddə 726) ilə 1-ci bəndində “Dəvəçi” sözü “Şabran” sözü ilə əvəz edilmişdir.”
Redaksiyadan:
2003-cü ildən verilən bu sərəncam göründüyü kimi əhəmiyyətsiz bir kağız parçası kimi kənara atılmış və Xəzər dənizinin sahilləri Heydər Əliyevin sərəncamına baxmayaraq, əhalinin üzünə qapadılmışdır. Biz səlahiyyət sahiblərini işlərini icra etməyə çağırır, bu məsələnin geniş müzakirəsinin təşkil olunmasını tələb edirik. Bu günlərdə xural.com-un baş redaktoru Əvəz Zeynallının çəkdiyi və qısa müddətdə rekord sayda baxış toplayan videosüjeti diqqətinizə təqdim edirik:
Xural.com
“Məhbus sözü” verilişinin 2-ci bölümündə Azərbaycan-Avropa təşkilatının sədri Ramin Hacılı danışır. Ramin bəy necə həbs olunmasından, onu kimlərin tutdurmasından, həbsxana həyatının necə keçdiyindən danışdı. Bütün tutulanlar siyasi məhbus olmaq üçün mübarizə aparır, amma Ramin bəy tamam bunun əleyhinə edib və siyasi məhbus olmaqdan imtina edib. Onun fikrincə elə bu da onun tezliklə azadlığa qovuşmasının səbəbini təşkil edib. Ramin Hacılı səfirliklərdə nələr baş verdiyini çarpıcı dəlillərlə ortaya qoydu. Bu maraqlı müsahibəni xural.com təqdim edir:
Xural.com
“Siyasət meydanı”nda 03 iyul 2019-cu il, çərşənbə/üçüncü günkü qonağımız Təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert İlham İsmayıldır. Hər zamankı kimi saat 20.00-da başlayan canlı yayında Əvəz Zeynallı ilə Qarabağ ətrafında yaranan son vəziyyəti müzakirə edən İlham İsmayıl həm də Milli Məclisin növbədənkənar toplantıya çağırılmasını müzakirə edib.
“Siyasət meydanı”nın 6-cı buraxılışında Milli Məclisin niyə növbədənkənar toplantıya çağrıldığı, hakimiyyətin Qarabağ siyasətinin niyə bu qədər qətiyyətsiz olduğu, Xarici İşlər nazirinin sülhməramlı qüvvələr haqqında dediklərinin nəyə dəlalət etdiyi müzakirə olunub, Müdafiə nazirinin necə “dünyadakı vəziyyət müharibə aparmağa imkan vermir” deyə bildiyinə cavab axtarmağa çalışılıb. O suala cavab axtarılıb ki, “aparılan siyasətin adı nədir: xalqlar arasında yaxınlaşma, xalqları sülhə hazırlama, dialoq, yoxsa təslimçilik ruhu?” Həm də o məsələ diqqətə çatdırılıb ki, ermənilərin Su-30 qırıcı təyyarələr almasının qarşısını Azərbaycan ala bilərmi?
Bundan başqa, İlham İsmayılla 1992-ci ildə döyüş bölgəsində indiki DTX sədri Əli Nağıyevin də döyüşdüyü video haqqında da söhbət olunub və İsgəndər Həmidovun son yayılan videosunda səslənən bəzi məqamlara da münasibət bildirilib. Xural.com “Siyasət meydanı”nın 6-cı bölümünü təqdim edir:
Xural.com
Rasional İnkişaf uğrunda Qadınlar Cəmiyyətinin (RİQC) sədri Şəhla İsmayıl 27 iyun 2019-cu ildə start verilən “Haqqına Sahib Çıx!” kampaniyası haqqında yazıb. Xural.com Şəhla İsmayılın facebook səhifəsində yazdığı yazını təqdim edir:
“Əsas məqsədi Azərbaycanda reproduktiv sağlamlıq və hüquqlarla bağlı dövlətin və ictimaiyyətin mövqeyini dəyişmək yolu ilə reproduktiv sağlamlıq sahəsində səhlənkarlıq və korrupsiyanın azaldılması olan “HAQQINA SAHİB ÇIX!” Kampaniyasına start verildi.
Rasional İnkişaf uğrunda Qadınlar Cəmiyyəti (RİQC) Azərbaycanda səhiyyə sistemindəki, xüsusilə qadınların reproduktiv sağlamlıq və hüquqları sahəsindəki çatışmazlıqların miqyasını anlayaraq və bu sahədəki məsələlərin həlli üçün tədbirlər görülməsi zərurətini qəbul edərək bu Kampaniyanın 2016-cı ildə əsasını qoymuş və 2017-ci ildə 7 nəfərdən ibarət “Haqqına Sahib Çıx!” İşçi Qrupunu təsis etmişdir. Bir vətəndaş təşəbbüsü olan Kampaniya 5 əsas istiqamətdə – maarifləndirmə, monitorinq, müdafiə, ictimai vəkillik və şəbəkələşmə sahələrində fəaliyyət göstərir. Kampaniyanın əsas resursu www.cyr.az saytıdır ki, vətəndaşlara sorğuda iştirak etməyə və hekayəsini paylaşmağa şərait yaradaraq Haqqına Sahib Çıxmasına sövq edir.
Kampaniyanın bu günədək ərsəyə gəlməsində onlarla insanın töhfəsi olubdur ki, onların bir qisimini məmnuniyyətlə və qürurla qeyd etmək istərdim. İlk öncə RİQC-in möhtəşəm komandası Kaklik Karimli, Leyla Orucova, Mabila Mursalova, Leyla Iskandarova, Rigina Bakhshaliyeva və Nisa Hajiyevaya; daha sonra, İşçi Qrupunun üzvləri Vasif Ismayıl, Evez Zeynalli, Ilhamiyya Rza, Tahmina Taghi-Zada, Nicat Gozalov və Azer Mehtiyev – hər birinizə dərin və sonsuz təşəkkürümü bildirirəm.
Həmçinin, açılış tədbirinin möhtəşəmliyini təmin edən və yaradıcı ideyalarla məni özünə məftun edən Samira Jafarova, “Haqqına Sahib Çıx! videoçarxının prodüsseri Melahet Qisuri Zeynallı və nəhayət, www.cyr.az saytının tərtibatçısı Khayal Mammadova minnətdarlığımı bildirirəm. Tədbirimizi quruluş rəqslərlə bəzəyən “Mirvari” grupuna və onun rəhbəri və xoreografı Nailə Məmmədzadəyə də minnətdarlığımı bildirirəm. RİQC-in sifarişi ilə #LeylaDanışır silsiləsi üçün 10 real keyzi vizuallaşdıran illüstrator Olga Nesnova və quruluşçu Lisa Pejemskayaya da təşəkkürümü bildirirəm.
Bu Kampaniyaya uzaqdan-yaxından dəstək verən hələlik yüzlərlə insanlara mütəşəkkirəm. Elə açılış tədbiri zamanı rəmzi xarakter daşıyan reproduktiv sağlamlıq haqqında Qanunun qəbul olunmasına həsr olunmuş İMZA aksiyası zamanı bizə inanıb imzasını qoyanlara bir daha ÇOX SAĞ OLUN deyirəm.
İşimiz isə hələ indi başlayır və bizə dəstək olmaq istəyirsinizsə www.cyr.az saytına daxil olun və
cəmi bir neçə dəqiqənizi alan 3 addımı atın:
– Aksiyalarımızda iştirak edin
– Məlumatlarımızı paylaşın
– Elçimiz olun
Haqqınıza Sahib Çıxın!”
Xural.com
Qənimət Zahid və Əvəz Zeynallının işlərinə baxılmağa başlanıldı…
Tanınmış media mütəxəssisi Xalid Ağəliyev özünün facebook statusunda Avropa Məhkəməsinin baxmağa başladığı daha iki iş haqqında məlumat verib. Xural.com Xalid Ağəliyevin statusunu təqdim edir:
“Avropa Məhkəməsi Azərbaycandan jurnalistlərlə bağlı göndərilmiş iki şikayəti araşdırmağa başlayıb. Söhbət Ganimat Zayidov və Evez Zeynallinın işlərindən gedir. Hər iki işi zamanında Media Hüququ İnstitutu, onun vəkilləri aparmışdılar.
Qənimət Zahidin işi AİHM-ə 10 il əvvəl, 2009-cu ildə göndərilib. Həmin vaxt jurnalist qurama xuliqanlıq ittihamı ilə həbs edilmişdi. Jurnalist həbsdə olarkən həbsxana xatirələrini ifadə edən kitab yazmışdı. Onun əlyazmaları həbsxanada əlindən alınmış və məhv edilmişdi. Jurnalistin vəkilləri yerli məhkəmələrə müraciət edərək, bunun kompensasiya edilməsini tələb etmişdilər. Bu tələblər rədd olunduğundan AİHM-ə şikayət edilmişdi. Şikayətdə Qənimət Zahidin ədalətli məhkəmə araşdırması, şəxsi həyata müdaxilənin yolverilməzliyi, ifadə azadlığı, mülkiyyət və ayrı-seçkiliyə məruz qalmamaq hüquqlarının pozulduğu iddia olunur. AİHM iyunun əvvəlində bu iddialarla bağlı hökumətə suallar göndərib.
Digər iş jurnalist Əvəz Zeynallının məqaləsinə görə cərimə edilməsi, üzərinə təkzib vermək, üzr istəmək vəzifəsinin qoyulması ilə bağlıdır. Bu şikayət 8 il əvvəl, 2011-ci ildə göndərilib. Həmin vaxt Ə.Zeynallı “Ramiz Mehdiyevin Bəxtiyar Vahabzadəni bitirmək planı” sərlövhəli məqalə qələmə almışdı. Nəticədə yerli məhkəmələr jurnalisti 10 min manat cərimə etmişdilər. Jurnalistin vəkilləri yerli məhkəmələrin qərarlarının ifadə azadlığı hüququna zidd olduğunu iddia edirlər.
…Əminəm ki, bu şikayətlər siyahıdan-filandan çıxarılmayacaq, AİHM jurnalistlərin hüquqlarının pozuntusunu tanıyacaq.”
Xural.com
Bu gün Azərbaycanda Sevgililər Günüdür. Sevgililər Gününün tarixi 2003-cü il fevralın 16-dan “Xural” qəzetinin Qızıl Kollektivinin təşəbbüsü ilə başlayıb. 90 həftəlik gərgin mübarizədən sonra Azərbaycan cəmiyyəti və mətbuatında qəbul olunmağa başlayan günün önəmli və mənalı tarixi var. Bu gün 20 yanvar şəhidi İlham Allahverdiyevlə onun həyat yoldaşı Fərizə Allahverdiyevanın adları ilə bağlıdır. İlhamla Fərizənin toyları – oğlan toyları 1989-cu il 30 iyun tarixində “Leyla” şadlıq evində olub. Cəmi 6 ay birlikdə yaşayan İlhamla Fərizənin xoşbəxtlikləri sovet ordusunun 1990-cı ilin yanvarında Bakıya silahlı yürüşünə qədər davam edib. İlham 19-dan 20-nə keçən gecə şəhid olub. Onu Xırdalan qəbiristanlığında dəfn ediblər. Amma cəmi bir gün sonra şərait dəyişib və Azərbaycan xalqının təkidi ilə 20 yanvarda şəhid olanları o zaman qədər “Dağüstü park” adlanan ərazidə dəfn etmək qərarı verilib. Elə dəfn günü İlhamı məzardan çıxarıb vidalaşmaq üçün evlərinə gətirəndə… Fərizənin cansız bədəni ilə qarşılaşıblar. Zatən Fərizə İlham ölən andan “Mən Sənsiz yaşamayacağam, İlham” deyirmiş. O, İlhamsız yaşaya bilməyəcəyini deyəndən sonra İlhamın növbəti gəlişində onunla birlikdə oldu. Özünü ona qovuşdurdu. Vətənin üzərinə yürüyən və Vətəni ilə onun cəsur oğlunu gülləbaran edən qarı düşmənin qorxunc vahiməsi İlhamının ölümündən sonra Fərizəsini də bürümüşdü. Azərbaycan və Azərbaycan xalqı kimi özünü dünyada tək və gücsüz hesab edən Fərizə son çarəni İlhamı ilə birlikdə əbədiyyətə yürüməkdə görmüşdü.
2003-cü ildən “Xural” qəzetinin nəcib təşəbbüsü ilə Azərbaycan xalqına, Azərbaycan gənclərinə qazandırılan bu gün indi artıq təkcə Azərbaycanda yox, bütün Türk və İslam dünyasında qeyd olunur.
Xural.com
Xural TV-nin layihəsi olan “Siyasət meydanı” verilişinin 3-cü hissəsi dünən – 26 iyun 2019-cu ildə canlı yayında efirə gedib. Əvəz Zeynallının aparıcısı olduğu verilişdə Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri Pənah Hüseyn iştirak edib. 1 saat 24 dəqiqə davam edən yayında son günlər ölkənin siyasi gündəminə dayanan məsələlər müzakirə olunub. Bu mövzular sırasında Qarabağ Komitəsində yaranan kritik vəziyyət, iclasların sönük keçməsi və onun səbəbləri, bəzi insanların siyasi mənsubiyyətə görə qrup şəklində toplantılarda iştirak etməmələri, Azərbaycan Silahlı Qüvvələr gününü qeyd olunması, “biz bu ordu ilə düşməni əzə bilərikmi” sualının cavabı da olub. Milli Ordunun yaradılma günü ilə bağlı Prezident İlham Əliyevin ayrıca müraciət etmədiyi, xanım Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın isə məxsusi təbrik mətni yaydığı da müzakirə olunan mövzular sırasında olub.
Son günlərin çəpər-divar-hasar məsələsi, hasarın kimə aid olduğu, Cavid Qurbanovla bir əlaqəsinin olub-olmadığı da müzakirə mövzusu olub. 3-cü verilişdə daha bir çox məsələlər haqqında müzakirələr olub.
Xural.com “Siyasət meydanı” 003-ü təqdim edir:
Xural.com
Xural TV-nin layihəsi olan “Siyasət meydanı” verilişinin 2-ci hissəsi bu gün (dünən-red.) – 25 iyun 2019-cu ildə canlı yayında efirə gedib. Əvəz Zeynallının aparıcısı olduğu verilişdə Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri Pənah Hüseyn iştirak edib. 1 saat davam edən yayında son günlər ölkənin siyasi gündəminə oturan çəpər-divar-hasar məsələsi, hasarın kimə aid olduğu, Cavid Qurbanovla bir əlaqəsinin olub-olmadığı müzakirə mövzusu olub. Bundan başqa, Əvəz Zeynallının canlı yayına rəy yazanlara müraciəti olub: “Hər kəs öz adı ilə yazsın, sərt tənqid etsin, amma əsla söyüş olmasın. Burada kimsə kimsənin təbliğatını, ya da qara piarını aparmasın. Bizə minlərlə söyüş söyən saxta profildənsə, sayı az, amma gerçək adamlar yazsın.” Əsas mövzular isə seçki söyləntiləri və bu söyləntilərin pərdəarxası, Ramil Usubovun prezidentlə görüşməsi, Təhlükəsizlik Şurasına təyin edilməsi, Ramiz Mehdiyevin aqibətinin necə olacağı, Köçəryanın yenə həbs olunması və Ermənistanda son vəziyyət, Qarabağ Komitəsinin səhərki iclası və jurnalist Fuad Abbasovun Bakıya, Azərbaycana göndərilməsi olub. Xural.com “Siyasət meydanı” 002-ni təqdim edir:
Xural.com
55 ilini Dillər Universitetinə verən Elmira Baxışəliyeva…
Kamal Abdulla sanki məhkəmə yağışına düşüb. Rektoru olduğu Dillər Universitetinin ən azı 3 müəlliməsi Kamal Abdullanı məhkəməyə verib. Xural.com xəbər verir ki, bunlar uzun illər Azərbaycan Dillər Universitetində çalışan Elmira Baxışəliyeva, eyni qaydada hələ tələbəlik dövründən Universitetlə bağlı olan, sonra orada dekan vəzifəsinədək yüksələn Vüsalə Ağabəyli və müəllimə Pərvin Mürsəlovadır. Hər 3 müəlliməni illərdir Dillər Universitetində verdikləri əməyə baxmayaraq, işdən azad edən Kamal Abdulla, indi özünü məhkəmə qapılarında görüb. Elmira Baxışəliyevanın işi Kassasiya mərhələsindədir. Bu müəllimənin işdən çıxarılması hekayəsinin maraqlı tarixçəsi var. Elmira xanımdan 20 yanvar hadisələrində zərər çəkən bir adamın haqqında şər-böhtan yazılan bir yazıya imza atmaq tələb olunub və o, bunu etməkdən imtina edib. Buna görə ömrünün 55 ilini Dillər Universitetinə verən bir ahıl ziyalını işindən ediblər.
Sabiq dekan, 15 ilini Dillər Universitetinə verən Vüsalə Ağabəyli…
Xural.com xəbər verir ki, Jurnalistika fakültəsinin dekanı Vüsalə Ağabəylinin işi də hazırda Kassasiya mərhələsindədir. Belə ki, Nəsimi rayon məhkəməsində heç 10 dəqiqə çəkməyən məhkəmə iclası işi təmin etməmiş, Kamal Abdullanın sifarişi ilə onun dediyini etmişdi. Apellyasiya Məhkəməsi də Vüsalə Ağabəylinin işinə sırf sifarişlə bir iclasdan sonra vəkil olmadan baxdı və Nəsimi rayon məhkəməsinin qərarını qüvvədə saxladı. Vəkil Elçin Sadıqovun üzrlü səbəbdən 15 dəqiqə gecikməyini belə nəzərə almayan məhkəmə heyəti, sanki tələsircəsinə Nəsimi rayon məhkəməsinin qərarını qüvvədə saxladı. Amma verilən bir neçə vəsatətə heç münasibət də bildirmədi.
Vəsatətlər müxtəlif idi. Kamal Abdulla və onun vəkili Nəsimi rayon məhkəməsində Vüsalə Ağabəylinin “Nərgiz Qurbanlı Kamal Abdullanın dostunun qızı olduğuna görə və mən onun haqqında rəy yazdığıma görə Kamal Abdulla məni təqib-təzyiq etməyə başladı” iddiasını yalan hesab etmiş, sübutunu istəmişdilər. Apellyasiya məhkəməsində Vüsalə Ağabəyli Kamal Abdullanın “bəli, Nərgiz Qurbanlı mənim dostumun qızıdır” dediyini öz səsi ilə məhkəməyə təqdim etdi. Vəkil iddia qaldırdı ki, rektordan səs nümunəsi götürülsün və səs ekspertizaya göndərilsin. Eyni zamanda vəkil Elçin Sadıqov vəsatətlə çıxış etdi ki, Kamal Abdullanın özü məhkəmədə iştirak etsin və veriləcək sualları cavablandırsın.
Apellyasiya məhkəməsi apar-topar aldığı qərarla Nəsimi rayon məhkəməsinin qərarını qüvvədə saxladı. Vüsalə Ağabəyli bununla bağlı xural.com-a verdiyi açıqlamasında mübarizəni sona qədər aparacağını dedi: “Mən 15 ildir Dillər Universitetində fəaliyyət göstərirəm. Tələbəliyim orada keçib. Universitetdə özümə görə hörmətim, nüfuzum var. Kamal Abdullanın tapşırığı ilə açıq dərslər aparmışam, görmüşəm ki, Nərgiz Qurbanlı adlı bir müəllimə ingilis dilini bilmir və bu haqda birlikdə olduğum heyətlə birlikdə rəy yazmışam. Bütün hadisələr bundan sonra baş verib. Təqiblər başlayıb mənə. Sonra təzyiqlərlə üsləşmişəm. Heç bir əsas olmadan seçkili vəzifə olan dekan vəzifəsindən əmrlə çıxarılmışam, töhmət almışam. Universitetdə mənə qarşı çirkin qarayaxma kampaniyası başlayıb. Məcbur olub məhkəməyə vermişəm.” Məhkəmələrdə baş verən ədalətsizliklərdən sonra heyrətə gələn Vüsalə Ağabəyli hər şeyə baxmayaraq, Avropa Məhkəməsinə qədər gedəcəyini bildirib: “Məhkəmələrdə şok oldum. Bu qədər ədalətsizlik olarmı? Kamal Abdulla bu qədərmi güclüdür ki, müstəqil olmalı məhkəmələrə bu qədər təsir göstərə bilir? Hansı məhkəməyə gəlirik 1-2 iclasa işi yekunlaşdırır, heç bir vəsatətimizi qəbul etmirlər. Amma mən hüquqlarımı sona qədər qorumaq əzmindəyəm və işi Avropa Məhkəməsinə qədər aparacağam.” Vüsalə Ağabəyli hazırda Ali Məhkəməyə, sonra da Avropa Məhkəməsinə hazırlaşır.
Nümunəvi müəllimə Pərvin Mürsəlova…
Xural.com-un məlumatına görə Pərvin Mürsəlovanın da məhkəmə prosesi hazırda Nəsimi rayon məhkəməsində davam edir. Elçin Sadıqovdan aldığımız məlumata görə, məhkəmə prosesi təxirə salınıb və 5 iyul 2019-cu ildə Nəsimi rayon məhkəməsində davam edəcək.
Kamal Abdulla Dillər Universitetini Krallıq kimi idarə edir…
Kamal Abdulla isə bu haqda danışmaq istəmir. Özünə yandaş mediada xəbərləri “öldürməklə” və jurnalistləri Universitetə dəvət etməklə prosesi səssiz ötürmək istəyir. Dəfələrlə müraciətlərimizə baxmayaraq, nə müsahibə verməyə, nə də münasibət bildirməyə razılıq vermədilər. Necə deyərlər, hörmətli Kamal Abdulla rektoru olduğu Dillər Universitetini krallıq kimi iradə edir və burada baş verənlərin ictimailəşməsinin qarşısını almaq üçün əlindən gələni edir. Biz 3 müəllim bilirik, bunlar yalnız görünənlərdir, amma məlumdur ki, Universitetdə onlarla təhdid olunan, təzyiq altında saxlanılan insan var ki, bu haqda hələ cəmiyyətin xəbəri yoxdur. Amma təbii ki, olacaq. Çünki krallıq üsulu ilə Universitet idarə oluna bilməz.
Xural.com mövzunu diqqətdə saxlayacaq.
Xural.com
Xural.com xəbər verir ki, Xural TV artıq uzun müddətdir davam edən hazırlıqlarını bitirib və canlı yayına keçməyə hazırdır. Həftədə ən azı 3 dəfə, axşam saat 22.00-da başlayacaq canlı efirin daimi eksperti Elçibəy hökumətinin Baş Naziri Pənah Hüseyn olacaq. Gündəlik hadisələri analiz edəcək proqram, ölkə və dünya gündəminin ən əsas hadisələrini Azərbaycan tamaşaçısı üçün şərh edəcək. Verilişin aparıcısı xural.com saytının baş redaktoru Əvəz Zeynallı olacaq. Bu gün (dünən – red.) Əvəz Zeynallının canlı yayında anons və test xarakterli çıxışı yayılıb. Xural.com çıxışı Oxucularının və tamaşaçılarının diqqətinə təqdim edir:
Xural.com
Sərəncamla Vilayət Süleyman oğlu Eyvazov Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər nazirinin birinci müavini vəzifəsindən azad edilib.
Dövlət başçısının digər sərəncamı ilə Vilayət Süleyman oğlu Eyvazov Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər naziri təyin edilib.
Qeyd edək ki, V.Eyvazov 1968-ci ildə Culfa rayonunun Əbrəqunus kəndində anadan olub. 2000-ci ildə Azərbaycan Respublikası DİN-in Polis Akademiyasını fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Silahlı Qüvvələrin sıralarında müddətli həqiqi hərbi xidmət keçib.
1994-cü ilin noyabr ayından Daxili İşlər Orqanlarında xidmət edir. Daxili İşlər Orqanlarında fəaliyyətə polis nəfəri kimi başlamış, cinayət-axtarış strukturlarında müxtəlif vəzifələrdə xidmət edib, DİN-in Baş Cinayət Axtarış İdarəsində şöbə rəisinin müavini, 2001-2005-ci illər ərzində Baş Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə İdarəsinin rəis müavini və rəisi vəzifələrində işləyib.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 14 aprel 2005-ci il tarixli 753 nömrəli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası daxili işlər nazirinin müavini, 2016-cı il 11 mart tarixli 1889 nömrəli Sərəncamı ilə daxili işlər nazirinin birinci müavini təyin olunub. Cinayətkarlığa qarşı mübarizə işinin təşkilində, dövlətin Konstitusiya və dövlət quruluşunun müdafiəsində, əmin-amanlığın təmin edilməsində səmərəli fəaliyyətinə görə müxtəlif mükafatlara layiq görülüb, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 30 iyun tarixli 725 nömrəli Fərmanı ilə “Azərbaycan Bayrağı”, 2014-cü il 1 iyul tarixli 598 nömrəli Sərəncamı ilə 2-ci dərəcəli “Vətənə xidmətə görə”, 2018-ci il 29 iyun tarixli 263 nömrəli Sərəncamı ilə 1-ci dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordenləri, 2008-ci il 1 iyul tarixli 2912 nömrəli Sərəncamı ilə “İgidliyə görə” medalı ilə təltif olunub.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il tarixli 293 nömrəli Sərəncamı ilə polis general-mayoru, 2006-cı il tarixli 1546 nömrəli Sərəncamı ilə polis general-leytenantı ali xüsusi rütbəsi verilib.
20 uyun 2019-cu il tarixinə qədər daxili işlər nazirinin birinci müavini vəzifəsində çalışıb.
Ailəlidir. Üç övladı var.
xural.com
Prezident İlham Əliyev Ramil Usubovun Azərbaycan Respublikasının daxili işlər naziri vəzifəsindən azad edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.
Sərəncamla Ramil İdris oğlu Usubov Azərbaycan Respublikasının daxili işlər naziri vəzifəsindən azad edilib.
Prezident İlham Əliyev Ramil Usubovun Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Təhlükəsizlik Şurasının katibi təyin edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.
Sərəncamla Ramil İdris oğlu Usubov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Təhlükəsizlik Şurasının katibi təyin edilib.
xural.com
Sabir Məmmədli, Elxan Məmmədli, Ramin Hacılı Komitəyə üzv qəbul olunublar
Xural.com xəbər verir ki, dünən KXCP qərargahında Qarabağ Komitəsinin növbəti iclası keçirilib. İclasın gündəliyində təşkilati məsələlər, qərarların icrası vəziyyəti və Qarabağ ətrafında baş verən hadisələrin analizi və təhlili məsələləri dayanıb. Təşkilati məsələlər müzakirə olunarkən KXCP üzvü Elxan Məmmədli yekdilliklə Qarabağ Komitəsinə üzv qəbul edilib. Azərbaycan milli demokratik hərəkatının tanınmış simalarından biri, Qarabağ müharibəsində batalyon komandiri, “Başkənd” əməliyyatının iştirakçısı, Müdafiə nazirinin qərb bölgəsi üzrə məsul nümayəndəsi vəzifələrində çalışmış, siyasi elmlər doktoru Sabir Məmmədli də yekdilliklə Komitəyə qəbul olunanlar arasında olub. Bundan başqa, tanınmış ictimai fəal, Avropa-Azərbaycan hərəkatının sədri Ramin Hacılı da yekdilliklə Qarabağ Komitəsinə üzv qəbul olunub.
Məhkəmələrdən tarixi qərarlar – Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti qadağa qərarları verməyib?
Qərarların icra vəziyyəti haqqında Qarabağ Komitəsinin İdarə Heyətinin üzvü Əlövsət Sadıqlı məruzə edib. O, Komitənin mitinqlərlə bağlı məhkəmə işlərində maraqlı və presedent ola biləcək hadisələrin baş verdiyi haqqında məlumat verib. Müzakirələr nəticəsində məlumat verilib ki, İnzibati-İqtisad Məhkəmələrinin qərarlarına görə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin “qadağa” qərarlarında yazılan “məqsədəuyğun deyildir” sözləri, əslində bir qadağa yox, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin “subyektiv” fikirləridir. Belə çıxır ki, İcra Hakimiyyətinin qərarlarına məhəl qoymamaq, mitinqləri keçirmək lazım idi. Mövzu ətrafında keçmiş Baş Nazir Pənah Hüseyn də çıxış edib.
Qarabağda nə var, nə yox?!
Gündəliyin sonuncu məsələsi ətrafında təhlükəsizlik eksperti, Qarabağ Komitəsinin İdarə Heyətinin üzvü İlham İsmayıl çıxış edib. İ.İsmayıl son bir həftədə Qarabağ ətrafında baş verən hadisələrin təhlilini verib və Komitə üzvlərini məlumatlandırıb. Son günlərdə Qarabağ cəbhəsində formalaşan hərbi-siyasi vəziyyətlə əlaqədar müvafiq hakimiyyət orqanlarına məhdud səfərbərlik elan olunması məsələsinə baxılması üçün müraciət edilməsi, atəşkəsin beynəlxalq-hüquqi məzmunu barədə Azərbaycan tərəfinin mövqeyinin təcili açıqlanması tələbinin yenidən irəli sürülməsi haqqında qərarlar qəbul edilib. Qarabağa – “Yurda qayıdış!” kampaniyalarının təşkil olunması haqqında Ramin Hacılının açıqlaması dinlənilib və bu tip kampaniyaların dəstəklənməsi haqqında qərarlar qəbul edilib.
Yeni dönəm sədri – Sahib Kərimli
Komitənin dünənki iclasında yeni dönəm sədri Sahib Kərimlinin sədrliyi ilə (Qeyd edək ki, Qarabağ Komitəsinin İdarə Heyətinin üzvü Sahib Kərimli əlifba sırası üzrə ötən həftədən 12 avqust 2019-cu ilə qədər Komitənin dönəm başqanı seçilib – red.) bu və ya digər məsələlər haqqında İlham İsmayıl, Pənah Hüseyn, Əhəd Məmmədli, Tural Abbaslı, Ramin Hacılı, Şakir Abbasov, Əlövsət Sadıqlı, Elxan Məmmədli, Sabir Məmmədli, Nazim Tapdıqoğlu, Əvəz Zeynallı və digər natiqlər çıxış edib, müəyyən məsələlərə münasibət bildiriblər.
Qarabağ Komitəsinin növbəti islası gələn həftənin çərşənbə-üçüncü günü, 26 iyun 2019-cu ildə, saat 12.00-da KXCP-nin qərargahında keçiriləcək. Həmin gün saat 11.00-da qeyd olunan məkanda Qarabağ Komitəsinin İdarə Heyətinin toplantısı olacaq.
Xural.com
LAYİHƏ
Biz, bu sənədi imzalayan siyasi partiyalar (bundan sonra siyasi partiyalar) Azərbaycanda inkişaf etmiş demokratik siyasi sistemin, hüquqi dövlətin və vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması, azərbaycan xalqının ən müasir mədəniyyətlər səviyyəsinə qalxması, ölkəmizin beynəlxalq aləmdə rəğbət qazanmış dövlətə çevrilməsi, milli təhlükəsiszliyimiz üçün xarici və daxili təhdidlərin zərərsizləşdirilməsi, o cümlədən Emənistanın silahlı təcavüzü nəticələrinin aradan qaldırılması üçün təxirəsalınmaz köklü sosial- iqtisadi – siyasi islahatların aparılmasını vacib sayıraq bütün mütərəqqi qüvvələri bu islahatların qəbul edilməsi və reallaşması yolu ilə dəyişikliklər uğrunda ciddi səylər göstərməyə çağırırıq.
Hesab edirik ki, cəmiyyətdə siyasi konfrontasiya münasibətlərindən imtina edilməli, ölkədə islahatlar naminə milli birlik mühiti yaradılmalıdır. Bu məqsədlə:
– Demokratik islahatlar kursunu dəstəkləmək və islahatlara ictimai etimad yaratmaq məqsədi ilə rəsmi KİV-lərdə və ilk növbədə televiziya kanallarında geniş, şəffaf diskussiyaların başladıllması, cəmiyyətin bütün təbəqələrinin informasiya yaymaq və almaq hüququnun bərabərlik prinsipi əsas götürülməklə təmin edilməsi, müxalifətin televiziya efir məkanına normal çıxışını təmin etmək üçün xüsusi televiziyanın yaradılması və ya İctimai Televiziyadan bu məqsədlə istifadə edilməsi;.
– “Sərbəst toplaşma azadlığı haqqında” qanunda kütləvi aksiyaların keçirilməsi məhdudlaşdırılan və xüsusi olaraq göstərilən yerlər istisna olmaqla digər yerlərdə kütləvi aksiyaların yalnız xəbərdar edilmə prinsipi ilə həyata keçirilməsi praktikasının tətbiqi;
– QHT- lərin qeydiyyat məsələləri sadələşdirilməsi və onlara geniş fəaliyyət azadlığı verilməsi;
– Qanunvericilikdə siyasi partiyaların normal fəaliyyətini təmin edilməsi üçün dövlətin üzərinə qoyulan əzifələrin yerinə yetirilməsi istiqamətində əməli addımlar atılması, o cümlədən,siyasi partiyaların mərkəzi və yerli orqanları üçün ofislərin ayrılması məsələsinin həll edilməsi, siyasi partiyaların dövlət büdcəsindən maliyyələşməsi probleminin təkmilləşdirilməsi və bu sahədə ədalətliliyin təmin edilməsi, Milli Məclisin sədr müavinlərindən biri və komitələrin beşdə birinin sədrlərinin parlamentdə təmsil olunan müxalifət partiyalarının təmsilçilərindən seçilməsi,Milli Məclisin Əsasnaməsində millət vəkillərinin fraksiya yaratması üçün tələb olunan 25 nəfər həddinin 9 nəfərə endirilməsi, Siyasi partiyaların qeydiyyatının sadələşdirilməsi və bu sahədə mövcud süründürməçilik faktlarının aradan qaldırılması;
-İnsanların mülkiyyət hüququnun qorunmasının dövlət tərəfindən birmənalı təmin edilməsi;
– tanınmış milli və beynəlxalq hüquq müdafiə təşkilatları tərəfindən vicdan və siyasi məhbus sayılan şəxslərin azad edilməsi, onların mülki və siyasi hüquqlarının bərpa edilməsi; siyasi səbəblərə görə mühacirətdə olduqlarını bəyan edən şəxslərin ölkəyə qayıtmasına təminat verilməsi, maddi ehtiyaclar, əmək miqrasiyası şəklində ölkəni tərk etməyə məcbur olmuş şəxslərin və onların ailələrinin, habelə xarici olkələrdə yaşayan soydaşlarımızın hüquqlarının qorunması üçün əməli tədbirlər görülməsi;
– Ölkədə bütün ictimai – siyasi proseslər və islahatlar kursunun taleyi üçün Qarabağ məsələsinin həyati təsirini nəzərə alaraq hakimiyyət, siyasi müxalifət, vətəndaş cəmiyyəti, işğal olunmuş ərazilərdən qaçqın düşmüş əhalinin nümayəndələri, tanınmış ziyalılar, Qarabağ müharibəsi veteranlarının və digər zəruri hesab olunan şəxslərin iştirakı ilə məsləhətləşmələr aparılması (məsələn, Qarabağ Qurultayı keçirilməsi formasında) və bu məsələdə ümumi milli mövqe nümayiş etdirilməsi ölkədə islahatlar üçün əlverişli ictimai mühitin formalaşması üçün zəruri faydalı addımlar olardı.
Siyasi partiyalar köklü islahatların cəmiyyətdə gərginlik, xaos yaşanmadan, sarsıntılarsız reallaşdırılması, Azərbaycana dost olmayan xarici dövlət və dairələrin, habelə daxili antiislahatçı mürtəce və ekstremist qüvvələrin sabotaj və təxribatlarının qarşısının alınması, islahatlara geniş ictimai dəstəyin təmin edilməsi üçün cəmiyyətdə geniş formatlı dialoqun başladılması və bunun təşkilati forması kimi hakimiyyətlə ictimaiyyətin – real müxalifətin, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları, media quruluşları, gənclik hərəkatlarının nümayəndələri və mütəxəssislərdən ibarət tərkibdə Prezident yanında İctimai İslahatlar Şurasının yaradılmasını məqsədəuyğun sayırlar.
Siyasi partiyalar sosial iqtisadi, hüquqi və siyasi islahatlar sahəsində bütün təşəbbüslərə və müzakirələrə açıq olduqlarını bildirərək, eyni zamanda aşağıdakı təklifləri irəli sürürlər:
1. Konstitusiya islahatları sahəsində:
– Ali qanunverici hakimiyyət və yerli özünüidarə orqanlarının proporsional – majoritar ( majoritar -50% və proporsional – 50%; ) seçki sistemi əsasında formalaşdırılması qaydasının tətbiqi. Milli Məclisin say tərkibinin genişləndiirilməsi məsələsinə baxılması;.
– Qanunvericilikdə iri şəhər bələdiyyələrinin yaradılması və bələdiyyə başçılarının birbaşa seçilməsi qaydasının təsbit olunması;
-Hakimiyyətin bölünməsi prinsipinə tam nail olmaq məqsədi ilə Nazirlər Kabinetinin və Milli Məclisin səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi məsələsinə baxılması;
– Müstəqil məhkəmə sisteminin formalaşdırılması üçün hakimlər korpusunun seçilməsi və fəaliyyət prinsipləri ilə bağlı qanunvericilikdə müvafiq dəyişiklər edilməsi.
-Hakimiyyət orqanlarında rəhbər vəzifələrə eyni bir şəxsin seçilməyə, vəzifədə olma təkrarlılığına və müddətlərinə məhdudiyyət qoyulması prinsipi və əvəzlənmə proseduralarının Konstitusiyada təsbit edilməsi;.
-Təhlükəsizlik sektoru üzərində parlament nəzarətinin təmin edilməsi məqsədi ilə müvafiq hakimiyyət strukturlarının Milli Məclisə hesabatlılığı qaydasının təsbit edilməsi.
– Prezident respublikasından parlament respublikasına keçid haqda geniş ictimai diskussiyalar aparılması və bu barədə referendum keçirilməsi məsələsinə baxılması;
2. Seçki qanunvericiliyi sahəsində:
-Seçki Məcəlləsinin demokratikləşdirilməsi məqsədilə Məcəllədə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının, siyasi müxalifətin və beynəlxalq təşkilatların təklif və tövsiyələrini nəzərə alan dəyişikliklər edilməsi, o cümlədən, bütün səviyyələrdəki seçki komissiyalarında seçkilərdə iştirak edən siyasi partiyaların həlledici səs hüquqlu üzvlərlə təmsil olunması təmin edilməsi;
– Qeydiyyatdan keçmiş siyasi partiyaların bütün seçki dairələrində parlamentə (yerli özünüidarə orqanına) seçkilərdə irəli sürdükləri namizədlərin namizədlərə qanunvericilikdə nəzərdə tutulan məhdudiyyətlər istisna olmaqla qeyd şərtsiz qeydə alınması qaydasının təsbit edilməsi.
3.Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində:
-Korrupsiyaya qarşı Dövlət komissiyasının tərkibi müxalif siyasi partiyalar, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları, media quruluşları, gənclik hərəkatlarının nümayəndələri və mütəxəssislər formalaşdırılması prinsipi ilə yenidən təşkil edilməsi;
-Adı ciddi korrupsiya iddialarında hallandırılan məmurların barələrində təhqiqat başladılması və təhqiqat başa çatana qədər onların Ali dövlət hakimiyyəti orqanlarında rəhbər vəzifələr tutmalarına yol verilməməsi;
-Məmurların və onların yaxın qohumlarının əmlaklarının, kapitalının və gəlirlərinin bəyan edilməsi haqqında qanunvericilik tələbinin təxirəsalınmadan tətbiqi;
– İctimai vəsaitlər (neft pulu, büdcə, beynəlxalq kreditlər) hesabına reallaşdırılan layihələrin monitorinqinin aparılması;
– Parlament üzvlərinin icra hakimiyyəti orqanlarında vəzifə tutmasının qadağan edilməsi, onların və ayrıca göstərilən digər vəzifəli şəxslərin sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmasını qadağan edən qanunvericilik tələbinin icrasının qeyd şərtsiz təmin edilməsi.
-Azərbaycandan xaricə qanunsuz yollarla çıxarılmış vəsaitlərin ölkəyə qaytarılması üçün proqram hazırlanması və icrası.
4.Sosial-iqtisadi sahədə:
– Sosial dövlət konsepsiyası hazırlanması və həyata keçirilməsi;
-əmək haqqı və pensiyaların həcminin 10(on) il ərzində orta Avropa ölkələri səviyyəsinə çatdırılmasının təmin edilməsi;
– bütün vətəndaşlar və ölkədə daimi yaşayan digər şəxslər üçün məcburi tibbi sığortanın tətbiqini haqqında mövcud qanunvericilik aktlarının təkmilləşdirilməsi və icrası.
-İqtisadi – maliyyə- vergi amnistiyası verilməsi məsələsinə baxılması;
-Leqallaşmış xüsusi mülkiyyətin toxunulmazlığına tam təminat verilməsi;
– İqtisadi fəaliyyət azadlığı və biznes mühitinin yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər görülməsi, orta və xırda biznes üzrə ombudsman institutunun yaradılması;
-Neft gəlirlərindən hər bir vətəndaşa birbaşa pay verilməsi təmin edilməsi. (Neft gəlirlərindən şəffaf ,ədalətli və səmərəli istifadə olunur. Neft Fondunun Müşahidə Şurasının tərkibi dəyişir. Ora tanınmış insanlar, müxaif siyasi partiyların, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının nümayəndələri daxil edilir.)
– Ana və uşaqların sosial (pensiya, müavinət və s.) imtiyazları bərpa edilməsi və artıtılması;
– Dövlət ali təhsil müəssisələrində ödənişli təhsil sisteminin ləğv edilməsi məsələsinə baxılması. Ödənişli təhsil sistemi saxlandığı müddətdə təhsil haqlarının artırılmasına yol verilməməsi; Dövlət ali məktəbləri üçün tələbə şəhərçikləri və yataqxana komlekslərinin tikintisi proqramının qəbul edilməsi və icrası;
Siyasi Partiyalar hesab edir ki, islahatların ləngidilməsi həlli tələb edilən mövcud problemlərin mürəkkəbləşməsinə, yeni- yeni problemlərin yaranmasına səbəb olacaqdır. Ölkənin keyfiyyətcə yeni inkişaf mərhələsinə keçməsi, mütərəqqi dəyişikliklərin baş tutması üçün təxirəsalınmaz siyasi islahatlar və ilk növbədə azad, ədalətli seçkilər əsasında yeni parlamentin formalaşdırılması və bu məqsədlə yuxarıda göstərilən zəruri Konstitusiya dəyişikliklərini həyata keçirib növbədənkənar seçkilərə getmək zərurətə çevrilmişdir.
P.S.
AXP, AMİP BAP tərəfindən siyasi partiyaların Dəyirmi Masasında müzakirəyə təqdim edilir
xural.com
Qadınları döyürlər, karsa salırlar, sonra da üzərlərinə su tökürlər ki, ayılsınlar!
Şəmsiyyə Bəylər: “Məhkəmədən qabaq general mənə 10 il müddətinə həbs olunacağımı dedi…”
Azərbaycan və Rusiya Yazıçılar Birliyinin üzvü, Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Beynəlxalq Atatürk mükafatı təmsilçisi, Avropa Akademiyasının professoru, Avropa universitetinin fəxri doktoru, İtaliya Akademiyasının akademik üzvü, BMT-nin “Vicdan və Azadlıq” medalı təmsilçisi, BMT-nin “Sülh və Demokratiya” ödül təmsilçisi, Özbəkistanın fəxri vətəndaşı, Yaponiya və Kanadanın fəxri vətəndaşı Şəmsiyyə Bəylər ilə bu müsahibə son 7 ildə mətbuata verdiyi ilk müsahibədir. Son illərdə adı qalmaqallarla yadda qalan Şəmsiyyə xanımı ictimaiyyətdə həm də İranın Azərbaycandakı sabiq Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Əfşar Süleymaninin həyat yoldaşı kimi xatırlayırlar. Ailə münaqişəsinin siyasi müstəviyə keçməsi onların övladlarının hələ kiçik yaşlarından gözlənilməz həyat dərslərilə üz-üzə qalmasına səbəb olub. Övladına aliment verməkdən imtina edən sabiq fövqəlsəfirin Azərbaycan məhkəmələrinin qərarı ilə ölkədən çıxışına qadağa qoyulması məsələnin daha da böyüməsinə və nəticədə Şəmsiyyə Bəylər qızı Rzayevanın heç bir səbəb olmadan həbs olunmasına gətirib çıxarır. Ölkə prezidenti ilə iki dəfə görüşməsi də onu həbs təhlükəsindən uzaqlaşdıra bilmir. “Cənab prezident mənə dedi ki, “Nə qədər ki, mən varam səni Əfşar Süleymani məsələsinə görə həbs etməyəcəklər”. “Prezident mənə belə desə də, ondan bir qədər sonra ölkənin ən tanınmış generalları məni Əfşar Süleymaninin istəyi ilə həbs etdilər”, deyən Şəmsiyyə Bəylər müsahibədə çox ilginc məqamlara toxunub.
O, nə üçün həbs olundu? Onu həbs etdirən Əfşar Süleymani o qədərmi güclü adam idi? Əsassız açılan cinayət işində istintaqdan əvvəl hansı general ona “Oğlunun 14 yaşı olanda səni həbsdən azad edəcəklər” deyib və bununla da ona məhkəmə hökmü ilə 10 il cəza veriləcəyi xəbərdarlığını edib?
Bu müsahibə ölkədə gedən siyasi proseslərin hansı müstəvidə aparıldığından dəqiqliyilə xəbər verir. Oxucularımıza, eləcə də tamaşaçılarımıza yadda qalan və maraq doğuran bir müsahibəni təqdim edirik. Şəmsiyyə Bəylər bu müsahibədə həm də “Qadın kalonu” adı ilə tanınan 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində baş verən qanunsuzluqlar, qadın məhkumlara qarşı olan amansız münasibət, həbsxananı başına götürən antisanitariya, hər qadın üçün ayrılan 20 litr sudan artıq su verilməməsi, hətta hamamda ümumiyyətlə “duş”un olmaması və bunun da müxtəlif xəstəliklərə yol açmasından danışdı.
Yeri gəlmişkən, həbsxana həyatı yaşamış məhkum həmkarlarımızla, siyasi və vicdan məhbusları ilə “Məhbus Sözü”ndə tez-tez görüşünüzə gəlməyə çalışacağıq.
XuralTV-nin yeni layihəsi olan “Məhbus Sözü”nün ilk qonağı Şəmsiyyə Bəylərdir.
General “oğlunuzun 14 yaşında azadlığa çıxacaqsınız…” dedi
– Biz bu gün yeni bir verilişlə sizin görüşünüzə gəlmişik. Bundan sonra həbsxana həyatı yaşamış məhkum həmkarlarımızla, siyasi və vicdan məhbusları ilə “Məhbus sözü” verilişində görüşəcəyik. Bizim həmkarlarımızdan biri, ötən ayın 27-də prezident İlham Əliyevin əfv sərəncamı ilə azadlığına qovuşan Şəmsiyyə Bəylərdir. Şəmsiyyə xanım uzun illər media sahəsində çalışıb. Vaxtilə “Xural” qəzetində yazıları dərc olunub. Hüquq müdafiəçiliyi ilə məşğul olub. Amma cəmiyyətin çox hissəsi də məncə, bu haqda o qədər də məlumatlı deyil – uzun müddət də həbs həyatı yaşayıb. Biz indi Şəmsiyyə xanımla, “Niyə həbsxana həyatı yaşayıb?”, “Nə oldu? Niyə bu qədər uzun müddətə həbsxana həyatı yaşamalı oldu?”, – kimi suallar ətrafında danışacağıq. Şəmsiyyə xanım, xoş gəlmisiniz.
– Təşəkkür edirəm. Siz də xoş gəlmisiniz. Zatən həbsdən sonra mən də ilk dəfədir ki, sizi görürəm.
– Hə… Elə həbsxanalar bir az başımızı qatdı.
– Düzdür, orada görüşürdük. Amma azadlıqda görüşmək imkanı olmadı.
– Yəni “həbsxanada görüşdük” ifadəsini oxucular və tamaşaçılar bir az başa düşməzlər, zatən də heç kim başqa cür anlamasın – yəni həbsxanada vəkildən vəkilə çıxanda, dəhlizdə təsadüfən görüşlərimiz olub. Mənim hətta Şəmsiyyə xanımı ilk dəfə orada gördüyüm yadımdadır. Heyrət elədim, həbs olunduğunu bilmirdim. Bir də baxdım ki, 7-ci korpusun içindən Şəmsiyyə Bəylər gəlir. Buyurun, Şəmsiyyə xanım, niyə həbs olundunuz?
– Niyəsini bir az da dəqiq və təfsilatı ilə desək, 2012-ci ilin may ayında Apellyasiya məhkəməsinin Əfşar Süleymaninin aliment vermədiyi üçün Azərbaycanı tərk etməməsinə dair qanuni qüvvəyə minmiş qərarı var idi.
Əfşar Süleymaniyə ölkədən çıxmaq qadağası qoyuldu
– O qadağa Əfşar Süleymani ilə olan qovğanınmı nəticəsi idi, yoxsa işin içində başqa işlər də var idi?
– Qətiyyən. Məsələ yalnız Əfşar Süleymani idi və sadəcə başqa adamları da işə qatmaq istədilər, alınmadı. Əfşar Süleymaniyə məhkəmə qərarı ilə embarqo qoydular və o da Azərbaycana girdi, çıxa bimədi. Nəsimi rayon məhkəməsinin 2011-ci ilin oktyabr ayında qəbul olunmuş qətnaməsinə əsasən Əfşar Süleymaninin Azərbaycandan çıxışına qadağa qoydular. O da təbii ki, hiddət doğurdu. Dəfələrlə dövlət orqanları tərəfindən, Ədliyyə nazirliyi səviyyəsində, Daxili İşlər nazirliyinin rəhbərliyi səviyyəsində, Baş Prokurorluğun rəhbərliyi səviyyəsində, Nazirlər Kabineti səviyyəsində məni çağırdılar, bildirdilər ki, “bəlkə ərizəni geri götürəsiniz? Bəlkə embarqo ləğv olunsun və Əfşar Süleymaninin ölkədən çıxışı qanuniləşdirilsin? Hər bir halda ortada bir uşaq var, bunu etməyin”. Dedim, “uşağın olduğu zaman belə o düşünmədiyi halda mən qanuni yolla hərəkət etdim. Çünki o deyirdi ki, “mən qanun qarşısında cavab verməyə hazıram”. Mən də qanuni qaydada məhkəməyə vermişəm və məhkəmə qərar çıxarıb. Mən qərar çıxarmamışam ki…” Əfşar Süleymanidən mənə təpkilər gəlirdi, amma real olaraq hərəkət yox idi. 2012-ci il uyunun 5-də rəhmətlik Məhəbbət Kazımovun qızının toyunda hörmətli millət vəkillərindən biri telefonuma baxıb dedi ki, “ay Şəmsiyyə xanım, Əfşar Süleymani sizə zəng eləyir”. Elə bildim zarafat edir, telefonu çevirmək istəyəndə baxdım ki, doğrudan da Əfşar Süleymani zəng eləyir. Dedim, “eşidirəm, toydayam, çıxandan sonra zəng edərəm”. Dedi, “embarqonu götürürsən?” Dedim, yox. Üç dəfə soruşdu, “götürürsən?” dedim, “yox!” Dedi, “mən sənin başına bir oyun açacam, sən ömründə belə bir oyun görməmisən”. Gecə telefon danışıqlarımız saatla davam elədi, biz danışdıq – 2-yə qədər, 2-dən sonra 4-ə qədər… Mesajlar yazdıq. Nəhayət, bundan üç gün keçmişdi ki, ayın 8-də Mirqafar Seyidov zəng elədi və dedi ki, gəlin, 15 dəqiqəyə qayıdarsınız.
Mirqafar Seyidov çox rahatca “Sizi həbs edirəm, bu, Əfşar Süleymaninin göstərişidir” dedi
– Onda Mirqafar müəllim hansı vəzifədə idi ki?
– Mütəşəkkil Cinayətkarlığa qarşı Mübarizə İdarəsinin rəisi idi. Tahir müəllim də istintaqın rəisi idi. Getdim, dedilər ki, “general sizi qəbul eləyəcək”. General da qəbul elədi və çox da rahat qaydada dedi ki, “Sizi həbs edirəm! Nazirin göstərişidir. Əfşar Süleymani deyib”. Elə bununla da beş gün məni orada saxladılar – 15 dəqiqəliyinə gedən adam, qaldım.
– Xahiş edirəm ki, bu hissəni bir az təfərrüatı ilə anladasınız. Sizi birbaşa MCMİ-nin rəisi, general idarəyə dəvət eləyir…
– Bəli… “Banditizm”ə dəvət eləyir, ora 15 dəqiqəlik gedirəm və mən beş gün orada qalıram, sonra da Bakı İstintaq Təcridxanasına göndərirlər.
– Həbs necə həyata keçirildi?
– Belə rahat qaydada. Sizinlə necə rahat oturub danışırıqsa, onunla da elə oturmuşduq və dedi ki, “Şəmsiyyə xanım, sizi həbs edirəm. Bu, Əfşar Süleymaninin göstərişidir.” Bu yerə qədər dedim ki, evdə konsilium var. Anama baxmaq üçün həkimlər gəlməlidir. İcazə versəydiniz, mən evə gedərdim, o konsiliumda iştirak edərdim – istəyirsinizsə, əməkdaşlarınız da mənimlə gedə bilərlər – sonra da qayıdardım. Dedilər, “yox, artıq nazirə sizin həbs olunduğunuzu məruzə eləmişik, Siz həbs olunursunuz!” Sonra Mirqafar müəllim məndən soruşdu ki, “Şəmsiyyə xanım, oğlunuzun neçə yaşı var?” Dedim, 4. Dedi, “14 yaşında həbsxanadan çıxacaqsınız. Demirəm, bir-iki ay sizi tez buraxalar, amma oğlunuzun 14 yaşında azadlığa çıxacaqsınız.”
– Nə danışırsınız?
– Bəli.
– Yəni Mirqafar Seyidov ilk həbs olunduğunuzu elan eləyəndə, sizə həm də neçə il həbsdə qalacağınızı deyib?
– Bəli.
– Bu, bir skandaldır.
– Yadınızdadırmı, mən İstintaq Təcridxanasında sizə dedim ki, “Əvəz bəy, mənə 10 il iş verəcəklər”. Yadınızdadırmı?
– Yadımdadır.
– Biz bunun ətrafında diskussiya elədik. Dediniz ki, “10 il ola bilməz. Şəmsiyyə xanım, qadına bu qədər də iş kəsməzlər”. Zatən mənim yanımda olanlar, otaq yoldaşlarım bilirdi. Mən gedəndə deyirdim ki, “mənə 10 il iş veriləcək. 10 il – Allah xeyir versin”. Hər dəfə məhkəməyə gedəndə deyirdim, Allah xeyir versin. Çünki artıq bilirdim ki, 10 il həbs olunacağam.
– Düz 10 il də aldınız?
– Bəli, birinci məhkəmə instansiyasında düz 10 il də aldım.
– Sonra da əlavələr oldu?
– Bəli, sonra da mobil telefondan istifadə etdiyimə görə – bu da qanunla yasaqdır – növbəti ittihama məruz qaldım. 1 il 3 ay 10 ilin üzərinə gəldilər. Ümumilikdə 11 il 3 ay oldu.
– Nəı qədərini qaldınız?
– 5576 gün – tam 7 il həbsdə oldum.
– Mən də 1158 gündür…
– Siz 3 il 2 ay qaldınız.
Müstəntiqlər mənim işimi aparmaqdan imtina etdilər
– 2 dəfə artıq. Yaxşı, istintaq zamanı hansı ittihamlar ortaya çıxdı? 10 ili sizə hansı işinizə görə verdilər?
– Mən ümumiyyətlə, bilmirəm ki, niyə 9 ay məni istintaq altında saxladılar. Bakı İstintaq Təcridxanasında qaldığım 9 ay müddətində yanıma nə müstəntiq gəlirdi, nə ittiham oxunurdu. Sadəcə vəkillər gəlirdi, onlarla görüşürdük. Ara-sıra onlarla söhbət edirdik. Yəni başqa heç bir istintaq hərəkəti aparılmırdı. Mənə cinayət işi açılanda Tahir müəllim – indi yəqin ki, dinləyər – bir neçə müstəntiqi yanına çağırdı, onlardan biri də Şahin müəllim idi, – Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin, əvvəl bu cinayət işinin başlanması haqqında rəddolunma qərarı vermişdi – o cinayət işini aparmaqdan imtina etdi ki, bu məsələdə cinayət tərkibi yoxdur. Musa adlı müstəntiq var idi, onu da çağırdılar, o da imtina etdi. Fəxrəddin müəllim də imtina etdi ki, “Körpəsi var, mənlik olmasın bu iş”.
– Yəni müstəntiqlər bir-bir işi aparmaqdan imtina elədilər?
– Bəli, sonda 23 yaşında Polis Akademiyasını təzə qurtarmış bir nəfəri istintaqçı kimi işə qoşdular. Moşu Paşayev adlı bir uşaq idi. Mən ona dedim ki, “Sizdən yaşca böyük olan və hüquq sahəsində müəyyən təcrübəsi olan bir adam kimi məsləhət görürəm ki, siz bu işi aparmayasınız. Bu iş əvvəl-axır çox başağrılarına səbəb olacaq. Yəni bunun motivi siz olmayın”. Sonradan sağ olsun, o da işdən uzaqlaşdırıldı, İsmayıl Əliyev adında Bakı şəhər Baş Polis İdarəsindən müstəntiq dəvət elədilər, MCMİ-nə gəldi. O, demək olar ki, 9-10 ayın son bir həftəsi ərzində mənim işimi apardı və istintaq bitdi. Əfşar Süleymaninin ifadəsi alındı, mənim və şahidlərimin ifadəsi alındı və bununla da istintaq başa çatdı. Digər cinayət işinə qoşulmaq istəyən adamlar oldu ki, onların da dedikləri öz əsasını tapmadı.
– Sizin cinayət işinizə başqa adamları da qoşdular?
– Bəli, qoşmaq istədilər, amma qoşa bilmədilər.
– Niyə? “Cinayət işi”ni rəngləndirmək üçün bunu edirdilər?
– Hə. Rəng qatmaq istədilər, o da alınmadı. Mən dirəndim, dirəniş göstərdim. Alınmadı, çünki əsas yox idi.
– İstintaq prosesi aparılarkən Əfşar Süleymani ilə görüşdünüzmü?
– Bəli, bəli…
– Heç üzləşdinizmi?
– Bakı İstintaq Təcridxanasının istintaq otağında çox bərbad bir vəziyyətdə görüşdük.
– Necə?
– Onu danışmayaq… Az qala əlbəyaxa olacaqdıq.
– Şəmsiyyə xanım, motiv nə idi? Əfşar Süleymani nə istəyirdi? Ortada pul məsələsimi var idi?
– Yox, ortada pul məsələsi yox idi. Ortada prinsip məsələsi var idi. Əfşar Süleymaniyə o pul da lazım deyildi. Siz də bilirsiniz ki, pul məsələsi deyildi, mən də bunu bilirəm, ictimaiyyət də bilir, bütün ağıllı adamlar da bilir, bizim ailəvi dostlarımız da bilir.
Əli İnsanova İspaniya Akademiyasında “toxunulmazlıq” statusu verdilər, sonra da həbs etdilər
– O vaxt şəxsi münasibətləriniz telekanala da çıxmışdı…
– Bəli, bəli, ANS-də müzakirə olundu. Digər kanallarda – ATV və başqa kanallarda da müzakirə olundu. Artıq ölkə ictimaiyyəti də məsələnin mahiyyətini bilirdi. Hamı bilirdi ki, bu bir prinsip məsələsi idi. Məni həbs eləyirlər və həbsimdən bir ay sonra mülki prosedur qayda pozğunluğunu törədən həmin adam bəraət alır. Əvəz bəy, siz də hüquqşünassınız. Bir işə qətnamə çıxaran və yaxud da hökm çıxaran hakim təkrar o işi apara bilərmi? Bilməz. Hakim Xumar Mərdanova təkrar qərar çıxardı. Əfşar Süleymaniyə embarqo qoyan bu hakim, yenidən işə baxaraq embarqonu götürdü. Mən bu xanımın adını çox hallandırmaq istəmirəm. Ona görə ki, o mənim çox hörmət elədiyim Zöhra xanım Abdullayevanın gəlinidir. Ona görə də bu mövzunu elə buradaca bağlayıram. Amma hər bir halda düşünürəm ki, Xumar xanım bunu özü eləmədi. Ona da yuxarıdan tapşırıq gəldi. Mən iyul ayında həbs olunuram. Avqustun 8-də artıq Əfşar Süleymaninin “embarqo”su üzərindən götürülür və o da rahatlıqla ölkəyə daxil olub, çıxa bilir.
– Bir ay sonra…
– Təxminən ay yarım sonra.
– Dediklərinizdən belə anlaşılır ki, bu məsələ elə əvvəldən başdan idarə olunub.
– Bəli, sifariş əsasında idarə olunub.
– Yəni Əfşar Süleymani bizim ölkəmizdə o qədərmi güclü adamdır?
– Mən sizə bir şey deyim. Yəni o qədər güclü olmasa da, gücsüz də deyil. Əslində, sadəcə məni heyrətləndirən bilirsinizmi nə idi? İki il ardıcıl olaraq dalbadal Avropa Akademiyası, Avropa universiteti, İtaliya Akademiyası, nə bilim…
– Hə, sizin çox sayda mükafatlarınız var idi.
– Hə. Beynəlxalq Atatürk mükafatı laureatı adını qazanmış və ardıcıl olaraq bir neçə önəmli mükafatlarla təltif olunmuşdum. Hərdən Sürət Hüseynovu xatırlayıram. Onu təmtəraqla baş nazir təyin etdilər, sonra da həbsə atdılar. Deyirdim, Əli İnsanova da İspaniya Akademiyasında “toxunulmazlıq” statusu verdilər. Orada akademiklərin hamısı bu statusu alır. Ona bu status veriləndən bir həftə sonra həbs olundu. Eyni qaydada mən də bütün bunları yaşadım. Azərbaycan dövləti bu insanlar haqqında təqdimat yazır və bu Akademiyalara göndərirlər. Onları mükafatlandırandan sonra tutub içəri salırlar. Özü də çox rahat qaydada.
– Mən yanlış xatırlamıramsa, bu məlumatı biz xəbər olaraq da vermişdik. O vaxt bu mükafatlarla bağlı sizin cənab İlham Əliyevlə görüşünüz də olmuşdu…
– Bəli, görüşüm olmuşdu.
– Hətta Əfşar Süleymani məsələsilə bağlı da görüşünüz olmuşdu…
– Birinci dəfə Əfşar Süleymani məsələsilə bağlı görüşüm olmuşdu. “İntihara səsləyirəm – 45 ilin 45 səhvi” kitabımın nəşrindən sonra ikinci dəfə qəbul olunmuşdum.
– Yəni prezidentlə olan münasibətlərə baxmayaraq, sizi çox rahatlıqla həbs elədilər…
– Çox rahat qaydada həbs olundum. Hətta cənab prezident demişdi ki, “Şəmsiyyə xanım, neçə ki, mən bu ölkənin prezidentiyəm, siz Əfşar Süleymani məsələsilə bağlı həbs olunmayacaqsınız”. Əfşar Süleymanini öldürsəydim, başqa məsələ, amma bu məsələ ilə bağlı tutulmayacağımı söylədi. Məhz həmin məsələ ilə bağlı da tutuldum.
İlham Əliyev mənə dedi ki, neçə ki, mən bu ölkənin prezidentiyəm…
– Dediklərinizi sakit dinləyə bilmirəm. Yəni deyirsiniz cənab prezident sizə demişdi ki, “Şəmsiyyə xanım, neçə ki, mən bu ölkənin prezidentiyəm, siz Əfşar Süleymani məsələsilə bağlı həbs olunmayacaqsınız”.
– Bəli.
– Sağ olsun. 7 il həbsdə qaldınız?
– Bəli.
– Yenə sağ olsun. Bayaq da onu qeyd eləmək istəyirdim. Mən bilirəm ki, sizin ən müxtəlif nazirliklərdə, hətta nazirlər səviyyəsində müəyyən dostluqlarınız, tələbə yoldaşlarınız var. Hətta prezident səviyyəsində qəbul olunmusunuz. Yəni bütün bunlar sizin həbs olunmamağınıza kömək etmədimi ki, 7 ildən çox içəridə qaldınız?
– Baxın, mən Bakı İstintaq Təcridxanasında saxlanılanda dəfələrlə rəisin yanında görüşümə gələn, mənə kömək etmək istəyən adamlar olub. Amma nə yazıq ki, bunu edə bilməyiblər. Deyiblər ki, “bəlkə də adam öldürsəydin, səni buradan rahat qurtara bilərdik, amma bu məsələ ilə bağlı belədir ki, heç cür yaxın düşmək mümkün deyil”.
Həbsimin sifarişçisi bir nazirdir, yəqin məni dinləyir
– Şəmsiyyə xanım, o zaman sizin həbsinizin sifarişçisi kim olub? Əfşar Süleymani sizin həbs olunmağınızı kimdən xahiş edib?
– Hə, bu, çox maraqlıdır. Sifarişçi bir nazirdir, sağ olsun. Yəqin məni eşidər, dinləyər. O nazir ki, Əfşar Süleymaninin İrandakı evində mən onu ailə üzvləri ilə birlikdə qəbul eləmişəm, qarşısına yemək gətirmişəm. Mən çox adamlara zəng elədim. BTİ-dən üç nazirə zəng vurdum ki, mənim həbsimi sən sifariş eləmisən? Onlardan biri hətta mənə çox aqressiv cavab verdi ki, “Sən dəli olmusan, Şəmsiyyə. Sən mənim bacımın hüzüründə olmusan, 7 gün qulluğumuzda dayanmısan. Ola bilməz ki, mən sənin həbsinə qərar verəm. Yəni Əfşar Süleymani kimdir ki, ondan ötrü mən sənin həbsinə qərar verdirim? Mümkün olan şey deyil”. Dedim, o zaman bunun kim olduğunu öyrən və mənə de. Öyrəndi və mənə dedi. Bu, bir mənbə oldu. İkinci mənbə isə mənim qrup yoldaşımdır. Dediyim adam dövlət orqanında işləməsə də bütün ətrafı dövlət orqanı əməkdaşlarıdır, ona da zəng vurub dedim ki, “sən çox informasiyalı adamsan, mən xahiş edirəm ki, məni kimin həbs etdirdiyini öyrənəsən”. Öyrəndi və dedi. İkinci məlumat da birinci kimi öz təsdiqini tapdı.
Zakir Qaralov bir vəkil vasitəsilə mənə xəbər göndərdi ki, Şəmsiyyənin həbsinə mən qərar verməmişəm
– Eyni adamın adını çəkdi?
– Bəli. Üçüncü mənbə isə çox hötmətli Zakir Qaralov bir vəkil vasitəsilə mənə xəbər göndərdi ki, “Şəmsiyyənin həbsinə mən qərar verməmişəm. Sanksiyanın da verilməsində, istintaq müddətinin də uzadılmasında Rüstəm Usubovun imzası var”. Rüstəm müəllimə də çox təşəkkür edirəm. Çox böyük mötəbərlik nümayiş etdirdi. O instansiyalarda, o məqamlarda ki mən Rüstəm müəllimi müdafiə eləmişəm, çox təəssüf edirəm. Ən azı, digər müavin imza atardı, orada onun imzası olmazdı. Yəni Azərbaycan dövlətinin diplomatiya tarixində – Əfşar Süleymani tərəfindən vurulan zərbə və mənim bir yaradıcı insan olaraq həbs olunmağımda, üstəlik bir körpənin 7 il mahiyyətsiz olaraq anasız qalmasında Rüstəm Usubovun imzasını görəndə mənə ancaq təəssüflənmək qaldı.
– Mən də o imzaya alışmışam. Allah onun ömrünü uzun eləsin. Yəqin ki, Rüstəm Usubov daha çox yaşayıb, bəzi şeyləri özü də görəcək. Mənə də maraqlıdır ki, sizin həbsinizin sifarişçisi kimdir?
– Sifarişçinin adını bəlkə nə zamansa deyəcəyəm sizə. Məhz sizə. Hal-hazırda nazirdir. Amma o adam Ramil Usubov deyil. Mən elə bilirdim ki, Ramil Usubovdur, amma Ramil Usubov deyil. Məsələyə aidiyyatı olmayan bir nazirdir. Əfşar Süleymanini o vaxt əzlaqsızlığa sövq eləyib, Azərbaycan xanımları ilə bir yatağa salan nazirdir.
– Şəmsiyyə xanım, elə şeylər danışırsınız ki, yenə Rüstəm Usubov bizi çağıracaq. Çox ciddi ittihamlardır.
– Mən real və ciddi olan şeyləri deyirəm. Əfşar Süleymani özü mənə danışmışdı ki, “məni evinə apardı və evində mənə bir xanım təklif elədi. Mən sadəcə 300 dollar qoyub, otaqdan çıxdım. Qorxdum ki, birdən çəkiliş olar”.
– Onu bizim nazir eləyib?
– Bəli.
– Əfşar Süleymani səfir olanda?
– Bəli.
– Allah… Allah…. Allah…
– Odla oynayıram?
Bu ölkədə siyasi məhbus kimi tanınmaq da monopoliyadadır
– Mən belə şok şeylər eşidəcəyimi gözləmirdim. İşin rəngindən görünür ki, sizin həbsiniz sifarişdir. Bütün hüquqlarınız tapdalanıb. İndi mənəvi, ananızın xəstə olması kimi tərəfləri demirəm. O zaman bu işi niyə siyasiləşdirmədiniz?
– Kim siyasiləşdirəcəkdi? Mənim həbsim o dövrə düşdü ki, cəmi 13 gündən sonra anam bildi, ürəyi partladı dünyasını dəyişdi. Kim var idi ki? Kim var idi ki, siyasiləşdirəydi?
– Ananızla yanaşı xalanız da var idi.
– Xalam anamdan 4 ay əvvəl dünyasını dəyişmişdi. Bir körpə uşağım var idi, o da əllərdə. Siyasiləşdirmə də monopoliyadır. Bu ölkədə siyasi məhbus kimi tanınmaq da monopoliyadadır. Bu ölkədə müxalifətə salam verirsən iqtidarın xatirinə dəyir, iqtidara salam verirsən müxalifətin xatirinə dəyir. Hər iki tərəf deyir ki, “bizdən olmayan ermənidir…” Bu siyasətlə, ümumiyyətlə, bu aparıcı tezislə hara qədər getmək olar, mən bilmirəm.
– Ən azı özünüz məsələnin siyasiləşməsini istəsəydiniz, siyasiləşərdi.
– Əgər istəsəydim kimə müraciət edəcəkdim, Əvəz bəy?
– Düzdür, mən həbsxanada idim, amma mənə deyə bilərdiniz.
– Orası da məndə qalsın.
– Niyə qalsın ki? Deyin. Söhbətlərimiz olanda da hökmü gözləyirdiniz…
– Açıq deyirəm, siz də buradasınız, mən də buradayam. Sizinlə uzun müddətdir dostluq münasibətlərimiz var. Ancaq mən inanmıram, inanmıram. Siyasi məhbus məsələsini ölkədə hər yerindən qalxan deyir ki, mən eləyirəm. Mənim müxalifət düşərgəsində və s. siyasi mənsubiyyətim yoxdur. Düzdür, mən hərəkatçı olmuşam. İctimai mühitə Milli Azadlıq Hərəkatından gəlmişəm.
– Siyasi məhbus olmaq üçün hansısa siyasi partiyaya bağlı olmaq əsas deyil.
– Mənim heç bir siyasi mənsubiyyətim yoxdur…
– Prosedur qaydalar pozulur. İşin içində, mahiyyətində siyasi səbəblər varsa, siz siyasi məhbus ola bilərdiniz.
– Hər hansı bir müxalif qəzetdə çalışmıram. Düzdür, müxalif yazıların müəllifiyəm, amma heç bir müxalif gücün aparıcı qüvvəsi deyiləm. Ona görə də bu məsələnin baş tutacağını absurd sayırdım. Yəni bu da monopoliyadır. Siyasi məhbus məsələsini qabardan 90 faiz, bəlkə də 100 faiz insanla sizin əlaqələriniz var, onların 90 faizi məni sevməyən adamlardır. Gördüyümüz yola nə bələdçi çağırırıq ki?
– Bu məsələyə sizin sevilib sevilməməyinizin dəxli yoxdur ki…
– Sevmirlər ki, eləmədilər də… o məsələdə də sevmək lazımdır.
– Məncə siz özünüz də passiv olmusunuz.
– Passiv deyildim…
– Bu məsələdə nəyisə gözləmisiniz.
– Heç nə gözləmirdim. Mən heç nə gözləmirdim. Ora çağırılan andan bu yolu axıra qədər gedib, təkrar qayıdıb anam və uşağımla görüşdüm, bildim ki, artıq qayıtmayacam. Çox gözəl qaydada. Qapıdan çıxan andan bilirdim ki, mən həbs olunacam. Necə ola bilərdi, mənim nə gözləntim ola bilərdi ki, bir general mənə demişdi ki, “10 il, Allah xeyir versin! Bəlkə bir 2-3 ay sizi tez buraxarlar.” Nə gözləntim ola bilərdi?
10 ay maket kimi Bakı İstintaq Təcridxanasında oturmuşam…
– Bu, dəhşətli bir şeydir. Yəni hələ istintaq müddəti başlamamış…
– Əvəz bəy, hansı istintaqdan söhbət gedir?
– …əgər sizə otaqda 10 il həbs cəzası alacağınızı deyirlərsə…
– Hansı istintaq hərəkətindən söhbət gedir ki, cəmi bir həftəyə bitdi. Hansı istintaqdan söhbət gedir? Mən 10 ay maket kimi Bakı İstintaq Təcridxanasında oturmuşam. Axırda aclıq aksiyasına başlamışam ki, yetər də, bitsin də bu… Mən aclıq aksiyasına başlayandan sonra İsmayıl Əliyevi çağırdılar, işi ona həvalə elədilər.
– 10 aydan sonra?
– 10 aydan sonra, cəmi bir həftəyə iş yekunlaşdı, qurtardı. Bu qədər sadə və asan…
500 nəfər qadının saxlanıldığı müəssisədə su, duş yoxdur
– Mənə Kürdəxanı həyatınız, həbsxana həyatınız da maraqlıdır. Həbsxanada qadınların vəziyyəti necədir?
– Kimin nə deməsindən asılı olmayaraq, mən gördüklərimi deyəcəyəm. Kürdəxanı normaldır. Yəni 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinə baxanda Bakı İstintaq Təcridxanası çox normaldır. İnsani münasibətlərdə də normaldır, İnsan hüquqlarının tapdanması məsələsində də normaldır, münasibətlərdə də normaldır. Məhkumların bir-birilərinə münasibətlərində, təqsirləndirilən şəxslərin bir-birilərinə münasibətlərində də normaldır, işçi-zabit heyətinin məhkumlara, təqsirləndirilən şəxslərə münasibətlərində də normaldır. Amma 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsi nə yazıq ki, faciədir. Mən orada bir kitab yazmışam – “4 saylı 40 cəza”. Yəqin ki, oxuyacaqsınız. Orada çox faciəli şeylər baş verir. Nəyin harada və necə baş verməsi an məsələsidir. Bir insanı, bir qadını döymək və qışın soyuq vaxtı üzərinə su tökmək.
– Qadınları döyürlər?
– Qadınları döyürlər, karsa salırlar, sonra da üzərlərinə su tökürlər ki, ayıl. Əynində bir nazik xalatla, o vəziyyətdə cərimə təcridxanasında necə qalmaq olar? Nə vəziyyətdə qalmaq olar? Çörəyi bərbad, yeməyi bərbad, su verilmir, çay verilmir. Hansı vəziyyətdə qalmaq olar? Bəli, mənim bu çıxışımdan sonra təbii ki, o da düzələ bilər, digəri də düzələ bilər. 5 məhkum çağırıb 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinin rəisi Faris Abdullayevin lehinə izahat da alına bilər. Amma real olaraq ortada fakt var. “Avropa Şurasının nümayəndələri” və yaxud da “yuxarıdan adam gəlir” deyəndə ağacları emulsiyalamaqla gözdən pərdə asmaq lazım deyil. Dönə-dönə üzr istəyirəm, üzüm ayağınızın altına, bir qadının yuyunması üçün 20 litr su necə bəs edə bilər? 1.82 boyla mən boyda adam, orada olanda saçım da belimdən idi, necə 20 litr su ilə yuyuna bilərəm? Bir qab artıq su vermirlər. 10 litrlik 2 vanna…
– Müəssisənin su təchizatı yoxdur?
– Yoxdur. Su vermir. Su var, amma duş yoxdur.
– Niyə yoxdur?
– Əvvəllər normal qaydada krantlar var idi. İndi də bu yaxınlarda krantlar qoyublar. Əvvəl ümumi bir vannanı – sovetin vaxtından qalma böyük vannaları – doldururdular, oradan da hamı gedib isti suyu götürürdü. Digər tərəfdən də soyuq suyu digər vannadan götürüb soyuqlayırdıq.
– Nə danışırsınız? Qulaqlarıma inana bilmirəm.
– Bəli, biz bu dövrdə “kruşka” ilə çimirdik.
– Kişi zonlarında duşlar kifayət qədərdir. Yəni deyirsiniz ki, 500 qadının saxlanıldığı cəzaçəkmə müəssisəsində…
– Bəli, orada 500 qadın saxlanılırdı.
– …duş yoxdur, su yoxdur?
– Bəli, 500 nəfər qadının saxlanıldığı 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində su yoxdur, duş yoxdur.
Yuyulmuş paltarı iyləyirsən, leş iyi gəlir
– Niyə, dəlixanadır? Mən bunu bilmirdim və ilk dəfədir ki, eşidirəm.
– Mən bağımda 4 nəfərlik ailə üzvüm üçün 7 tonluq çən qoydurmuşam. 500 nəfərin 4 tonluq çəni var idi. 4 tonluq çən 500 nəfərə! Bu, faciədir. Yəni siz təsəvvürünüzə gətirin ki, orada cəza çəkən insanlar davamlı olaraq allergiyaya, qızıl yel xəstəliyinə tutulurlar. Bu xəstəliklər də mikrobdan yaranır. Niyə? Bu xəstəliyin yaranmasının mənbəyi nədir? Orada suyu quyuya doldururlar, quyunun içindən suyu götürüb vannalara daşıyırlar, paltarları orada yuyurlar. Yuyulmuş paltarı iyləyirsən, leş iyi gəlir. Yəni orada çox bərbad bir vəziyyət var. Oradakı qadınların pulları ancaq təmizlik vasitələrinə gedir, təki yuyunandan sonra o qoxu gəlməsin.
– Bu vəziyyət indi də davam edir?
– Bəli, indi də davam eləyir. Üstüaçıq yerdən su götürüb, paltar yumaq davam eləyir, “kruşka” ilə yuyunmaq davam eləyir. Məhkuma bir kruşka artıq su verilmir. Hansı zəmanədir? İndi insanları su ilə imtahana çəkmək nə deməkdir? Axırda dedi ki, bir vanna yaxalanmağa, iki vanna da çimməyə su verirəm, mən ona ərizə yazdım ki, qab-qaşığı yumağa krant çəkdirirsən, camaatı niyə susuz qoyursan? Görüş otağına keçən il kondisioner qoyulub. Yazdım, yazdım, yazdım – Faris Abdullayevə, Ədliyyə nazirinə, axırda kondisioner qoydular. İndi onu da yandırmırlar. Gah deyirlər görüşdə olan adamlar azdır. Onların təbirincə desək, “demaqoq” adamlar azdır deyə kondisioneri yandırmırlar. Camaat orada it zülmü çəkir. Qışda orada heç bir yanacaq yoxdur. Kondisioneri yenə də yandırmırlar.
– Baraklarda kondisioner varmı?
– Yox, baraklarda da kondisioner yoxdur. Yayda insanlar istidən ölür. Amma qışda kombi sistemidir. Hə, qışda normaldır. 500 qadının yemək yediyi yeməkxanada siz təsəvvürünüzə gətirin, iki kondisioner qoyublar, bəlkə heç bir dəfə də olsun yandırmayıblar. 10 qadına 8 “aziatskiy sanuzel” var, iki ədəd də unitaz. Səhər saat 5-dən camaat növbə tutur.
– Barakların içində yoxdur?
– Xeyr, barakların özlərində hamam-tualet yoxdur.
– Mən bu məqamı bir də soruşuram. Çünki nədənsə inanmağım gəlmədi. 500 nəfərlik 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində bir dənə də olsun duş yoxdur?
– Yoxdur, Əvəz bəy, 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində bir dənə də olsun duş yoxdur. İndi bəlkə bu müsahibədən sonra çəkələr.
– 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsində tanınmış insanlar cəza çəkib, siyasi məhbuslardan da orada saxlanılanlar olub. Necə olub ki, onlar azadlığa çıxandan sonra da bu məsələni qabartmayıblar?
– Siyasi məhbus kimi deyirsiniz? Gözəl Bayramlını? Gözəl xanım yəqin ki, bu haqda xarici təşkilatlara yazdı, verdi. Mən də xarici təşkilatlara müraciət eləmişəm. Prezidentə də müraciət eləmişəm.
– Hər halda çox maraqlıdır və bizim bu fikrimiz də çox maraqlıdır ki, məhbus, məhkum olmuş insanlarla belə müsahibələri eləmək lazımdır ki, cəzaçəkmə müəssisələrində olan problemləri qabarda bilək. Mən hələ indiyədək bu haqda heç nə bilməmişəm.
– Hələ ardı var.
Bir qadının yatağından keçən bütün kişilərə görüş verirlər, amma…
– Hə? Buyurun.
– Ardı var… bir qadının yatağından keçən bütün kişilərə görüş vermək olar, digər qadının əmisi qızı, xalası qızı, bibisi qızı rayondan ləhləyə-ləhləyə iki çanta ilə yanına gəlirlər, onlara görüş vermirlər. Deyirlər ki, get “metirka”nı gətir.
– Anlamadım.
– (Gülür…) Təkrar edirəm. Bir qadının yatağından keçən bütün kişilərə görüş verirlər.
– …Necə, hər adama görüş vermək olar?
– Çox rahat qaydada verir. “Dostumuzdur”, “paqon yoldaşımızdır” deyib verirlər. Amma digər qadının əmisi qızı, xalası qızı, bibisi qızı ləhləyə-ləhləyə rayondan iki çanta ilə yanına gəlir, onlara görüş vermirlər.
– Rəisin bütün bunlardan xəbəri var?
– Görüşü elə rəis verir də… Görüşü kim verir?
– Bu, cinayətdir.
– Cinayət əməlidirmi? Təbii ki, cinayət əməlidir. Mən çox sayda adlar saya bilərəm. Təbii ki, efirdən yox. Bütün bunları yazıb, cənab nazirə verə bilərəm, ölkə rəhbərliyinə verə bilərəm. Və ölkə rəhbərliyinə vermişəm.
– Çıxandan sonra?
– Bəli, çıxandan sonra.
– Kiminləsə görüşünüz olub?
– Yox, ötürmüşəm.
– O zaman Faris Abdullayev niyə hələ də yerində oturub?
– Yəqin ki, indi oturmayacaq da… mən heç 20 gün deyil məktubu vermişəm.
– Kişi həbsxanasında da bəzən belə şeylər olurdu. Bu haqda mənim “Həbsxana gündəlikləri”mdə var. Lakin bu qədər, sizin danışdığınız qədər rahat deyildi. Müəyyən qaydalar var idi. Ora başqa qadınlar gətirə bilirdilər. Amma bir dəfə eiraz elədim və onunla da tamamilə bu məsələ bağlandı. Amma bu məsələ fərqlidir. Özbaşına, rahatlıqla…
– Yox, mən demirəm ki, orada əxlaqsızlıq yuvası açıblar. Onu demirəm. Adi görüş olsun, gəlir görüşür və oturur. Nə dəxli var, Əvəz bəy, nə dəxli var?
– Sizin dediyiniz ifadə ağır ifadədir. Əgər bir qadının yatağından keçən bütün kişilər sırası ilə görüş otağına gəlirsə…
– Bəli.
– …deməli ora artıq əxlaqsızlıq yuvasıdır.
– Bəli, görüş otağına gəlir.
– Əgər bir qadının yanına öz ərindən başqa, siz dediyiniz kimi cürəbəcürə adamlar gəlirsə, deməli, ora əxlaqsızlıq yuvasıdır.
– Bəli, bəli, bəli.
– Nə fərqi var ki?
– Bəli, bəli, gəlir. Necə olur ki, mənim həmkarıma, qrup yoldaşıma, dostuma görüş verilmir?
– Mən bir dəfə gəldim, görüş vermədilər.
– Bəli, mənə görüş verilmir, amma baxıram ki, digər qadın görüşə gedir və azan-tozan və daha kimlərlə…
– Bəs bunun nə kimi açıqlaması olur?
– O vaxt rəis müavini var idi, çox da yaxşı insan idi. Sizə indi işlətdiyim kəlməni, getdim, ona da işlətdim. Dedi, siz kiminlə istəyirsinizsə, mən sizə onunla görüş verim. Dedim ki, mənə görüş lazım deyil, mən görüşü nə edirəm? Bir oğlum var, onunla da gəlir, görüşürəm. Mən görüşü neyləyirəm? Mənim görüşəcəyim bir insan yoxdur. Amma tutaq mən baxıram ki, digər bir insandır, bu və digər formada nə iləsə həbs olunub, yanına rayondan qohum-əqrəbası gəlir, pensiya alan adamlardır, təqaüdünü alıb, nəsə alır, gətirir, rəis o adamı yanına buraxmır. Və yaxud da deyir ki, “mən ləvənginin zona buraxılmasına qadağa qoyuram”. Kasıb insanlara. Kim ki, o kateqoriyaya daxildir, onlara buraxılmır, amma imkanlı olanlara buraxılır. Çox rahat qaydada buraxırlar və əsaslandırırlar. Məsələn, sizin dediyiniz o siyasi məhbuslardan birinə… Albalı mürəbbəsi buraxılmır, amma digərinə buraxılır. Niyə? Nədir onları fərqləndirən səciyyəvi xüsusiyyət? Nə var ki, o siyasi məhbusdur, çıxanda gedib yazacaq? Cəhənnəmə yazsın. Əgər mən düzəmsə, cəhənnəmə yazsız. Kim nə yazır yazsın.
– Yəni deyirsiniz ki, o siyasi məhbusa mürəbbə buraxılırdı, amma digərinə buraxılmırdı?
– Qara mürəbbədən söhbət gedir. Məsələn, göyəm mürəbbəsi, məsələn, albalı mürəbbəsi, məsələn, qara gavalı mürəbbəsi…
Məmur dostlarım, millət vəkilləri Kürdəxanıa gəldilər
– Niyə qara mürəbbələr buraxılmır ki?
– Guya içərisində nələrsə keçirə bilərlər. Guya…
– Çünki mən elə də fərq görməmişəm. Mən nə istəmişəm, o da gəlib.
– Bizə də Kürdəxanıda olanda heç bir fərq qoymurdular. Azər Seyidovu bütün penitensiar sistemin digər adamlarından, zabitlərindən fərqləndirən o idi ki, qarşısındakı insanın şəxsiyyətinə dəyər qoyurdu.
– Əslində, rəisləri tərifləmək olmaz və rəislərin içində yaxşıları yoxdur. Amma Elxan müəllim də pis adam deyildi.
– Hə, Elxan müəllim də yaxşı idi.
– Elxan Sadıxov da pis adam deyildi, Azər Seyidov da pis adam deyildi. Yəni bütün hallarda…
– Bilirsinizmi, pisi görməyincə, yaxşının qədrini bilmirsən.
– Bütün hallarda bir daha təkrar edirəm ki, yaxşı rəis yoxdur. Çünki onların hamısı sifariş olarsa, insanları əzir. Amma nisbət götürəndə Elxan Sadıxov ən azı dustağı anlayırdı, Azər Seyidov anlayırdı. Bizdə, 10 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinin rəisi Mirsaleh Seyidov var idi, üzdən anlayırdı, amma siyasi məhbuslara qarşı çox amansız idi və adam əlindən gələn bütün pisliklərin ən əlasını eləyirdi. Amma belə baxanda – Mirsaleh Seyidovla yəqin siz də söhbət eləmisiniz – elə bil ki, mələk cildinə girmiş insandır. BİT-də necə qalırdınız?
– Kürdəxanıda vəziyyət normal idi. Yəni Elxan müəllim sağ olsun, təşəkkür edirəm ona.
– Yəni təqib, təzyiq hiss elədinizmi?
– Qətiyyən, qətiyyən. Nə Elxan Sadıxovun, nə Azər Seyidovun vaxtında zərrə qədər də hiss etmədim. Heç bir şey hiss eləmədim. Yanıma gələn insanlar olurdu, Elxan müəllimin özü də, Azər müəllim də çağırırdı ki, baxın, Şəmsiyyə xanım, belədir də görüş verə bilmirəm, amma mənim yanımda, otağımda 10 dəqiqə danışa bilərsiniz. Yəni bu cür buraxıram, istəyirsinizsə buraxım, istəmirsinizsə buraxmayım. Yəni bu cür dəfələrlə incəsənət adamları da – hər birinə dərin təşəkkürümü bildirirəm, böyükdür siyahı, adlarını çəkmək istəmirəm – görüşümə gəliblər. Məmur dostlarımdan gələn olub. Sağ olsunlar, millət vəkillərindən gələn olub. Hamısına təşəkkür edirəm. Təbii ki, bu görüşlərin hamısı İstintaq Təcridxanasında olub.
– Yəni zona heç kim gəlməyib?
– Qətiyyən, qətiyyən, qətiyyən. Bu qədər adamların içərisindən zona gələndə bilmirəm tanışlarımdan biri Səbail rayon icra hakiminin müavini Xalidə xanım Bayramovanı tapmışdı…
– Elina məsələsində adı çəkilən adam?
– Bəli.
– O sizin rəfiqənizdir?
– Xeyr, qətiyyən. Rəfiqəm deyil. Mənim ümumi tanışım var, onunla ortaq olan bir tanışımız vasitəsilə mənə bir hədiyyə göndərmişdi, onu da tutub əlimdən aldılar. Bir yazarın hər şeyini əlindən almaq olar, lap yeməklərini də əlindən alsınlar, razıyam, amma bir yazarın yazılarını əlindən almaq faciədir.
İki dəftəri Faris Abdullayevə keçməyəcəm
– Nəsə yazırdınız?
– Təbii ki. Mən iki dəftəri Faris Abdullayevə keçməyəcəm, hansı ki, mənə qaytarmadı. Orada mən onun işçilərinin tənqidini yazmışdım. Nə elədi ki? O vaxt o dəftərdə yazdıqlarımı, indi çox rahatlıqla 65 gün susub, 65 gündən sonra bülbül kimi cəh-cəh vurub deyirəm.
– Həbsdən çıxan müddəti deyirsiniz?
– Bəli.
– Niyə 65 gün susdunuz? Evdə nəsə narahatlıq var idi?
– Yox, susdum ona görə ki, cəmiyyətin axarını tutmaq istəyirdim.
– 65 günə cəmiyyətin axarını tutdunuz?
– Bəli, çox tez tutdum. Bir aya kimi müddətdə tutdum, sadəcə danışmadım.
– 7 ildən sonra həbsdən çıxdınız. Bakı, insanlar, cəmiyyət sizə fərqli görünmədi ki?
– Bəli, çox fərqli göründü. Çox fərq var.
– Dostlarınız, əvvəlki mühitdən qalanlar oldumu?
– Hə, dostlarım. Qədimi dostlarım. Dostları iki yerə bölürəm. Qədimi dostlarımın hamısı yerindədir. Hər bir insanı dostluğa qəbul eləyəndə eyni ideya düşündürürsə, o zaman normal olur. Dostluq xatirinə dost olanlar hamısı qaldı, normal qaydada davam edir. Amma kim ki bizimlə addımlamağı bacarmadı, onlar növbəti dayanacaqda düşdülər… onları heç görmürəm də. Yaxşı ki də görmürəm.
– Əlinizdən alınan o iki dəftərdə nə yazmışdınız?
– 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinin işçilərinin tənqidini yazmışdım.
– İşçilər orada nə edirlər ki?
– Məsələn, mən sizə bir fakt deyim. Faris Abdullayev məni cərimə təcridxanasına salır. Niyə? Gedən mətbu informasiyaya görə. İnsanı 6 ay civarında ittiham eləmək olur, düzdür? Bu, ittiham qaydasıdır. Mən “İntihara səsləyirəm” kitabında etdiyim tənqidlərə görə, 12 il sonra karsa salınmışam. “45 ilin 45 səhvi” kitbıma görə məni “karsa” saldı ki, siz bu kitabda yazmısınılz ki, “mən buradan elə bir yerə çıxıb getmək istəyirəm ki, orada azərbaycanlılar olmasın. Azərbaycanlılar olmayan yer də Ermənistandır. ” Deyirəm ki, 2005-ci ilin statistik göstəricilərinə əsasən, dünyanın 203 ölkəsinin 138-də azərbaycanlı yoxdur. İnsanın savadsızlığının nəticəsidir. “İki diplomum var”, deyir.
– Ümumiyyətlə, yazı yazmağa görə adamı “karsa” salarlar?
– Deyirəm, demirsiniz ki, demokratiyadır, mən də demokratiya şəraitində yazmışam, özüm bilərəm. Demirsiniz, prezidenti tənqid eləmişəm? Tənqid eləmişəm də, təhqir eləməmişəm ki. Tənqidə görə nə cəza düşür? Heç bir cəza düşmür. Siz məni niyə cəzalandırmalısınız? Oradan çıxanda da özünə dedim. Dedim ki, “siz mənimlə prezidentin münasibətlərinə müdaxilə eləmək istədiniz, amma gördünüz ki, sonadək girə bilmədiniz. Mənim tənqid yazdığım prezident məni əfv elədi”.
– Şəmsiyyə xanım, prezident sizi nə yaxşı əfv elədi?
– Elədi də…
13 millət vəkili, 7 xalq yazıçısı, 5 xalq artisti…
– Siyahılarda yox idiniz…
– Siyahılarda yoxam, siyahılara salmadınız. Təkrar edirəm, siyasi məhbus məsələsi də, vicdan məhbusu məsələsi də, yazar məsələsi də monopoliyadadır. Müəyyən qismi təmənnalı, müəyyən qismi də təmənnasızdır. Məni 13 hörmətli millət vəkilinin, 7 xalq yazıçısı, 5 xalq artistinin prezidentə müraciəti əsasında azad etdilər.
– Kimlər idi?
– Ad çəkməyək. Mən ad çəkmək istəmirəm.
– Niyə? Onlar sizin azadlığa çıxmağınız üçün müraciət eləyiblər.
– Ayrı-ayrılıqda təşəkkürümü bildirmişəm.
– Əslində, ictimaiyyətlə üzbəüz təşəkkür eləməlisiniz.
– Təşəkkür edirəm. Özləri bilir kimlərdir. Özləri adlarının çəkilməsini istəmirlər.
– 7 xalq yazıçısı?
– Bəli.
– Anar var onların arasında?
– Var.
– Sabir Rüstəmxanlı?
– Xeyr.
– Fikrət Qoca?
– Bəli.
– Çingiz Abdullayev?
– Bəli.
– Maraqlıdır. Əfv olunacağınızı gözləyirdiniz?
– Əslində, əfv olunacağımı üç il bundan əvvəl gözləyirdim. 3 il əvvəl bitinci əfv komissiyasının iclasında mənim sənədlərim keçərək ikinci iclasa təqdim olundu. İkinci iclasda hörmətli Ramiz Mehdiyev mənim sənədlərimi qırağa qoydu.
Ramiz Mehdiyev sənədlərimi kənara qoyub
– Niyə?
– Bilmirəm. O sual mənə veriləcək sual deyil, çünki niyəsini özüm də bilmədim.
– Amma siz haradan bilirsiniz ki, Ramiz Mehdiyev sənədlərinizi kənara qoyub?
– Mənə dedilər. Əfv Komissiyasının işçilərindən biri mənə dedi ki, sizin sənədlərinizi götürüb kənara qoydu. Vəssalam. Məsələ elə də qaldı. Və bildim ki, mən əfv olunmayacağam. 3 il əvvəl olan əfvdə hamı gözləyirdi ki, mən əfv olunacağam. Çağıranda hamı mənim üzümə baxırdı ki, indi səni də çağıracaqlar. Mən çox rahat idim, bilirdim ki, məni çağırmayacaqlar. Amma qəribəsi budur ki, əfv olunacağımı gözləmirdim. Bu dəfə də çox rahat idim. Deyirdim ki, onsuz da əfv olunmayacağam. Çünki ondan sonra bir dəfə də sənədlərimi kənara qoymuşdular. Ruhdan düşmüşdüm ki, daha eləmirlər. Vəssalam, bitdi. Bu, üçüncü dəfə idi. Ona görə də bilirdim ki, əfv olunmayacağam. Ona görə də gözləmirdim. Mənə çatan məlumata görə, yazarlarla siyasi məhbus məsələsi prezidentin yanında müzakirə aparılarkən prokurorluğun işçisi çıxış eləyib ki, bu xanım da yazardır.
– Rüstəm Usubov?
– Yox. Həmin adam bildirib ki, öhdəmdə azyaşlı övladım var. Uşaq da ortada qalıb. Mənə əfv komissiyasının üzvlərindən biri dedi ki, prokurorluğun işçisi həmin müzakirədə sizin vəkiliniz kimi çıxış elədi.
– Maraqlısı odur ki, bayaq da qeyd etdiniz ki, prezidentlə görüşmüşəm.
– İki dəfə.
– İki dəfə olsun. Prezidentlə bir dəfə görüşmək yetərlidir ki, insanın taleyi dəyişsin.
– Mən taleyimin dəyişməsi üçün görüşməmişdim.
– Bilirəm, amma prezident də sizə deyib ki, neçə ki, mən varam, sizi bu məsələ ilə bağlı həbs etməyəcəklər. O zaman niyə sizi bu qədər gec əfv elədilər?
– Mən bilmirəm. Guya dedilər ki, prezident bilməyib. Amma bu, ola bilməz. Boş informasiyadır. Mən düşünmürəm ki, bilməyib. Sadəcə burada mənim demək istəmədiyim siyasi aspektlər də var ki, zamanı indi çatdı. Bu, sizə də məlumdur, mənə də.
– Hansı aspektlər?
– Bunu qabartmayaq.
– Hansı məsələlər?
– Siyasi məsələlər.
– Siz zatən heç nə demədiniz. Sifarişçinin kim olduğunu demədiniz. Generalın sizə 10 il iş kəsiləcəyini həmin general haradan bilib, onu demədiniz.
– Mən onu bilmirəm. Onu generalın özü bilər. Amma sifarişçinin kim olduğunu indi demədim. Müəyyən zaman keçsin, onu sizə deyəcəm.
– Mənə bilirsinizmi, həm də nə maraqlıdır. Siz həbs olunanda oğlunuzun neçə yaşı var idi
– 4 yaş 11 aylıq idi.
– Amma Cinayət-Prosessual Məcəlləsinə görə 8 yaşı tamam olmayan uşağın anası həbs oluna bilməz.
– Bəli, dəfələrlə müraciət elədim.
– Bu, açıq qanun pozuntusudur. Yəni ən azından həbsiniz uşağın 8 yaşı tamam olana qədər təxirə salına bilərdi.
– Bəli. Yəni uşağı öz himayəsinə götürə biləcək birinci dərəcəli qohumlarımdan heç biri yox idi. Mən dəfələrlə müraciət elədim, alınmadı. Hətta anamın hüzüründə, 40 mərasimində iştirak etmək üçün müraciət elədim, onda da icazə vermədilər.
– Ona da buraxmadılar?
– Yox.
– Çünki hüzür mərasimlərinə məhbusun buraxılması kimi praktikada olan hadisələr var. Şəmsiyyə xanım, azadlığa çıxandan sonra Əfşar Süleymani ilə heç görüşmüsünüzmü?
– Xeyr.
– Zəng eləyib təbrik də eləməyib?
– Xeyr.
– Görüşəcəksinizmi?
– Yox, Əfşar Süleymani ilə görüşməyi planlaşdırmıram.
– Bəs, indi hansı işləri görəcəksiniz?
– Bir jurnal-dərgi dərc elətdirmək istəyirəm. Qeydiyyatdan da keçib – “Kompromis”. Baxaq, necə olur.
– Bəs digər məsələlər, digər düşüncələriniz? Həbsdə olan qadınlarla bağlı fikirləriniz, atacağınız addımlar varmı?
– Bəli, həbsdə olan qadınlarla bağlı layihələr işləmişəm. Sizinlə də asudə bir vaxtda oturub müzakirə eləyərik. Mən o layihəni həm Milli Məclisə, həm də ölkə rəhbərliyinə təqdim etmək istəyirəm. Orada elə müəyyən məsələlər var ki, onları qabartmaq lazımdır. İlk növbədə su məsələləri, telefon danışığı, görüş məsələləridir.
– Səhv etmirəmsə, Kürdəxanıda qadınlar üçün yeni cəzaçəkmə müəssisəsi tikilir.
– Bəli, bəli. Amma məsələlər çoxdur. Məsələn, sizə ədviyyat buraxırdılarmı?
– Hə.
– Nə buraxırdılar?
– Ədviyyat deyərkən nəyi nəzərdə tutursunuz?
– Tutaq ki, mixək, hil.
Faris Abdullayevin qanunlarında olan qadağalar
– Mənə hər cür ot gəlirdi. Çaylarda istifadə etmək üçün.
– Ümumiyyətlə, heç bir ot-kəkotu – mən ümumiyyətlə ot çayını xoşlayıram – və. s buraxmadılar və mən yeddi il əırzində ot çayının nə olduğunu bilməmişəm. Ot buraxmadı.
– Amma burada nə var ki?
– Nanə, qarpız buraxmır. Saqqız, tum buraxmır.
– Xaş da buraxmır?
– Xaş da buraxmır. Amma mən Faris Abdullayevin müəssisəsinə xaş buraxdırmışam.
– Dolma da buraxmırlar.
– Buraxmırlar. Yəni yarpaq, badımcan dolması, katlet, badımcan turşusu, ləvəngi buraxmırlar və digər şeylər də…
– Pul buraxırdılarmı?
– Qanunda qadağa olmayan, lakin Faris Abdullayevin qanunlarında olan qadağalar var ki, onlar içəridə çox hiddət doğurur. Pul buraxırdılar, amma əlimizdə pul olmurdu. Pul “laryok”a gəlirdi, orada hesabda olurdu, oradan istifadə edirdik.
– Bahaçılıq idimi?
– Belə, normal idi. İndi mən çöldəki qiymətlərlə buradakı qiymətləri müqayisə eləyirəm. Orada daha ucuz idi.
– Amma bizdə ən azı iki dəfə baha idi.
– Kişi kolonlarında daha başqa cürədir.
Bir qadın pul məsələsinə görə özünü asdı
– Amma bizdə pul da sərbəst idi. Orada da sərbəst deyil.
– Bəli, orada bir qadın pul məsələsinə görə özünü asıb. Ortada pulun faizlə verilməsi məsələsi olub. Vaxtında pulu qaytara bilmədiyi üçün qadın özünü asıb.
– Nə vaxt?
– 2011-ci ildə.
– Bu, cəmiyyətə məlumdur?
– Bəli, səhv etmirəmsə, Naibə Allahverdiyeva adlı qadın olub. O zaman müəssisənin rəisi Ayaz müəllim idi. Yaxşı adam olub deyilənə görə və o hadisənin güdazına gedib. Onun yerinə də Abdullayevi gətiriblər.
– Qadınlar arasında münasibət necədir? Oğru qanunları orada da varmı?
– Yox, yox. Orada elə şeylər yoxdur – nə oğru aləmi, nə də “obşak” var. Bu şeylərin heç biri yoxdur. Sadəcə işçiləri tərbiyəsiz, kobud, qüsuru olanlar var. O da düşünürəm ki, genetik olan bir şeydir. İnsan harada olmasından asılı olmayaraq, qabındakı nədirsə, ortaya da onu qoyur. Onun çiyninə mayor olmasın, lap general rütbəsi tax, adam deyilsə, deyil. Orada da belə işçilər var idi ki, mən heç onları qəbul eləmirdim, görmürdüm, onlar var, yoxsa yoxdur. Oranın tərbiyə şöbəsində bir qadın var idi – Lamiyə Əliyeva. İnsani münasibətlərdə çox normal idi. Psixoloqları var idi – Zülfiyyə İbrahimova. Çox normal idi.
– Lamiyə dediniz. Yadıma Lamiyə düşdü. Orada çox tanınmış qadınlar olub. Lamiyə xanım, Hacı Məmmədovun yoldaşı Nailə xanım olub. Sonra Gözəl xanım, Xədicə xanım gəldi. Orada ümumi mühit necə idi?
– Lamiyə Quliyeva nə istədi, onu da elədi. O deyirdi ki, “mən istəyirəm uşağım olsun”. İstədi və ona da nail oldu. Siz də, mən də məhbəs həyatı yaşamış bir insan kimi bilirik ki, Bakı İstintaq Təcrixanasından, 4 saylı cəzaçəkmə müəssisəsinin damından quş uçsa rəisin xəbəri olur.
Bakı İstintaq Təcridxanası – 29-cu kamera
– Hadisə necə olmuşdu? Bu cür şeylərin mümkünü yoxdur… Çox böyük pulların müqabilində nəsə ola bilirdi.
– Qətiyyən. BİT-də 29-cu otaq var idi. Mən hər zaman deyirəm ki, o otaq çox zavallı otaqdır. Sonradan oranı tələm-tələsik kamera elədilər ki, bu məsələlərin üstü örtülsün.
– Kürdəxanıda?
– Bəli. 29-cu otaq nəzarətçilərin əşyalarını, sumkalarını qoyduqları, paltarlarını dəyişdikləri yer idi.
– Görüş otağı deyildi?
– Görüş otağı deyildi, nə də kamera deyildi. Sonradan əlüstü oranı kamera elədilər. Bu hadisə o otaqda cərəyan eləyib. Uşağın atasının məhkum olmasını tam şəkildə deyirəm ki, belə deyil. Hər kimdirsə, Allah ondan razı olsun ki, o cür gözəl oğlan verdi Lamiyə Quliyevaya, o da arzusuna çatdı.
– Hər halda uşağı orada saxlamaq və sağ-salamat oradan çıxarmağın özü də bir qabiliyyət idi.
– Bəli.
– O vaxt onu tapmadım, yəqin bir gün onun özü ilə də bu söhbəti eləyəcəyik. Çünki o məsələ çox böyüdü və birdən-birə mətbuatın diqqətindən çıxdı.
– Hə, o uşağın atası məsələni böyüməyə qoymadı – möhtərəm zabit.
– Uşağın atası zabit idi, eləmi?
– Bəli.
– Hə, maraqlıdır. Hacı Məmmədovun da yoldaşı azadlığa çıxdı?
– 13 il cəza çəkdikdən sonra buraxıldı.
Nailə Quliyeva – aristokratiyanın, elitarlığın rəmzi idi
– O, günəgün çəkib çıxdı?
– Bəli, 13 il günəgün. Çox dəhşətdir. O qadın mənim yaddaşımda həbsxanada dostluğun, qadın məntiqinin, haqsızlığın, ədalətin, aristokratiyanın, elitarlığın, kitabın, oxucu çəkisinin və bu kimi keyfiyyətlərin mahiyyəti – Nailə Quliyeva kimi qaldı.
– Yəni deyirsiniz ki, mənən çox zəngin insandır?
– Çox, çox. Yəni mən bu qadında elə bir mənfi keyfiyyət tapıb deyə bilmərəm ki, hə, onun xarakterində bu da var idi – yox idi.
– O hansı ittihamlarla həbs olunmuşdu? Hacı Məmmədov haqqında danışırdımı? Peşimançılıq hissi var idimi?
– Yox, yox, qətiyyən. O qadın sözün əsl mənasında “Dəmir Ledi” idi. O qadın ümumiyyətlə, keçmiş haqqında heç nə danışmırdı. Amma Hacı Məmmədovun ölümü ona çox pis təsir elədi.
– Xəbəri həbsxanda olarkən eşitdi?
– Bəli, orda eşitdi.
Hacı Məmmədova görə 2 saat sərasər ağladı
– Necə reaksiya verdi?
– Əvvəl inanmadı. Mən saat 9-da bilirdim, amma ona saat 11-də dedilər. Rəhbərlik çağırıb dedi ki, “özünü asıb, amma bilinmir ki, ölüb, yoxsa qalıb”. Sonra saat ikiyə işləmişdi onu da, məni də çağırdılar, dedilər ki, “elə eləyin ki, özündə olsun.” Bir az dayandı, baxdı, baxdı, baxdı. Sonra iki saat sərasər ağladı.
– Deməli, Hacı Məmmədovu çox istəyirmiş…
– Sevirdi, bəli. Hacı Məmmədovun məhkəmə prosesində hakim ona sual verdi ki, “cinayəti bilib xəbər vermədiyiniz üçün 13 il cəza aldınız, amma o vaxt çox asanlıqla gəlib hər şeyi etiraf edə bilərdiniz, heç cinayət məsuliyyətinə də cəlb olunmazdınız.” Dedi ki, “mən bir qadın olaraq, ana olaraq qürur duyuram ki, Hacı Məmmədovu satmamışam və heç birinizin də anası, arvadı, bacısı bu addımı atmazdı.” 3 ilə yaxın gedən məhkəmə prosesində Nailə Quliyeva bir dəfə çıxış elədi, onda da o sözü dedi. Çox maraqlı insandır. Yəni mənim həbsxanada gördüyüm, səciyyələndirdiyim bir on nəfər qadın var idi, onun da biri və birincisi odur.
Faris Abdullayev xörək bişirməyə, paltarımı yumağa qadağa qoydu
– Gözəl xanım da gəldi…
– Bəli, Gözəl xanım da axıra yaxın gəldi. Bir ilə yaxın Gözəl xanımla bir yerdə olduq. Gözəl xanımla çox normal münasibətlərimiz var idi. Məni “kars”a salanda çox təlaş keçirirdi. O zaman Faris Abdullayev mənə xörək bişirməyə, paltarımı yumağa qadağa qoymuşdu. Yəni mən nə paltarlarımı paltaryuyan qadınlara yudurda bilmirdim, nə də yeməyimi bişirtdirirdim. Bilən kimi çağırıb hədə-qorxu gəlirdi. Minarə Məmişova adlı bir köməkçisi vardı, onun vasitəsilə. Yadıma gəlir cərimə təcridxanasından çıxanda Gözəl xanım gəlib dedi ki, “Şəmsiyyə xanım, gəlin sizi yeməyə qonaq eləyirəm.” 5 gün ac olan adam… Hə… qonaq elədi məni.
– “Kars”da sizə yemək vermirdilər?
– Mən aclıq elan eləmişdim.
– Sizi “kars”a çox salıblar?
– İki dəfə. AMAY-ın sahibi Abdulla Abdullayevin həyat yoldaşı Aygün Akimova bir müavin var idi, onunla yola getmirdi. Akimovanı “kars”a saldılar. Bu haqda ailəsinə xəbər verdiyim üçün məni də “kars”a saldılar. Adını da “rejim pozuntusu” qoydular. Guya telefonda kiməsə qışqırıb rejim pozuntusu eləmişəm. Heç aidiyyatı olmayan bir şey idi, çünki telefondakı qızla münasibətlərimiz çox normal idi. İkinci dəfə də kitaba görə saldılar. İki günün biri məni “şmon” eləyib axtarış aparırdılar – ərzaq köşkündə, paltar köşkündə.
– Axtarışı qadınlar eləyir?
– Qadınlar eləyir, kişilər də başlarının üstündə dayanır. Qadınların özlərində axtarışı qadınlar aparır. Ərzaqda kişilər də qoşulur.
– “Zon”da neçə qadın olmalıdır, amma neçə qadın saxlanılır?
– Ümumiyyətlə, ora 200-250 qadın üçün nəzərdə tutulub. Amma göründüyü kimi 450-550 civarında cərəyan edir.
– İki dəfə artıq.
– İki dəfə artıq.
– Neçə “barak” var idi?
– 12 “barak” idi.
Gözəl Bayramlı ilə görüşə gedəndə fövqəladə vəziyyət elan edilirdi
– Neçə nəfərlik idi?
– Ən az qadın olan “barak” 10 nəfərlik idi – 7-ci “barak”. Mən uzun müddət orada qaldım. Faris Abdullayevlə münasibətlərimiz pozulandan sonra 8 ay məni 100 nəfərlik “barak” a saldı. Gözəl xanım orada olanda çox yaxşı dözüm nümayiş etdirdi. Bir dəfə heç yadımdan çıxmayan hadisə oldu. Elə oldu ki, Gözəl xanımla eyni vaxtda görüşə gələsi olduq. Bizi necə “şmon” elədilər. Elə axtarış-baxış keçirdilər bizə. Çox dəhşətli dərəcədə, biabırçı bir vəziyyətdə, onu ifadə eləmək belə mümkün deyil. Gəldik içəri ki, adamları da çöldən içəriyə buraxmayıblar. Hamı çox bərbad vəziyyətdə idi. İyul ayının cırhacır istisində, yüklə… Gözəl xanım ayağa qalxıb dedi ki, “Vallah, biz harada varıqsa, orada bir fövqəladə vəziyyət elan olunur. Biz sizə fövqəladə vəziyyəti yaratdığımıza görə, Şəmsiyyə xanımın da, öz adımdan da sizdən üzr istəyirəm” . Bir Gözəl Bayramlı, bir də Şəmsiyyə Rzayeva. İki nəfər biz görüşə gedəndə bizi zabit aparırdı, zabit yoxlayırdı. Qalan adamları heç yoxlamırdılar. Çantalarına, yüklərinə də baxmırdılar.
– Yəni nəsə ötürə bilərsiniz?
– Guya nəsə ötürə bilərdik. Amma elə ötürüləcək şeyləri öz işçilərinə pul verirsən, aparırlar da… Mən üç dəfə yanına gedib insan kimi xahiş elədim ki, mən yaradıcı adamam, mənə oxumaq üçün qəzet verin. O vaxt mənə demişdi ki, əgər başqa bir nəfərə bir qəzet ötürüləcəksə, birincisi siz olacaqsınız. Sonra praktikada göründü ki, başqalarına qəzet keçirdi, amma mənə keçirmədi. Mənə niyə keçirmir? Mən də oxumaq istəyirəm axı. Orada müavin Hikmət Kazımov adlı zabit var idi. Onun vaxtında, sağ olsun, digər dövlət qəzetləri var idi ki, – “Ədalət” qəzeti də daxil olmaqla – gəlirdi və az-çox məlumatlı olurduq. Ən azı, rəsmi məlumatları dövlət qəzetlərindən ala bilirdik. Hikmət müəllimin işini dəyişib başqa “koloniyaya” göndərəndən sonra tam olaraq qəzet keçirmək yasaqlandı. Mən bu haqda kim mənimlə görüşübsə, istər Qırmızı Xaç Cəmiyyətinin nümayəndəsi olsun, istərsə də başqa beynəlxalq təşkilarlardan gələnlərə, dəfələrlə demişəm. Axırıncı dəfə 22 aprel 2018-ci ildə qəzet almışdıq. Hikmət müəllimin yerinə gələn “zampolit” ümumiyyətlə, qəzet oxumağa qadağa qoymuşdu. Kitabxanaya qəzetlər verilmirdi. Bu məsələ ilə bağlı Prezident Aparatına, nazir Fikrət Məmmədovun özünə, hər yerə müraciət elədim – olmadı. Axırda beynəlxalq təşkilatlara etdiyim müraciət Faris Abdullayevə toxundu ki, niyə mən onlara bu haqda nəsə demişəm. Təsəvvür edin ki, gündə bir saat vaxt ayrılır. Mən yaşayış sahəsindən İstehsalat sahəsinə gəlirəm, orada vəkil otağını ayırırlar, orada qəzetləri oxuyuram. Əfv Komissiyasının üzvü olan Rəşad Məcidin qəzeti olan “525-ci qəzet”i bizə vermirdilər, amma ora gələndə beş dəfə qabağında baş əyirdilər. O zaman bu adamın qəzetini içəri niyə buraxmırsınız? Rəşad Məcid müxalifət deyil ki…
– Bəs zonda kitabxana yox idi?
– Var idi.
– Orada oxuyub işləmək olmurdu?
– Kim idi bu imkanı yaradan? Oxuyub yazırsan, gəlib başının üstünü kəsdirir ki, nə yazırsan?
İşləyən qadın dustağa ayda 4 manat pul verirlər
– Sizdə istehsalat sahəsində işləyən qadınlar var idimi?
– İki tikiş sexi idi, bir xalça sexi, bir də fərdi toxuculuq sexi var idi ki, qadınlar toxuma işləri ilə məşğul olurdular. Şal və toxunma şeylərini əl işləri toxuyurdular. Mən çıxana yaxın orada 10 təndir qoydular, çörək bişirəcəklər. Bir də aşağıda qənd sexi açmaq istəyirdilər. Amma işləməyin nə mənası var ki, Əvəz bəy. O cür zəhmətin qarşılığında işçiyə ayda 4 manat pul verirlər.
– 4 manat?
– Hə, qul əməyi.
– Bizdə haradasa 105 manat idi.
– Bir yerdən gələn olanda da öz adamlarını yığırlar və tapşırırlar ki, sizdən nə qədər aldığınızı soruşsalar deyin ki, 120 manat alıram. Amma 120 manat almırlar.
– 4 manat?
– 4 manat verirlər.
– O zaman oradakı məhsulların pulu kimə gedir? Rəisə?
– Rəisə. Fərdi Toxuculuq sexi arendadadır. Hər adamdan 15 manat arenda pulu yığırlar. 4 manat alan adam 15 manatı necə verəcək? Məsələn, balaca bir xalçanı, tutaq ki, 40×60 sm olan xalqçanın toxunması 1 ay çəkir. Adam 1 ay o xalçanı toxuyur, axırda da 4 manat alır.
– Amma o xalça da gedir, özünün deyil?
– Yox, özünün deyil. Xalça gedir. Adam da 4 manat pul alır. Və yaxud da sifarişlər olurdu – Prezident Aparatı, Vəkillər Kollegiyası, Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Ədliyyə Nazirliyinin sifarişləri olurdu. Sifarişləri çox gözəl qaydada yerinə yetirirdilər, amma…
– Qul əməyidir də. Nə qaldı demək istədiyiniz?
– Hələ çox şeylər qalıb. Ara-sıra sizə müraciət eləyərəm.
– Danışarıq. Mən hər zaman deyirəm ki, Şəmsiyyə xanım danışmır danışmır, danışanda da…
– Ölkə qarışır?
– …Yer yerindən oynayır. İndi bu müsahibə ölkəni yenidən qarışdıracaq. İrəlidə yenə müsahibələr eləyərik. Allah yolunuzu bir daha o tərəflərdən salmasın. Allah həbsdə olanların hamısının qapısını açsın!
– Amin!
– Və mən buradan deyirəm, bu gün də status yazacam, hər gün status yazacam. Qadın cəzaçəkmə müəssisəsində heç olmasa 10-15 duş kabini quraşdırılmalıdlr.
– …Və paltaryuyan maşınlar…
– Adamın tərbiyəsi olar, əxlaqı olar. Adam Azərbaycan qadınını bu istilərdə susuz buraxmaz. Təşəkkürlər.
Xural.com
Xalq yazıçısının ”ilin ən yaxşı rektoru” seçilməsi müzakirələrə səbəb olub
Azərbaycan Dillər Universitetinin (ADU) rektoru, akademik Kamal Abdulla “İlin ən yaxşı rektoru” seçilib.
Məlumatı “Azərbaycan Universitetləri” səhifəsi yayıb. Rəsmi dövlət agentliyi “Azərtac”ın da məlumatı ictimailəşdirməsi hökumətin prosesi dəstəklədiyini təsdiqləyir.
Bildirilib ki, Xalq yazıçısı Kamal Abdulla “2018-2019-cu tədris ilinin ən yaxşı rektoru” kimi sosial tələbə sorğusunda 45 faiz səs çoxluğu ilə qalib olub:
“Bundan əlavə, tədris ili ərzində Kamal Abdulla sosial aktivliyi, tələbələrinin rifah halının yaxşılaşması üçün atdığı addımlar və tələbələrin sevimli pedaqoqu olması bu səsverməyə təsir edib. Final seçki statusu 3 günə 100.000 nəfər görülmə (post reach) ilə rekord vurub”.
Qeyd olunur ki, sorğuda Azərbaycan Dillər Universitetinin tələbələri ilə yanaşı, 10-dan artıq ali məktəbin tələbələri də iştirak edərək, ADU rektorunu dəstəkləyib.
Kamal Abdulla özü də ona dəstək verənlərə təşəkkür edib:
“Azərbaycan Universitetləri” “Facebook” səhifəsinin elan etdiyi “2018-2019-cu tədris ilinin ən yaxşı rektoru” sosial tələbə sorğusunda aktiv iştirakınıza və sorğuda hörmətli rektor həmkarlarımla birgə mənə də diqqət göstərdiyinizə görə Sizə minnətdarlığımı çatdırıram. Hər birinizin səsi və haqqımda bildirdiyiniz fikirlər mənim üçün olduqca dəyərlidir”.
“Biz bu cür sorğuların hansı qurumun keçirdiyini də düşünməliyik”
Meydan TV “İlin ən yaxşı rektoru”nun hansı meyarlarla keçirilməsi ilə bağlı səhifənin adminlərinə müraciət edib. Bildiriblər ki, meyarlar əsasən il ərzində rektorun gördüyü işlər (səhifədə yayımlanan statuslara əsasən müəyyən olunur) və tələbələrin ümumi səsverməsi ilə həyata keçirilir.
Məlumatlara görə, adminlərdən biri Şahin Sərdarlı Azərbaycan Dillər Universitetinin III kurs tələbəsi və Həmkarlar İttifaqının sədridir.
“İlin ən yaxşı rektoru” adına digər namizədlər ADA Universitetinin rektoru Hafiz Paşayev və M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Bakı filialının rektoru Nərgiz Paşayeva idi. Bu siyahıda Kamal Abdullanın önə çıxması ictimai şəxslər arasında da birmənalı qarşılanmayıb. Təəccüblənənlər arasında araşdırmaçı jurnalist Xədicə İsmayıl da var. Məlumatı öz “Facebook” hesabında paylaşan jurnalist yazıb: “Hafiz Paşayev yox, Nərgiz Paşayeva yox, Kamal Abdulla…”
Meydan TV məsələyə təhsil ekspertlərinin də rəyini öyrənib.
“XXI əsr” Təhsil Mərkəzinin rəhbəri Etibar Əliyev “İlin ən yaxşı rektoru”nun hansı meyarlarla keçirildiyini bilmədiyini söyləyib:
“Biz bu cür sorğuların hansı qurumun keçirdiyini də düşünməliyik. Belə sorğularda maraqların toqquşmasına qətiyyən yol vermək olmaz. İkinci, respondent seçimində tələbələr və ictimaiyyətin üzvləri ola bilər. Yaxud professor və müəllim heyəti də mümkündür. Bütün hallarda sorğunu aparan təşkilatların peşəkarlığına diqqət yetirilməlidir”.
Etibar Əliyev
Mənbə: google.az
Etibar Əliyev bir neçə universitetdə islahatlar aparıldığını bildirsə də, onların arasında Azərbaycan Dillər Universitetinin adını çəkməyib:
“Bu islahatlar görüntü xatirinə keçirilmir, çünki nəticələri görsənir. Məsələn, İqtisad Universiteti islahatlar baxımından çox irəlidədir, Neft və Sənaye Universitetində kifayət qədər islahatlar hiss olunur. Dillər Universiteti humanitaryönümlü universitet sayılır, ola bilsin ki, həmin meyarlar qeyd etdiyim universitetlər üçün yetərli olmayıb. Amma Azərbaycanda universitetlər sırasında ADA, İqtisad Universiteti, Neft və Sənaye Universiteti, Bakı Ali Neft Məktəbinin adını çəkmək olar. Başqa məqam, bu gün ən inkişafda olan universitetlərdən biri Gəncə Aqrar Universitetidir. Gəncədə olmasına baxmayaraq, çox böyük yataqxana sistemi yaradıblar, kifayət qədər irəli getdiyindən adını xatırladığım təhsil müəssisələri sırasına daxil olmaq haqqı var”.
“Ən yaxşı rektoru seçməyə ehtiyac yoxdur”
Təhsil üzrə ekspert Nabatəli Qulamoğlu rektorların səviyyəsinin ölkədəki təhsilin səviyyəsi ilə ölçüldüyünü düşünür:
“Biz illərdir “İlin adamı”, “İlin müəllimi” kimi sorğuların nəticələrini görürük. Vaxtilə ANS kanalı hər il “İlin adamı” mükafatını təqdim edirdi. Bunlar hamısı saxta şeylərdir, tarixdə də qalmayacaq”.
Nabatəli Qulamov
Mənbə: meydan.tv
Nabatəli Qulamoğlu hesab edir ki, Azərbaycan ictimaiyyəti, ziyalıları bu gün saxta sorğular keçirmək əvəzinə təhsilin səviyyəsindən narahat olmalıdır:
“Məncə, bu cür sorğular cəmiyyətin diqqətini təhsilin problemlərindən yayındırmaq məqsədi daşıyır. Azərbaycan cəmiyyəti təhsilin problemlərini müzakirəyə çıxartmalıdır. Ən yaxşı rektoru seçməyə ehtiyac yoxdur”.
“Biz hamımız bilirdik ki, Kamal Abdulla administrasiyanın rəhbəri Ramiz Mehdiyevə arxalanır”
51 il Azərbaycan Dillər Universitetinin Kadrlar Şöbəsində baş mütəxəssis vəzifəsində çalışan, sonradan qanunsuz olaraq kənarlaşdırıldığını iddia edən Elmira Baxşəliyeva Kamal Abdullanın bu ada layiq olmadığını düşünür:
“Kamal Abdullanın rektor təyin olunan kimi təmir işlərinə başlaması onun məqsədini aşkarladı. İclaslarda da deyirdi ki, təmirə 1 milyon 50 min manat xərcləyib. Nəyə xərclənib, emulsiyaya? Universitet kollektivi hər şeyi görür axı”.
E.Baxşəliyeva rektorun təqdim etdiyi akta imza atmadığı üçün işdən çıxarıldığını deyir:
“Guya mən mübahisə edənləri aralamışam, ona görə akt tərtib edilib, imza atmadığım üçün işdən çıxarıldım. Mənim işdən çıxarılmağıma rəy verənlər şəxslərə baxın: Kadrlar Şöbəsinin müdiri Kifayət Hacıyeva, onu özü ilə gətirib. İkinci, Azad Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin sədri Misgər Məmmədov və hüquqşünas Əli Mustafayev. Bu adamlar mənimlə söhbətdə rəy yazmağa məcbur olduqlarını gizlətmirlər. Onlar rəy verməsəydilər, özlərini uzaqlaşdıracaqdılar. Məni kiməsə məzuniyyət verməkdə ittiham edirdilər. Belə bir səlahiyyətim və imzam yoxdursa, necə ittiham oluna bilərəm?”
E.Baxşəliyeva iddia edir ki, ümumiyyətlə, Kamal Abdulla rektor təyin olunandan sonra sələfi Səməd Seyidovun adamlarını kütləvi şəkildə kənarlaşdırıb:
“Əsasən də Slavyan Universitetində, Azərbaycan Yaradıcılıq Fondunda, Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzində olan kadrlarını gətirməli idi. Özü bir dəfə gizlətmədən dedi ki, Prezident Administrasiyasından universitetdə “təmizlik” aparmağı tapşıdırblar. Biz hamımız bilirdik ki, Kamal Abdulla administrasiyanın rəhbəri Ramiz Mehdiyevə arxalanır. Amma mən və bir neçə nəfərin etirazından sonra nəzərdə tutduğu ssenarini həyata keçirə bilmədi. Bununla belə, universitetdən çox adam çıxarıldı. Məndən əvvəl yerimə artıq kadr hazır idi, gəlib sənədləri aparıb baxırdı, sonradan bildim ki, Elsevər adında oğlandır. Etiraz edəndə də Kifayət Hacıyeva dedi ki, buranın ağası özüdür, necə istəsə, elə də olacaq. Beləliklə, məni özümdən xəbərsiz 2018-ci ilin noyabrın 23-də Azad Həmkarlar İttifaqı Komitəsinə keçiriblər. Ancaq 5 dekabra qədər işimdə olmuşam, işdən çıxarandan sonra maaşımı da vermədilər. Nəsimi Rayon Məhkəməsində iddia qaldırdım, amma Kamal Abdullanın təsiri nəticəsində rədd olundu. Eyni vəziyyətlə Apellyasiya Məhkəməsində qarşılaşdım. Bilirsiniz, əgər məni işdən çıxartmaq istəyirdisə, açıq deyərdi ki, cavanları toplayır, daha bəsdir. Mən onu başa düşərdim, halbuki, Kamal Abdullanın da yaşı 70-ə yaxındır, yaxud arxalandığı Ramiz Mehdiyevin yaşı 82-ni ötüb, ancaq işləyir”.
“Tələbələrdən xoşuna gəlmədiyi müəllimlərə qarşı istifadə edir”
2019-cu ilin fevralın 11-də tələbələri rəhbərliyə qarşı iğtişaşa qaldırmaqda ittiham olunaraq işdən çıxarılan “İngilis ədəbiyyatı” fənnindən dərs deyən Pərvin Mürsəlova da Kamal Abdullanın idarəçiliyini bərbad hesab edir:
“Onun tələbələr arasında xüsusi adamları var, onları universitetdə “xəlifə”, yaxud “kölgə” adlandırırlar. Onlardan xoşuna gəlmədiyi müəllimlərə qarşı istifadə edirlər. Bu uşaqlar “Facebook”da bizim kimi müəllimlərə qarşı trolluq edirlər. Həmin tələbələr dərsə də gəlmirlər. Əlimdə konkret faktlar var, mənə qarşı Nərgiz Qurbanovadan istifadə etdilər, bu tələbə 4 il dərsə gəlməyib. Mən Nərgiz Qurbanovaya 1 semestr qayıb yazmışam, dərsə gəlmirdi. O isə mənim haqqımda mətbuatda yazı yazdı. Hazırda məhkəmədə iddia qaldırmışam. Təəssüf ki, Kamal Abdulla son iki ildə ən savadlı kadrları universitetdən uzaqlaşdırılıb. Məsələn, illərlə universitetdə çalışan Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektor Jalə müəlliməni uzaqlaşdırdı”.
“Rektora qarşı olanlar sıxışdırılır”
Adlarının açıqlanmasını istəməyən iki tələbə də Meydan TV-yə Dillər Universitetində baş verənlərdən danışıb.
“Rektora qarşı olan bütün müəllimlər, tələbələr sıxışdırılır. Heç kim irad bildirə bilmir, həmin uşaq gözümçıxdıya salınır. Etiraz edəndə də adama müxalifətçi damğası vururlar. Ona görə də ən yaxşı üsul kimi susmağı, ya da rektora yaxın olmağı seçmək lazım gəlir,”- tələbələrdən biri deyib.
Hazırda 3-cü kürs tələbəsi olan digər tələbə isə hər hansı problemlə rastlaşmadığını söyləyib:
“Deməzdim hər şey yüksək səviyyədədir, amma digər universitetlərdən də pis deyil. Başqa tələbə dostlarımız da var, onlardan vəziyyəti eşidirik, heç nə fərqli deyil. Ümumilikdə ölkədə təhsilin səviyyəsi eynidir. Kamal müəllimi də nə görürəm, nə də haqqında pis fikir eşidirəm”.
ADU
Mənbə: meydan tv
ADU-nun mətbuat xidmətinin rəhbəri Ağa Cəfərli Elmira Baxşəliyevanın ittihamlar barədə Meydan TV-nin sorğusunu cavablayıb.
O bildirib ki, Azərbaycan Dillər Universitetinin əməkdaşı Elmira Baxşəliyevanın ittihamları ilə bağlı geniş açıqlama vermək fikrində deyil. Çünki iş məhkəmədədir:
“Sadəcə, medianın narahatlığı, israrlı açıqlama almaq cəhdləri müəyyən məqamlara aydınlıq gətirmək zərurəti yaradır. Elmira Baxşəliyevaya kadrlar şöbəsindən başqa şöbəyə keçmək təklifi edilib. Hətta bu barədə əmr də verilib və o, ADU-nun Həmkarlar Komitəsinə keçirilib. Bunun da öz səbəbləri var. Birincisi, iş bölgüsündə laborantların şəxsi işləri ilə məşğul olan ittihamçı (E.Baxşəliyeva nəzərdə tutulur – red) illər ərzində bu sənədlərin yarıtmaz halda qalmasına səbəb olub, müqavilələrin doldurulmasını və iş şəraitinə uyğunlaşdırılmasını təmin etməyib. Bunu asanlıqla sübut etmək olar – laborantların müqavilə və şəxsi işləri göz önündədir. İkincisi, ittihamçının heç bir ali təhsili yoxdur. O, texnikum belə bitirməyib. Sadəcə nə zamansa masaj kurslarını bitirib. Üçüncüsü, özünü iddialı aparmasının nəticəsində 72 ədəd iş müqaviləsini Kadrlar şöbəsindən evinə aparıb, yalnız iki gün sonra gətirib qaytarıb. Eyni zamanda, onlarla ADU işçisi ittihamçının özünü aparmasından, ətrafdakılara münasibətindən narazı və şikayətçidir. Nəhayət, laborantların bir neçəsi bir il ərzində üç dəfə ödənişli məzuniyyətə göndərilib”.
